3
Inhoud/Content Project 01
Project 02
Project 03
Villa Daelmans Lanaken
Restauratie Glaspaleis Heerlen
Popzaal Ronda in TivoliVredenburg Utrecht
Restoration of the Glass Palace Heerlen
Ronda pop venue in TivoliVredenburg Utrecht
Project 04
Project 05
Openbare Bibliotheek Amsterdam
Greenpark & Innovatoren Venlo
Public Library Amsterdam
Greenpark & Innovation Tower Venlo
Project 06
Project 07
Woontoren Smalle Haven Eindhoven
Masterplan Smalle Haven Eindhoven
Masterplan Sphinx Céramique-terrein Maastricht
Smalle Haven apartment tower block Eindhoven
Smalle Haven master plan Eindhoven
Sphinx-Céramique site master plan Maastricht
4
5
27 september — 09 november 2014
In de tentoonstelling 'Was Getekend, Jo Coenen' staan niet alleen de schetsen van architect en stedenbouwkundige Jo Coenen centraal, maar komen ook de verschillende rollen die hij vervult als strateeg, als educator en - tussen 2000 en 2004 - als Rijksbouwmeester aan bod. Uit de intimiteit van het tekenen spreekt het plezier van het ‘zoeken’. De schetsen laten de aftastende kwetsbare fase zien waarin de ontwerper, vaak binnen een complexe context vol tegenstrijdigheden, naar de optimale ontwerpoplossing zoekt. Ze geven inzicht in de totstandkoming van een ontwerp, de transformaties in het proces en de denkniveaus. Uit de dummies blijkt hoe Coenen op een intuïtieve manier relaties legt tussen kijken en verbeelden. Snelle gedachtenoefeningen en gedetailleerde masterplannen legt hij met een zoekende hand vast. De schets functioneert daarbij ook als strategisch communicatie- en verleidingsmiddel, en als beeldend praatstuk verbindt hij de diverse partijen rond een gevisualiseerd doel. Ook nu de architectonische discipline vergaande gedomineerd wordt door het gedigitaliseerde beeld, blijft Coenen trouw aan papier en potlood.
De zeven geselecteerde projecten zijn niet chronologisch, maar op schaal georiënteerd; van villa tot masterplan. De projecten verwijzen naar de wederkerende thema’s binnen het rijke oeuvre van Coenen. Zijn signatuur wordt bepaald door aandacht voor detail, materiaal en ambacht of historische kennis, transformatie en moderniteit of de plek van een gebouw in relatie tot het stedelijk geheel. Zijn Rijksbouwmeesterperiode wordt door velen herinnerd als een periode van strategische en productieve aanpak. Een aanpak die zich uitte in het katalyseren van een aantal landschappelijke en infrastructurele sleutelprojecten. Maar ook in het doorvoeren van structurele bestuurlijke veranderingen met de introductie van het College van Rijksadviseurs voor Landschap, Infrastructuur en Cultureel Erfgoed. Een blijk van organisatorisch talent om niet alleen aandacht, maar ook financieel en bestuurlijk draagvlak te creëren. Tot slot zijn er zijn commissiewerk, zijn reizen en projecten op diverse, met name Europese, locaties. Het is dan ook de geschiedenis en traditie(s) van het oude continent waar architect Coenen zich verbonden mee voelt. Uit het rijke en veelomvattende oeuvre van Coenen kiest Bureau Europa voor het tonen van schetsen, omdat deze aansluiten bij de inhoudelijke lijn die wij in 2014 voeren: een ode aan het imaginaire. De verbeeldingskracht en het formuleren van alternatieve (wereld)beelden vormen immers de kern van de ontwerpende discipline. Saskia van Stein Directeur Bureau Europa
6
7
september 27 — november 9th 2014 th
Signed, Jo Coenen The exhibition 'Signed, Jo Coenen' not only focuses on Jo Coenen’s drawings, but also on his different roles as an architect, a strategist, an educator, and as the Chief Government Architect of the Netherlands. From the intimacy of drawing, one encounters the pleasure of the ‘search’. Jo Coenen’s sketches provide insight into the vulnerable and searching phase, in which the designer looks for the optimal design solution, often within a complex context full of contradictions. The sketches take the viewer into the development of a design, the transformations in the process, and the different levels of thinking. From his sketchbooks, one sees how Coenen intuitively makes connections between looking and imagining. With an enquiring hand, he records swift thinking-exercises and detailed master plans. The sketch serves as a strategic means for communication and seduction. It also functions as a visual talking piece, connecting the various stakeholders to a visualised goal. Even though the architectural discipline is heavily dominated by the digitized image, Coenen continues to be faithful to paper and pencil.
The seven projects selected are not chronological, but chosen according to scale: from villa to master plan. The projects refer to recurring themes within Coenen’s oeuvre. His signature is defined by attention to detail, knowledge of materials and craft, historical understanding, transformation, modernity, or a building’s site in relation to the urban whole. His time as the Chief Government Architect of the Netherlands is remembered by many as strategic and productive, and revealed his organisational talent for creating attention, finance, and administrative support. An approach that was reflected in the catalysing of a number of key projects relating to landscape and infrastructure, as well as in the implementation of structural administrative changes with the introduction of a government board of advisors for landscape, infrastructure, and cultural heritage. Finally, there is his committee work, his travels, and projects in various, mainly European, locations. It is the history and traditions of the Old Continent with which Coenen feels connected. From Coenen’s rich and comprehensive practice, Bureau Europa has chosen to show his sketches because they are consistent with our programming for 2014: an ode to the imaginary. The imagination and the formulation of alternative (world) images form the core of the design discipline. Saskia van Stein Director Bureau Europa
8
9
Project 01
Villa Daelmans Lanaken
Verschoven hoven Het bos waarin deze villa staat, behoorde ooit tot het landgoed van kasteel Pietersheim. Nu maakt het deel uit van een deftige villawijk waar strikte eisen gelden voor bouwhoogte (maximaal twee bouwlagen) en afstand van de bebouwing tot de straat (acht meter). In deze villa zijn alle belangrijke thema’s van Coenens woonhuizen herkenbaar: de beslotenheid van een omringende muur, openheid naar een vrij uitzicht en een indeling waardoor toegangsweg, vertrekken, trappen, gangen en terrassen een rijke, afwisselende reeks architectonische belevenissen en plekken. In gesprek met de opdracht-gever bleek het ontwerp Hanging Gardens van Frank Lloyd Wright referentieel. De kern van de compositie wordt gevormd door twee ten opzichte van elkaar verschoven patio’s. Daarnaast zijn de waterpartijen rond het huis van belang, waarbij de over het water hangende grote erker de voorgeschreven rooilijn (lijn die de grens duidt tussen de openbare weg en de plaats waar gebouwd wordt) straffeloos bleek te mogen overschrijden.
