Aanpak particulier bezit

Aanpak particulier bezit Praktijkvoorbeelden

Verkroost Advies Oranjelaan 26 3761 BX SOEST telefoon: 06 46285024 [email protected]

project dossier rapportnummer datum laatst gewijzigd

: : : : :

Aanpak particulier bezit 1010-01 14 juli 2010 -

status versie auteur bijdrage

: : : :

definitief 01 Sabine Verkroost Ton Belderok

opdrachtgever contactpersoon

: :

SEV Jeroen Singelenberg

Verkroost Advies

INHOUD

1

Inleiding .............................................................................................................................................3

1.1 1.2

Vraagstelling ....................................................................................................................................................... 3 Opbouw rapportage .......................................................................................................................................... 4

2

Aanpak particuliere woningvoorraad...........................................................................................5

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

Oost west, thuis best .......................................................................................................................................... 5 De stenen ............................................................................................................................................................. 5 De mensen ........................................................................................................................................................... 6 Van stenen naar mensen ................................................................................................................................... 7 Opplussen of ‘slimme handigheidjes’?............................................................................................................ 8 Relatie met Wmo ................................................................................................................................................ 9

3

Praktijkvoorbeelden ...................................................................................................................... 10

3.1 3.2

Keuze praktijkvoorbeelden ............................................................................................................................. 10 Overzicht praktijkvoorbeelden....................................................................................................................... 11

4

Bouwdoos aanpak particuliere voorraad ................................................................................... 12

4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.3

Inleiding ............................................................................................................................................................ 12 Inhoud bouwdoos ............................................................................................................................................ 13 Bouwstenen voor de projectaanpak........................................................................................................... 13 Bouwstenen voor de communicatiestrategie............................................................................................ 15 Bouwstenen voor de actiebereidheid ........................................................................................................ 16 Tips voor starters.......................................................................................................................................... 18 Tenslotte……. ................................................................................................................................................... 19

BIJLAGEN Bijlage I Bijlage II

Groslijst praktijkvoorbeelden Beschrijving vijf praktijkvoorbeelden

1010-01 / Aanpak particulier bezit

2 / 45

Verkroost Advies

1

INLEIDING

1.1

Vraagstelling Nederland vergrijst de komende jaren in toenemende mate. Naast de sociaal-maatschappelijke gevolgen heeft deze vergrijzing ook gevolgen voor het wonen. Vrijwel iedereen beschouwt het zelfstandig wonen als de normaalste zaak van de wereld, dus ook senioren. Want de regie houden over wonen en (be)leven bepaalt in hoge mate de kwaliteit van het leven. Maar langer zelfstandig (willen) wonen stelt wel eisen aan de geschiktheid van de woningvoorraad. Her aanpassen van de bestaande woningvoorraad zodat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen is niets nieuws. Al jaren geleden hebben woningcorporaties de handschoen opgepakt en zijn begonnen met het, met name complexmatig, aanpassen van huurwoningen, het zogenaamde Opplussen. Destijds als een verbijzondering binnen het strategisch voorraadbeleid, inmiddels is het Opplussen gemeengoed geworden. Maar de Nederlandse woningvoorraad bestaat voor ongeveer 59%1 uit particulier woningbezit. En ook in dit gedeelte van de woningvoorraad zal de vergrijzing gaan ‘toeslaan’. Ongeveer 23%2 wordt nu al bewoond door eigenaren in de leeftijd van 55 jaar of ouder, de zogenaamde oudere eigenaar-bewoners. Gelijk aan de vergrijzing mag verondersteld worden dat ook het percentage oudere eigenaar-bewoners de komende jaren zal stijgen. In tegenstelling tot het aanpassen van het corporatiebezit, waar relatief grote slagen gemaakt kunnen worden daar waar het gaat om het aantal aangepaste woningen en het niveau van aanpassing, laat de particuliere woningvoorraad zich minder goed sturen. We hebben hier niet te maken met een collectief, maar met individuen die ten eerste overtuigd moeten worden van nut en noodzaak van het (preventief) aanpassen van de eigen woning. En, ten tweede, tot actie moeten overgaan, oftewel de woning daadwerkelijk gaan aanpassen. In Nederland zijn inmiddels diverse voorbeelden van projecten waarbij getracht is oudere eigenaar-bewoners te verleiden tot het aanpassen van de woning. Vrijwel al deze projecten laten zien dat de actiebereidheid onder bewoners om de woning aan te passen laag ligt. Rijst de vraag of we alles wel uit de kast hebben gehaald. Of moeten we ons erbij neerleggen dat in de particuliere woningvoorraad de ambities ten aanzien van het aantal aangepaste woningen en het niveau van aanpassing lager ingeschaald worden dan in het corporatiebezit? Is uit al die projecten één succesvolle strategie af te leiden, of is het een kwestie van een bouwdoos met succesvolle bouwstenen die op lokaal niveau aan elkaar geklonken moeten worden?

1

Statline, peiljaar 2009

2



3 / 45

Verkroost Advies

1.2

Opbouw rapportage In deze rapportage is een aantal sprekende projecten gedocumenteerd gericht op het ‘Opplussen’ van het particuliere woningbezit. ‘Sprekend’ wil zeggen dat het project bijvoorbeeld opvalt door zijn aanpak, het aantal aangepaste woningen of de initiatiefnemers. Daarbij opmerkend dat in de meeste projecten geen onderscheid gemaakt is in huur en koop maar uitgegaan wordt van gebiedsgericht werken. Met name als sprake is van een woonservicegebied. Daar waar mogelijk wordt accenten aangebracht die specifiek met de particuliere woningvoorraad te maken hebben. De rapportage moet de leden van de betrokken proeftuinen voorzien van informatie over het onderwerp Opplussen particulier bezit. Dat is niet alleen het weergeven van de sprekende voorbeelden (hoofdstuk drie en bijlage II), maar ook achtergrondinformatie over nut en noodzaak van het Opplussen en informatie over de doelgroep oudere eigenaar-bewoners (hoofdstuk twee). Tenslotte nog hoofdstuk vier, de bouwdoos die we gevuld hebben met de succesvolle elementen uit de beschreven projecten.


4 / 45

Verkroost Advies

2

AANPAK PARTICULIERE WONINGVOORRAAD

2.1

Oost west, thuis best Ongeveer 84%3 van de senioren woont in een reguliere woning, gewoon zelfstandig. En willen dat zo lang mogelijk blijven doen. Ook als ze tachtig jaar of ouder zijn. Logisch, men is (emotioneel) gehecht aan de woning, is door en door vertrouwd met de woonomgeving. En neemt woonongemakken vaak (te lang) voor lief. Want het aanpassen van de woning, dat is iets voor oude mensen. En oud is minstens 10 jaar ouder dan men zelf is! Wat kunnen gemeenten nu doen? Er liggen twee opgaven klaar. De eerste opgave betreft de stenen, oftewel het aanpassen van de woningvoorraad op de veranderende woonbehoefte en woonmogelijkheden van oudere bewoners. De andere opgave ligt in de senioren. Hoe kunnen we hen verleiden om zelf actie te ondernemen? Bij de oudere eigenaar bewoners gaat het een niet zonder het ander. Want om hen over de drempel(vrees) heen te helpen zullen we letterlijk en figuurlijk de drempel moeten verlagen. Dat vraagt om meer inzicht in het wel en wee van de doelgroep. Maar we beginnen bij de stenen…….

2.2

De stenen Nieuwbouw Vrijwel alle gemeenten zorgen tegenwoordig ervoor dat nieuwbouw levensloopbestendig is. Met Woonkeur in de hand worden prestatieafspraken gemaakt met ontwikkelden partijen. Maar bouwlocaties liggen niet voor het oprapen en we hebben momenteel te maken met een economische crises die de bouwproductie drukt. Daarnaast is niet alle nieuwbouw bestemd voor senioren. Er zijn nog andere doelgroepen van beleid, denk bijvoorbeeld aan de starters. Tenslotte, niet onbelangrijk, de weerstand bij oudere bewoners om te verhuizen naar een levensloopbestendige woning. Speciaal voor senioren gebouwde complexen laten zich soms maar moeizaam vullen. Niet vanwege het feit dat de woning levensloopbestendig is, maar eerder omdat deze woningen over het algemeen buiten de eigen wijk liggen (geen inbreidings-, maar uitbreidingslocaties). Daar heeft men ‘niets’ mee en vooral voor de oudere bewoners is dit een brug te ver (principe van ‘oude bomen niet verplanten’). Dan liever in de eigen woning met ongemak. Kortom, met nieuwbouw kan slechts een deel van het probleem worden opgelost. We zullen dus verder moeten kijken. Bestaande bouw Zoals in de inleiding is aangegeven zijn we sinds medio jaren negentig bezig met het Opplussen. van huurwoningen. Bestaande woningen en woongebouwen worden aangepast zodat ouderen en mensen met een lichte functiestoornis in een toegankelijk, bruikbaar en veilig huis kunnen wonen.

3



5 / 45

Verkroost Advies

Er is destijds een Opplus-pakket ontwikkeld waarin een palet aan maatregelen is opgenomen voor zowel het woongebouw als de woning. Het Opplussen van woningen gaat met name complexgewijs. Wanneer maatregelen uit het Opplus-pakket zijn gerealiseerd kan de corporatie het Opplus-label aanvragen. Dit certificaat is een garantie dat de woning over specifieke eigenschappen beschikt die haar voor de in het certificaat gegeven omschrijving geschikt maakt voor bewoning door ouderen en/of gehandicapten. Afhankelijk van de aard en het niveau van Opplussen is het label voorzien van één, twee of drie sterren. Gemeenten maken prestatieafspraken met corporaties over het aantal aan te passen woningen en het niveau van aanpassing. Dit alles in samenhang met de ontwikkeling van woonservicewijken, verder kijken dan woongebouw en woning. Hier is dus al veel winst behaald. Ook Woonkeur, een kwaliteitspakket dat in eerste instantie alleen gericht was op nieuwbouw, kent inmiddels een variant voor bestaande bouw. Analoog aan de opbouw van Woonkeur Nieuwbouw is ook bij bestaande bouw gebruik gemaakt van een basispakket met aanvullende kwaliteitspakketten. Hoe dit pakket door de markt wordt opgepakt is in het kader van deze rapportage niet verder onderzocht.. Vanaf 2005 is er een toenemende aandacht voor de particuliere woningvoorraad. Het besef dat Opplussen van huurwoningen alleen niet het antwoord is op het woonvraagstuk voor senioren, is bij de Rijksoverheid steeds nijpender geworden. Eerder is aangegeven dat het eigen woningbezit landelijk rond de 59% ligt. Lokaal kan dit percentage oplopen naar 80%! In het kader van het actieprogramma ‘Investeren in de toekomst’ uit 2005 heeft het ministerie van VROM in 2006 alle gemeenten aangespoord het vraagstuk ‘aanpak particuliere woningvoorraad’ op de agenda te zetten en hen daarbij een publicatie4 aangereikt die ondersteunt bij het zetten van de eerste stappen naar een concrete aanpak. Thans blijken gemeenten het onderwerp voorzichtig op te pakken. Het gedachtegoed van het Opplussen of (Woonkeur bestaande bouw) wil men nu ook gaan uitrollen over de particuliere woningvoorraad, oftewel het Opplussen van woningen van oudere eigenaar-bewoners. We krijgen dan direct te maken met een grote uitdaging. Opplussen roept het beeld op van een rolstoeltoegankelijke, gelijkvloerse woning, welke is ontstaan door interne verbouwing van de woning of het uitbouwen van de woning ten behoeve van slaapkamer en badkamer op de begane grond. Dit beeld leidt om diverse redenen tot weerstand bij (eigenaar-)bewoners. De drempelvrees waar eerder over is gesproken. Wat is de beste strategie om hen over die drempel heen te helpen?

2.3

De mensen Dé Senior (bestaat niet….) De doelgroep senioren is gefragmenteerd. Niet alleen qua leeftijd en leefstijl, maar zeker ook als het gaat om bewustwording ten aanzien van de eventuele noodzaak om preventieve aanpassingen in de woning aan te brengen.

