CONSUMENTEN POLITIEK BANKEN JONGEREN PENSIOENEN WERK

CONSUMENTEN POLITIEK BANKEN JONGEREN PENSIOENEN WERK

www.crisistijdschrift.nl

Inhoud 3 Redactioneel

Uitgelicht

Algemeen

Wat te doen als het licht uit gaat? Eigenlijk is dat wat er gebeurde in 2008 toen de economische crisis begon, een enorme schok ging over de aardbol. Critici zeiden: dit is geen crisis. En als je in Nederland kijkt naar de uitgaven van de consumenten dan lijkt dat inderdaad wel mee te vallen. Zo gaven we met z’n allen in de decembermaand 2013 maar liefst 148 miljoen euro uit. 37% meer dan normaal.

4 Wat nou: crisis? 8 Oorzaken van de kredietcrisis 9 Investeren of bezuinigen? 10 A crisis, a plan, solutions! Anyone? 12 De gevolgen van de kredietcrisis



Consument

14 Angst voor de crisis? 16 Schulden, wat kan ik doen?

Politiek



lees verder op pagina 14

18 Politiek en de kredietcrisis 20 Interview Michel Hazenberg

Banken 22 Veilig sparen? 24 Interview Jan Teunissen

Jongeren 28 Jongeren en de kredietcrisis

Pensioenen 32 Interview Harm-Zwier Medendorp 36 Welverdiend pensioen

Werk 37 38 42 44

Vakbonden ZZP-ers on the move Werkloos Bijstand

47 Overlevingstips 47 Colofon

2 tijdschrift.nl

Lekker belangrijk! Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken: de kredietcrisis. Mensen raken hun baan kwijt, zien financiële regelingen verdwijnen of achteruitgaan en worden op zijn minst wel geconfronteerd met de gevolgen van de kredietcrisis in hun omgeving. Maar wat is nu eigenlijk die kredietcrisis? Hoe komt het zover? Zijn er mogelijkheden te bedenken voor burgers om hun positie te verstevigen en de schade zo beperkt mogelijk te houden? De kredietcrisis is in elk geval een belangrijk begrip geworden in onze maatschappij. Momenteel bevinden we ons in de nasleep van de crisis, toch blijft het belangrijk dat we goed geïnformeerd zijn over de crisis. Het gaat ons toch ook zeer zeker aan, wij leven in deze tijd met deze economie. In dit tijdschrift proberen we een zo goed mogelijk beeld te geven van de kredietcrisis. Het tijdschrift is gevuld met artikelen en interviews vanuit verschillende standpunten. We hebben geprobeerd de onderwerpen in dit tijdschrift zo toegankelijk mogelijk te maken voor iedereen. Door de diversiteit aan mensen binnen instellingen die we hebben gesproken, zijn we van mening dat we een breed en redelijk compleet beeld kunnen geven vanuit verschillende invalshoeken. We bundelen deze kennis en adviezen in een tijdschrift en op een website, zodat je hieruit je eigen mening kunt vormen en conclusie kunt trekken over de kredietcrisis.

Maar waarom een tijdschrift over de kredietcrisis? Dit tijdschrift is in eerste instantie ontstaan vanuit ons profielwerkstuk. Het doel van dit tijdschrift is te informeren over de crisis, een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van je eigen standpunt en tips aan te bieden die je op je eigen situatie kunt toepassen. We zijn dan ook erg benieuwd naar jullie reacties. Wij zijn zelf in ieder geval trots op het resultaat. We willen iedereen hartelijk bedanken die ons mee heeft geholpen om dit tijdschrift te publiceren! En om alvast een conclusie weg te geven: ‘volgens ons is zowel de oorzaak van de crisis als de gevolgen voor de overheid, bedrijven, banken en consumenten niet precies te benoemen en een mix van verschillende factoren. Ook is je eigen visie hierop van belang voor jouw zienswijze.’ We hopen dat na het lezen van ons tijdschrift je kennis in ieder geval weer up-to-date is. Lekker belangrijk, nou dat is het zeker! Veel leesplezier! Angela en Iris

3

4 tijdschrift.nl

kredietcrisis

Wat nou: crisis? Wat is de kredietcrisis De kredietcrisis is de verzamelterm geworden voor de problemen in de financiële sector die in de loop van 2008 zijn ontstaan. In letterlijke zin is krediet een ander woord voor lening. Een kredietgever stelt goederen of kapitaal beschikbaar die pas later door kredietnemer moet worden terug betaalt en daar komt dan vaak ook rente overheen, dus de kredietnemer moet meer betalen dan wat hij daadwerkelijk leent. Een crisis is een noodsituatie waarin het functioneren van een stelsel ernstig verstoord raakt. In het huidig gebruik is de kredietcrisis een term die in zijn geheel de problemen in de financieel economische sector omschrijft. Het is tevens de naam gegeven aan de huidige recessie die bestaat uit 3 crises: de hypotheekcrisis, de bankencrisis en de schuldencrisis.

Wanneer spreken we van een recessie? Een recessie betekent letterlijk ‘achteruitgang’. In de economie betekent dit dat de economische groei daalt en lager is dan gemiddeld. Aan het BBP (Bruto Binnenlands Product, één van de graadmeters van de economie) valt te zien of we in een recessie zitten. Dit is de waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in een land en de productie kosten worden hier nog weer van afgetrokken. Het BBP wordt vastgesteld door de CBS ( Centraal Bureau voor de Statistiek). Als het BBP 2 kwartalen opeenvolgend daalt, dan is er sprake van een recessie. Een recessie duurt om en nabij maar 10 maanden. Maar je weet altijd pas na de eerste twee kwartalen dat je in een recessie zit en dan is het eigenlijk al te laat om het nog te voorkomen.

Het ontstaan van de kredietcrisis Weinig mensen hebben het zien aankomen; wat begon als een kleine hypotheekcrisis in Amerika, groeide uit tot een wereldwijde kredietcrisis. De gevolgen zijn inmiddels enorm

groot; minder kredietverstrekking tussen banken, minder consumptie door consumenten, minder bedrijfsinvesteringen en een inzakkende wereldhandel en een stijgende werkloosheid. Ook Nederland heeft hier sinds 2008 last van en zit inmiddels in een recessie. Hoe heeft dit allemaal zo snel kunnen gebeuren?

Hypotheekcrisis Het begon allemaal met de hypotheekcrisis in Amerika in het begin van 2007. Amerikaanse hypotheekverstrekkers hadden grootschalig mensen voorzien van hypotheken met een variabele rente. Deze rommelhypotheken werden subprimehypotheken genoemd die werden gefinancierd op basis van risicovolle beleggingsproducten. Wereldwijd werden deze rommelhypotheken verkocht aan beleggers en banken. Deze ontwikkeling had in het begin geen gevolgen voor Nederland. In Nederland verstrekten banken leningen tegen een relatief lage rente, er was nog voldoende werkgelegenheid en bedrijven maakten veel winst, wij zaten in een periode met een zogeheten hoogconjunctuur. Door een stijging van de Amerikaanse (variabele)rente waren veel Amerikanen met een subprime-hypotheek niet meer in staat om de verstrekte hypotheekleningen af te lossen. Mensen werden uit hun huis gezet en hun woningen werden gedwongen verkocht. In het voorjaar van 2007 werden de problemen erger. De hypotheken die de Amerikaanse banken verstrekten werden minder waard, de huizen die gedwongen werden verkocht, leverden minder op en eerste banken kwamen in de problemen. In Nederland begonnen we voor het eerst wat te merken van de hypotheekcrisis die in Amerika gaande was. Geld lenen werd steeds duurder en er heerste wantrouwen tussen banken onderling. Toch maakten nu nog maar weinig mensen zich echt zorgen.