Ontwerp – realisatie 1997–2004 Soort villa Locatie Lanaken, België Opdrachtgever particulier
Design - realisation 1997-2004 Design villa Location Lanaken, Belgium Client private
Heggen, paden en erfafscheiding zijn wel exact aangepast aan de geldende richtlijnen. De gekozen bouwmaterialen versterken de beoogde sfeer van beslotenheid en rust: gele Franse kalksteen, grijze kozijnen en geelgrijze houten lambrisering.
Displaced gardens The forest, in which this house stands, once belonged to the estate of Pietersheim Castle. Now it is part of a fashionable residential area where strict requirements apply to the building’s height (max. two storeys) and distance to the street (8 metres). In this villa, all of the major themes of Coenen’s houses are recognisable: the seclusion of a surrounding wall, openness to an unobstructed view, and a layout in which access routes, rooms, stairs, corridors, and terraces form a rich and a varied range of architectural experiences and ‘places’. After a dialogue with the client Frank Lloyd Wright’s design Hanging Gardens became the point of referencial. Two related yet shifted patios form the core of the composition. The water around the home is also of interest. Even though it marks out the permitted building terrain, part of the construction overhangs it, exceeding the boundary with impunity. Hedges, paths, and boundaries have been adapted exactly according to guidelines. The materials chosen strengthen the intended atmosphere of seclusion and tranquillity: yellow French limestone, grey window frames, and yellow-grey wood panelling.
10
11
12
13
Project 02
Restauratie Glaspaleis Heerlen
Restoration of the Glass Palace Heerlen
Transparant en exact gedetailleerd
Transparent and exact detail
Het Glaspaleis (1935) van architect F.P.J. Peutz is ontworpen als warenhuis, maar is in de loop der jaren meermalen van functie veranderd, verbouwd en verwaarloosd.
The Glaspaleis (1935), by the architect F.P.J. Peutz, was designed as a department store, but over the years it has many times undergone a change of function, restoration, and neglect. After being restored to its former glory, the building functions as a cultural centre, housing an art cinema, library, art and architecture centre, and catering facilities. At the same time, the surrounding area has been improved to such an extent that the Glaspaleis has regained its once prominent position in the old city centre.
Na restauratie in oude luister is het gebouw in gebruik genomen als cultureel centrum dat onderdak biedt aan een filmhuis, bibliotheek, kunst- en architectuurcentrum en aan horeca. Tegelijk is de omgeving zó verbeterd dat het Glaspaleis zijn markante positie in het oude stadshart heeft herkregen. De gevels zijn aan drie kanten volledig hersteld volgens de constructietekeningen uit 1935. Daarnaast is ook in het interieur de transparantie van het oorspronkelijke gebouw geheel teruggebracht, waardoor het ritme van de sierlijke paddestoelkolommen weer overal is te ervaren.
Ontwerp – realisatie 1995–2003 Samenwerkingsverband ABBC Architectenbureau Wiel Arets bv, Maastricht; Bureau Bouwadvies, Maastricht en Architectenbureau Jo Coenen & Co, Maastricht Ontwerp restauratie Glaspaleis en inrichting als cultureel centrum Locatie Bongerd 18, Heerlen Opdrachtgever gemeente Heerlen
Design – completion 1995–2003 Collaboration ABBC group practice Architectenbureau Wiel Arets bv, Maastricht; Bureau Bouwadvies, Maastricht and Architectenbureau Jo Coenen & Co, Maastricht. Design restoration of the Glaspaleis and its redesign as a cultural centre Location Bongerd 18, Heerlen Client City of Heerlen
Het hoogteverschil tussen Bongerd en Kerkplein is uitgebuit; hier is een publiek toegankelijke stadshal ingericht, die uitzicht biedt op alle functies. Twee nieuwbouwelementen zijn toegevoegd: een bar aan het Kerkplein en een muziekschool aan de Bongerd. Veel aandacht is besteed aan de reparatie van de oorspronkelijke details, dan wel aan het vervaardigen van exacte replica’s.
The façades have been fully restored on three sides, in accordance with the construction drawings of 1935. Moreover, in the interior, the original building’s transparency has been entirely restored, so that the rhythm of the decorative mushroom columns can be felt throughout the building again. The height difference between Bongerd and Kerkplein has been exploited; a town hall open to the public has been located here, which offers a view of all functions. Two new elements have been added: a bar (Kerkplein) and a music school (Bongerd). Much attention has been paid to repairing original details or producing exact replicas of them.