4

Handreiking Opplussen van woningen van oudere eigenaar bewoners, november 2006, VROM


6 / 45

Verkroost Advies

Senioren anno 2009 zijn: zelfbewust, vitaal, in toenemende mate kapitaal krachtig en veelzijdig. Om grip te krijgen op de doelgroep is het meest praktische onderscheid het opdelen in leeftijdscategorieën: de 55-plussers (babyboomers), de 65-plussers en de 75-plussers (traditionelen). Deze driedeling geeft meteen een doorkijk naar leefstijl en bewustwording ten aanzien van woningaanpassingen. De stelling is dat elke groep zijn eigen ‘gevoeligheid’ kent ten aanzien van het aanpassen van woningen. 55-plussers Deze senioren hebben over het algemeen nog een betaalde baan, zijn goed mobiel en hebben soms nog thuiswonende kinderen. Het ‘ouder worden’ en het aanpassen van de eigen woning ten behoeve van het langer zelfstandig wonen staat nog ver van hen af. Als een woning al wordt aangepast dan is dat vanuit het oogpunt van comfort of vanwege een verandering in de gezinssituatie. 65-plussers De 65-plussers staan aan het begin van een nieuwe fase in het leven, genieten van de vrije tijd. Maar de fysieke krachten nemen af, de eerste ongemakken dienen zich aan. De groep is zich in toenemende mate bewust van de noodzaak tot woningaanpassingen, gerelateerd aan de eigen beperkingen. Preventieve woningaanpassingen zijn beperkt aan de orde. 75-plussers Dit is een meer kwetsbare groep. Aanpassing van de woning is vaker noodzakelijk. Maar een deel van deze groep voelt zich niet goed in staat om zelfstandig actie te ondernemen voor (preventieve) woningaanpassingen. Men is wel ontvankelijk voor informatie over woningaanpassingen en hulp bij het realiseren van woningaanpassingen. Daarbij opmerkend dat geen sprake moet zijn van betutteling. In deze grote gedifferentieerde groep senioren bewegen zich ook de oudere eigenaar-bewoners.

2.4

Van stenen naar mensen Er is veel bekend over woningaanpassingen – van kleine tot grote aanpassingen, goedkope en dure, eenvoudig aanpassingen zonder verbouwing tot complete verbouwingen. De techniek rondom woningaanpassingen hebben we redelijk in de vingers. Maar een woningaanpassing realiseren is de laatste stap in een lange keten die in feite begint bij de bewoner. Deze zal nut en noodzaak van de woningaanpassing moeten inzien en zijn deur letterlijk en figuurlijk moeten openen. Waarmee kunnen we deze senior overtuigen? Want de senior bestaat niet. Dus ook de blauwdruk voor een actie richting de doelgroep niet. Hoe kunnen we nu de gefragmenteerde groep senioren, en in het bijzonder de oudere eigenaarbewoner, op een doeltreffende manier bereiken? Met welke boodschap kunnen we hen ‘verleiden’ tot het aanpassen van de woning? En welke kanalen kunnen we hierbij gebruiken? Oftewel, wat is de juiste communicatiestrategie? We kunnen inzetten op drie typen senioren5: − Ontkenners Boodschap: wijzen op risico’s als men niets onderneemt 5

Handreiking Opplussen van woningen van oudere eigenaar bewoners, november 2006, VROM


7 / 45

Verkroost Advies

−

−

Kanaal: lokale radio/tv, risico-test op internet, indirect beïnvloeden via kinderen. Groep heeft nauwelijks interesse in folders en brochures Levensgenieters Boodschap: aanhaken bij hun genietende levensstijl en associaties met zorg zoveel mogelijk vermijden. Kanaal: artikelen in tijdschrift met ‘genieten’ als uitgangspunt, comforttests, folders over woningaanpassingen bij bouwmarkten Vooruitdenkers Boodschap: voorzien in praktische informatie over woningaanpassingen. Kanaal: folders en brochures met financieel getint karakter

Een ander ingrediënt van de communicatiestrategie betreft de intensiteit waarmee oudere eigenaar-bewoners benaderd kunnen worden. − Informeren Laagdrempelige aanpak, vooral gericht op het creëren van bewustwording onder de doelgroep. − Stimuleren Meer intensieve aanpak gericht op het creëren van bewustwording én concrete woningaanpassingen. De aanpak drijft op de zelfredzaamheid van oudere eigenaarbewoners; men krijgt instrumenten aangereikt waarmee zelf de (on)mogelijkheden van de woning en bijbehorende financiering ontdekt kunnen worden. − Adviseren Intensieve aanpak gericht op het realiseren van concrete woningaanpassingen. Bewoners worden niet alleen geïnformeerd over de noodzaak van woningaanpassingen, maar ontvangen een woningadvies en worden daarnaast desgewenst begeleid bij het realiseren van de aanpassing. Strategie Informeren Stimuleren Adviseren

55-65

65-75

75+

De keuze voor een communicatiestrategie zal mede afhankelijk zijn van de lokale situatie, de partijen die zich verbinden aan het project (wie is de afzender en met welk doel?) en de leeftijdscategorie(en) waar het project zich op richt.

2.5

Opplussen of ‘slimme handigheidjes’? Waar hebben we het nu feitelijk over als we praten over het opplussen van woningen van oudere eigenaar bewoners? Het aanpassen van de woning zodat mensen langer comfortabel en veilig thuis kunnen wonen. En dit kan gaan over kleine (en minder kostbare) aanpassingen zoals bijvoorbeeld het vervangen van deurklinken of het aanbrengen van een lamp bij de voordeur. Laten we deze ‘de slimme handigheidjes’ noemen. Maar het gaat ook over grote(re) aanpassingen zoals bijvoorbeeld het veranderen van een badkamer, het weghalen van drempels én het realiseren van een slaapkamer en badkamer op de begane grond. Dit laatste ligt dicht tegen het oorspronkelijke Opplussen aan.


8 / 45

Verkroost Advies

Maar op welke aanpassingen moeten we hen nu attenderen? Dit is zeer afhankelijk van de leeftijd en fysieke gesteldheid van de bewoner. Duidelijk is dat te zwaar inzetten de jongere senioren doet afhaken. Dus eerder aanprijzen van de slimme handigheidjes die niet direct geassocieerd worden met zorg en afhankelijkheid. En de mensen kennis laten maken met het prettige effect hiervan. En als de tijd rijp is doorpakken naar de zwaardere ingrepen. Bij de ene bewoner is de tijd direct rijp (er zijn al fysieke problemen of men is een vooruitdenker), bij de andere bewoner zal dit wat later zijn. Want het blijft uiteindelijk allemaal maatwerk.

2.6

Relatie met Wmo Door een woning preventief aan te passen wordt het risico op ongelukken in huis, zoals valpartijen, verminderd. Voor een gemeente kan dit betekenen dat een beroep op grote of ingrijpende woningaanpassingen en/of andere vormen van ondersteuning op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) wordt voorkomen of uitgesteld. Maar belangrijker nog, de bewoner kan blijven wonen in de eigen vertrouwde woning en woonomgeving met mantelzorg! Het Wmo-beleid werkt vooralsnog reactief; een woonvoorziening wordt aangebracht op het moment dat de bewoner ervoor geïndiceerd is. Financiering van de voorziening vindt, onder bepaalde voorwaarde, plaats vanuit de Wmo. Naar de toekomst toe zouden we graag zien dat binnen de Wmo ook ruimte wordt geboden voor preventieve woonvoorzieningen, zeg een proactief beleid. Een aantal gemeenten is hiermee aan het experimenteren. In eerste instantie alleen voor collectieve voorzieningen aan woongebouwen, maar voorzichtige stappen worden ook gezet richting het financieren van individuele woningaanpassingen. De angst voor een grote toename van aanvragen voor de huidige Wmo-voorzieningen, als gevolg van het actief informeren van bewoners over het aanpassen van de woning, lijkt ongegrond. De vijf hierna beschreven praktijkvoorbeelden laten geen enorme toename van Wmo-aanvragen zien. In 2010 wordt onder leiding van de VNG gewerkt aan een nieuwe modelverordening Wmo onder de titel ‘De Kanteling’6. Want de Wmo vraagt volgens de VNG om een 'kanteling' in denken en doen. Niet langer draait het om het honoreren van claims, maar om compensatie en participatie. In hoeverre binnen de nieuwe modelverordening ruimte geboden zal worden aan het preventief inzetten van Wmo-geld ten behoeve van het langer zelfstandig wonen (oftewel volgens de wmo modelverordering ‘wonen in een geschikt huis’) is nog niet duidelijk. In de tweede helft van 2010 zal hier meer duidelijkheid over gaan komen. Aanbevolen wordt om de verbinding te blijven leggen tussen de financieringsmogelijkheden vanuit de Wmo en (preventieve) woningaanpassingen. Aandachtspunt hierbij is wel dat gemeten moet worden of het Wmo geld bij de meest gewenste doelgroep terecht komt (bij voorkeur 75+ in verband met de te verwachte indicering).

6

Zie website VNG voor meer informatie over ‘De Kanteling’, www.vng.nl


9 / 45

Verkroost Advies

3

PRAKTIJKVOORBEELDEN

3.1

Keuze praktijkvoorbeelden Ten behoeven van deze rapportage is een keuze gemaakt uit een lijst met potentiële praktijkvoorbeelden. Zie bijlage I voor het overzicht. De lijst, welke is samengesteld op basis van parate kennis, beoogd niet een compleet beeld te geven van alle projecten in Nederland. Uit de lijst is een vijftal projecten geselecteerd die op een bepaald aspect ‘sprekend zijn’. Denk hierbij aan: − woningaanpassingen: heeft het project geleid tot concrete woningaanpassingen? De praktijk laat zien dat veel projecten blijven hangen in het stimuleren van de bewustwording en nauwelijks leiden tot concrete woningaanpassingen. Wat zijn dus de smaakmakers bij de projecten die wel tot resultaat leiden? − communicatiestrategie: hoe zijn bewoners benaderd en met welke boodschap? Sinds de eerste projecten rondom de aanpak van de particuliere woningvoorraad van de grond zijn gekomen is wel een omslag ontstaan in de boodschap die we willen overbrengen aan de (sub) doelgroep. Gaat het om gemak en comfort of om (val)preventie, zorgontvankelijkheid en gezondheid? Of allemaal, maar daar met onderscheid naar leeftijd? − waterdragers: wie draagt het project en is het gezicht naar de bewoner toe? Is het een project van de professionals of zitten de belangenorganisaties aan het stuur? Of een combinatie? Aan de keuze ligt geen diepgravend onderzoek ten grondslag. Het is vooral een zoektocht naar de succesvolle elementen die we kunnen opnemen in de bouwdoos. De volgende projecten komen aan bod: 1. Opplussen in Eefde > korte pilot met opvallend veel gerealiseerde woningaanpassingen 2. Gewoon Gemak in Elburg > bijzondere aanpak in de communicatie 3. Opplussen Loont in Veere > een van de eerste succesvolle projecten in Nederland. 4. Baas in eigen Huis > verbijzondering van Opplussen Loont in Veere 5. Skarsterlân > projectaanpak met zwaar accent op communicatie en marketing De projecten in Eefde en Elburg maken onderdeel uit van een initiatief van de provincie Gelderland waarbij lokale partijen worden gestimuleerd om de woningvoorraad aan te passen op de groeiende vraag naar voor senioren geschikte woningen. In totaal worden vijf projecten in Gelderland gevolgd in hun aanpak en resultaten. De provincie heeft hiervoor financiële middelen beschikbaar gesteld. Daarnaast staat de provincie Gelderland de projecten bij met kennis en productontwikkeling. Denk hierbij onder andere aan een huistest, domoticatoets en dvd. De opgedane ervaringen worden gebundeld en beschikbaar gesteld voor alle gemeenten, corporaties en andere partijen in het veld van wonen, welzijn en zorg in Gelderland. De provincie heeft daarvoor een aantal publicaties uitgebracht.


10 / 45

Verkroost Advies

3.2

Overzicht praktijkvoorbeelden

Project Eefde

Status en omvang Pilot 55+ binnen deel Lochem / 875 hh.7 Pilot 55+ binnen deel Elburg Elburg / 1000 hh. Regulier beleid gehele Veere gemeente / alle 55+ hh. Regulier beleid gehele Borsele gemeente / alle 55+ hh. Skarsterlân Pilot 65+ geheel Skarsterlân / 1.700 hh.