5

De kracht van een organisatie wordt bepaald door de bundeling van kwaliteiten, talenten en passie van de medewerkers!

WAT doen we HOE doen we het HOE doen we het samen

balans en verbinding

adres Lindenlaan



78

7975 A J Uffelte

telefoon

0521 - 350377

mobiel 06

- 39763921

email [email protected] website

www.balansenverbinding.nl

kredietcrisis

Mensen legden niet het verband tussen dat wat er in Amerika gaande was direct van invloed zou zijn op de Nederlandse economie en hiermee op onze welvaart. In de loop van 2008 kwamen vele beleggers erachter dat de subprime-hypotheken niets waard waren. Er was een te hoge waardering voor gegeven, terwijl ze compleet waardeloos waren. Banken leden enorme verliezen, omdat ze massaal in de subprime- hypotheken hadden belegd. Ook had dit alles als gevolg dat het vertrouwen in het bankwezen enorm daalde. De subprime- hypotheken hadden een hele grote rol binnen het ontstaan van de kredietcrisis. Dit alles heeft er voor gezorgd dat er een bankencrisis ontstaat, banken komen hier massaal in de problemen, raken heel veel geld kwijt, en vele dreigen failliet te gaan. Nederland kreeg met de kredietcrisis te maken, omdat Nederland een heel groot export land is met een open economie. Na de bankencrisis kwam de schuldencrisis, Nederland ondervind nu ook problemen, ons land is ook in de crisis verzeild geraakt. Ga voor meer informatie naar www.crisistijdschrift.nl

7

Oorzaken van de kredietcrisis Er is veel gediscussieerd over de kredietcrisis en hoe die heeft kunnen ontstaan. Iedereen wijst met de schuldige vinger naar elkaar, maar zo simpel is het niet.

drijfveer waardoor met name beleggers en banken onverantwoordelijke risico’s namen. Men keek alleen naar het profijt dat ze konden maken op korte termijn.

Er zijn verschillende oorzaken te noemen. De kredietcrisis is in Amerika ontstaan, hier heerste maximale vrijheid op de financiële sector. Er was nauwelijks toezicht op de gang van zaken en een gebrek aan ingrijpen van de Amerikaanse overheid aan het begin van de crisis.

Daarnaast hebben de subprime- hypotheken, de rommelhypotheken waar heel veel risico’s aan verbonden zaten een grote bijdragen geleverd aan het ontstaan van de crisis.

Door gebrekkige internationale regelgeving voor de bancaire sector en boekhoudregels die niet voldeden kon de crisis zich makkelijk verspreiden. Iedereen streefde ernaar om zoveel mogelijk winst te maken ongeacht de gevolgen. Er werden obligaties verkocht waaraan enorme risico’s vastzaten die niet duidelijk vermeld werden bij de verkoop van de producten. Hebzucht was een

Ook burgers hadden hiermee te maken, zij gingen namelijk leningen aan die ze niet konden terugbetalen. Je kunt dus stellen dat we met elkaar de boosdoeners van de crisis zijn en dat de schuld niet in iemands schoenen te schuiven is.

8 tijdschrift.nl

kredietcrisis

Investeren het nieuwe bezuinigen? Moeten we in het geval van de kredietcrisis investeren of juist bezuinigen? Velen zeggen dat je ondanks de crisis moet blijven investeren, anderen zijn daarentegen weer wat voorzichtiger met hun geld en kiezen toch voor bezuinigen. Ze zeggen dat met iedere euro die je bezuinigd, de economie met meer dan een euro krimpt. Geld moet blijven rollen is een bekende uitspraak. Wat zijn nou de voordelen van investeren? Dit is vrij gemakkelijk, door te investeren komt er meer geld in de omloop. Mensen krijgen meer vertrouwen met als gevolg een grotere vraag naar producten, hierdoor ontstaat er werkgelegenheid, omdat er aan de hoeveelheid gevraagde producten moet worden voldaan. Het begrotingstekort blijft dan nog steeds bestaan, ja het kan op lange termijn verbeteren, als je kiest voor investeren. Als de overheid ervoor kiest om te gaan bezuinigen dan kan het begrotingstekort in

één keer omlaag worden gebracht. De belangrijkste reden om te bezuinigen is dat Europa de landen dwingt om het begrotingstekort binnen 3% te houden. Ze hielden bij de invoering van deze regel er waarschijnlijk geen rekening mee dat we ooit nog een keer in een crisis zouden belanden. Toch werd er verwacht de regel we na te streven. Maar bezuinigen staat niet erg hoog op de publieke agenda, de oppositie pleitte in 2013 voor investeringen in plaats van bezuinigingen. Bezuinigingen kunnen ook zorgen voor een verdere deuk in het vertrouwen van consumenten in de economie. Het zorgt ervoor dat burgers nog voorzichtiger worden en hun hand op de knip houden en dat willen we juist niet. Natuurlijk moet de overheid wel voorzichtig blijven met het uitgeven van geld maar het nog een keer drastisch te gaan bezuinigen zit niemand meer zitten. Investeren is het nieuwe bezuinigen wordt daarom ook wel geroepen. Blijft alleen de vraag over: investeren waarin?

9

A crisis, A plan, Solutions! Anyone? Het oplossen van de kredietcrisis is daar een plan voor?

Het Consumenten perspectief: ‘Geld moet rollen!’

Voor het oplossen van deze internationale kredietcrisis zal ieder zijn steentje bij moeten dragen. We zien dit internationaal terug door dat overheden maatregelen nemen en banken internationaal afspraken maken om risico’s te minimaliseren . En, wij de consumenten heel hard moeten werken, meer belasting betalen en ook nog meer geld uit mogen geven om de economie draaiende te houden.

De beste manier op de economie weer op gang te brengen is het gezamenlijk geld uit blijven geven. Op deze manier blijft de economie draaien en komt er bij alle partijen weer geld binnen: geld moet ‘rollen’ ! Als iedereen geld blijft uitgeven dan, worden er meer goederen geproduceerd, krijgen bedrijven meer omzet, stijgt de werkgelegenheid, krijgen de mensen weer meer bestedingsruimte en kan er weer meer geïnvesteerd worden. Je moet echter geen uitgaven doen als je hier, als consument geen geld voor hebt. Kijk eerst goed wat je je kunt veroorloven. Daarnaast is het als consument belangrijk om vertrouwen te hebben in de economie. Alleen als er weer vertrouwen in onze economie kan ons financiële systeem goed blijven functioneren.

Geen mooie boodschap zegt onze regering in de troonrede op prinsjes dag 2014 als de financiële begroting wordt gepresenteerd. We blijven de maatregelen aanscherpen en we blijven investeren in onze toekomst voor een financieel gezond klimaat! Een prachtige boodschap maar wat betekent dit dat voor Nederland? Goed om dit eens vanuit drie belangrijke perspectieven te belichten.