14
15
16
17
Project 03
Popzaal Ronda in TivoliVredenburg Utrecht
Ronda pop venue in TivoliVredenburg Utrecht
Ontwerp – realisatie 2005–2014 Samenwerking TivoliVredenburg is een ontwerp van Architectuurstudio Herman Hertzberger in samenwerking met Jo Coenen, NL Architects en Architectuurcentrale Thijs Asselbergs en vervangt het voormalige muziekcentrum Vredenburg, een ontwerp van Herman Hertzberger uit 1975. Ontwerp popzaal Locatie Vredenburgkade 11, Utrecht Opdrachtgever gemeente Utrecht
Design – realisation 2005-2014 Collaboration TivoliVredenburg was designed by Architectuurstudio Herman Hertzberger in collaboration with Jo Coenen, NL Architects, and Architectuurcentrale Thijs Asselbergs, and replaces the former Vredenburg music centre, designed by Herman Hertzberger in 1975. Design pop venue Location Vredenburgkade 11, Utrecht Client City of Utrecht
Intiem in vorm en aankleding
Intimate in form and decor
TivoliVredenburg is meer dan een optelsom van zalen. Hoewel aanvankelijk voor één genre bedacht, kunnen de zalen voor alle soorten muziek dienen. Bovendien zijn op de binnenpleinen en de foyers allerlei optredens mogelijk. Elke zaal is de schepping van een eigen architect, die nooit alleen een zaalinterieur ontwierp, maar ook steeds de buitenkant daarvan, plus bijbehorende oefenruimte en foyers. Naast de Grote Zaal (1.700 stoelen, Herman Hertzberger) is er de ooit voor popmuziek bedoelde zaal Ronda (2.000 bezoekers, Jo Coenen), de oorspronkelijk voor jazz bedachte zaal Cloud Nine (400 bezoekers, Thijs Asselbergs) en de zogeheten cross-overzaal Pandora (650 bezoekers, NL architects). Alleen Hertz (543 stoelen) dient expliciet voor kamermuziek.
TivoliVredenburg is more than the addition of some music halls. Although initially conceived for a single genre, all types of music can be performed in the halls, as well as in the courtyards and foyers. For each hall, an architect designed not only the interior, but also its exterior, and associated rehearsal rooms and foyers. In addition to the Main Concert Hall (1,700 seats, Herman Hertzberger) there is the Ronda (2,000 visitors, Jo Coenen), which was initially designed as a pop venue, the once jazz orientated Cloud Nine space (400 visitors, Thijs Asselbergs), and Pandora (650 visitors, NL architects), the so-called crossover theatre. Only the Hertz space (543 seats) is explicitly for chamber music. With Ronda, Coenen managed to create an intimate pop music venue in a space double the size of the Paradiso. The venue has a semi-circular shape, with the stage in the middle. The decoration of Alhambra-like ornaments, behind which acoustic walls are concealed, strengthens the feeling of intimacy. Its height ensures a good view of the stage for the whole audience.
Coenen maakte van Ronda, een zaal die twee keer zo groot is als Paradiso, een intieme een zaal voor popmuziek. De popzaal heeft de vorm van een halve cirkel, met het podium in het midden. De aankleding met Alhambra-achtige ornamenten vol uitsparingen, waarachter alle akoestische wanden schuil gaan, versterkt het gevoel van intimiteit. Dankzij de hoogte-verschillen heb je in Ronda altijd goed zicht op het podium.
18
19
20
21
Project 04
Openbare Bibliotheek Amsterdam
Public Library Amsterdam
Ontwerp – realisatie 2001– 2007 Ontwerp Openbare Bibliotheek Amsterdam Locatie Oosterdokseiland, Amsterdam Opdrachtgever gemeente Amsterdam
Design – realisation 2001–2007 Design Public Library Amsterdam Location Oosterdokseiland, Amsterdam Client City of Amsterdam
Skyline en lichtinval
Skyline and incidence of light
De Openbare Bibliotheek van Amsterdam (OBA) vormt het middelpunt van drie nieuwe grote gebouwen op het heringerichte Oosterdokseiland, nabij het Centraal Station. Het programma van het ontwerp omvat een bibliotheek van bijna 30.000 m2 (inclusief theater), een groot café en 9.000 m2 kantoorruimte. Het ontwerp van de OBA wordt gekenmerkt door een verhoogde plint en vormt een overgangsgebied tussen de hogere en lagere etages. De leesen studiezalen, in de vorm van terrassen, zijn in ronde grote hoge vides gesitueerd. Op de hoogste etage is een terras als accommodatie voor het bibliotheektheater en conferentieruimten.
The Amsterdam Public Library (OBA) forms the centre of three major new buildings on the redesigned Oosterdokseiland, close to Central Station. The plan includes a library of nearly 30,000 m2 (including theatre), a large café, and 9,000 m2 of office space. The Amsterdam design incorporates an elevated plinth that acts as a refined transition space between the upper and lower floors. The reading and study rooms are in the form of terraces, but instead of spiralling up, they’re positioned around large, high voids. On the top floor is a terrace accommodating the library’s theatre and conference rooms.
De hoofdvorm van het gebouw is afgestemd op de omgeving; zowel de appartementen aan de westkant als de brede laan naar het conservatorium aan de oostzijde moesten voldoende zonlicht krijgen. Tegelijk moet de bibliotheek, aan het brede water van het Oosterdok, bijdragen aan een fraaie skyline.
The main shape of the building is adapted to its environment; apartments on the west side and on the wide avenue to the east of the conservatory must get enough sunlight. At the same time, the library, on the broad waters of the Oosterdok, should contribute to an elegant skyline.
Voor delen van de OBA is ook samenwerking gezocht met kunstenaars en ontwerpers als Neeltje ten Westenend, Claudy Jongstra, Martijn Sandberg, Peter Zimmermann, NAT architecten en Pole Productions.
For parts of the OBA Coenen initiated collaborations with artists and designers such as Neeltje ten Westenend, Claudy Jongstra, Martijn Sandberg, Peter Zimmermann, NAT architects and Pole Productions.
22
23
24
25
Project 05
Greenpark & Innovatoren Venlo
Greenpark & Innovation Tower Venlo
Ontwerp – realisatie 2009–2011 In samenwerking met Coenen Sättele Architecten, Maastricht Design studios Ontwerp masterplan en kantoren Locatie Sint Jansweg 15, Venlo Opdrachtgever Provincie Limburg
Design – realisation 2009–2011 In collaboration with Coenen Sättele Architects, Maastricht Design studios Design master plan and office building Location Sint Jansweg 15, Venlo Client Province of Limburg
Landmark en toegangspoort
Landmark and gateway
De plek waar nu de Innovatoren staat, markeert van oudsher de min of meer natuurlijke toegang via de Sint Jansweg tot het gebied waar Venlo GreenPark tot bloei moet komen. De Innovatoren vormde vanaf deze positie het entreegebouw van de Floriade 2012, de grootste tuinbouwexpo ter wereld (66ha parkoppervlakte, 40ha tentoonstellingsterrein), die eens in de tien jaar plaatsvindt. De Floriade is als katalyserende kracht te begrijpen voor een langere investering in deze regio. Het ontwerp en de realisatie van de Floriade 2012 gebeurde volgens de ‘Venlo-principes’ van integrale ontwikkeling, die hun inspiratie vinden in de cradle-to-cradle-filosofie.