Looptijd November 2009 tot juni 2010 Vierde kwartaal 2009 2005 – 2008 2009 regulier 2005-2008 2009 regulier Maart 2007 tot augustus 2009

Project Eefde

Budget project • projectuitvoering • stimuleringsbijdrage bewoners • projectuitvoering Elburg • communicatie • projectuitvoering (2005-2008) Veere • projectuitvoering (jaarlijks) • projectuitvoering 2006-2008 Borsele • subsidie bewoners Skarsterlân • projectuitvoering • stimuleringsbijdrage bewoners

Projectaanpak Eenvoudige aanpak met ouderenorganisatie als spil Bewoners verleiden van klein naar grote aanpassingen met doelgroepdifferentiatie Breed informeren via bestaand netwerk

Trekkers Gemeente / ouderenorganisatie Gemeente

Breed informeren via bestaand netwerk

Gemeente

Sturen op zelfredzaamheid en actiebereidheid van bewoners

Gemeente / corporatie

€ 10.000 € 50.000 € 20.000 € 20.000 € 67.000 € 25.000 subsidie € 15.000 € 95.000 € 370.000

Gemeente

Stimulering / subsidie8 Maximaal € 2.000 stimulering per huishouden of 30% kosten Geen

Resultaat 65 aanvragen (stand april 2010) 69 woonadviezen

Maximaal € 1.200 subsidie

67 toegankelijke woningen9 t/m 2009 76 woningen met aanpassing(en) t/m 2009 38 woningen levensloopgeschikt

Maximaal € 2000 subsidie € 8.000 (stimulering huur) € 6.500 (stimulering koop)

Voor een uitgebreide toelichting op de praktijkvoorbeelden wordt verwezen naar bijlage II van deze rapportage 7

hh. = huishoudens

8

Onderscheid tussen stimuleringsbijdrage en subsidiebijdrage aan bewoners wordt toegelicht in paragraaf 4.2.3

9

Subsidievoorwaarde: minimaal 1 toegankelijke entree gerealiseerd


11 / 45

Duwers Dorpsraad / Ouderenbond Thuiszorg / Corporaties Belangenorganisaties Corporatie

Spin in het web Ouderenorganisatie

Corporatie / Seniorenraad VAC / vrijwilligers

Vrijwilligersorganisatie

Welzijnsorganisatie Welzijnsorganisatie

Corporatie

Succesfactoren zijn o.a. ……. Enthousiasme alle partijen, inzet ambassadeurs, simpele stimuleringsbijdrage Getrapte communicatiestrategie, goede naamsbekendheid project, breed draagvlak Eenvoudige subsidieregeling, inzet welzijnsorganisatie, ambassadeurs Samenwerking met corporatie, vrijwilligers en seniorenraad, inzet ambassadeurs Gedreven en betrokken projectleider, heldere projectopzet, taal senioren spreken

Verkroost Advies

4

BOUWDOOS AANPAK PARTICULIERE VOORRAAD

4.1

Inleiding Oudere eigenaar-bewoners in beweging krijgen om, bijvoorkeur preventieve, woningaanpassingen te realiseren is maatwerk. Maatwerk in de zin van de projectaanpak (wie aan te spreken, met welke boodschap en door welke boodschappers), maar ook maatwerk voor wat betreft de service achter de voordeur (behoefte aan menselijk contact, inspelen op de persoonlijke situatie en inzicht verschaffen in de bouwkundige mogelijkheden en financiële consequenties). Maatwerk laat zich niet vangen in één succesvolle strategie, maar is een combinatie van potentiële bouwstenen. Waarom potentieel? Omdat altijd elke bouwsteen afgezet moet worden ten opzichte van de lokale situatie. Bijvoorbeeld, het inzetten van vrijwilligers voor het benaderen van de doelgroep is een bouwsteen. Maar wel met aandacht voor het type vrijwilliger (enthousiast met lef om naar voren te stappen) en de bereidheid van bewoners om die vrijwilligers binnen te laten. Want de buurtburgemeester inzetten voor huisbezoeken kan succesvol zijn. Maar kan ook een drempel opwerpen, namelijk dat bewoners zich ongemakkelijk voelen (‘dadelijk weet iedereen uit de buurt dat ik een beugel bij de toilet nodig heb…..’) We hebben ervoor gekozen om uit alle beschreven praktijkvoorbeelden (en breder) de succesfactoren te vertalen naar bouwstenen voor de bouwdoos ‘Aanpak particuliere woningvoorraad’. En, niet onbelangrijk voor startende gemeenten, daarnaast is ook een aantal tips opgenomen in de bouwdoos. De bouwdoos is ingedeeld in drie categorieën: 1. projectaanpak 2. communicatiestrategie 3. actiebereidheid Daarna volgen een aantal tips voor starters en wordt tenslotte kort stilgestaan bij een aantal denkrichtingen voor de toekomst die nog een verdere verkenning vragen.


12 / 45

Verkroost Advies

4.2

Inhoud bouwdoos

4.2.1

Bouwstenen voor de projectaanpak Maak een goede afweging tussen inzet en effectiviteit Een comfortabele en veilige woning is eigenlijk prettig voor iedereen. Dus we zouden het van jongs af aan met de paplepel ingegoten moeten krijgen, analoog aan de energiezuinige woning. Toch leggen we de focus nu op senioren, omdat de noodzaak van een veilige woning bij hen groter is. Maar nut en noodzaak onder de aandacht brengen en de actiebereidheid onder senioren te vergroten in relatie tot de inzet die hiervoor gepleegd moet worden vraagt wel om goed nadenken over de ‘ondergrens’ binnen de groep senioren. In het verleden is de groep te makkelijk over één kam geschoren. Alles 55+ bewoners kregen dezelfde informatie. Maar bij een werkende, gezonde 55 jarige kan de aanbeveling om een toiletbeugel aan te brengen de interesse in het onderwerp (en daarmee het overbrengen van de kernboodschap) direct tot een nulpunt terugbrengen. Terwijl informatie over de comfortabele badkamer en kleine slimme handigheidjes bij bijvoorbeeld een verbouwing wel een toegevoegde waarde heeft. Projectervaringen tonen aan dat de ondergrens, zeker bij de intensievere aanpak met huisbezoeken, best wel hoger mag liggen dan 55+. Denk aan 65 + bewoners. De senioren onder deze grens kunnen laagdrempelig worden geïnformeerd en vinden daarna hun weg wel. Informeren > 55+ > laagdrempelig en beperkte effort (bijvoorbeeld rondsturen van folder) Stimuleren > 65+ > extra inzet (bijvoorbeeld aanbieden van woningtest, informatiepunt) Adviseren > 75+ > grootste inzet (huisbezoeken, begeleiding bij afweging verhuizen/blijven, hulp bij uitvoering aanpassing

Van bijzonderheid naar gemeengoed Een comfortabele en veilige woning is ‘gewoon vanzelfsprekend’. Deze boodschap moeten we tussen de oren van bewoners zien te krijgen. Maar hetzelfde geldt ook voor beleidmakers. Opplussen moet tot regulier beleid verheven worden met daarbij de benodigde budgetten om de boodschap te blijven verkondigen en eventueel te stimuleren. Of hiervoor het wmo-budget aangesproken kan worden is nog in een experimentele fase. Vooralsnog zijn gemeenten in staat om (ten behoeve van een pilot) het project vanuit andere gelden te financieren.

Zoek de juiste spin en het web De spin is een partij die dichtbij bewoners staat, enthousiast is voor het onderwerp en het gezicht is naar de doelgroep. Van nature zijn dat de welzijnsorganisaties / ouderenorganisaties. Het web wordt onderhouden door de samenwerkingspartners en leveren hiervoor ook de benodigde expertise en capaciteit. Voorbeeld: welzijnsorganisatie is de spin (contact met bewoners, leverancier van vrijwilligers), gemeente en corporatie zijn de financierders van materiaal en kennisleveranciers.


13 / 45

Verkroost Advies

Aandachtspunt: professionele ondersteuning / aanjager nodig voor de spin, met name bij ouderenorganisaties (vanuit welzijn vaak al professionals betrokken)

Trekkers en duwers nodig Opzetten van project is één stap, eraan trekken is twee. Maar ook belangrijk is dat er duwers zijn. Over het algemeen zijn dat de ouderenbonden, dorpsraden etc. die hun netwerk inzetten om het onderwerp op de kaart te zetten. Aandachtspunt: duwers ook blijvend aanjagen. Dat wil zeggen dat de aandacht voor het onderwerp wat kan wegebben als niet stelselmatig aangejaagd wordt door de trekker (bijvoorbeeld in de vorm van opstellen activiteitenkalender waarmee alle kansen om aandacht te vragen voor het onderwerp in kaart worden gebracht, inclusief de verantwoordelijken).

Lef hebben Het onderwerp oudere eigenaar bewoners is relatief nieuw. Partners moeten geen last hebben van koudwatervrees (‘wat komt er allemaal op ons af en wat is de belasting voor de organisatie’). Start als een pilot waarmee de vrijheid voor experimenteren wordt gegeven. Afkadering in een pilot helpt om de grenzen vast te stellen voor inzet van partners en een financiële bijdrage. Bijvoorbeeld ten aanzien van een stimuleringsregeling, mogelijkheid voor verkrijgen van huisbezoek met gratis woningadvies of inschakelen van verhuisadviseur. Verder wordt ook enige flexibiliteit gevraagd, bijvoorbeeld ten aanzien van de regelgeving (denk aan het mogelijk maken van mantelzorgwoningen) of het niet dichttimmeren van de voorwaarden waaronder bewoners subsidie kunnen krijgen.

Bij- en aanbouw / mantelzorgwoning mogelijk maken Zeker in landelijk gebied biedt bij/aanbouw of het bijplaatsen van een mantelzorgwoning mogelijkheden. Bewoners stellen hier ook vaak vragen over. Gemeenten zijn meestal niet klaar voor deze vragen of beroepen zich op bestaande bouwregeling met ingewikkelde procedures. Gemeenten moeten vooraf bepalen of ze een uitzondering willen maken op bestaande bouwregels en daarbij de spelregels vastleggen. De winst van het nieuwe protocol is de andere attitude die eruit spreekt. Samen met de aanvrager kijken naar de mogelijkheden, het verruimen van de grenzen en versnellen van de aanvraagprocedure.

Durf breed te gaan Ervaringen laten zien dat bewoners niet direct in grote getale in actie komen. Met andere worden, het project hoeft niet angstvallig klein gehouden te worden (in omvang van te benaderen doelgroep). En als toch sprake zou zijn van een grote belangstelling, dan biedt dit de kans om ‘wegens succes’ het oppakken van bepaalde facetten van het project (bijvoorbeeld afhandelen van huisbezoeken) over een langere periode uit te smeren. Aandachtspunt: wel zorgdragen voor goede afspraken met bewoners wanneer een project wegens succes meer afhandelingtijd vraagt. Met name oudere bewoners hebben behoefte aan duidelijke afspraken die ook worden nagekomen.


14 / 45

Verkroost Advies

4.2.2

Bouwstenen voor de communicatiestrategie Woningaanpassingen zijn leuk en duurzaam! Wat is de kernboodschap van het project? Uit de praktijkvoorbeelden blijkt dat het benadrukken van gemak, comfort en het uit de medische context trekken van de woningaanpassingen beter aanslaat dan het inspelen op de zorgelijke aspecten (denk aan valpreventie, zorg aan huis krijgen, tekort plaatsen verzorgingstehuis etc.). Ook bij oudere bewoners, waar de noodzaak voor woningaanpassing vaak al ingegeven is als gevolg van fysieke beperkingen, is dit een goede eerste stap. Er zijn ervaringen opgedaan om voor drie verschillende leeftijdscategorieën een eigen accent te leggen binnen de kernboodschap ‘Gemak en Comfort’: • 55+ Interesseren voor het onderwerp > woningaanpassingen zijn handig voor iedereen, oftewel duurzaam • 65+ Laten vooruitdenken > woningaanpassingen voor een meer comfortabele en toekomstbestendige woning • 75+ Meedenken > woning geschikt om aangepast te worden of verhuizen? Daarnaast is geëxperimenteerd met het één (55+) of meerdere malen (65+ en 75+) aanschrijven van de verschillende leeftijdscategorieën. Dit met als doel om meer aandacht voor het onderwerp te krijgen. Dit lijkt zijn vruchten te hebben afgeworpen, met name bij de oudste leeftijdscategorie. Andere aspecten die kunnen helpen om woningaanpassingen beter onder de aandacht te brengen is het combineren met thema’s die goed aanslaan bij bewoners. Denk bijvoorbeeld aan het succes van energiebesparende maatregelen en duurzaamheid. Breidt een Duurzaamheidscampagne uit met aanpassingen gericht op de bredere betekenis, namelijk de duurzaamheid van het zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Een ander thema is dementie. Woningaanpassingen die specifiek bedoeld zijn voor dementerenden kunnen ook relevant zijn als preventieve maatregel bij niet-dementerenden. Denk dan bijvoorbeeld aan veiligheid in de keuken en goede oriëntatiemogelijkheden in de woning.

