Ondernemend Zoetermeer in beweging! Achtergrond In overleg met verschillende stakeholders is besloten voorafgaand aan de uitrol van een gebiedsgerichte mobiliteitsaanpak in Zoetermeer onderzoek te doen naar de onderwerpen die werkgevers aanspreken. In nauwe samenwerking met de gemeente Zoetermeer en de Raad voor Ondernemend Zoetermeer (RVOZ) heeft het Stadsgewest Haaglanden opdracht gegeven voor het uitvoeren van het vooronderzoek. De doelstelling van dit onderzoek is om te komen tot concrete maatregelen op het gebied van mobiliteitsmanagement die kunnen rekenen op de inzet van werkgevers en uitvoerbaar zijn binnen de termijn van het programma Beter Benutten. Aanpak Het onderzoek heeft bestaan uit een combinatie van een online-enquête en gesprekken met verschillende partijen. Uit de combinatie van gegevens is een selectie gemaakt van onderwerpen waarvoor interesse is bij de werkgevers en waarmee zij aan de slag zouden willen. Uitkomst is een lijst van onderwerpen, die zijn vertaald naar 11 projectideeën en geclusterd tot 3 thema’s.
1
Uitkomst Het onderzoek heeft geleid tot de onderstaande lijst van projectideeën. A. Anders Werken 1. Flexibel werken voor het MKB 2. Hub Zoetermeer: optimaliseren kantoorruimte Bredewater/Boerhaavelaan 3. Cultuurtraining HNW B. Slimme Distributie 4. Nachtdistributie bestelbussen 5. No Risk Parking (veilig parkeren van vrachtwagens) 6. Green House Fase I (gebundeld overslagcentrum en afhaalcentrum voor goederen) C. Slim Reizen 7. Mobiliteitsbudget: flexibel vervoer op maat! 8. Nachtnet fiets voor bedrijventerrein (aansluiting op Actieplan Fiets Zoetermeer) 9. Last mile naar bedrijventerrein Lansinghage (en Noordelijke bedrijventerreinen?) 10. Beter benutten wagenpark 11. Verbeteren bereikbaarheid leisurevoorzieningen met collectief vervoer Sommige projecten kunnen direct worden opgepakt, andere vragen nog nadere uitwerking.
2
Voorgesteld is om met 4 projecten direct aan de slag te gaan. Dit zijn de projecten 1, 4, 8, 10 (dikgedrukt in sheet ‘Inhoud Programma’):
Flexibel werken voor het MKB Initiators: Marco van Gelder, KPN Chris Vermeulen, ABN AMRO Nachtdistributie bestelbussen Initiators: Joan Remmerswaal, Van Dorp Installaties Michel Oldenburg, Scholte Transport Groep Nachtnet fiets voor bedrijventerrein (in aansluiting op Actieplan Fiets) Initiator: Willem Heijboer, Blomsma Groep Beter benutten wagenpark Initiator: Joost den Elzen, ABS Den Elzen Autoschadeherstellers
Proces De ambitie is om voornoemde kansrijke 4 projecten op korte termijn uit te werken naar projectplannen. De projecten zijn gepresenteerd tijdens de ontbijtbijeenkomst van 7 februari 2013. De andere projectideeën zullen in 3 themasessies werkgroepen verder worden besproken en bij haalbaarheid en voldoende draagvlak ook worden uitgewerkt naar projectplannen.
3
4
Toelichting: Anders Werken komt als meest genoemde maatregel uit de enquête. De investeringsbereidheid bij bedrijven voor deze maatregel is groot. De potentie van Anders Werken is groot, getuige de ervaringen elders. Met name bedrijven in de zakelijke dienstverlening lenen zich goed voor Anders Werken en Zoetermeer herbergt veel van deze bedrijven (32% volgens het CBS). In de literatuur wordt gesproken over een potentie van meer dan 20% filereductie bij de introductie van flexibele werktijden (bron: KPVV). Maar de potentie van Anders Werken gaat veel verder dan dat, het is ook een belangrijk onderwerp om aantrekkelijk werkgever te zijn, het kan kosten besparen (huisvesting, mobiliteit) het draagt bij aan de gezondheid van de medewerkers (worklife balance). Flexibel werken maakt het mogelijk buiten spitstijden te reizen en kan daardoor bijdragen aan de afname van fileknelpunten. De ambitie is om van de minimaal 4.000 auto’s van de zaak in Zoetermeer 50 auto’s uit de spits te halen. Dat betekent dat circa 5-10 bedrijven (afhankelijk van hun omvang) en hun medewerkers tot ander gedrag moeten worden aangezet. De vraag is echter hoe Anders Werken behapbaar en uitvoerbaar te maken voor het MKB. Dit zal nader moeten worden uitgewerkt in het projectplan. Anders werken is vooral een optie voor bedrijven die werkzaam zijn in de zakelijke dienstverlening en qua omvang wat groter zijn. Op deze doelgroep zal het project worden gericht.