10 tijdschrift.nl

kredietcrisis

Het Banken perspectief: ‘nieuw vertrouwen creëren op basis van heldere regels!’ Het vertrouwen tussen banken onderling en banken en consumenten is cruciaal als we de economie willen herstellen. Ook voor banken onderling geld dat het vertrouwen in de financiële markt weer terug moet komen. Dit doen ze door heldere afspraken te maken tussen de banken en de overheden. Naar de consumenten toe moeten ze strenger worden bij het verstrekken van leningen. Als banken kunnen laten zien dat het goed met hen gaat, geeft dit vertrouwen aan de consumenten. Banken stimuleren mensen ook om meer uit te gaan geven en minder te gaan sparen, zo hebben zij de rente verlaagd op de spaarrekeningen. Zelf zullen ze moeten proberen ook geld over te houden om zo betere investeringen te kunnen maken en geld uit kunnen lenen waardoor ze meer winst kunnen maken en uit de problemen kunnen komen en blijven.

Het Overheidsperspectief: ‘schaken op verschillende schaakborden!’ Vanuit het perspectief van de overheid is het werken aan het oplossen van de crisis te vergelijken met het schaken op verschillende schaakborden! Regelgeving en bewaking, stimulerende maatregelen en het belang en welzijn van de burgers. De overheid verkeert altijd in een dubbele positie waar het een crisis betreft. Enerzijds wil men de staatsschuld niet hoger maken dan hij al is. Anderzijds betekent dat altijd lastige bezuinigingsmaatregelen treffen waar burgers mee te maken krijgen die er al op achteruit zijn gegaan vanwege de crisis. Bezuinigingen die de overheidsfinanciën binnen de perken houden zijn bijna altijd kortingen op bestaande uitkeringen en het verhogen van belastingen. Maar de overheid kan de burgers ook financieel beschermen tegen al te grote risico’s door bijvoorbeeld een depositogarantiestelsel instellen dat ervoor zorgt dat mensen een deel van hun geld sowieso terugkrijgen als hun bank failliet gaat. Deze depositogarantie is inderdaad ingesteld op een

maximum van €100.000. Ook heeft de overheid ervoor gezorgd dat financiële instellingen kapitaal injecties kunnen krijgen om de stabiliteit van het financiële stelsel te garanderen. Banken die door een faillissement het financiële stelsel konden ontwrichten worden genationaliseerd, dit betekent dat deze banken staatseigendom worden. Op deze wijze bewaakt de overheid het in balans houden van de Nederlandse economie De overheid geeft richting en regelgeving, ondersteunt de economie en de werkgelegenheid. De overheid neemt maatregelen om alle facetten van de economie te kunnen stimuleren. Belangrijk uitgangspunt is ‘Mensen moeten zoveel mogelijk hun baan behouden, dat is goed voor het in gang houden van de economie’. De overheid werkt aan nieuw beleid gericht op het aan het werk krijgen van oudere werklozen en het creëren van banen voor jongeren. Voor dit laatste is het actieplan voor jeugdwerkloosheid gekomen en een omscholingsbonus. Deze maatregelen hebben bijgedragen aan het herstel en behoud van werkgelegenheid. De overheid heeft ook allerlei nieuwe banen gecreëerd, door onder andere nieuwe wegen aan te leggen of wegen, bruggen en overheidsgebouwen van onderhoud te voorzien en door zelf meer mensen in dienst te nemen. Is de kredietcrisis gemakkelijk op te lossen? De toekomst zal dat uitwijzen. Elke dag wordt er gewerkt aan een verbetering van de financiële en economische situatie in Nederland. En elke dag zijn er nieuwe variabelen die hier van invloed op zijn! Een ding is zeker, we zijn allemaal wakker geschud door hetgeen er de afgelopen jaren gebeurd is!

11

De gevolgen van de k De gevolgen van de (internationale) kredietcrisis voor de Nederland zijn groot en voor iedereen duidelijk voelbaar. Omdat Nederland is een exportland is met een open economie heeft de kredietcrisis een enorme impact gehad op de Nederlandse economie. De overheid heeft heel veel geld geïnvesteerd om onze economie weer een beetje op gang te helpen. Als gevolg hiervan is het overheidstekort is de afgelopen jaren flink opgelopen tot ruim € 32 miljard.

Overheid De overheid heeft veel gedaan om te zorgen dat de balans tussen inkomsten en uitgaven op de overheidsbegroting in evenwicht bleef. Gelukkig zijn de inkomsten van de overheid relatief stabiel gebleven. Echter, de uitgaven van de overheid rijzen de pan uit waardoor de balans tussen inkomsten en uitgaven nog steeds scheef is. Als burger merken

we hier weinig van. Wel horen we regelmatig in het nieuws dat het overheidsbeleid nog steeds gericht is op het doorvoeren van bezuinigingen. De reden dat de overheid moet bezuinigen is dus om de economie en de schatkist weer een beetje in balans te krijgen. Toch blijft de overheid de economie nog wel steunen door extra geld vrij te maken om bijvoorbeeld wegen aan te leggen en op deze manier banen te creëren.

Vertrouwen Ook banken ondervinden enorme problemen als gevolg van de crisis. Banken hebben het vertrouwen verloren van de consument en daarnaast is het vertrouwen van banken onderling sterk gedaald. De banken hebben flinke klappen gehad in de financiële crisis, ze hebben grote verliezen geleden en sommige zijn zelf failliet gegaan. Maar dit is nog niet alles ook klanten verdwenen als sneeuw voor de zon. Een gevolg van de crisis is dat banken veel voorzichtiger geworden zijn met het verstrekken van; daar denken ze nu wel 3 keer over na. Ook banken zijn verder aan het bezuinigen. Ze sluiten kantoren en bieden hun diensten aan via internet bankieren. Hierdoor gaan

12 tijdschrift.nl

kredietcrisis

kredietcrisis er bij banken ook weer veel banen verloren. Dit heeft weer een negatief gevolg voor de werkgelegenheid.

Ondernemers Naast de overheid en banken zijn er nog veel meer slachtoffers van de kredietcrisis. Ook bij ondernemers slaat de kredietcrisis hard toe. Kleine bedrijven kunnen zich met moeite staande houden omdat ze onvoldoende omzet maken en de kosten te hoog worden. Voor grotere bedrijven wordt het steeds lastiger om bijvoorbeeld overnames gefinancierd te krijgen en om grote investeringen te doen om het bedrijf verder uit te breiden nieuwe markten aan te boren. De afgelopen jaren is gebleken dat bedrijven minder opdrachten binnen krijgen met het gevolg dat hun winst lager wordt of dat bedrijven zelfs moeten sluiten. We kunnen zeker de conclusie trekken dat de wereldhandel gigantisch is afgenomen door de kredietcrisis waardoor ook de export van de Nederlandse bedrijven veel minder geworden is en de omzet verder daalt. Tot slot is het goed om te noemen dat de Nederlandse burgers ook slachtoffer zijn van de kredietcrisis. Jij en ik ondervinden dus ook de gevolgen van de crisis. Misschien heb je een directe ervaring gehad met de impact van de crisis of heb je het indirect ervaren of van de zijlijn gevolgd en er verder niet bij stil gestaan.