Goede herkenbaarheid project Wees goed herkenbaar, bijvoorkeur met één afzender. Dit hoeft niet de gemeente te zijn, maar kan ook een projectorganisatie zijn (samenwerking van meerdere partners). Let op, de gemeente als afzender kan op de allergie van bewoners werken (‘ze willen weer iets van ons, maar er staat niets tegenover…’). Afzonderlijke partners communiceren naar hun cliënten/achterban onder vlag van het project met een eigen accent eraan toegevoegd (bijvoorbeeld thuiszorgorganisatie die het accent legt op de mogelijkheid van het verkrijgen van thuiszorg onder bepaalde condities, dus zorg voortijdig dat de woning geschikt is!). Aandachtspunt: herkenbaar zijn is niet alleen een goede projectnaam, maar bijvoorbeeld ook een duidelijke logo. En ervoor zorgen dat de gekozen vormgeving in alle uitingen gebruikt wordt.


15 / 45

Verkroost Advies

Reken op de lange adem Bewoners hebben tijd nodig om het onderwerp te laten bezinken en over te gaan tot woningaanpassingen. Het direct koppelen aan een stimuleringsregeling kan zeker helpen (in kader van pilot, experiment en snelle beslissers), maar de gemiddelde bewoner heeft meer tijd nodig. Een optie is om een stimuleringsregeling later op te tuigen en eerst het onderwerp neer te zetten zodat bewoners kunnen nadenken. Daarna erop terugkomen en een koppeling maken met een stimuleringsregeling. Dit betekent wel dat het onderwerp tussen de oren van de bewoners moet blijven en stelselmatig over langere tijd gecommuniceerd moet worden.

Maak communicatiemateriaal aantrekkelijk In het verlengde van de herkenbaarheid van het project ligt de aantrekkelijkheid van het communicatiemateriaal. Aantrekkelijk in de zin van de uitstraling, maar ook of het uitnodigt tot bewaren (kwaliteit papier, opvallende vormgeving). Daarnaast moet het materiaal ook inhoudelijk iets te bieden hebben. Waarbij rekening gehouden moet worden met het feit dat alleen doorverwijzen naar een website waar concrete informatie te halen is omtrent het project en woningaanpassingen niet voldoende is. Een aanzienlijk deel van de doelgroep (ook de jongere senioren!) is niet digitaal ingesteld en zal dus de digitale weg niet vinden.

Geef ook praktische informatie Projecten blijven te veel hangen in algemene informatie. Bijvoorbeeld het adviseren dat een extra beugel bij de toilet nodig is. Maar bij het verstrekken van die informatie moet het niet ophouden. Want er valt veel meer te zeggen over de beugel. Praktische informatie over kleur, plaats en stevigheid van de ondergrond. Hiermee kunnen we de kluspotentie achter voordeur voeden. Bouwmarkten spelen al in op deze nieuwe markt. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld de Praxis kluswijzer voor senioren.

Verwachtingsmanagement: zilveren eeuw is voorbij De verzorgingsstaat is aan het afkalven. Dus ook de mogelijkheid om beroep te doen op de sociale voorzieningen waaronder een vanzelfsprekende plaats in verzorgingstehuis, vergoedingen voor aanpassingen etc.. De boodschap dat bewoners zelf in beweging moeten komen en investeren in de woning moet goed, en structureel, onder de aandacht gebracht worden. En, niet onbelangrijk, wat zij daarbij kunnen verwachten van de gemeente. Uit de resultaten van de praktijkvoorbeelden blijkt dat veel bewoners blijven hangen in ‘dat heb ik nog niet nodig, ik ben er nog niet aan toe en dan ga wel naar de gemeente…’)

4.2.3

Bouwstenen voor de actiebereidheid Subsidiëren en stimuleren Een door bewoners veel gestelde vraag is ‘wie gaat de aanpassing betalen?’. Ook al is men eigenaar van de woning, de verwachting bij de bewoner is in eerste instantie dat de overheid een flink steentje bijdraagt, zo niet alle kosten voor haar rekening neemt. Zeker als de kernboodschap van het project luidt dat de overheid onvoldoende plaatsen in een verzorgingstehuis beschikbaar heeft. Ook hier geldt: denk goed na over de kernboodschap van het project!


16 / 45

Verkroost Advies

Wat kan men verwachten van een financiële prikkel (subsidie of stimuleringsbijdrage)? Vergroot dit de actiebereidheid onder bewoners? Praktijkvoorbeelden tonen aan dat een vorm van financiële prikkel inderdaad bewoners over de streep kan trekken. De vraag die hierbij opdoemt is of dit een bepaalde categorie bewoners is (vooruitdenkers, levensgenieters, oudere senioren, huurders / kopers). Verder onderzoek kan nodig zijn om beschikbare budgetten gericht hierop in te zetten, zeker wanneer sprake is van een tijdelijke financiële prikkel (bijvoorbeeld vanwege een pilot). In dit onderzoek zou ook meegenomen kunnen worden bij welke bewoners het preventief inzetten van wmo-geld mogelijk terecht zou kunnen komen en of dit wenselijk is (bijvoorbeeld dat met name jongere senioren gebruik maken van de financiële prikkel terwijl vanuit beleidsoogpunt eerdere de oudere senioren preventief geprikkeld moeten worden met het oog op toekomstige wmo-aanvraag). Verder is van belang hoe een regeling in elkaar steekt. Men heeft de keuze tussen een subsidieregeling met verordening en de stimuleringsbijdrage. Een subsidieregeling vraagt meer voorbereidend werk (onder welke voorwaarden), juridische afstemming en goedkeuring op het hoogste niveau binnen een gemeente. Daarnaast is het zo dat bewoners een bepaalde procedure moeten volgen om in aanmerking te komen voor subsidie. Aandachtspunt hierbij is het afbreukrisico vanwege de hoeveelheid papierwerk en (te strenge) voorwaarden. Voordeel van een verordening is wel dat dit doorgaans een meer structurele opzet heeft. De andere variant is de stimuleringsbijdrage. Te zien als een eenmalig budget zonder ingewikkelde en langdurige voorbereiding. De stimuleringsbijdrage wordt veelal ingezet bij pilots, bij wijze van experiment en voor een bepaalde periode. Onder welke voorwaarde bewoners in aanmerking kunnen komen staat op papier, het toekennen van de bijdrage is ‘losjes’ geregeld. De eenvoud van de stimuleringsbijdrage leent zich uitermate goed voor een opstartend project. Waar komen de budgetten vandaag? Nu vooral uit beschikbare budgetten vanuit de sector volkshuisvesting of wonen, welzijn en zorg. Er wordt gespeeld met de gedachte om wmo-geld preventief te gaan inzetten. Dit een positief effect heeft hebben op de toekomstige belasting van het wmo-budget, want voorkomen is beter dan genezen.

Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker Hou een subsidieregeling of stimuleringbijdrage simpel! De aanvraagprocedure voor subsidie of stimulering zo veel mogelijk bewoners uit handen nemen! Dit vergroot de kans dat men gebruik zal maken van de regeling. In de praktijkvoorbeelden is ervoor gekozen om de uitvoering van de regeling geheel in handen te leggen van de ouderenorganisatie. Dit betekent dat de bewoner met één organisatie te maken heeft, van eerste advies tot en met de uitkering van het geld. Daarnaast kan ook de wijze waarop goedkeuring verleend wordt aan een aanvraag heel simpel gehouden worden. Bijvoorbeeld door alleen te controleren op de aanwezigheid van een aanpassing en niet de kwaliteit van de aanpassing (dus de beugel is aanwezig, maar het is niet relevant door wie de beugel is aangebracht en of deze voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen).


17 / 45

Verkroost Advies

Inschakelen van verhuisadviseur De verhuisadviseur helpt bewoners met maken van de keuze tussen in de eigen woning blijven (huur of koop) met daarbij de aanpassingsmogelijkheden van deze woning en de mogelijkheid van verhuizen naar een meer geschiktere woning. Het gaat dan niet alleen om doorverwijzen naar bijvoorbeeld een verhuurder, maar ook inzicht te verschaffen in het woonruimteverdelingssysteem en, daar waar mogelijk, wijzen op toegankelijke koopwoningen.

Goede financiële bijsluiters ontwikkelen Meer inzicht verschaffen in de mogelijkheden van financiering van woningaanpassingen. Dat kan door het onder de aandacht brengen van het principe van Verzilverd Wonen, de opeethypotheek (mensen uit de groef van ‘het niet willen lenen’ halen en alles voor de kinderen bewaren) of het inzichtelijk maken van de maandlasten bij huur (vaak al deels te financieren vanuit de renteopbrengst van de verkochte woning) en koop.

Inschakelen van buddy Vertrouwenspersoon die gekoppeld blijft aan de bewoner, ook voor langere tijd. Mensen hebben tijd nodig om na te denken over hun toekomst in de eigen woning. Een eerste informatiecampagne moet bezinken (‘ik ben er nog niet aan toe’), maar kan ook mensen aan het denken zetten. Dat denkproces moet de ruimte krijgen. De buddy kent de bewoner, weet waar de vraagpunten bij de bewoner zitten en houdt vinger aan de pols.

Mantelzorgers aanspreken Mantelzorgers zijn een vergeten categorie. Toch hebben zij een groot belang in het goed huisvesten van hun partners / ouder(s). Zij zijn de eerste opvang bij problemen en nazorg. Het is ook in hun belang als senioren veilig en gezond gehuisvest zijn. Er kan meer effort gestopt worden in het in beweging krijgen van de mantelzorgers. Door hen bewust te maken van de impact op hun leven als zijn geconfronteerd worden met een partner/ouder die extra zorg vraagt als gevolg van bijvoorbeeld een val in huis. Mantelzorgers bereiken via informele netwerken zoals verenigingsleven, schoolpleinen, VAC’s kerkgenootschappen etc.

4.2.4

Tips voor starters Temper de verwachtingen Overschat de verwachtingen niet. Praktijkresultaten laten zien dat het verleiden van bewoners veel tijd nodig heeft. Maak onderscheid in het meten van de toegenomen bewustwording en het meten van aangepaste woningen. Laatste laat zich bij koopwoningen overigens alleen goed meten als er een subsidieregeling/ stimuleringsregeling aan verbonden is.


18 / 45

Verkroost Advies

Niet te digitaal denken We leven in een digitale wereld, dus via de digitale snelweg communiceren past in deze tijd. De doelgroep, en mogelijk ook de jongere senioren, doet dit grotendeels niet. Navraag bij 100 bewoners van een van de praktijkvoorbeelden liet zien dat 47% überhaupt geen computer heeft. De behoefte aan en noodzaak voor persoonlijk contact en papieren informatie is dus nog steeds groot!

Respectvol met materie omgaan en niet betuttelen Ouder worden en de woning daarop te moeten aanpassen is een gevoelig onderwerp bij bewoners. We moeten in ieder geval de juiste taal spreken, zoek de samenwerking op met de ouderenadviseurs van de stichting welzijn. Wees verder waakzaam op betutteling van met name de 75+ bewoners. Deze groep is meer bij de pinken dan we wellicht vooraf zouden denken! Betutteling werkt op de allergie.

4.3

Tenslotte……. De aanpak van de particuliere woningvoorraad is een landelijke uitdaging die thans op lokaal niveau wordt opgepakt via maatwerk concepten. Koplopers in het veld hebben inmiddels ervaring opgedaan en zijn bereid gevonden die ervaringen te delen; onder andere in een, om met de woorden van deze rapportage te spreken, bouwdoos ‘Aanpak particuliere voorraad’. Voorzichtig komt er ook beweging in een regionale aanpak waarbij beproefde strategieën worden opgeschaald en vervolgens vertaald naar een lokale aanpak met nuanceverschillen voor optimale aansluiting bij de lokale situatie. De voordelen van een regionale aanpak zijn: • aansluiting bij regionaal werkgebied van betrokken organisaties waardoor er makkelijk draagvlak te krijgen is in nieuwe gemeenten voor het opstarten van een project. Denk bijvoorbeeld aan regionaal werkende corporaties, thuiszorgorganisaties etc. • door de grootte van het werkgebied (met voldoende potentiële klanten) kan het interessant worden voor nieuwe spelers als bijvoorbeeld zorgverzekeraars en banken om een bijdrage te leveren aan het project. Denk dan aan een financiële bijdrage aan de projectkosten of free publicity via de communicatie met de klanten. • krachten bundelen door bijvoorbeeld het opzetten van een regionaal informatiepunt met woonconsulenten/verhuisadviseurs. De kosten voor een dergelijk informatiepunt en bijbehorende capaciteit kunnen gedragen worden door de regio en niet meer door elke gemeente afzonderlijk (grote impact op projectbegroting). Daarnaast past een regionaal informatiepunt ook goed bij de regionaal werkende woningmarkt.