5
Toelichting: Ondanks de sterke relatie met Anders Werken is dit onderwerp in de interviews expliciet genoemd vanwege de grote kantoorleegstand (25%) in Zoetermeer. Gezien de unieke ligging langs de A12 ligt hier een kans voor Zoetermeer om enerzijds binnen Zoetermeer het gebruik van kantoorruimte te optimaliseren en tegelijkertijd zich te positioneren als flexwerkplek en ontmoetingsplek onderweg, met name voor kenniswerkers die kantoor houden in Den Haag. Anders Werken biedt de mogelijkheid om terug te gaan in kantoorruimte. Een veel gebezigde ratio is 0.7 (aantal werkplekken per werknemer). Bepaalde organisaties zouden met nog veel minder kantoorruimte uit kunnen, namelijk die een hoge piekbelasting kennen, veroorzaakt door de aanwezigheid van veel relaties. Dergelijke organisaties zouden gebaat zijn bij een flexibele schil kantoorruimte. Deze kantoorruimte zou kunnen worden aangeboden door organisaties die een overschot aan kantoorruimte hebben. Daardoor ontstaan nieuwe verbindingen doordat partijen bij elkaar ‘over de vloer komen’. Nog interessanter wordt het als Zoetermeer satellietkantoorruimte kan aanbieden aan bijv. Ministeries. We praten dan over Hub Zoetermeer. Een concreet doel kan zijn om 300-500 m2 flexibel in te richten voor een dergelijke hub, waar ambtenaren onderling kunnen overleggen, bezoekers kunnen ontvangen en zelf een auto kunnen lenen (zie project 10 ‘Beter benutten wagenpark’). Behalve het optimaliseren van kantoorruimte voor werknemers, kan leegstaande bedrijfsruimte ook worden benut voor fijnmazige distributie (denk aan opslag van pakketjes of onderdelen).
6
Toelichting: Dit onderwerp is ter sprake gekomen tijdens de stakeholderssessie. Anders Werken wordt dikwijls benaderd vanuit een technische en fysieke invalshoek, het cultuuraspect (o.a. normen en waarden binnen het bedrijf, voorbeeldgedrag van het management) wordt vaak onderschat. Dit in combinatie met het besef dat Anders Werken alleen succesvol kan worden geïmplementeerd in het MKB met ‘off the shelf’ producten en diensten, maakt een cultuurtraining als een zeer kansrijke ondersteunende maatregelen. Het is op relatief korte termijn te realiseren. Doel is om een training op maat te maken voor Anders Werken. In totaal zal de training aan 5-10 bedrijven worden gegeven die gezamenlijk zo’n 50-75 auto’s van de zaak bestrijken.
7
Toelichting: Een Zoetermeers installatiebedrijf heeft zo’n 60 installatievoertuigen rondrijden. Monteurs moeten ‘s ochtends onderdelen ophalen bij het magazijn in Zoetermeer. Door nachtdistributie wil men de installatievoertuigen bevoorraden. Op deze wijze kan worden voorkomen dat: Een voertuig onnodige ritten naar het magazijn moet maken, die bovendien veelal in de ochtendspits worden gemaakt (2 keer: van huis naar magazijn en van magazijn naar klant). Een monteur gedurende die ritten improductief is. Als de helft van de voertuigen gemiddeld één rit per dag maakt naar het magazijn in Zoetermeer. Laat tweederde van de ritten huis-magazijn en magazijn-klant in de spits worden gemaakt. Dit levert voor dit bedrijf zo’n 40 minder spitsritten per dag op. De efficiëntie voor het bedrijf kan toenemen tot wel 10%. Deze redenering geldt niet alleen voor installatiebedrijven, maar bijvoorbeeld ook voor vertegenwoordigers. Naar schatting zijn er zo’n 10-20 bedrijven in Zoetermeer gevestigd die ook hiermee te maken hebben. Zo’n 200 spitsmijdingen over al deze bedrijven samen is ambitieus maar zou haalbaar moeten zijn.
.