Onzekere toekomst Burgers zijn de afgelopen jaren geconfronteerd met werkloosheid waardoor ze minder geld te besteden en te maken hebben met koopkrachtverlies door inflatie. Voor veel mensen is de toekomst onzeker doordat ze geen werk meer hebben. Veel burgers kampen met schulden soms wel torenhoog. Huizen worden niet verkocht, mensen krijgen veel minder waar voor hun geld dan dat ze er in hebben zitten als ze hun huis willen verkopen. Het wordt je moeilijker gemaakt om een lening te krijgen. Hierdoor is het vertrouwen in onze economie erg gedaald. Een belangrijke constatering is dat het aantal mensen dat vanuit een WW-uitkering doorstroomt naar de bijstand in de afgelopen 10 jaar sterk gestegen is. Ook de duur van de WW- uitkering is veranderd. Op dit moment is nu de maximale duur van een WW-uitkering 38 maanden (afhankelijk van het aantal gewerkte jaren). Daarnaast is het nog steeds erg moeilijk om een baan te vinden tijdens de WW met gevolg dat mensen in de bijstand komen. Ook de de AOW gerechtigde leeftijd is als gevolg van de crisis door de overheid verhoogd van 65 naar 67 jaar. Het is duidelijk dat de kredietcrisis echt voor heel veel problemen heeft gezorgd. Als gevolg van de kredietcrisis zijn er problemen ontstaan bij de overheid, banken, bedrijven en burgers. Je kunt daarom wel zeggen dat iedereen de gevolgen van de kredietcrisis direct en indirect heeft gevoeld.

13

Angst voor de crisis? (nergens voor nodig, toch?)

14 tijdschrift.nl

CONSUMENTEN

De periode voor de kredietcrisis was een tijd van welvaart en groei: de consumenten hadden veel vertrouwen in de economie, de hypotheekrentes waren laag en huizenprijzen hoog en mensen konden makkelijk leningen afsluiten. De economie was in een periode van hoge conjunctuur. Het ging hartstikke goed met Nederland er was geen wolkje aan de lucht. Het leek allemaal te mooi om waar te zijn, en helaas was dat ook het geval. Veel burgers hebben het vertrouwen in de economie hierdoor verloren maar was dat wel nodig?

Crisis Als donderslag bij heldere hemel raakten we in een zware crisis. Het waren met name de burgers die door de gevolgen van de crisis hard werden getroffen. Veel van hen raakten hun baan kwijt, konden hun leningen niet meer betalen of keken toe hoe de economie instortte. Consumenten durfden hun geld helemaal niet meer te besteden, in plaats daarvan gingen ze hun geld oppotten. Hierin had de media een belangrijke rol, door de negatieve benadering in de media verloren nog meer consumenten het vertrouwen in de economie.

• Herijking, het toezicht en de regelgeving is verscherpt zodat de economie weer beter functioneert. • Het zelfstandiger handelen van mensen omdat ze ervaren hebben dat niet alles door hogerhand kan worden geregeld.

Wat nu? Hoewel er dus ook positieve kanten aan de crisis zitten willen we natuurlijk allemaal dat de economie zo snel mogelijk weer herstelt. De beste manier om de economie weer op gang te brengen is het gezamenlijk geld uit blijven geven. Op deze manier blijft de economie draaien en komt er bij alle partijen weer geld binnen: geld moet ‘rollen’. Als iedereen geld blijft uitgeven dan krijgen bedrijven meer omzet, zijn er meer werknemers nodig om aan alle vraag te voldoen en kan er meer geïnvesteerd worden. De werkloosheid daalt op deze manier en de economie wordt weer ‘gezonder’.

Malaise leidt tot eensgezindheid

Positief?

Je moet echter geen uitgaven doen die je niet kunt doen. Kijk eerst goed wat je je kunt veroorloven. Tevens is het als consument uitermate belangrijk om vertrouwen te hebben in de economie, alleen op die manier kan ons financiële systeem goed blijven functioneren en hoeven we niet bang te zijn voor de gevolgen van de crisis.

De crisis is de afgelopen jaren veelvoudig in het nieuws geweest. Dit was helaas niet vaak positief. Echter, achter elke wolk schijnt de zon. In plaats van onszelf er bij neer te leggen kunnen we leren van de crisis en kijken naar positieve aspecten zoals: • Grotere bewustwording van geld, mensen gaan sinds de crisis veel bewuster met hun geld om.

15

Schulden:

wat kan ik doen?

Interview met Yvar de Boer, Tinten Welzijnsgroep door Iris Damstra

Steeds meer mensen hebben een schuldenprobleem. Schulden kunnen ontstaan door onjuiste beslissingen maar ook door omstandigheden kunnen er schulden opgebouwd worden. Sinds de kredietcrisis merken schuldhulpverleners dat schulden steeds meer het gevolg zijn van mensen die hun baan verliezen of mensen die gewend waren aan een bepaalde levensstandaard maar hier door de crisis eigenlijk niet meer aan kunnen voldoen en in de problemen komen. Het is in ieder geval belangrijk dat er iets gedaan wordt voordat de schulden almaar groter worden.

16 tijdschrift.nl

CONSUMENTEN

In de praktijk blijkt echter vaak dat mensen zich te laat melden als ze hulp nodig hebben. Yvar de Boer maatschappelijk werker bij Impuls-welzijn over dit probleem: “Ik zie in de praktijk veel mensen die zich pas melden als het al te laat is. Mensen die zoveel schulden hebben, hoge schulden hebben dat ze door de bomen het bos niet meer zien. Vaak zijn zij niet meer zelf instaat zijn om orde op zaken te stellen.”

Hoe komt het dat ze zich te laat melden?

Vervolgens vroeg ik hem naar zijn mening over het effect dat schuldhulpverlening heeft: “Ik denk dat het een hele harde leerschool is als je in de schuldregeling zit, je moet toch erkennen dat je er zelf niet meer uit komt, dat je hulp in moet schakelen. Als je 3 jaar lang in een schuldtraject op een minimum inkomen zit, als ik voor mezelf zou spreken, zou het voor mij een goede motivatie zijn om nooit meer in de schulden te komen. Het is hard werken en je bent daarnaast afhankelijk van organisaties. Je geeft als het ware je financiën uit handen en dat lijkt mij heel vervelend.”

“Het zou goed zijn als mensen zich bewust zijn van hun budget, dat wat je niet hebt kun je ook niet uitgeven.”

“Veel mensen die ik zie passen de zogenaamde ‘struisvogel-politiek’ toe: ze denken dat ze zichzelf nog wel kunnen redden en zijn eigenlijk Wat kunnen mensen te trots om hun hand op volgens u het te houden dus negeren best doen als ze ze hun schulden in de schulden hebben? hoop dat deze vanzelf weggaan. Uiteindelijk “Mensen kunnen eerst zie je dat mensen zover proberen zelf een achter komen te liggen oplossing zoeken voor Yvar de Boer in hun betalingen dat er uw schulden door een geen ontkomen meer overzicht te maken van aan is. In sommige gevallen is het zelfs zo erg een uw inkomsten, uitgaven en schulden. Vervolgens compleet huishouden afgesloten wordt van energie kunnen ze de schuldeisers inlichten over uw en water. Dat zijn dingen die erg heftig zijn maar wel situatie en proberen regelingen aan te gaan. Als gebeuren.” ze zelf geen oplossing meer kan vinden voor hun schuldenprobleem, dan kunnen ze hulp zoeken Op de vraag of hij het belangrijk vind bij een professionele schuldhulpverlener bij de dat er aandacht wordt besteed aan de sociale dient van uw gemeente, de Kredietbank, kredietcrisis antwoordde hij: maatschappelijk werk of een particuliere schuldhulpverlener.” “Ik denk dat voorlichting heel belangrijk is. Niet iedereen gaat even goed met zijn geld om. Ik zie ook behoorlijk wat mensen die bijna niks hebben Uiteraard is voorkomen beter dan genezen: en als de buurman dan een nieuwe auto heeft toch Kijk voor meer informatie hierover ook eens op: weer spontaan meer geld gaan lenen om ook wat www.nibud.nl te kunnen kopen. Het zou goed zijn als mensen zich www.zelfjeschuldenregelen.nl bewust zijn van hun budget, dat wat je niet hebt kun www.humanitas.nl je ook niet uitgeven.”