19 / 45

Verkroost Advies BIJLAGE I

Groslijst praktijkvoorbeelden

Groslijst praktijkvoorbeelden Aanpak particulier bezit Versie 6 april 2010

-

Titel Opplussen eigen woning Opplussen in Zaanstad Woongemak Nu! Opplussen van woningen Zo lang mogelijk thuis in uw eigen huis Woon+++regeling Vertrouwd Wonen Wij blijven hier wonen Opplussen Lochem Gewoon Gemak Huiseigenaren 55+ Blijvend thuis (in eigen huis) Zusters en Timmerlui Huistest / Hoe wilt u straks wonen? Hoe wilt u straks wonen? Opplussen Loont Opplussen Loont Langer zelfstandig wonen ouderen (werktitel) Comfortabel wonen, dat wil toch iedereen Comfortabel en veilig blijven wonen in eigen huis Langer thuis in eigen woning Langer thuis in eigen woning Uw huis, uw toekomst

Plaats Edam-Volendam Zaandam Huizen Aalsmeer Goes Borsele Westervoort en Duiven Heumen Lochem Elburg Apeldoorn Divers Tilburg Divers Skarsterlan Veere Sluis Texel Alblasserwaard Bodegraven Bleiswijk Zoetermeer divers


20 / 45

Provincie Noord Holland Noord Holland Noord Holland Noord Holland Zeeland Zeeland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Noord Brabant Noord Brabant Divers Friesland Zeeland Zeeland Noord Holland Zuid Holland Zuid Holland Zuid Holland Zuid Holland Utrecht

Trekker Vier WWZ-gemeenten Gemeente Zaanstad Gemeente Huizen Gemeente Aalsmeer Gemeente Goes Gemeente Borsele Gemeenten Duiven en Westervoort Gemeente Heumen Gemeente Lochem Gemeente Elburg Gemeente Apeldoorn ruim 30 gemeenten (met name in Noord Brabant) Gemeente Tilburg Diverse gemeenten, Provincie Utrecht en provincie Gelderland Gemeente Skarsterlan Stichting Welzijn Veere Stichting Welzijn West Zeeuws Vlaanderen Anbo Texel Zorgberaad Zuidholland Zuid Regionaal Zorgberaad Midden Nederland Contactgroep Senioren Bleiswijk Stichting Overleg Samenwerkende Ouderenorganisaties Provincie Utrecht en gemeente Maarsen, Utrecht, Utrechtse heuvelrug, Woudenberg

bijlage

Fase Lopend Initiatief Lopend Initiatief Lopend Lopend Lopend Lopend Lopend Lopend Afgerond Lopend Afgerond Lopend Afgerond Lopend Lopend Initiatief Initiatief Afgerond Afgerond Afgerond Lopend

Partners Wooncompagnie en WonenPlus Corporaties, Thuiszorg, RIO, Welzijn, Zorgcentrum, Wijkcentra, Buurtcomités Alliantie Gooi en Vechtstreek Gemeente Uithoorn, corporaties, welzijn en zorg SMWO Ouderenwerk Goes Steunpunt Vrijwilligers en Mantelzorg Borsele Vivare en Stichting Mikado Welzijn, corporatie Oosterpoort, Malderburch en belangenbehartigers SOL, De Groene Waarden, Dorpsraad Eefde en Anbo Uwoon, Omnia Wonen, Stichting Wiel, Icare en belangenbeharigers Welzijn, Planbuilding Welzijnsorganisaties, corporaties en vrijwiliigers TBV Wonen, Tiwos, Thebe, De Twern en De Wever Corporaties, welzijn Wonen Zuidwest Friesland, provincie Friesland Gemeente Veere, Woonburg Gemeente Sluis Nader te bepalen 8 Alblasserwaardegemeenten SBO Zuidholland en 3B Wonen Stichting welzijn, corporatie, gemeente en belangenorganisaties Gemeente, Stichting Belangenbehartiging Ouderen Lokale organisaties

Verkroost Advies

BIJLAGE II Beschrijving vijf praktijkvoorbeelden

1 2 3 4 5

Opplussen in Eefde Gewoon Gemak in Elburg Opplussen loont in Veere Baas in eigen huis in Borsele Hoe wilt u straks wonen in Skarsterlân


21 / 45

bijlage

Verkroost Advies

Opplussen in Eefde De gemeente Lochem is in samenwerking met lokale organisaties gestart met het project Opplussen van woningen. In 2009 is een eerste pilot uitgevoerd in Zuiderenk, een begrensd proefgebied binnen de gemeente Lochem. Thans loopt een tweede pilot in de kern Eefde. De leerpunten uit de pilot in Zuiderenk zijn meegenomen in de pilot Eefde.

Het hierna beschreven praktijkvoorbeeld betreft de pilot in Eefde. 1

2

− − − −

Algemene gegevens Titel Plaats Provincie Beschrijving Eefde

−

Looptijd project

Opplussen in Eefde Lochem Gelderland Eefde is een van de grootste kernen van de voormalige gemeente Gorssel, die nu is opgegaan in de gemeente Lochem. De grens van Eefde is gevormd door een samenspel van mens en natuur. Ten westen stroomt de IJssel, aan de zuidkant stroomt het Twentekanaal en Eefde wordt doorkruist door drie spoorlijnen. Eefde telt rond de 4.300 inwoners. Ongeveer 40% van deze inwoners is 55 jaar of ouder (oftewel 875 huishoudens). Met andere woorden, Eefde is sterk vergrijsd. In Eefde is er een gevarieerd aanbod van winkels en voorzieningen. Eefde heeft een onlangs gerealiseerd dorpshuis. November 2009 – Juni 2010

Betrokken organisaties − Stichting ouderenwerk Lochem (SOL)

− Woningcorporatie De Groene Waarden

− Gemeente Lochem


Rol Trekker project (professionals + getrainde vrijwilligers) Werving en begeleiding vrijwilligers Bijdrage aan communicatieplan en pr project Persoonlijke benadering doelgroep Uitvoeren stimuleringsbijdrage Huisbezoeken in huur- en koopwoningen Trekker project en constructief meedenker opzet project Communicatieplan richting 55+ huurders (i.s.m. SOL) Medefinancier project door aanbieden van gratis woningaanpassingen aan eigen huurders Beschikbaar stellen van huisaannemer voor offertes en (betaalde) woningaanpassingen bij eigenaar bewoners Regievoerder vanuit masterplan WWZ Medefinancier project (communicatiemateriaal) Stimuleringsbijdrage Algehele communicatie richting doelgroep

22 / 45

Verkroost Advies

− Dorpsraad

Duwer project Achterban activeren, enthousiasmeren Contacten leggen met ambassadeurs Doorverwijzen naar SOL Duwer project Achterban activeren, enthousiasmeren Contacten leggen met ambassadeurs Doorverwijzen naar SOL Begeleiding, voorbereiding en uitvoering pilot Opleiden van vrijwilligers Stroomlijnen van procedure stimuleringsbijdrage

− Ouderenbond Anbo

− Laagland’advies

3

Doelstelling en resultaat − Doelstelling

Stimuleren van de bewustwording bij senioren over woningaanpassingen en het realiseren van woningaanpassingen. 5% van de aangeschreven huishoudens heeft één of meerdere woningaanpassingen laten doen. Aantal genodigden Opplusbijeenkomst 875 Aantal aanwezigen Opplusbijeenkomst 92 Informatieaanvragen na bijeenkomst 98 Aantal huisbezoeken 72 Aantal huishoudens met opplusaanvraag 66 Gemiddeld aantal aanpassingen/won 8 Gemiddelde stimuleringsbijdrage koop € 778,Gemiddelde stimuleringsbijdrage huur € 896,Aantal WMO aanvragen 5

− Beoogd resultaat − Behaald resultaat (tot 2 maart 2010)

− Belangrijkste aanpassingen (alleen op basis van huurwoningen, resultaat koopwoningen nog niet bekend) Genoemde maatregelen werden gratis door verhuurder aangebracht 4

Spion Toegangspad ophogen Tweede trapleuning Lichtpunt voordeur of achterdeur Drempels verwijderen bij slaapkamers Eénhendelmengkraan in keuken

Projectaanpak − Proces voorbereiding

1. 2. 3. 4. 5.


23 / 45

Veiligheid Valpreventie Valpreventie Veiligheid Valpreventie Comfort

Oprichten projectgroep met duidelijke rolverdeling en verwachtingen Opstellen stappenplan > hoe bewoners te benaderen Opstellen checklist met maatregelen voor huisbezoek vrijwilligers Opstellen communicatieplan > wie, wat en wanneer? Opzetten eenvoudige stimuleringsbijdrage > 30% van aanpassingskosten per maatregel met een maximum van €2000 totaal.

Verkroost Advies

− Proces richting bewoners

− Communicatiestrategie − Communicatieboodschap − Communicatiekanalen − Producten


Geen beperkingen vanuit WMO-regelgeving of inkomen. Uitvoering door SOL voor zowel huur- als koopwoningen. Gemeente heeft in overleg met de corporatie een gemiddeld bedrag per aanpassing bepaald. 6. Ontwikkelen communicatiemateriaal (informatiefolder en checklist huisbezoek) 7. Trainen van vrijwilligers t.b.v. huisbezoeken 8. Evaluatie 9. Snelle afwikkeling van stimuleringsbijdrage. 1. Persoonlijke uitnodiging (op naam) voor een Opplusbijeenkomst met begeleidende brief van de wethouder 2. Voorlichtingsmarkt (’s middags en ’s avonds) Doel: interesseren van bewoner voor een huisbezoek. De markt geeft informatie over: a. Woningaanpassingen b. Uitvoering door SOL (huisbezoek, afhandeling stimuleringsbijdrage) c. Opzet stimuleringsbijdrage d. Voorstellen van vrijwilligers Aanwezigheid van actieve woon- en zorgpartijen, de huisaannemer van de corporatie en extra voorlichting van actieve vrijwilligers. 3. Bewoners kunnen meer informatie aanvragen bij SOL. 4. Bewoners kunnen huisbezoek aanvragen door vrijwilliger SOL. Vrijwilliger gaat langs met praktische checklist. 5. Bewoner kan aanvraag voor stimuleringsbijdrage indienen met checklist als bijlage. 6. Bewoners regelt zelf uitvoering van woningaanpassing en dient factuur in bij SOL. 7. SOL regelt administratieve afhandeling aanvraag en gemeente keert bijdrage uit op basis van stelregel 30% aanpassingskosten per maatregel en maximaal € 2000,-. Breed communiceren via bestaand netwerk en continu blijven communiceren. Gemak en comfort Brief, websites SOL, corporatie en gemeente, radio, krant en via het netwerk van de duwers. Folder Checklist met prijsindicatie Stimuleringsbijdrage

24 / 45

Verkroost Advies

− Belangrijkste ingrediënten uitvoering

− Budget project

5

Successen en valkuilen − Successen

Valkuilen

Tips voor starters


Persoonlijke, praktische en concrete aanpak Keuzevrijheid in maatregelen Praktische insteek checklist en verordening Breed spectrum aan communicatiekanalen Opgeleide vrijwilligers met veel enthousiasme Eenvoudige stimuleringsbijdrage zonder wettelijke beperkingen € 50.000,- stimuleringsbijdrage vanuit de gemeente ten behoeve van woningaanpassingen € 10.000,- voor capaciteit Veel gemaakte uren vallen binnen reguliere budgetten.

Initiatief voor het project vanuit de gemeente met SOL als spin in het web en enthousiaste trekker Vooruitstrevende corporatie met lef Ouderenbond en Dorpsraad als enthousiaste duwers Enthousiasme bij alle betrokken partijen Belangenbehartigers als ambassadeurs Brede werving Goede voorlichtingsbijeenkomsten Simpele stimuleringsbijdrage Ingewikkelde stimuleringsregeling, gemeente moet lef hebben om te kiezen voor flexibele oplossing zonder veel bureaucratie. Alles vooraf te willen regelen en geen dynamische aanpak hanteren. Overspannen verwachtingen bij het resultaat (5% is niet slecht!). Te smal aanschrijven vanwege angst voor ten ondergaan aan succes. Zorg voor goede inbedding bij ouderenbonden, dorps- of wijkraad. Vraag vrijwilligers. Welzijn ouderen is natuurlijke trekker. Begin met voorlichtingsbijeenkomsten. Maak opplusprogramma permanent onderdeel jaarplan. Ga op huisbezoek. Gemeente zet WMO-geld preventief in. Gemeente help met stimuleringsbijdrage. Beklemtoon gemak en comfort.

25 / 45

Verkroost Advies

6

Voorbeeldmateriaal Producten Handleidingen

Website Verordering


Folder en stimuleringsbijdrage Checklist huisbezoek (* meer informatie hierover bij Laagland’Advies). Geen projectwebsite, wel vermelding op website SOL, dorpsraad, gemeente en corporatie. Stimuleringsbijdrage, geen specifieke verordening opgesteld.