The Innovatoren (a play on the Dutch for tower and innovators) marks the point where, for centuries, there was a natural access point via the St. Jansweg to the area where the Venlo GreenPark exists. In its position, the Innovatoren provided the entrance building to the 2012 Floriade, the world’s largest horticultural expo (66ha of park area and 40ha of exhibition terrain), which takes place every ten years. The Floriade is to be understood as a catalyst for investments into this region. The design and realisation of the 2012 Floriade were done according to the Venlo principles, which take inspiration from the philosophy of cradle-to-cradle.
De Innovatoren - een pilotproject met betrekking tot zowel duurzaamheid als milieuvriendelijkheid - is van veraf duidelijk herkenbaar aan de witte gevels en de gigantische arcade. Het gebouw dat fungeert als een landmark en als toegangspoort tot Venlo GreenPark, heeft vrij indeelbare verdiepingen en integreert elke functionele en restruimte in het klimaatconcept. De noordzijde heeft een gegolfde aanbouw, die de begane grond van een functionele, representatieve en eveneens vrij indeelbare ruimte voorziet. Als deel van de ontwikkel strategie wordt GreenPark na afloop van het tijdelijke Floriade evenement doorontwikkeld tot een hoogwaardig en duurzaam businesspark: Venlo Greenpark, waar werk wordt gecombineerd met groen en vrijetijdsbesteding.
The Innovatoren – a pilot project addressing both sustainability and environmental friendliness – is recognisable from a distance by its white facade and giant arcade; the building functions as a landmark and a gateway to Venlo GreenPark. It has open-plan floors and integrates all functional and residual space in its climate concept. The north side has a waved annex, providing the ground floor with a flexible, functional, and representative space. Part of the strategy is that after the temporal Floriade event, the area will be developed into a high-quality and sustainable business park: Venlo GreenPark, where work is combined with green areas and recreation.
26
27
28
29
Project 06
Woontoren Smalle Haven Eindhoven
Smalle Haven apartment tower block Eindhoven
Ontwerp – realisatie 2000–2006 Soort woningen Locatie Smalle Haven, Eindhoven Opdrachtgever Vesteda Project i.s.m. Van Straten Vastgoed
Design – completion 2000–2006 Design apartment builing Location Smalle haven, Eindhoven Client Vesteda Project in collaboration with Van Straten Real Estate
Schoonheid als baken
Beauty as a beacon
De smalle, hoge toren is voor mensen die het centrum van Eindhoven naderen een baken dat het stadshart aankondigt. Vanuit deze gezichtshoek is hij daarom op zijn smalst. Om het gebouw zo slank en sierlijk mogelijk te maken is gekozen voor een afgeplatte ruit als grondvorm. De hoogte van de toren is negentig meter. Elke etage telt twee appartementen en in de plint is een dubbelhoge winkel, alias kantoor.
Approaching Eindhoven’s centre, this tall and narrow tower announces the heart of the city like a beacon. That is why it is at its narrowest when seen from this angle. To make the building as slim and elegant as possible, its basic form is a slender diamond with rounded corners. The tower is 90 metres high. Each floor has two apartments, and the base accommodates a double-height retail or office unit.
De architectuur is sereen: de bouwstructuur bepaalt de vormgeving en de façade is opgebouwd uit glas en natuursteen. De bouwkundige kwaliteit is uiterst hoog, de basisvorm is op te vatten als een ruit waarvan de hoeken zijn afgerond. Als referentie noemt Coenen wel de rijzige Pirellitoren in Milaan van Gio Ponti. ‘Het streven was eeuwige schoonheid’, vervolgt hij. ‘Alles wat ik van Luigi Snozzi heb geleerd, kwam hier van pas. Maar laat ik ook Wim Quist, mijn afstudeermentor aan de Academie van Tilburg noemen. In het toen verrommelende Nederland, wees hij steeds op de kracht van een sterk en eenduidig silhouet.’ Het gebouw won in 2007 de BNA prijs Gebouw van het jaar.
The architecture is serene: the building’s structure determines the design. The architectural quality is extremely high, with its facade of glass and natural stone. As his reference, Coenen mentions the lofty Pirelli Tower in Milan by Gio Ponti: ‘The striving for eternal beauty. Everything I learnt from Luigi Snozzi came in handy here. I should also mention Wim Quist, my graduation tutor at the Tilburg Academy. While the Netherlands was still messy, he never failed to point out the power of a strong and simple silhouette.’ In 2007 the design won the BNA Best building of the year award.
30
31
32
33
Smalle Haven master plan Eindhoven
Masterplan Smalle Haven Eindhoven
Sluitsteen van stadshart
Keystone to the heart of the city
Omdat Coenen zijn eerste architectenbureau (de periode 1979–1989) in het gebied had, kende hij de omgeving en haar problemen zeer goed. De opdracht om de omgeving van de Smalle Haven opnieuw in te richten, greep hij dan ook aan om dit gebied, waar nog te zien was dat Eindhoven uit samengevoegde dorpen ontstond, tot stedelijk centrumgebied te maken.
The commission to redesign Smalle Haven’s surroundings was informed by the fact that Coenen’s first practice was located nearby (from 1979–1989), thus he knew the locality well. He seized the opportunity to turn this area, which still showed Eindhoven’s origins as a fusion of separate villages, into a city centre.