17

Politiek en de kredietcrisis

een antwoord uit Den Haag

18 tijdschrift.nl

JONGEREN POLITIEK

De politiek heeft over alle belangrijke kwesties een mening. Er werd daarom ook volop gediscussieerd over de kredietcrisis, nu het einde van de crisis inzicht is zakt het wel eens af. Hieronder benoemen we een aantal partijen en hun visie met betrekking tot de kredietcrisis. De politiek bedacht allerlei maatregelen om de kredietcrisis tegen te gaan. Toch waren dat zware discussies over het al dan wel of niet bezuinigen, zoals altijd wordt gedaan in moeilijke tijden van de economie.

GroenLinks GroenLinks wil dat er een bankenunie komt met een harde schuldenlimiet voor banken. Wat ze ook heel belangrijk vinden is dat er een scheiding van nuts- en zakenbanken komt. Tevens vind GroenLinks dat er een depositiegarantie moet komen.

CDA Het CDA wil een duidelijke en vaste aanpak voor iedereen. Uit de crisis komen achten ze wel voor mogelijk maar het gaat zeer zeker niet makkelijk worden. Het CDA gaat alleen de in hun ogen goede plannen steunen en de rest verwerpen ze. Ze stellen banen en structureel herstel voorop. Het CDA streeft naar een bloeiende samenleving met een eerlijke economie en een overheid die opkomt voor de zwakkeren. Zij sporen aan om op te komen voor de zieken en gehandicapten om hun meer tegemoet te komen.

onderwijs en duurzame energie, banen en er moet juist minder snel bezuinigd worden. Ook vinden ze dat de investeringen van bedrijven gestimuleerd moeten worden. Op deze manier wordt de werkloosheid bestreden en de economie aangewakkerd.

VVD De VVD streeft er naar om orde op zaken stellen, het huishoudboekje van de staat moet weer op orde komen. Er moet worden bezuinigd om zo de enorme staatsschuld omlaag te brengen. De economie moet worden hervormd, als dat gebeurd is zal het al een stuk beter met de economie gaan en kan er weer worden geïnvesteerd. Volgens de VVD is bezuinigen nooit leuk maar helaas wel nodig. De overheid geeft gewoon veel meer geld uit dan dat er binnen komt en dat moet veranderd worden anders komen we met elkaar nog verder in de problemen. Daarnaast moet de staatsschuld onder controle worden gebracht om zo alle voorzieningen, betaalbaar en beschikbaar te houden voor de toekomstige generaties. Iedereen heeft een andere kijk op de manier waarop we het beste uit de crisis kunnen komen, zo ook de politieke partijen. Voor alle visies valt wel wat te zeggen. Het is echter aan jezelf om te beslissen welke visie het beste bij je past.

PvdA De PvdA wil de crisis bestrijden door de economie te versterken. De kredietverlening moet ondersteund worden. Er moet extra geïnvesteerd worden in

19

Interview

Michel Hazenberg, gemeenteraadslid voor de PvdA in Aa en Hunze

We stellen Michel Hazenberg, gemeenteraadslid voor de PvdA in Aa en Hunze, vijf vragen over de kredietcrisis, zijn visie hierop en wat de rol van de gemeente hierbinnen zou moeten zijn.

“Wat is de rol van de gemeenten in de kredietcrisis?” “Onze voornaamste zorg denk ik, althans dat zeg ik met een PvdA achtergrond, zijn mensen met de laagste inkomens. De sociale zwakkere groep met de uitkeringen, mensen die zorg nodig hebben en ouderen dat zijn groepen die het zwaarst door de crisis zijn getroffen. Dit komt omdat ze zelf niet de middelen hebben om er weer boven op te komen. Wij als gemeente kunnen alleen maar zorgen dat we daarbij niemand tussen wal en schip laten vallen en helpen waar dat kan.”

“Heeft de gemeente volgens u ook problemen ondervonden aan de kredietcrisis?” “Ja natuurlijk we hebben te maken gehad met bezuinigingen dus ja ook onze gemeente heeft behoorlijk moeten inkrimpen in budgetten, ik weet niet of je dat wat zegt maar we zaten voorheen op een grote van om en nabij 55 miljoen en we zitten er nu net onder rond de 50 miljoen. Dus in die zin ja dat is een behoorlijk bedrag wat je moet bezuinigen aan de andere kant denk ik dat onze gemeente het nog niet zo slecht doet. Want als je om je heen kijkt zien er financieel gewoon heel gezond uit. Ook al hebben best wel eens kritiek op wat er gebeurd uiteindelijk hebben we denk ik niets te klagen. Wat je trouwens nog wel ziet als gevolg de crisis, is dat de woningmarkt is ingestort. De verkoop van kavels bijvoorbeeld ligt nagenoeg stil, zowel op het gebied van wonen als op het gebied van bedrijfsterreinen. Zie je in Gieten op het industrieterrein en daar omheen wordt geen kavel meer verkocht. Dat duurt al een jaar of 5 dus in die zin heb je daar als gemeente natuurlijk wel last van. Maar goed, er zijn

20 tijdschrift.nl

JONGEREN POLITIEK

genoeg andere gemeenten die daar veel meer last van hebben dan wij.”

“Heeft de gemeente ook maatregelen getroffen met betrekking tot de gevolgen van de kredietcrisis?” “Nou ja, de begroting is behoorlijk ingekrompen, dit heeft als gevolg dat we echt moeten bezuinigen. Dit doen we bijvoorbeeld op personeel maar ook op andere dingen, om een gek voorbeeld te noemen, vroeger werd het gras tot 3 cm hoog gemaaid en dan wachten werd er gewacht tot 5 cm hoog was voordat het weer gemaaid werd. Nu is dat 5 cm en wachten tot het 8 cm hoog is. Maar goed er is op heel veel dingen wel een beetje gekort zoals subsidies aan verenigingen, subsidies aan culturele instellingen.

gehouden, over de effecten van de crisis op de bevolking, in Duitsland vergelijkbare onderzoeken gedaan en daar is iedereen veel positiever. Daar blijven mensen ook investeren geld uit geven en dan zie je toch dat die economie ook veel beter draait. Ik zeg niet als wij dat zo hadden gedaan dat het hier ook anders was geweest dat weet je niet. maar we zijn ook altijd wel heel snel als Nederlanders heel snel, dat deugd allemaal niet en het gaat niet goed, het is slecht, dat kan soms wel een beetje anders. Misschien ben ik wel te positief.”

“Merkt u dat de burgers er last van hebben van de problemen van de kredietcrisis?” “Ja, dan kom je toch weer bij de groep die aan de onderkant van onze samenleving zit zoals ze dat zo mooi zeggen. Je ziet gewoon dat daar, en ik denk dat het ergste wat dat betreft nog moet komen, heel veel gaat veranderen. Op ouderenzorg bijvoorbeeld wordt natuurlijk ook jaar op jaar bezuinigd en je ziet dat ook dat een beetje begint te knijpen, mensen die worden nog wel verzorgt maar ze worden wel anders verzorgt dan vroeger. Over het algemeen zijn ze daar ook minder over te spreken. Ze zien minder mensen, ze zitten langer, vaker alleen en ook wordt er steeds meer een beroep gedaan op vrijwilligers ook gedaan door mantelzorgers.”