8
Toelichting: No Risk Parking biedt vrachtwagens de gelegenheid om veilig te parkeren en door camerabeveiliging te behoeden voor vandalisme en diefstal van vracht. Bovendien hoeven vrachtwagens dan niet meer de ring van Zoetermeer op om te zoeken naar een plek voor overnachting. Dit project komt voort uit interviews en is bestendigd tijdens de stakeholderssessie. Het is een voorbeeld van ‘Verbeteren Distributie & Logistiek’ (top 10 uitdaging). Volgens de gemeente bestaat het concept al, maar wellicht functioneert het (nog) niet voldoende. In Pijnacker wordt het concept al met succes geëxploiteerd. De opbrengst voor congestiereductie is niet duidelijk, bedrijventerreinen liggen al aan de rand van Zoetermeer, zo zou men kunnen redeneren. In die zin is het niet verwonderlijk dat het niet bij de eerste tranche projecten zit, maar het is zeker de moeite waard de potentie hiervan nader te bekijken met een aantal stakeholders. Als 50% van de ‘eigen’ vrachtwagens op een dergelijk terrein zouden kunnen worden geparkeerd, dan hebben we het over 200 vrachtwagens.
9
Toelichting: Dit onderwerp is op zich niet nieuw. Het komt voort uit de interviews en stakeholdersessie. De Gemeente Zoetermeer heeft dit onderwerp ook op de agenda staan. Het past bij de ambitie van Zoetermeer als ‘Toegangspoort tot de Zuidvleugel’ . Het gaat om Zoetermeer als overslagcentrum naar fijnmazige en duurzame distributie voor steden als Den Haag, Leiden (en Rotterdam). De ligging van Zoetermeer pal aan de A12 is hiervoor zeer gunstig. Uiteraard kan dit concept bij uitstek in combinatie met no risk parking worden vormgegeven. Voorts wordt de distributie van via internet aangeschafte producten een steeds grotere uitdaging (e-fulfilment). Consumenten reageren genadeloos op een slechte ervaring, derhalve is een kwalitatief zeer hoogwaardige distributie cruciaal. Het Green House zou zich ook daarop moeten richten (eGreenHouse). Het congestie-effect zal vooral worden gesorteerd op de ‘last mile’ richting de binnensteden doordat meer verspreid over de dag kan worden gereden (met kleinere voertuigen).
10
Toelichting: Meerdere bedrijven experimenteren met een persoonlijk mobiliteitsbudget, waardoor medewerkers veel flexibeler kunnen zijn in de keuze van de vervoersmodaliteit en heel concreet ook kunnen besparen op de eigen reiskosten. Kwam ter sprake tijdens de stakeholderssessie. Is nauwelijks genoemd in de enquête, noch in de interviews. Is begrijpelijk, want de potentie voor het MKB is vooralsnog onduidelijk. PMB kan worden ingezet om duurzaam gedrag van medewerkers te stimuleren en kan in die zin bijdragen aan hun gezondheid. Het onderwerp is ter sprake gekomen bij de Gemeente Zoetermeer in de verbinding met elektrische dienstauto’s, waarbij wordt verwezen naar het initiatief in Den Haag Beatrixkwartier. Er zijn derhalve 3 routes te volgen: (i) als extensie van project 10 (zie verderop); (ii) verbinden met initiatief Beatrixkwartier via Gemeente Zoetermeer en (iii) met gemeente en Zoetermeers initiatief opstarten (er zijn ook al partijen genoemd).
11
Toelichting: Hoewel het fietsgebruik in Zoetermeer hoog is (45%!) en 20% van de woonwerkverplaatsingen door Zoetermeerders met de fiets wordt afgelegd, blijft het fietsgebruik van en naar bedrijventerreinen erg laag (8%). Daar ligt derhalve een potentie. Vooral de sociale veiligheid wordt gezien als belemmering om vaker te fietsen. Fietsstimulering is veel genoemd in de enquête en is ook in de interviews regelmatig ter sprake gekomen. Dat geldt ook voor sociale veiligheid. Dit project verbindt beide. Aansluiting van bedrijventerreinen op het nachtnet fiets zou een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van de sociale veiligheid. Vooral voor de Noordelijke bedrijventerreinen is de behoefte aan een nachtnet fiets uitgesproken. Dit project is verbonden met het Actieplan Fiets dat op dit moment door de gemeente wordt opgesteld. In combinatie met andere locatiegebonden maatregelen (veilige fietsenstalling, verlichting, etc.) lijkt een toename van het woon-werkfietsverkeer naar bedrijventerreinen tot 10% haalbaar. Het gaat dan over ca. 100 extra fietsers van en naar de Noordelijke bedrijventerreinen. Als we dit opschalen naar alle bedrijventerreinen dan praten we over zo’n 400 extra fietsers op een gemiddelde werkdag. De betrokken werkgevers zullen worden gevraagd actief in te zetten op fietsstimulering.