Het masterplan is zeer ‘contextueel’. Ofwel: niet samengesteld uit ‘statige gebouwen’, maar uit een vijftal elementen die allemaal, bijna spelenderwijs, zijn toegesneden op alles wat ter plekke aanwezig was, zoals tuinen, straten, stegen, zichtlijnen, bezoekersstromen en verkeersbewegingen: 1. Een hoge, smalle toren. 2. Een nieuw plein, met winkels en arcades. 3. Het compacte wooncomplex Medina. 4. Een smalle straat met biertuinen (pal tegen de achteruitgangen van kroegen aan het Stratumseind). 5. Een ‘Stadskamer’: een groot gebouw met een overdekt plein dat refereert aan de publieke hallen van stadhuizen zoals in Oslo of Stockholm. Het ontwerp is nu het sluitstuk van het stadshart gebleken en maakt een eerder fragmentarisch stadsdeel tot een geheel.
Ontwerp – realisatie 1990–2006 Soort masterplan Locatie Smalle haven, Eindhoven Opdrachtgever gemeente Eindhoven
Design – completion 1990–2006 Design master plan Location Smalle haven, Eindhoven Client City of Eindhoven
The master plan is highly contextual. In other words, it is not composed of ‘stately buildings’, but of five different elements, which are all, almost playfully, attuned to everything that already existed on the site: gardens, streets, alleyways, lines of vision, visitor streams, and traffic flows. 1. A tall, narrow tower 2. A new square with shops and arcades 3. The compact Medina housing complex 4. A narrow street with beer gardens (directly opposite the back doors of the bars on Stratumseind) 5. A ‘Urban interior': a large building with a covered square that refers to the public areas of the town halls in Oslo and Stockholm The design turns out to be the keystone to the heart of the city by merging the fragmented urban areas into a whole.
34
35
36
37
Project 07
Masterplan Sphinx Céramique-terrein Maastricht
Sphinx-Céramique site master plan Maastricht
Stadshart overbrugt de Maas
Heart of the city crosses the River Maas
De opdracht voor de herinrichting van het voormalig ceramische industrieterrein van Sphinx-Céramique dateert uit augustus 1987. Het plan - van aanzienlijke omgang moest in één jaar worden gepresenteerd, iets wat door betrokkenheid en een zeldzame slagvaardigheid van alle private en maatschappelijke partijen gerealiseerd werd.
The commission to redesign the former Sphinx-Céramique industrial site dates from August 1987. The plan had to be presented by the end of the same year, a mammoth operation, the succes of which was due to the fact that private and public parties where committed and closely collaborated tool ensured an uncommon effectiveness.
Het stedenbouwkundig plan berust op drie hoofdgedachten: Uitbreiding: Céramique wordt geen buitenwijk, maar een echt binnenstadsgebied, een uitbreiding van het stadshart. Verzoening: Céramique sluit zorgvuldig aan bij de bestaande stadswijken waaraan het aan drie kanten grenst. Connectie: er komt een goede, intensief gebruikte verbinding tussen het oude en het nieuwe centrum: een voetgangersbrug over de Maas.
The urban redevelopment plan was based on three main principles: Expansion: Rather than a suburb, Céramique was to become a genuine part of the inner city area and expand the heart of the city. Reconciliation: Céramique had to integrate easily into the existing city districts bordering it on three sides. Connection: a good, intensive-use link was to be created between the old and the new centre: a pedestrian bridge over the River Maas.
De hoofdstructuur van het plan bestaat uit de Avenue Céramique, even breed (40m) als de wegen waarop hij aansluit. Alle andere straten staan haaks op deze Avenue.
Ontwerp-realisatie 1987-2010 Ontwerp herinrichting industrieterrein Locatie Sphinx Céramiqueterrein, Maastricht Opdrachtgever gemeente Maastricht, Vesteda Project voorheen ABP Woningfonds
Design – realisation 1987 – 2010 Design redesign of industrial site Location Sphinx Céramique site, Maastricht Client City of Maastricht, Vesteda Project formerly ABP Housing Fund
De Noordknoop en de Zuidknoop vormen de polen waartussen Céramique zich uitstrekt. Het zijn belangrijke trefpunten: de bebouwing is hier compact en concentreert de publieke functies. De openbare ruimte, plein 1992, is als een verblijfsplek ingericht. Architectonisch is er, met inzet van verschillende buiten- en binnenlandse architecten, naar een stedelijke uitstraling gestreefd. Direct langs het water bevindt zich een driehoekige parkzone: een rustig wandelgebied zonder commerciële functies. Dit weerspiegelt het park dat zich precies aan de overkant bevindt, en grenst aan het bebouwde gebied van de Noordknoop. Zo is ook aan deze zijde van de Maas een overgang gecreëerd tussen groene oevers en een stenen kade.
The main structure of the plan consists of the Avenue Céramique, is as wide (40 metres) as the roads it connects to. All other streets, with mainly courtyard-style buildings, are at right angles to this Avenue. The North and South Node are the poles between which Céramique extends. They are important meeting points, where building is compact and concentrates public functions. The public space is organised as a place for people to spend time in. Architecturally speaking, authentic urban élan was opted for with the deployment of a range of Dutch and foreign architects. Directly adjacent to the water is a green zone: a peaceful pedestrian area without commercial functions. This reflects the park that is directly opposite, and borders on a stony part of the North Node. Thus a transition from green riverbanks to a stony quay has also been effected on this side of the Maas too.