26 / 45

Verkroost Advies

2

Gewoon Gemak Iedereen wil zo lang mogelijk in de eigen woning blijven wonen. Ook op latere leeftijd. Om dit beter mogelijk te maken is de gemeente Elburg, in samenwerking met diverse partijen welke werkzaam zijn in de gemeente Elburg, in 2009 gestart met het project Gewoon Gemak. Het project Gewoon Gemak informeert bewoners over de mogelijkheden om de eigen huur- of koopwoning middels kleine gemaksverbeteringen aan te passen, waardoor men langer in de eigen woning kan blijven wonen. Voorafgaand aan de start van het project hebben de organisaties in gezamenlijk overleg bepaald in welk gebied(en) het onderwerp ‘Opplussen van woningen’ het beste zou kunnen aanslaan. Ingrediënten bij dit onderzoek waren niet alleen de potentiële geschiktheid van de woningen en de aanwezigheid van de doelgroep. Ook de aanwezigheid van voorzieningen is meegenomen en de wat ‘zachtere’ factoren als onderling hulpbetoon, ontvankelijkheid van bewoners voor het onderwerp en de bereidheid om letterlijk en figuurlijk de drempel te verwijderen. De volgende twee proefgebieden zijn benoemd: − ’t Harde Zuidoost, op basis van resultaat Doorzonscan (onderzoek naar de potentiële geschiktheid van de woningvoorraad in combinatie met de aanwezigheid van de doelgroep 55+); − Buurtschappen Doornspijk en Hoge Enk. (sterke sociale cohesie, groot onderling hulpbetoon, mantelzorg is daar nog ‘gewoon’). In de periode 16 oktober 2009 tot en met 31 december 2009 is in hiervoor genoemde gebieden een pilot uitgevoerd onder de naam Gewoon Gemak. De pilot is inmiddels afgerond en een evaluatie is uitgevoerd. De leerpunten uit de evaluatie worden gebruikt bij het verder uitrollen van Gewoon Gemak in Elburg. Onderstaande beschrijving betreft de pilot. 1

10

− − − −

Algemene gegevens Titel Plaats Provincie Beschrijving Elburg

−

Looptijd project

Gewoon Gemak10 Elburg Gelderland De gemeente Elburg bestaat uit de dorpen Elburg en ’t Harde. Daarnaast behoren de buurtschappen Doornspijk en Hoge Enk ook tot de gemeente Elburg. De gemeente Elburg telt rond de 22.000 inwoners. Ongeveer 27% van deze inwoners is 55 jaar of ouder. Het aantal 55 jarigen en ouder zal de komende jaren fors toenemen. Ook in de gemeente Elburg zal deze ontwikkeling een rol spelen op allerlei vlakken in de maatschappij. Met name op het gebied van wonen moeten er maatregelen worden getroffen om voorbereid te zijn op de woonwensen van deze groeiende groep senioren. Oktober 2009 – December 2009 (pilot)

Gewoon Gemak wordt in de beschrijving soms afgekort tot GG


27 / 45

Verkroost Advies

2

Betrokken organisaties − Gemeente Elburg

− Corporaties Uwoon en Omnia Wonen

− St. Wiel (welzijnsorganisatie)

− Icare (thuiszorgorganisatie)

− Wijkcomités proefgebieden, seniorenraad en wmo-raad

− Verkroost Advies

3



Rol Trekker project Regievoerder voorbereidings- en uitvoeringsfase Opsteller draaiboek en communicatieplan Financiering (communicatiemateriaal, informatiepunt Gewoon Gemak en externe ondersteuning) Algemene communicatie naar doelgroep (onder paraplu van Gewoon Gemak) Lid werkgroep en klankbordgroep Medeopsteller draaiboek en communicatieplan Vraagbaken voor huurders (naast Informatiepunt Gewoon Gemak) Huisbezoeken en woningadvies bij huurders Lid werkgroep en klankbordgroep Medeopsteller draaiboek en communicatieplan Bemensing Informatiepunt Gewoon Gemak Huisbezoeken en woningadvies bij eigenaar-bewoners Inbrengen van Gewoon Gemak bij preventief huisbezoek Lid werkgroep en klankbordgroep Medeopsteller draaiboek en communicatieplan Huisbezoeken en woningadvies bij eigenaar-bewoners Inbrengen van Gewoon Gemak bij cliëntenbezoeken Lid klankbordgroep Meedenken over opzet project, strategie en boodschap Klankbord voor draaiboek, communicatieplan en communicatiemiddelen Inzetten van informele netwerk voor verspreiding informatie Enthousiasmeren van doelgroep Aanreiken van ambassadeurs Begeleiding voorbereiding en uitvoering pilot Gedeeld projectleider uitvoering

Burgers ondersteunen in hun wens om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen. Daarbij is onderscheid gemaakt in drie subdoelstellingen: 1. Gewoon Gemak Oudere bewoners (55+) informeren over slimme, gemakkelijke en eenvoudige woningverbeteringen én hen bekend te maken met Meer Gemak en Grootste Gemak 2. Meer Gemak Oudere bewoners (65+) interesseren voor comfortabele woningverbeteringen én hen te prikkelen op het vooruitdenken (‘hoe geschikt is mijn woning om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven

28 / 45

Verkroost Advies

− Beoogd resultaat

− Behaald resultaat (16 oktober tot en met 1 januari 2010)

− Top tien geadviseerde woningaanpassingen op basis van uitgevoerde Gemakstesten (koop en huur) * percentage op basis van 69 Gemakstesten

− Top tien geadviseerde woningaanpassingen op basis van uitgevoerde Gemakstesten (alleen huur) ** percentage op basis van 31 Gemakstesten

11

wonen’); 3. Grootste Gemak Oudere bewoners (75+) adviseren over woningverbeteringen in relatie tot de zorgontvankelijkheid van de woning. 1. Het vergroten van het bewustzijn van nut en noodzaak van het aanpassen van de eigen woning en het vergroten van kennis over woningverbeteringen 2. Het bewerkstellingen dat mensen gaan denken ‘daar moet ik iets mee’ en dat men daadwerkelijk tot actie overgaat Bewustwording en kennis voor GG 34% 67% Bewustwording en kennis na GG Aantal gerealiseerde aanpassingen onbekend11 Aantal huisbezoeken 25 Aantal uitgevoerde Gemakstesten 69 Aantal uitgebreide woningadviezen 35 1. Rookmelder op lichtnet 36%* 2. Deurbel met versterking 30% 3. Thermostatische douchemengkraan 22% 4. Wandbeugel bij douche of bad 17% 5. Teruggebogen deurklinken 14% 6. Tweede toilet in bestaande 13% doucheruimte 7. Informatie over tuinonderhoud 13% 8. In hoogte verstelbare douchekop 12% 9. Tweede trapleuning 10% 10. Verhoogde toiletpot 10% 1. 2. 3. 4. 5.

Deurbel met versterking Thermostatische douchemengkraan In hoogte verstelbare douchekop Rookmelder op lichtnet Tweede toilet in bestaande doucheruimte 6. Wandbeugel bij douche of bad 7. Buitenlamp aanbrengen 8. Verlichting boven aanrecht

45%** 29% 23% 23% 19%. 19% 16% 16%

Omdat er geen financiële regeling beschikbaar is, is het lastig om te achterhalen hoeveel aanpassingen zijn uitgevoerd naar aanleiding van het project. Via een telefonische enquête in maart 2010 onder ongeveer 100 bewoners is wel achterhaald dat bewoners nog nauwelijks actie hebben ondernomen. Veel gehoorde opmerking is dat ‘men nog niet toe is aan aanpassing van de woning’. Maar ook de roep om een financiële tegemoetkoming in de aanpassingskosten is vaak gehoord. Verder heeft ongeveer een derde van de geënquêteerden aangegeven al in een aangepaste woning te wonen. Een deel van deze groep zal deze conclusie getrokken hebben naar aanleiding van het project en daarmee geen woningaanpassingen nodig hebben.


29 / 45

Verkroost Advies

9. Tweede toiletruimte op slaapverdieping 10. Tweede trapleuning 4


− Proces richting bewoners (circa 1000 huishoudens)

16% 13%

1. Oprichten werkgroep en klankbordgroep met duidelijke rolverdeling en verwachtingen 2. Opstellen draaiboek Gewoon Gemak (wie, wat en wanneer + communicatieplan) 3. Oprichting van Informatiepunt Gewoon Gemak 4. Ontwikkelen communicatiemateriaal (informatiefolders, Gemakstest12, website checklist huisbezoek) 5. Ontwikkelen van interne procedures per organisatie 6. Ontwikkelen van procedure afwikkeling Gemakstest 7. Trainen van adviseurs huisbezoeken 8. Informeren van vrijwilligers preventief huisbezoek 9. Vooraankondiging in media 10. Per brief informeren van professionals in wonen, welzijn en zorg (huisarts, fysio etc.) 11. Per brief informeren van voor ouderen relevante organisaties (verenigingen, wijkcomités etc.) 12. Lancering Gewoon Gemak 1. Op naam aanschrijven van doelgroep middels brief wethouder en aanreiken informatiemateriaal (folder(s) en vragenlijst Gemakstest). Daarbij is onderscheid gemaakt in drie mailings: a. doelgroep 55+ met informatiefolder Gewoon Gemak b. doelgroep 65+ en met informatiefolder Meer Gemak c. doelgroep 75+ met informatiefolder Grootste Gemak, vragenlijst Gemakstest en antwoordkaart 2. Aanbieden van meer informatie via Informatiepunt en website 3. Aanbieden van huisbezoeken met uitbreid woningadvies met accent op doelgroep 75+ (nabellen van doelgroep). Uitvoering huisbezoeken door St. Wiel en Icare (koop) en corporaties (huur) 4. Aandacht voor Gewoon Gemak via pers, radio en weekmarkt 5. Presentaties op Dag van de ouderen (oktober) en Dag van de Mantelzorger (november) 6. Nieuwjaarsgroet vanuit projectgroep Gewoon Gemak

12

Gemakstest is de Huistest (zie www.huistest.nl) die op maat is gemaakt voor de gemeente Elburg.


30 / 45

Verkroost Advies

− Communicatiestrategie

De communicatiestrategie richt zich op het interesseren van bewoners voor Gewoon Gemak, hen laten nadenken over de toekomst in relatie tot de (on)mogelijkheden van de eigen woning, met hen meedenken over het aanpassen van de woning, het figuurlijk verlagen van de drempel om over te gaan tot het aanpassen van de woning en het letterlijk weghalen van drempels!

− Communicatieboodschap

− Communicatiekanalen

− Producten


− Budget project

5



De communicatiestrategie kent een driedeling: − Gewoon Gemak − Meer Gemak − Grootste Gemak De communicatiestrategie gaat uit van het principe over een langere periode stelselmatig communiceren over Gewoon Gemak. Waarbij in eerste instantie ingestoken wordt op de kleine aanpassingen (Gewoon Gemak) en daarna, leeftijdsafhankelijk, op de meer ingrijpende woningaanpassingen (Meer en Grootste Gemak). − Gewoon Gemak; kleine en handige aanpassingen die gemakkelijk zijn voor iedereen − Meer Gemak; aanpassingen met het oog op valpreventie en comfort − Grootste Gemak; aanpassingen gericht op valpreventie en zorg aan huis Communiceren via gerichte mailing, website, persberichten, mediakanalen van betrokken organisaties, ambassadeurs etc. Folder over Gewoon, Meer en Grootste Gemak Flyer gericht op mantelzorgers Voorbeelden van Gewoon, Meer en Grootste Gemak (Digitale) Gemakstest met kosteninformatie Woningadvies (rapportage als output van de Gemakstest) Website met handige informatie en link naar Gemakstest Informatiepunt Gewoon Gemak Enthousiasme bij partners, samen sterker staan Geloof in het onderwerp en doorzettingsvermogen Keuzevrijheid in maatregelen Breed spectrum aan communicatiekanalen gebruiken Lange adem € 20.000,- ten behoeve van communicatiemateriaal € 20.000,- voor capaciteit Veel gemaakte uren vallen binnen reguliere budgetten.