“Hoe is de Nederlandse bevolking omgegaan met de kredietcrisis? Hebben ze dat goed gedaan volgens u?” “Ik vind dat ze soms te somber zijn. Dat komt dan ook een beetje door de negativiteit die in de media heerst. De bevolking is heel neerslachtig over de economie, niks gaat goed. Volgens mij zijn er in die zelfde periode als dat er hier onderzoeken werden

21

Veilig sparen kan dat eigenlijk wel?

22 tijdschrift.nl

BANKEN

En mijn bank dan?

Nederlanders zijn een zuinig en ‘spaargraag’ volkje. In 2013 stond er volgens het CBS maar liefst 330 miljard euro op Nederlandse spaarrekeningen. Maar hoe veilig is al dat spaargeld? Wat gebeurt er met je geld als de bank failliet gaat en hoe veilig is sparen bij nieuwe of buitenlandse banken? We leggen het uit in dit artikel. Uw spaargeld is in Nederland wettelijk beschermd via het zogenaamde depositogarantiestelsel van De Nederlandsche Bank (DNB). Deze regeling geeft je de garantie dat je je spaargeld tot een bepaald bedrag terugkrijgt bij een faillissement van de bank.

Flinke spaarrekening? Spaarders met een goed gevulde spaarrekening doen er goed aan om hun geld over meerdere banken te spreiden. Want bij een faillissement van de bank vergoedt het depositogarantiestelsel tot maximaal 100.000 euro. Maar let er dan wel op dat de banken een vergunning van de DNB hebben maar niet onder dezelfde vergunning vallen. Het depositogarantiestelsel geldt namelijk niet per bank zoals veel mensen denken, maar per vergunninghouder. Als je je spaargeld spreidt over twee verschillende banken die op papier onder dezelfde bankvergunning vallen, bijvoorbeeld Aegon en Spaarbeleg, dan geldt de garantieregeling voor deze twee banken toch maar één keer. Het is wel duidelijk dat het spaargeld niet meer de zekerheid had dat het in de twintigste eeuw had. Waar men vroeger met een gerust hart spaargeld aan de bank kon toevertrouwen, is men nu onzeker en wantrouwig richting banken. De vraag is of dit nou echt waar is. Het depositogarantiestelsel maakt het mogelijk om veilig te sparen, mits men bewust met het spaargeld omgaat.

Alle banken - ook buitenlandse - die in Nederland een vergunning van DNB hebben, vallen onder het depositogarantiestelsel. Kantoren van Nederlandse banken die in een andere lidstaat van de Europese Unie zijn gevestigd, vallen ook onder het depositogarantiestelsel van DNB. Bijkantoren van banken uit EU-landen die geen DNB-vergunning hebben, vallen onder de garantieregeling van het land van herkomst. Op de website van DNB (www.dnb.nl) kun je vinden welke banken onder deze regeling vallen. Vergelijk de spaarrekeningen en kijk meteen onder welk vergunningstelsel de bank van je keuze valt. Bank ABN AMRO Aegon Allianz NL Asset Management Anadolubank ASN Bank ASR Bank AT Bank BLG Wonen Zwitserleven Centraal Beheer Achmea Credit Europe Bank Delta Lloyd DHB Bank Evi van Lanschot GarantiBank ING Knab LeasePlan Bank MoneYou Nationale Nederlanden NIBC Direct OHRA Rabobank Reaal RegioBank Robeco SNS Bank Zwitserleven Staalbankiers The Economy Bank Triodos Bank Van Lanschot Yapi Kredi Zwitserleven SNS Bank

Bankvergunninghouder ABN AMRO Aegon Allianz NL Asset Management Anadolubank ASN Bank ASR Bank AT Bank SNS Bank Centraal Beheer Achmea Credit Europe Bank Delta Lloyd DHB Bank Van Lanschot GarantiBank ING Aegon LeasePlan Bank ABN AMRO Nationale Nederlanden NIBC Direct Delta Lloyd Rabobank RegioBank RegioBank Rabobank SNS Bank

Deelt vergunning met MoneYou Knab

SNS Bank

OHRA Van Lanschot

Aegon ABN AMRO

Delta Lloyd Robeco RegioBank Reaal Rabobank BLG Wonen

Staalbankiers The Economy Bank Triodos Bank Van Lanschot Evi van Lanschot Yapi Kredi SNS Bank BLG Wonen

23

24 tijdschrift.nl

JONGEREN banken

Interview

Jan Teunissen, manager financieel advies bij de Rabobank in Utrecht

Kunt u wat vertellen over uw functie? Ik stuur een man of 70 aan op de afdeling financieel advies. Dat zijn eigenlijk alle medewerkers die alle hypotheken verstrekken in en rondom de stad Utrecht.

Wat ziet u als de belangrijkste oorzaken van de kredietcrisis? De overcreditering van particulieren in de Verenigde Staten, daar is het eigenlijk mee begonnen. Dat heeft geleidt tot de bankencrisis, waardoor een aantal banken failliet gegaan zijn in de VS. In het kort houdt de bankencrisis in dat banken hypotheken hadden die allemaal in pakketten zijn gestopt en doorverkocht werden aan allerlei andere financiële partijen onder andere Europees partijen, ook de Rabobank. Daar zaten allemaal risico’s aan maar omdat het in pakketten zat wist niemand uiteindelijk meer wat er gekocht werd en met welke risico’s. De bankencrisis heeft uiteindelijk tot de kredietcrisis geleidt, omdat banken geen geld meer aan elkaar leende door het gebrek aan vertrouwen en daar vervolgens ook particulieren de dupe van werden dus dat is eigenlijk het begin van de ellende geweest in 2008.

Wat is volgens u het belangrijkste gevolg van de crisis. Dat is dat er een enorme waardedaling is geweest van onroerend goed zowel zakelijk onroerend goed als particulier onroerend goed. Het gevolg is geweest dat enorm veel particulieren wereldwijd in betalingsproblemen zijn gekomen, met betrekking tot de financiering omdat de banken geen geld meer uitleenden Ook heel veel bedrijven kwamen in de problemen doordat consumenten niet meer kochten, dat er wereldwijd een crisis ontstaan is, is eigenlijk uniek in de historie, dat is nog nooit in alle continenten tegelijk zo’n diep gaande crisis geweest. Dat is het gevolg geweest en daar hebben we nu nog mee te maken.

Wat is volgens u de rol van de banken in deze crisis? De ellende is begonnen in de Verenigde Staten waar een aantal banken particulieren zwaar overgecrediteerd hebben, omdat die medewerkers van die banken werden afgerekend op productie en de richtlijnen waren daar te ruim, veel te veel financiering op basis van het inkomen met kort lopende rentes en op het moment dat die rentes omhoog gingen konden mensen hun hypotheek niet meer betalen en die rommelhypotheken zijn heel lang overal ter wereld doorverkocht met alle ellende van dien.