38
39
40
41
Beknopte biografie 1949
sinds 1982
1992
1999
2005
2009
Geboren op 30 september, Heerlen
Jurylidmaatschappen in binnen- en buitenland
Architectuurprijs van BNA provincie Brabant voor kantoor Haans, Tilburg
Vestiging kantoor, Berlijn
Jurylidmaatschap Europäisches Kultur Zentrum, Aken
1975
sinds 1987
Afgestudeerd aan de Technische Universiteit, Eindhoven
upervisorschappen voor S stadsplannen, Den Haag, Amsterdam, Maastricht, Eindhoven, Tilburg, Venlo, Sittard, Haarlem en Deventer
Honorary Fellowship of the American Institute of Architects WAN-Award Civic Building of the Year 2009 voor de OBA, Amsterdam
1976—1979 Docent aan de Technische Universiteit, Eindhoven 1977—1978 In de leer bij Luigi Snozzi, Locarno en James Stirling, Düsseldorf 1978—1983 Docent Architectuur aan de Academie voor Bouwkunst, Maastricht 1979 Medewerker bij Aldo van Eyck en Theo Bosch, Amsterdam Vestiging bureau, Eindhoven 1980 Deelname Architectuurbiënnale, Venetië 1980—1986 Docent aan de Academie voor Bouwkunst, Tilburg
1987—1995 Professor Gebäudelehre und Entwerfen aan de Technische Universiteit, Karlsruhe 1989 Architectuurprijs Gemeente Eindhoven voor gezondheidscentrum, Eindhoven 1990 Vestiging bureau, Maastricht 1991 Gastdocent aan Berlage Instituut, Amsterdam Lezing ‘The concepts for the living city’, RIBA, Londen Lezing Experiencias en edificios publicos tijdens het Collegio Official de Arquitectos de la Comunidad, Valencia
1995 Professor RheinischWestfälisch Technische Hochschule, Aken Honorarprofessor, Technische Universiteit Karlsruhe Erelid ‘Bund Deutscher Architekten’ Architectuurprijs BNA-kubus Nederland Deelname Architectuurtriënnale, Milaan
2000—2004 Rijksbouwmeester van Nederland, Den Haag 2001 Professor Technische Universiteit, Delft Jurylid Royal Australian Institute of Architects, Sydney Jurylid Rijksmuseum, Amsterdam 2002 Vestiging bureau, Luxemburg en Amsterdam
1996
2003
Professeur invité École polytechnique, Lausanne
Initiator Het Experiment, voorloper Beroepservaring Jonge Architecten en Stedenbouwkundigen, nu PEP (Professional Experience Program)
1997—2001 Professor Technische Universiteit, Eindhoven 1997 Expositie Sala Special, Biënnale São Paulo, tevens lid van de jury Architectuurprijs BNA van de provincie Zuid-Limburg Lid van SAC
2004 Eredoctoraat Open Universiteit, Heerlen Hoogleraar architectonisch ontwerpen Technische Universiteit Delft, leerstoel Restauratie, Renovatie, en Herontwerpen, door Jo Coenen vanaf 1 november 2004 omgevormd tot leerstoel Modificatie, I nterventie, Transformatie
Nederlanse Bouwprijs voor het Glaspaleis in Heerlen (i.s.m. W. Arets) 2006 Architektur-Preis Reiners Stiftung voor Villa Daelmans, België Professor aan de afdeling ®MIT, Technische Universiteit, Delft
Hoogleraar Architectuur & Transformatie, Maastricht University 2010 International Architecture Award voor Mosae Forum, Maastricht
2007
2012
Eredoctoraat aan de Open Universiteit Nederland
Vestiging bureau, Bern 2013
Architectuurprijs BNA voor Vestedatoren, Eindhoven Vestiging bureau, Milaan 2008 Belgian Building Award Victor de Stuersprijs voor Mosae Forum, Maastricht International Architecture Award voor de OBA, Amsterdam Prijs voor het meest duurzame publieke gebouw van Amsterdam voor de OBA, Amsterdam
Onderscheiding voor deelname en plannen voor de IBA Hamburg 2014 Jurylid Neubau der Zentral und Landesbibliothek, Berlin Curator-directeur van de IBA Parkstad
42
43
Biografie Jo Coenen (Heerlen 1949) heeft zijn studie voor bouwkundig ingenieur in Architectuur & Stedenbouw in 1975 aan de afdeling bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven afgerond. Na zijn studie werkte hij tot 1979 als wetenschappelijk medewerker aan diezelfde universiteit en legde hij daar belangrijke Europese verbanden met o.a. Prof. O.M. Ungers uit Keulen, met Prof. Rob Krier in Wenen, met Prof. Luigi Snozzi, toenmalig hoogleraar aan de EPFL Lausanne en met Prof. James Stirling, hoogleraar aan de Staatliche Kunstakademie van Düsseldorf. Voordat hij in 1980 zijn eigen praktijk in Eindhoven startte, werkte hij in 1979 aan de nieuwbouw van de letterenfaculteit in Amsterdam voor Prof. Aldo van Eyck en architect Theo Bosch. Na 10 jaar verlegde hij n.a.v. het Céramique masterplan zijn spoor naar Maastricht. Weer 10 jaar later startte hij in 1999 een vestiging in Berlijn, vanwege de ontwerpopgave voor de Nederlandse residentie en zijn project aan de Gendarmenmarkt in Berlijn. Later kwamen er nog studio's in Luxemburg (2002), Amsterdam (2002), Milaan (2007) en in Bern (2012).
universiteit de afdeling ®MIT, Research Center voor Modificatie, Interventie en Transformatie op waarin Coenen een grote betekenis aan de “kunst van de vervlechting” tussen heden en verleden toekende en tevens het ontwerp centraal stelde. Sinds eind 2009 bekleedt hij de leerstoel “Architectuur & Transformatie” aan de Universiteit Maastricht. Coenen werd veelvuldig uitgenodigd en zijn werk stond geëxposeerd op diverse Biënnales en Triënnales zoals o.a. de Biënnale in Venezia (1980), de Triënnale in Milaan (1995) en de Biënnale São Paulo (1997). Hiernaast heeft hij geparticipeerd in vele internationale workshops, symposia en congressen. Zo is hij uitgenodigd voor lezingen bij de RIBA in London (The concepts for the living city), bij het Getty Centre Santa Monica (Building in old context) en tijdens het Collegio Official de Arquitectos de la Comunidad in Valencia (Experiencias en edificios publicos). Coenen heeft in verschillende (inter)nationale jury’s gezeten en zijn stem kunnen uitbrengen, onder andere als jurylid van het Rijksmuseum in Amsterdam en van het Royal Australian Institute of Architects in Sidney. Een van zijn meest recente jurylidmaatschappen is die in de Jury van de Neubau der Zentral und Landesbibliothek Berlin (2014).