Naamsbekendheid en boodschap zijn geslaagd Toegenomen bewustwording onder bewoners en vergroting van kennis over woningaanpassingen

31 / 45

Verkroost Advies

Valkuilen

Tips voor starters

6

Voorbeeldmateriaal Producten

Handleidingen Website Verordering


Informatie wordt door bewoners gewaardeerd en is aantrekkelijk genoeg om bewaard te worden (blijft op de plank liggen voor als men toe is aan het aanpassen) Enthousiasme bij alle betrokken partijen Mensen zijn minder digitaal ingesteld dat we wellicht denken (enquête: 47% heeft geen computer!). Het blijft mensenwerk, mensen hebben behoefte aan persoonlijk contact Bewoners 75+ niet betuttelen, zijn meer bij de tijd dan wellicht wordt gedacht. Drieluik-strategie over langere periode inzetten en met meer tijd tussen mailings Wees realistisch in de ambities, geen overspannen verwachtingen. Duidelijk zijn over de mogelijkheid van wel/niet verkrijgen van een financiële bijdrage Regie verspreiding boodschap Gewoon Gemak via informele netwerk niet laten verslappen (blijven aanjagen van ambassadeurs!) Voorzichtig en respectvol met de materie omgaan, het is een gevoelig onderwerp Behoefte aan praktische informatie meer voeden (dus niet alleen praten of dat een beugel nodig is, maar ook aangeven waar op gelet moet worden bij het aanbrengen van een beugel) Project inbedden in jaarplan Zoek naar meest passende boodschap bij de (sub)doelgroep Om onderwerp aan te jagen kan in pilotfase wellicht gebruik gemaakt worden van een stimuleringsbijdrage

Folders Gewoon, Meer en Grootste Gemak Flyer Gewoon Gemak Voorbeelden van Gewoon, Meer en Grootste Gemak Woningadvies als output Gemakstest Vragenlijst Gewoon Gemak www.gewoongemak.nl Niet van toepassing

32 / 45

Verkroost Advies

3

Opplussen Loont De gemeente Veere heeft in 2001 een beleidsvisie volkshuisvesting geschreven over het aanpassen bestaande woningen en is samen met de Stiching Welzijn Veere (vroeger st. Welzijn ouderen) in 2003 gestart met het voorbereiden van het project “Opplussen Loont”. Dit project is in 2005 beschreven in de rapportage voor het ministerie van VROM over Opplusprojecten gericht op oudere eigenaar-bewoners. Het project had een doorlooptijd van drie jaren en werd in 2008 opgevolgd door een structurele inzet opplussen. Voor het uitbreiden met huurwoningen en verbeteren van de opplusregeling is in 2008 een provinciale subsidie verleend aan de gemeente Veere. Er is een woonmarkt georganiseerd waarna er zowel een stimuleringsregeling particuliere woningverbetering als een stimuleringsregeling opplussen van kracht is sinds eind 2008. Voor de uitvoering zijn concrete lijsten samengesteld van opplusvoorzieningen huiseigenaren en huurwoningen met een totaal bedrag van 1200 euro per aanvraag. Het hierna beschreven praktijkvoorbeeld betreft de uitvoering opplussen in Veere. De leerpunten van de eerste pilot zijn meegenomen deze beschrijving. 1 − − − −

Algemene gegevens Titel Plaats Provincie Beschrijving Veere

−

Looptijd project


Opplussen Loont Veere Zeeland De Gemeente Veere is op 1 januari 1997 ontstaan door het samengaan van de gemeenten Veere, Domburg, Mariekerke, Valkenisse en Westkapelle. De toen ontstane gemeente bestaat in totaal uit 13 kernen, met elke een eigen karakter. De kernen vormen duidelijk een zelfstandige entiteit, maar zijn onlosmakelijk met elkaar en de omgeving verbonden. Onlosmakelijk, omdat veel kernen dermate klein zijn, dat van een zelfstandige woningmarkt en/of voorzieningengebied geen sprake kan zijn. Veere telt rond de 22.000 inwoners (RIGO, oktober 2009) waarbij er een geprognosticeerde daling met bijna 900 personen ontstaat tot 2025. Het aantal personen tussen de 35 en 55 neemt af; het aantal ouderen boven de 65 jaar neemt daarentegen sterk toe. Met andere woorden, Veere is sterk vergrijsd met een daling vanwege verhuizing door studie buiten de regio. Veere kent de bekende ‘kleine kernenproblematiek’. Ruim 90% van de woningvoorraad bestaat uit grondgebonden woningen en ruim 80% van alle woningen zijn eigen woning. Projectperiode 2005 t/m 2008 Vanaf 8 oktober 2008 is er een structureel aanbod

33 / 45

Verkroost Advies

2

Betrokken organisaties − Gemeente Veere

− Stichting Welzijn Veere

− Woonburg

3



− Behaald resultaat


Rol Trekker en regievoerder Financierder subsidieregeling opplussen eigen woningen uit budget Volkshuisvesting en medefinancierder bijdrage opplussen huurwoningen. De aanvragen die verwezen worden naar RIO/CIZ worden gefinancierd uit de Wmo-gelden. Algemene communicatie Duwer activiteiten Regelmatige communicatie naar doelgroepen (koop- en huur). Uitvoerder subsidieregeling opplussen eigen woningen. Duwer activiteiten Bijdrage aan communicatie naar huurders Medefinancierder opplussen huurwoningen.

De subsidieregeling voor het opplussen van woningen heeft tot doel ouderen (55+) te stimuleren hun woning aan te passen, zodat zij langer verantwoord in hun eigen woning kunnen blijven wonen. Uitgangspunten van de regeling zijn: − eenvoudig, duidelijk en goed uitvoerbaar − uitvoering aanvraag grotendeels door vrijwilligers − eigen werkzaamheid mogelijk met behoud van subsidie − maatwerk Er is gekozen voor een eenvoudige werkwijze: 15 toekenningen eigenaren met gemiddeld € 500 per jaar 20 toekenningen huurders met gemiddeld € 300 per jaar Bij de aanvragen die hieronder paar jaar zijn vermeld, is er een aantal die specifiek uit de Wmo gefinancierd kunnen worden. Deze zijn verwezen naar RIO 2003/2004 en CIZ vanaf 2005 In 2003/2004 − ingediende aanvragen 79 − gereed/afgehandeld 10 − verwezen naar RIO 6 In 2005 − ingediende aanvragen 32 − gereed/afgehandeld 16 − verwezen naar CIZ 3 In 2006 − ingediende aanvragen 34 − gereed/afgehandeld 16

34 / 45

Verkroost Advies

− Belangrijkste aanpassingen (op basis van huurwoningen en koopwoningen)

4



− Communicatiestrategie

− Communicatieboodschap

− Communicatiekanalen


− verwezen naar CIZ In 2007 − ingediende aanvragen − gereed/afgehandeld − verwezen naar CIZ In 2008 − ingediende aanvragen − gereed/afgehandeld − verwezen naar CIZ In 2009 − ingediende aanvragen − gereed/afgehandeld − verwezen naar CIZ Veelal aanpassingen badkamer en toilet en toegankelijkheid naar de woning toe. Er zijn lijsten met aanpassingen (maatregelen waarbij een vergoeding kan worden gegeven): - 44 maatregelen huurwoningen - 57 maatregelen huiseigenaren Deze maatregelen zijn op volgende van thema’s gerangschikt: voordeur, trap/aanbouw, slaapkamer, badkamer, toilet, woonkamer, keuken, buitenruimte, overig.

2 17 6

24 (1 huur) 10 1 28 ( 6 huur) 9 onbekend

In het coalitieprogramma 2006-2010 is het thema opplussen opgenomen. In 2008 is er een “woonmarkt”georganiseerd als kick-off van het vervolg op het project. Er vinden regelmatig informatiebijeenkomsten plaats. Ook wordt er op bestaande overlegplekken in de wijken informatie gegeven. Steeds kan dan direct een aanvraag worden voorbereid, zodat de drempel laag is. In de projectperiode was er jaarlijks een communicatieavond en werd er via het bestaande netwerk gecommuniceerd. In 2008 is er een “woonmarkt” georganiseerd Sinds 2008 wordt er actief gewerkt aan de communicatie door de Stichting Welzijn Veere op bestaande bijeenkomsten in de wijken. Gemak en comfort voor 55-plussers Preventie algemeen voor 65-plussers en valpreventie in het bijzonder. Aan de hand van een communicatieplan is de communicatie uitgezet (brochure, via gerichte mailing,

35 / 45

Verkroost Advies

− Producten


− Budget project

5


Valkuilen Tips voor starters

6

Voorbeeldmateriaal Producten Handleidingen Website Verordering


website, persberichten, mediakanalen van betrokken organisaties, ambassadeurs etc. Folder Checklist met prijsindicatie Subsidieverordening Persoonlijke, praktische en concrete aanpak Keuzevrijheid in maatregelen Praktische insteek checklist en verordening Breed spectrum aan communicatiekanalen Eenvoudige stimuleringsbijdrage zonder wettelijke beperkingen − vaste bijdrage per voorziening − bijdrage is niet kostendekkend − minimum subsidie is € 140,− maximum subsidie is € 1.200,− minimaal 1 toegankelijke entree gerealiseerd De kosten voor de projectperiode (2005-2008) waren € 67.000,Vanaf 2008 is er een jaarlijks bijdrage van de provincie van € 25.000,-.

Door de eenvoudige regeling in Veere die uitgevoerd wordt door de vrijwilligers van de welzijnsorganisatie worden er behoorlijk veel aanvragen gedaan. Dit bevordert het bewustwordingsproces van nut en noodzaak om op te plussen. De groep 55plussers is nog niet altijd overtuigd van het nut van preventieve maatregelen in en om het huis. Houdt het simpel, zorg voor regelmatige communicatie op verschillende plekken en geef de mogelijkheid om direct subsidie aan te kunnen vragen.

Folder en stimuleringsbijdrage Via de website van de gemeente, de welzijnsorganisatie St. Welzijn Veere en van de corporatie Woonburg Stimuleringsbijdrage via verordening vastgesteld 25 september 2008

36 / 45

Verkroost Advies

4

Baas in eigen Huis Baas in eigen Huis is een gezamenlijk initiatief van de provincie Zeeland, de gemeenten Borsele en Reimerswaal, R&B-Wonen, het loket InZet, VrijwilligersHuis, en de Seniorenraden. Deze rapportage gaat verder in op het opplussen in Borsele. In 2006 is gestart met de voorbereiding van het project en er is in november 2006 een subsidieverordening ‘stimuleren opplussen woningen gestart. Deze is in maart 2009 bijgesteld en staat bekend als het Woon+++project Borsele. Het is onderdeel van het opplusproject Baas in eigen Huis. In 2010 is de activiteit uitgebreid met serviceverleningactiviteiten onder de naam “Woon+++service” Het gaat om ondersteuning door vrijwilligers bij het opplussen. 1

2

− − − −

Algemene gegevens Titel Plaats Provincie Beschrijving Borsele en Reimerswaal

−

Looptijd project

Baas in eigen Huis Borsele Zeeland Borsele is een gemeente met 15 plattelandskernen. De gemeente heeft ruim 22.500 inwoners en ligt centraal in de provincie Zeeland. In 1970 is de gemeente Borsele gevormd uit een aantal gemeenten. Het bestuur van Borsele streeft ernaar de contrasten uit de gemeente te laten samensmelten tot één geheel. Ongeveer 15 % van deze inwoners is 65 jaar of ouder waarbij de kern Lewedorp het hoogste percentage 65 plussers kent met zo’n 23%. Borsele streeft ernaar de leefbaarheid in alle kernen te bewaren door een aantal basisvoorzieningen te behouden als school, dorpshuis. Het project had een looptijd van 2005 t/m 2008. Sinds 2008 is het project omgezet en een reguliere regeling

Betrokken organisaties − R&B Wonen − Gemeente Borsele

− VrijwilligersHuis/Seniorenraad Borsele


Rol Duwer project (professionals) Bijdrage aan communicatieplan en pr project Trekker project en regievoerder Medefinancierder project door subsidieverordening woningaanpassingen Algemene communicatie naar de doelgroep Duwer project Het vrijwilligershuis is opgezet door de gemeente. Achterban activeren, enthousiasmeren Werven vrijwilligers met bouwkundige kennis Assisteren met invullen vragenlijst

37 / 45

Verkroost Advies

3


Bewoners stimuleren tot het aanpassen van de eigen woning, Vergroten van de zelfredzaamheid van bewoners, Realiseren van langer blijven wonen in de eigen woning, bewustwording eigen woonsituatie en woonwensen. Eigenaar bewoners met functiebeperking; comfort en directe veiligheid van bewoner, Eigenaar bewoners in de leeftijdscategorie 55 jaar en ouder; comfort en directe veiligheid van bewoners, Aantal verbeterde woningen Aantal aanvragen 2007 ± 70 36 Aantal aanvragen 2008 Aantal aanvragen 2009 20


− Behaald resultaat (tot eind 2009)

Aantal beschikkingen 2007 Aantal beschikkingen 2008 Aantal beschikkingen 2009 − Belangrijkste aanpassingen De maatregelen zijn bepaald aan de hand van een aanpassingenlijst, welke is geënt op de lijst die in Veere wordt gebruikt.