Zijn er maatregelen die volgens u eerder genomen hadden moeten worden om de kredietcrisis tegen te gaan of om helemaal te voorkomen? Ja, als je naar de oorzaak kijkt, de oorzaak is in de Verenigde Staten begonnen met die rommelhypotheken, dan hadden ze daar veel eerder hadden moeten ingrijpen. De overheid had daar veel eerder had moeten ingrijpen omdat dat onacceptabel was en omdat mensen echt met idioot hoge bonussen naar huis gingen over het hele systeem heen dat hadden ze nooit moeten toestaan. Ze hadden ook medewerkers niet moeten aanzetten om mensen 6, 7, 8 keer aan een hypotheek te helpen op basis van hele lage korte termijn rentes. Dat hadden ze nooit moeten doen, dan waren we nooit hierin beland. Er had kort gezegd meer controle vanuit de overheid moeten zijn.

Heeft het bedrijf waar u werkt volgens u ook problemen ondervonden van de kredietcrisis? De groep heeft zeker problemen gehad, die konden ze wel oplossen omdat er maatregelen voor getroffen waren. Alle banken hebben klappen gekregen dus ook de Rabobank organisatie die bijvoorbeeld ook in die rommelhypotheken zat, ik

25

meen voor iets van 700 of 800 miljoen euro, dat klinkt als een enorm bedrag maar dat is niet veel, ABN Amro had meerdere miljarden daar in zitten. Het bedrag waarvoor de Rabobank er inzat was dus prima te handelen voor de organisatie.

Heeft het bedrijf waar u werkt ook maatregelen genomen met betrekking tot de gevolgen van de kredietcrisis? Ja er zijn een fors aantal medewerkers uitgegaan. Ik denk dat er inmiddels 20% minder medewerkers zitten dan rond 2008 of dat helemaal met de crisis te maken heeft is dan weer lastig om te bepalen, omdat het ook weer te maken heeft met vergaande automatisering van basis bankdiensten, maar er worden bijvoorbeeld gewoon minder hypotheken en leningen verstrekt waardoor er minder hypotheekadviseurs nodig zijn en er dus mensen uit gaan.

Merkt u ook dat klanten wel wat van de kredietcrisis af weten en/of met de gevolgen te maken hebben? Nee ik denk dat mensen daar onvoldoende van afweten, dat consumenten in zijn algemeenheid in korte termijn denken dus als nu de economie weer antrekt dan gaan mensen weer vrolijk op de oude voet verder… Ik vind wel dat professionals paal en perk aan moeten stellen. Je mag maximaal X lenen op basis van 10 jaar vaste rente en nooit meer op basis van korte termijn of hele korte termijn rentes. Je ziet nu dus dat de investeringsniveau enorm laag is. Wat in Nederland natuurlijk een enorme impact had was de woningmarkt die helemaal op z’n gat is gegaan, dat is de grootste impact geweest die Nederland heeft gehad. En de woningmarkt is de driver van de economie voor een heel groot deel. Als de woningmarkt aantrekt gaan mensen nieuwe gordijnen kopen, vloerbedekking, nieuwe meubels: De hele economie gaat weer draaien. En je ziet nu dat als het langzamerhand beter gaat, de prijzen ook

weer hoger liggen, met name in de randstad. En dat er meer geboden wordt dan de gevraagd. Maar je ziet ook in de gebieden buiten de randstad dat huizen niet verkocht worden omdat het krimpgebieden zijn maar dat is meer een geografische oorzaak met de kredietcrisis was dat waarschijnlijk even goed gebeurd.

Vind u dat er meer aandacht besteed moet worden/had moeten worden aan de kredietcrisis? Ja ik denk dat in zijn algemeenheid in de jaren 90 niet alleen veel te veel hypotheek verstrekt is, te hoge hypotheken verstrekt zijn maar dat heel veel mensen ook in consumptieve sfeer ook te veel geleend hebben, persoonlijke leningen, de kredieten voor van consumptiegoederen. Dat zie je ook bij mensen met lage inkomens dat die daar last van hebben. Ze kopen ook stofzuigers en wasmachines en dat soort dingen op krediet tegen enorm hoge rentes en mensen realiseren zich dat helemaal niet, dus ik vind dat daar ook vanuit de overheid of vanuit het bankwezen veel meer op gestuurd moet worden om mensen voor dit soort drama’s te behoeden.

Hoe is de Nederlandse bevolking omgegaan met de kredietcrisis? Hebben ze dat goed gedaan volgens u? Ja ik denk in z’n algemeenheid wel, ik bedoel wat je ziet is dat sectoren onderuit zijn gegaan maar per saldo zijn we er denk ik wel beter uitgekomen. Iedereen in elke sector heeft de kosten verlaagd en probeert nu weer de draad op te pakken dat is wat er gebeurd is.

Moet er ook meer gedaan worden om voor meer banen te zorgen en om banen te behouden? Dat is een beetje een strikvraag vind ik, want het primaire antwoord is natuurlijk: Ja! Je moet zorgen dat er meer banen komen maar aan de andere kant

26 tijdschrift.nl

JONGEREN banken

is er de vraag dat wanneer de overheid stimuleert om meer werkgelegenheid te creëren of dat dan ook echt wel banen zijn of dat het toch banen zijn die op het moment dat de overheid die subsidies stop zet weer verdwijnen, meestal zal het laatste het geval zijn. Het is een theorie dat je zegt dat op het moment dat het slecht gaat in een land moet de overheid ervoor zorgen dat ze extra investeringen gaan doen in allerlei zaken om te zorgen dat de mensen aan het werk komen en daarmee bestrijd je feitelijk de crisis want dan gaan mensen weer consumeren, huizen kopen etcetera. Het is een theorie, maar het blijven altijd lapmiddelen.

Zijn we volgens u over het dieptepunt van de crisis heen en wanneer verwacht u definitief herstel? Ja we zijn over het dieptepunt van de crisis heen, absoluut. Je ziet dat de positie van banken substantieel verbeterd is, dat ook wereldwijd solvabiliteit eisen voor banken enorm opgeschroefd zijn, dus ja, ik denk wel dat we door de crisis heen zijn. Maar het blijft heel fragiel, het herstel is heel dun, dus we zouden maar zo nog weer in een derde dip kunnen komen.

Welke tips kunt u geven aan de Nederlandse bevolking met betrekking op de kredietcrisis? k zou als algemene tip willen geven: Zorg dat je financiering hypotheek aflost dat is één. En twee zorg dat je eventueel reserve hebt omdat de pensioenen gewoon onderuit gaan. Je moet gewoon een conservatieve financieel beleid voeren als huishouden anders kom je gewoon zwaar in de problemen.