12
Toelichting: Met de komst van de een snelle ZoRO-busverbinding tussen Rotterdam en Zoetermeer is de OV-bereikbaarheid van Lansinghage verder toegenomen. Met een oplossing voor de last mile van (bus)station naar kantoorlocatie zou het OV-gebruik een grote impuls kunnen krijgen. Dit onderwerp is door enkele partijen genoemd , maar door het lage OV-gebruik op Lansinghage wordt het onderwerp niet als een groot probleem ervaren, meer als een ongemak. Kip-ei derhalve. In een eerder onderzoek (medio 2011) op de Noordelijke bedrijventerreinen is dit onderwerp als belangrijk aangemerkt (ontsluiting van station Zoetermeer Oost). Uit tweede hand weten we dat het onderwerp daar nog steeds speelt bij in elk geval één bedrijf. Om een dergelijk project te realiseren is een bepaalde graad van organisatie nodig op bedrijventerreinniveau. Voor de Noordelijke bedrijventerreinen bestaat de VNBT. Voor Lansinghage loopt op dit moment een initiatief om een vereniging op te richten. Het OV-gebruik van en naar bedrijventerreinen bedraagt 5% in Zoetermeer. Dat is laag. Het gaat bij zowel Lansinghage als de Noordelijke bedrijventerreinen om pakweg 250 gebruikers. Stel dat het OV-gebruik met 1 procentpunt zou toenemen tot 6%, dan zou dat gaan om zo’n 50 extra gebruikers, oftewel 300 totaal (per bedrijventerrein). Het lijkt derhalve haalbaar om een collectief georganiseerde shuttlebus te laten rijden.
13
Toelichting: Het gaat hier om een onderwerp met verschillende aanleidingen (kostenbesparing, verduurzaming). Het idee is om de auto voor woon-werkgebruik te ontmoedigen voor een specifieke categorie medewerkers. Het gaat om medewerkers die de auto af en toe nodig hebben voor de werkzaamheden. Deze categorie kan met de fiets of OV naar kantoor komen, maar komt in de regel met de auto naar het werk en zeker als een zakelijke afspraak staat geagendeerd. In dit project wordt een match gemaakt tussen een autoschadeherstelbedrijf dat een overcapaciteit heeft op het wagenpark voor vervangend vervoer en werkgevers in de omgeving die hun medewerkers vervoer willen aanbieden naar zakelijke afspraken. Als gemiddeld per dag 20 auto’s beschikbaar zijn en gebruikt worden als collectieve dienstauto dan kan dit dus ook 20 autoverplaatsingen in de spits schelen. Als de beschikbare auto’s ook nog worden gedeeld tussen bedrijven en bovendien wordt gekozen voor e-auto’s zijn de voordelen nog groter. Uiteraard vergt een dergelijke maatregel een hoogwaardig en professioneel planningssysteem en een partij (Service Provider) die deze dienst kan aanbieden. Als gekozen wordt voor elektrische auto’s , ontstaat er een gezamenlijk belang om een voldoende dichte oplaadinfrastructuur te realiseren.
14
Toelichting: In de interviews komt overduidelijk naar voren dat de toeristische attracties in Zoetermeer (de zogenaamde Big 5: Snowworld, Ayers Rock, BurgGolf, Dutch Water Dreams, Silverdome) slecht bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. Dit is geen probleem voor de golfbaan, wel voor de andere 4 attracties. Die slechte OVbereikbaarheid strookt niet met de profilering van Zoetermeer als City of Leisure. Het aantal bezoekers aan Snowworld (500.000), Ayers Rock (30.000), Silverdome (1.000.000), Dutch Water Dreams (100.000) tezamen bedraagt zo’n 1.6 miljoen per jaar. Daarvan komt het overgrote deel met de auto, slechts enkele procenten komt met OV. Dit project heeft als doel de bereikbaarheid van de toeristische attracties te verbeteren met collectief vervoer. Omdat de meeste bezoekers arriveren in de avond en in het weekend, levert dit project niet onmiddellijk vermindering van de dagelijks files op, wel een betere omgang met piekbelastingen, wellicht ook meer bezoekers. En misschien het allerbelangrijkste: een goede bereikbaarheid met collectief vervoer is noodzakelijk om de nieuwe generatie bezoekers te kunnen vasthouden, want de Ygeneratie hecht veel minder waarde aan de auto.
15