Sedert de start van zijn academische carrière doceerde Coenen aan diverse nationale en internationale hogescholen en universiteiten (Aken, Karlsruhe, Lausanne, Milaan, Delft). In 1987 werd hij benoemd tot Ordentlicher Professor Gebaüdelehre und Entwerfen aan de Technische Universiteit Karlsruhe, waaraan hij sinds 1995 als Honorarprofessor verbonden is. In 2001 werd hij in eigen land benoemd als hoogleraar Public Building aan de afdeling bouwkunde van de Technische Universiteit Delft. In navolging van die functie en op basis van zijn ervaringen als Rijksbouwmeester richtte hij in 2006 aan diezelfde
Hij won diverse prestigieuze architectuurprijzen en onderscheidingen waaronder de Nederlandse BNA-Kubus voor zijn gehele oeuvre (1995), de Nederlandse bouwprijs voor het Glaspaleis in Heerlen (2005 i.s.m. W. Arets), de BNA “Beste gebouw van het jaar-prijs” voor zijn Vesteda Toren in Eindhoven (2007), de “International Architecture Award” voor de Openbare Bibilotheek in Amsterdam (2008), de “WAN Civic Building of the Year- prijs” voor de Openbare Bibilotheek in Amsterdam (2009), de “International Architecture Award” voor het Mosae Forum project in Maastricht (2010) en een onderscheiding
voor zijn deelname en plannen voor de IBA Hamburg (2013). Met behulp van de invloeden en inspiratie die hij bij zijn contacten in Midden en Zuid-Europa vindt, heeft hij vele architectonische objecten en stedelijke ontwikkelingsplannen ontworpen, waarvan het NAi in Rotterdam, het masterplan en de bibliotheek voor het Céramique Centrum in Maastricht en het KNSM-eiland in Amsterdam de meest bekende zijn. Sinds 1987 vervult hij de rol van Supervisor voor de Stedenbouw in steden zoals Den Haag, Amsterdam, Maastricht, Eindhoven, Sittard, Tilburg, Venlo, Haarlem en Deventer. In de periode van 2000 tot 2004 was Jo Coenen Rijksbouwmeester en heeft hij veel aandacht besteed aan de discipline van het ontwerp. Talrijke projecten nam hij ter hand, waaronder naast de nieuwbouw en restauratie van de rijksgebouwen de tien majeure nationale plannen zoals de nieuwbouw van het RACM te Amersfoort, het hoofdgebouw van RWS te Utrecht en de transformatie van het Rijksmuseum te Amsterdam. In zijn periode werden talrijke gebouwen van naam en faam zoals het Vredespaleis, het Catshuis, de inrichting van de Trêveszaal en Ridderzaal ontwikkeld. Bijzondere aandacht kreeg de ontwikkeling van het nieuwe centrum van Den Haag met de nieuwbouw ministerie van Veiligheid en Justitie en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Daarnaast was hij de ruimtelijk coördinator van de Nationale Sleutelprojecten en de vijf nieuwe stations Breda, Rotterdam, Amsterdam, Arnhem en Utrecht. Het grootste project dat hij ter hand nam was de ontwikkeling van de plannen voor de Deltametropool. Binnen al zijn projecten draagt hij grote zorg voor de context, die hij even belangrijk acht als het ontwerp zelf. Hij omringde zich daarvoor met een groot team van ontwerpers en beleidmakers
en installeerde daartoe de naast de adviserende RBM voor architectuur en stedenbouw het instituut van de Rijksadviseurs voor Landschap, Infrastructuur, Erfgoed en Kunst. Naast deze ontwerpactiviteiten ontketende hij de zorg voor de opleidingen met als resultaat de WAT die recentelijk geïmplanteerd werd. Tot op heden is Coenen voorzitter van de Stichting BEJAS / Pep waarmee jong afgestudeerden na hun reguliere opleiding wegwijs gemaakt worden in de diverse beroepsvelden Architectuur, Stedenbouw, Landschapsarchitectuur en Infrastructuur. Als erkenning en blijk van waardering hiervan werd aan Coenen in 2007 een Eredoctoraat aan de Open Universiteit Nederland verleend en ontving hij in 2009 van de Jury van de Honorary Fellows het Honorary Fellowship of The American Institute of Architects. Ook de laatste jaren adviseert hij bij talrijke prominente ruimtelijke ontwikkelingen in Nederland en daarbuiten waaronder het nieuwe centrum van Leidsche Rijn Centrum ( LRC), het historische centrum van Deventer, de industriële stadsdelen van Genève, de nationale Floriade van Venlo, de transformatie van Schalkwijk in Haarlem en de transformatie van de buitensteden Mantes la Jolie - Rosny aan de Seine nabij Parijs tot Ecologisch nieuw stadslandschap. Recentelijk zag Coenen (delen van) zijn masterplannen voor Parma, Belval Ouest in Luxemburg en de IBA 2013 in Hamburg gerealiseerd. Sinds juni 2014 bekleedt Coenen de functie van directeurcurator van IBA Parkstad: de eerste Nederlandse ‘Internationale Bau Ausstellung’.