4



− Communicatiestrategie − Communicatieboodschap − Communicatiekanalen − Producten


37 20 19

thema’s voordeur, trap/aanbouw, slaapkamer, badkamer, toilet, woonkamer, keuken, buitenruimte, overig. − vaste bijdrage per voorziening − bijdrage is niet kostendekkend − maximum subsidie is € 2.000,-

Beleidsadvies april 2006 Formuleren uitgangspunten project Opstellen stimuleringsregeling Opstellen stimuleringsverordening Direct mail doelgroepen Artikelen in de Borsele Bode, en Provinciale Zeeuwse Courant Informatiebijeenkomsten Beschikbaar stellen van folders Persoonlijke benadering door vrijwilligers Toegewezen persoonlijke vrijwilliger per adres Breed communiceren via bestaand netwerk en continu blijven communiceren Gemak en comfort plus veiligheid Brief, websites, corporatie en gemeente, via het netwerk van de duwers. Folder Vragenlijst met prijsindicatie Stimuleringsbijdrage

38 / 45

Verkroost Advies


− Budget project

5


Valkuilen

Tips voor starters


Persoonlijke, praktische en concrete aanpak Laagdrempelig, keuzevrijheid in maatregelen Praktische insteek checklist en verordening Breed spectrum aan communicatiekanalen Opgeleide vrijwilligers met veel enthousiasme Eenvoudige stimuleringsbijdrage zonder wettelijke beperkingen Provinciale subsidie 2006 en 2008 Vanaf 2008 wordt er € 15.000,- ingezet per jaar vanuit de gemeente ten behoeve van woningaanpassingen De gemaakte uren vallen binnen reguliere budgetten.

Hoewel het initiatief voor het project vanuit de gemeente is gekomen, is er gekozen voor samenwerking vanaf de start tot en met de uitvoering. Voordeel daarbij zijn de deelname van een bereidwillige corporatie en het vrijwilligershuis en seniorenraad als enthousiaste duwers Belangenbehartigers als ambassadeurs Brede werving en persoonlijke benadering Goede voorlichtingsbijeenkomsten, folders en uitleg preventie Simpele subsidieverordening Ingewikkelde stimuleringsregeling, gemeente moet lef hebben om te kiezen voor flexibele oplossing zonder veel bureaucratie. Alles vooraf te willen regelen en geen dynamische aanpak hanteren Overspannen verwachtingen bij het resultaat Te smal aanschrijven vanwege angst voor ten ondergaan aan succes. Wisseling van ambtenaren die de ‘kar trekken’ waardoor bewoners denken dat de regeling is gestopt. Zorg voor goede samenwerking met ouderenbonden, dorps- of wijkraad en seniorenraad De subsidieverordening werkt juist ook door deelname van vrijwilligers die bijv. het huisbezoek doen Welzijn ouderen is natuurlijke trekker Begin met voorlichtingsbijeenkomsten Maak permanent onderdeel jaarplan Gemeente zet Wmo geld preventief in Gemeente helpt met subsidieverordening Beklemtoon vooral bij de 55plussers het gemak

39 / 45

Verkroost Advies

6



Folder en subsidieverordening Checklist huisbezoek Geen projectwebsite, wel vermelding op website gemeente en corporatie Subsidieverordening aanwezig

40 / 45

Verkroost Advies

5

Hoe wilt u straks wonen? In 2007 zijn de provincie Friesland, de gemeente Skarsterlân en woningcorporatie Wonen Zuidwest Friesland gestart met het project ‘Hoe wilt u straks wonen?. Een project gericht op het informeren, bewustmaken en verleiden van bewoners tot het doen van woningaanpassingen. Bijzonder in dit project is de actieve rol van de woningcorporatie en het stevige accent op de communicatie en marketing onder het motto “het getuigt van durf om in je huis te investeren’.

1

2

− − − −

Algemene gegevens Titel Plaats Provincie Beschrijving Skarsterlân

−

Looptijd project

Hoe wilt u straks wonen? Skarsterlân Friesland De gemeente Skarsterlân telt dertig officiële kernen (dorpen) en 11 buurtschappen. Er is sprake van een hoog eigen woningbezit, gemiddeld 66% met uitschieters boven de 80%. Het aantal inwoners bedraagt ruim 27.000, ongeveer 16% daarvan zijn inwoners van 65 jaar of ouder. Dit percentage zal de komende jaren snel toenemen. In de gemeente Skarsterlân staat het aanpassen van woningen hoog op de agenda gezien het bovengemiddeld aantal senioren en het hoge eigen woningbezit. De gemeente hecht er veel belang aan dat bewoners zelf in actie komen daar waar het gaat om het aanpassen van de woning. Zij richt zich daarbij in het bijzonder op de bewoners van 65 jaar en ouder. 1 maart 2007 – 31 augustus 2009

Betrokken organisaties − Gemeente Skarsterlân

− Corporatie Wonen Zuidwest Friesland

− Provincie Friesland − Vrijwilligers VAC, gepensioneerde architect en medewerkers corporatie − Koot Seniorenprojecten


Rol Trekker project Financiering (communicatiemateriaal) Communicatie richting alle bewoners Klankborden op marketing- en communicatieplan Mede financiering woningaanpassingen Mede financiering projectkosten Trekker project Communicatie richting huurders Financiering ontwikkeling Huistest Afhandeling proces huisbezoeken huur en koop Mede financiering woningaanpassingen Mede financiering projectkosten Mede financiering woningaanpassingen Mede financiering projectkosten Afleggen van huisbezoeken huur en koop Regievoerder voorbereidings- en uitvoeringsfase

41 / 45

Verkroost Advies

Begeleiding, voorbereiding en uitvoering project Opleiden van vrijwilligers Stroomlijnen van procedure subsidiebijdrage 3



− Behaald resultaat

* voor realiseren tweede toilet en aanpassen badkamer betaalden huurders een huurverhoging van € 7,50 / maand

− Uitgangspunten project

− Belangrijkste aanpassingen


Informatie verkrijgen over een succesvolle aanpak Bewustwording bij bewoners van 65 jaar en ouder over de woontoekomst in de eigen woning of elders Zorgdragen voor een positieve context waarbinnen gesproken wordt over woningaanpassingen Realiseren van levensloopgeschiktere woningen Eigen aanpak geënt op aard en schaal van het platteland 50 woningen in de bestaande woningvoorraad van Skarsterlân levensloopgeschikter maken, waarvan 30 huur- en 20 koopwoningen. Met ‘levensloopgeschikter maken’ wordt bedoeld dat een woning wordt aangepast aan de wensen van de bewoners in relatie tot hun levensfase. 1700 Aantal genodigden Theaterbijeenkomst Aantal aanwezigen Theaterbijeenkomst 300 110 Aantal deelnemers project Aantal afgegeven woningadviezen, 110 20% Waarvan percentage advies via internet Aantal woningen levensloopgeschikter 38 230 Totaal gerealiseerde aantal aanpassingen Aantal koopwoningen 13 25 Aantal huurwoningen Gemiddelde investering eigenaren € 7.166,€ 5.800,Gemiddelde subsidiebijdrage koop Gemiddelde investering huurders* € 7,50/maand Gemiddelde subsidiebijdrage huur € 8.000,Aantal WMO aanvragen 2 Deelnemers zijn eigenaar-bewoners of huurders van 65 jaar of ouder en woonachtig in Skarsterlân De internetapplicatie Huistest wordt ingezet om de woningaanpassingen in kaart te brengen Er wordt stevig ingezet op marketing en communicatie Aanpassingen uit medische context halen Plaatsen van tweede toilet 38 38 Aanpassen badkamer door aanbrengen van anti-sliptegels, in hoogte verstelbare douchekop, verhoogde toiletpot, plaatsen van een eenhendelmengkraan en/of thermosstatische douchemengkraan Aanbrengen van beugels 11

42 / 45

Verkroost Advies

4



1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 1.

2. 3.

4.

5.

6.

7.

8.


Commitment onder partijen Uitwerken projectplan en financiering Opstellen van Communicatie- en Marketingplan Communicatiemateriaal voorbereiden, Op maat maken / ontwikkelen Huistest Afspraken over procedure afhandeling woningadviezen door corporaties Afspraken over voorwaarden subsidieregeling Afspraken met huisaannemer corporatie Trainen van vrijwilliger 1700 bewoners (65+) krijgen een uitnodiging van de gemeente voor gratis theatervoorstelling ‘Beppe mut fut’, inclusief een brochure over project ‘Hoe wilt u straks wonen’ en antwoordformulier voor deelname. Week later nieuwe mailing om aandacht te vragen voor voorstelling (waardoor hogere attentiewaarde) Tweemaal opvoeren van theatervoorstelling, waarna bewoners zich nogmaals konden opgeven als deelnemer voor het project. Deelnemer dient te voldoen aan aantal voorwaarden: − 65 jaar of ouder en woonachtig in Skarsterlân − huurder van Wonen Zuidwest Friesland of eigenaar Bewoners doen zelfstandig de Huistest via internet en krijgen naar aanleiding daarvan een uitgebreid woningadvies op maat met offerte of; Bewoners vragen een huisbezoek aan (afgelegd door vrijwilligers of corporatie) en ontvangen daarna het woningadvies en de offerte. Eigenaren laten via het toe gestuurde kostenoverzicht welke woningaanpassing hun interesse heeft . Huurders via de corporatie (offerte leidt direct tot actie) en eigenaren via een bij het project betrokken aannemer (eerst nog aanvullend bezoek van aannemer voor opstellen van definitieve offerte). Bewoners kunnen met ondertekenende offerte subsidie aanvragen bij de woningcorporatie. Deze regelt de verdere subsidieafhandeling (beheert de gezamenlijke subsidiepot namens Provincie, gemeente en corporatie). Subsidievoorwaarden: − Eigenaar > WOZ-waarde <= € 220.000,- en 65% van investering met maximum van € 6.500,− Huurder > 80% van investering met maximum van € 8.000,− Realiseren* van toilet op slaapverdieping of

43 / 45

Verkroost Advies

slaapvertrek op begane grond * Bewoners komen alleen in aanmerking als voorziening nog gerealiseerd moest worden. Indien de woning al voldeed aan deze voorwaarde, kwam men niet meer in aanmerking voor subsidie voor overige aanpassingen. − Communicatiestrategie

− Communicatieboodschap − Communicatiekanalen − Producten − Belangrijkste ingrediënten uitvoering

− Budget project

5


Valkuilen


Bewoners zelf in actie laten komen daar waar het gaat om het aanpassen van de woning. Motto: ‘het getuigt van durf om in je huis te investeren’ Comfortabel en prettig oud worden is leuk! Theatervoorstelling, brochure, persberichten, website, contactpersoon bij de corporatie Brochure ‘Hoe wilt u straks wonen’, Huistest met woningadvies en op maat offerte Enthousiasme bij bewoners en vrijwilligers Taal van de senioren spreken Oog voor persoonlijke situatie Subsidie Goede samenwerking Gestroomlijnde procedure rondom Huistest (dus wel/geen huisbezoek, uitbrengen woningadvies met offerte op maat, uitvoeren van maatregelen door corporatie of aannemer) Heldere en vrolijke communicatie (theatervoorstelling) Projectkosten € 95.000,- communicatie en marketing - huistest - woningadviezen - projectbegeleiding Beschikbare subsidie (huur en koop) € 370.000,-

Gerealiseerde woningaanpassingen bij 38 woningen Gratis theatervoorstelling met informatief karakter kreeg hoge attentiewaarde Inzetten Huistest voor bewoners en professionals geschikt Gedrevenheid projectleider Eenvoudige projectopzet Betrokkenheid corporatie heeft vertrouwenswekkende uitstraling Afzender project kent veel gezichten, heeft verwarrend effect voor de herkenbaarheid van het project Meer rekening houden met bouwkundige tegenvallers, met name bij kopers Corporatie heeft te maken gekregen met meerwerk waar geen vergoeding (subsidie of huurverhoging) tegenover stond

44 / 45

Verkroost Advies

Tips voor starters

6



Integratie van administratieve organisatie in bestaande processen corporatie vraagt veel tijd Project vraagt veel energie Meer tijd nodig voor proces van bewustwording naar actie (en subsidieverstrekking) Doorlooptijd minimaal 2 jaar Bijvoorkeur opzet tot structureel product Positieve beeldvorming rondom project hoog houden Realistisch resultaat voor ogen houden

Huistest, Brochure theatervoorstelling, woningadvies Projectplan www.hoewiltustrakswonen.nl Niet van toepassing

45 / 45

Aanpak particulier bezit

Recommend Documents