44
45
Biography Jo Coenen (Heerlen 1949) graduated in architecture & urban planning from the department of architecture of Eindhoven University of Technology in 1975. Following his studies, he worked until 1979 as a research assistant at the same university and established important professional relationships Europewide with Prof. O.M. Ungers in Cologne, Prof. Rob Krier in Vienna, Prof. Luigi Snozzi who was then a professor at the EPFL Lausanne, and Prof. James Stirling at the Staatliche Kunstakademie in Düsseldorf, among others. In 1979, before starting his own practice in Eindhoven in 1980, he worked on the new building of the Faculty of Letters in Amsterdam under Prof. Aldo van Eyck and the architect Theo Bosch. After 10 years, he moved his operation to Maastricht to work on the Céramique master plan. After another 10 years, he opened a studio in Berlin to design the residence of the Dutch ambassador and to work on the Gendarmenmarkt project. This was followed other studios in Luxembourg (2002), Amsterdam (2002), Milan (2007) and in Bern (2012). Since the start of his academic career, Coenen has taught at various national and international colleges and universities (Aachen, Karlsruhe, Lausanne, Milan and Delft ) In 1987, he was appointed Ordentlicher Professor Gebaüdelehre und Entwerfen at Karlsruhe University of Technology, of which he has been an honorary professor since 1995. In 2001, in the Netherlands, he was appointed Professor of Public Building in the department of architecture at Delft University of Technology. As part of his job, and based on his experience as Chief Government Architect of the Netherlands, in 2006 he established the ® MIT Research Center for Modification,
Intervention and Transformation at the same university, in which Coenen assigned great significance to “the art of interweaving” past and present and also put the emphasis on design. Since 2009, he has held the professorship of Architecture & Transformation at Maastricht University. Coenen has been frequently invited to exhibit his work at various Biennials and Triennials such as the Venice Biennial (1980), the Milan Triennial (1995) and the São Paulo Biennial (1997). In addition, he has taken part in many international workshops, symposia and congresses. For example, he was invited to lecture at the RIBA in London (The concepts for the living city), at the Getty Center Santa Monica (Building in old context) and to the Collegio Official de Arquitectos de la Comunidad in Valencia (Experiencias en edificios publicos). He was on various national and international juries, including that of the Rijksmuseum in Amsterdam and the Royal Australian Institute of Architects in Sydney. He was recently on the jury of the Neubau der Zentral und Landesbibliothek Berlin (2014). He has won various awards and prestigious prizes for architecture, including the Dutch BNA-Kubus for his entire oeuvre (1995), the Dutch Building Award for the ‘Glaspaleis’ (Glass Palace) in Heerlen (2005 in collaboration with W. Arets), the BNA “Best Building of the Year Award” for his Vesteda Tower in Eindhoven (2007), the “International Architecture Award” for the Public Library in Amsterdam (2008), the “WAN Civic Building of the Year” prize for the Public Library in Amsterdam (2009), the “International Architecture Award” for the Mosae Forum project in Maastricht (2010) and an award for participation and planning for the IBA Hamburg (2013).
Influenced and inspired by his contacts in Central and Southern Europe, he has designed many architectural and urban development projects, of which the NAi in Rotterdam, the master plan and library for the Céramique Centre in Maastricht and the KNSM island in Amsterdam are the best known. Since 1987 he has been Supervisor for Town Planning in cities such as The Hague, Amsterdam, Maastricht, Eindhoven, Sittard, Tilburg, Venlo, Haarlem and Deventer. In the period from 2000 to 2004, Jo Coenen was Chief Government Architect of the Netherlands and devoted great attention to the design discipline. He implemented countless projects including the new building and restoration of the ‘10 Big Projects’ for government buildings, projects such as the building of the National Service for Archaeology, Cultural Landscape and Built Heritage (RACM) in Amersfoort, the main building of the Department of Waterways and Public Works (RWS) in Utrecht and the transformation of the Rijksmuseum in Amsterdam. In his period as Chief Government Architect, innumerable renowned buildings were developed, such as the Peace Palace, the Catshuis, and the layout of the Trêveszaal and Ridderzaal in the Binnenhof in The Hague. Special attention was paid to developing the new city centre of The Hague, with the construction of buildings for the Ministries of Justice and Internal Affairs. In addition to this, he was spatial coordinator of the National Key Projects and for the development of the five new railway stations in Breda, Rotterdam, Amsterdam, Arnhem and Utrecht. The biggest project that he undertook was the development of plans for the Deltametropolis metropolitan area. In all of his projects, he has always devoted great care to the context, which he
regards as equally important to the design. To this end, he surrounded himself with a large team of designers and policymakers and established the RBM advisory body for architecture and urban development in addition to the Board of Government Advisors for Landscape, Infrastructure, Heritage and Art. Aside from these design activities, he also promoted education, resulting in the recent establishment of WAT. Coenen is presently chairman of the BEJAS / Pep Foundation that familiarises young graduates with the fields of architecture, urban development, landscape architecture and infrastructure following their regular course of education. As a mark of recognition and appreciation, Coenen was granted an honorary doctorate by the Open University of the Netherlands in 2007 and was elected to an Honorary Fellowship of The American Institute of Architects in 2009. In recent years, he has also been advising on a host of prominent spatial developments in the Netherlands and abroad, including the new town centre of Leidsche Rijn Centrum ( LRC), the historical centre of Deventer, the industrial districts of Geneva, the national Floriade in Venlo, the transformation of Schalkwijk in Haarlem and the transformation of the satellite towns of Mantes la Jolie - Rosny on the Seine near Paris into a new, ecological urban landscape. Recently Coenen saw the realisation of parts of his master plans for Parma, Belval Ouest in Luxembourg and the IBA 2013 in Hamburg. Since June 2014 Coenen holds the function of Director-Curator of IBA Parkstad: the very first Dutch ‘Internationale Bau Ausstellung’.
46
47
Colofon Curator Saskia van Stein Projectleider Coenen / Project manager Coenen Dorine van der Ploeg Grafisch ontwerp / Graphic design Studio Noto Project assistent / Project assistant Loes van Oort Film interview Daniel van Hauten Film gebouwen / Film buildings Motiondust Erik Slangen + 2Film Ivan Mikulić Fotografie / Photography Karen Kikkert Maquettes — bruiklenen / Models — on loan Het Nieuwe Instituut Pascale Pere + Coenen Achitects Corné Netten
Realisatie tentoonstelling / Exhibition realization Reinier van der Meer (INhout), Roel Knappstein, Bart Dekker, Remko von Berg, Johan Rijken Tekst / Text Hilde de Haan Saskia van Stein Tekstredactie / Text editor Joyce Larue Engelse vertaling / English translations Jason Coburn Drukker / Printer Drukkerij Walters
Veel dank aan / Many thanks to All the artists, architects, designers, institutions and all others who have generously contributed in the realization of this exhibit.
Was getekend, Jo Coenen Signed, Jo Coenen
www.bureau-europa.nl