27

crisis &

Jongeren 28 tijdschrift.nl

JONGEREN

‘Jongeren zijn de toekomst’ dit is een welbekende uitspraak van veel mensen, dit betekent dat het belangrijk is dat jongeren voldoende kennis moeten hebben. Zo ook van de manier waarop de economie in elkaar zit. Weten jongeren wel voldoende af van hetgeen er nu allemaal gaande is met onze economie of weten hebben ze geen idee van wat zich afspeelt in ons land? Dat is onze vraag: wat weten jongeren allemaal van de kredietcrisis? Om antwoord op onze vraag te krijgen hebben we 89 jongeren een vragenlijst in laten invullen, om de proef op de som te nemen. De antwoorden die we op onze hebben gekregen waren heel verschillend. Op de vraag: wat weet je allemaal van de kredietcrisis af?, varieerden de antwoorden heel erg. Heel veel jongeren gaven antwoorden zoals: ‘niet veel’ of ‘niks’. Maar er zijn een paar hebben er echt goed over nagedacht hebben. Zo schreef iemand: “Er zijn veel werklozen, veel mensen durven geen geld meer uit te geven en veel mensen hebben schulden.” 64% van alle ondervraagden geven aan zich nooit druk te maken over de kredietcrisis. Jongeren maken zich niet druk om de kredietcrisis, omdat ze er weinig van afweten. Meer dan de helft van de jongeren geeft aan dat school weinig aandacht besteed aan de kredietcrisis. Een andere reden is dat een deel jongeren zelf weinig merkt van de crisis, ze krijgen nog gewoon geld van hun ouders of hebben zelf al een inkomen. Dit was in het begin van de crisis duidelijk anders, jongeren maakten zich toen meer zorgen. Opvallend is dat jongeren wel denken dat we nog een keer in een zelfde soort crisis belanden, dan zou je toch verwachten dat ze er wat van willen leren, willen zij in de toekomst geen schade ondervinden van een soort gelijke crisis. Over het algemeen kijken jongeren niet vaak vooruit, de toekomst en al zijn problemen dat is op dit moment nog te ver weg. We zullen wel zien wat de

toekomst ons brengt of de jongeren gelijk hebben en we nog een keer zo iets mee maken.

Banen Hoe zit het nu met banen voor jongeren. Uit onze enquête bleek dat 72% een baantje heeft. Van de 25 jongeren die geen baantje heeft geeft 56% aan dat ze wel opzoek zijn naar een baantje. En ook geeft 72% van de 25 jongeren aan dat er niet voldoende vacatures zijn waarop ze kunnen solliciteren. Echter, iets meer dan de helft geeft aan niet te merken dat ze moeilijker aan een baan kunnen komen, dit is dus heel erg dubbel. Jongeren kunnen over het algemeen makkelijker aan een baan komen dan wat oudere mensen. Oudere mensen kosten werkgevers vaak meer geld. De ondervraagde jongeren ondervinden dus nog geen werkloosheid als gevolg van de crisis. Misschien juist het tegenover gestelde jongeren zijn goedkoper en verrichten vaak net zo goed werk als ouderen. Dit maakt jongeren ook zo aantrekkelijk voor werkgevers. Als je alles op een rijtje zet kun je wel vast stellen dat jongeren inderdaad niet echt worden beïnvloed door de kredietcrisis.

Tijdschrift Wat jongeren wel aan geven dat ze een tijdschrift over de kredietcrisis in Nederland wel zien zitten. We hebben de jongeren de vraag gesteld: wat vind jij van het idee, een tijdschrift over de kredietcrisis in Nederland te publiceren en waarom vind jij dat? Op deze vraag hebben we heel veel positieve en goed doordachte antwoorden gekregen, een voorbeeld hiervan: “Goed omdat we op deze manier meer informatie krijgen en ik het interessant vind” en “het zou een goed idee zijn om Nederland op de hoogte te houden, maar ik denk dat het als commercieel product niet zou werken, niemand zou het kopen waarschijnlijk.”

29

Wie denkt dat we al bijna uit de crisis zijn?

51%

38%

49%

jongens

62%

nee ja

meisjes

Bron: Enquête Winkler Prins ’14 door Iris en Angela

School en de kredietcrisis Vinden jongeren dat ze genoeg geïnformeerd worden over de kredietcrisis? Besteed school er wel aandacht aan? Je merkt dat jongeren heel weinig van de kredietcrisis af weten, alleen jongeren die zich er echt in interesseren hebben er kennis van. Van alle jongeren die wij hebben ondervraagd heeft 70% aangegeven dat er niet voldoende aandacht wordt

besteed op school aan de kredietcrisis. Jongeren die economie volgen krijgen er wel iets van mee, maar dat is vaak toch niet zo uitgebreid. Er is een bundel aan de crisis gewijd waar de leerlingen les uitkrijgen. Wij hebben zelf ondervonden dat de economie lessen over de kredietcrisis niet echt veel over de crisis zelf gingen maar eerder werden gebruikt om uitleg te geven over andere onderwerpen met als voorbeeld de crisis. In de lessen werd het heel klein gehouden, terwijl de kredietcrisis toch wel een heel belangrijk en groot onderwerp is en nu helemaal, omdat wij in de na sleep van de kredietcrisis zitten. Uit ons interview met een leraar economie bleek dat er inderdaad aandacht aan de kredietcrisis besteed

30 tijdschrift.nl

JONGEREN

wordt, maar of dit ook daadwerkelijk voldoende is, is in twijfel te trekken. Wat wij in ieder geval belangrijk vinden is dat wij als jongeren meer betrokken moeten worden bij zaken zoals de kredietcrisis. Jongeren kunnen hier heel goed van leren en misschien zelfs in de toekomst voorkomen dat we deze fout nogmaals maken.

Hoe is de kijk van een economie leraar op de kredietcrisis. Wij zeggen nu wel dat we vinden dat we niet genoeg over de kredietcrisis te weten krijgen tijdens economie. Echter, meneer Lycklama, docent economie op de Winkler Prins te Veendam, laat weten dat het min of meer verwerkt is in het economieprogramma en dat ze het gelukkig ook mogen uitleggen in de economie lessen. Desondanks geeft hij wel aan dat hij persoonlijk wat meer aandacht zou wil besteden aan de kredietcrisis. Dat blijft wel een lastig punt want, omdat het voor veel jongeren nog ver weg staat. Jongeren krijgen pas echt met de crisis te maken wanneer ze zelf een huis gaan kopen, nu hebben ze er vrijwel alleen indirect mee te maken, omdat er minder spullen kunnen worden gekocht en ouders misschien hun baan verliezen. Meneer Lycklama zou graag willen zien dat er veel aandacht besteed wordt aan de crisis maar dan voor studenten, want van fouten in het verleden moet je leren. Studenten komen er al snel alleen voor te staan, ze willen zelf iets opbouwen in hun leven en huisje kopen, kapitaal opsparen en daarvoor is het handig als ze weten hoe dat werkt in de crisis.

wel degelijk plus punten, zo ook volgens meneer Lycklama: “Wat in ieder geval heel belangrijk is geweest is dat ze de regels hebben aangepast voor banken, dus dat banken nu veel minder vrij zijn om geld uit te lenen. Er wordt nu echt aan jou gevraagd hoe hoog je inkomen is, of je een vast contract hebt, alles is veel strenger geworden.” De overheid heeft als gevolg van de crisis alle regels aangescherpt die in verband staan met leningen. Voor de crisis kon iedereen vrij makkelijk geld lenen en deden banken er niet zo heel moeilijk over om een lening te verstrekken, dit heeft er uiteindelijk tot geleid dat mensen hun leningen niet meer konden betalen en veel mensen in de problemen zijn gekomen. “Er moet dus heel goed worden opgelet dat mensen niet te veel geld kunnen lenen, dat is natuurlijk in zijn algemeenheid heel belangrijk, dat geldt niet alleen voor huizen. Je moet sowieso heel voorzichtig zijn met het lenen van geld, want ooit moet je het weer terug betalen.” Ook had hij nog een belangrijke opmerking voor jongeren met betrekking op de studiefinanciering: “bij studiefinanciering hetgeen je nu dus niet meer krijgt, moet je goed oppassen dat je niet te veel gaat lenen, niet meer dan dat je nodig hebt, omdat je daar later last van kunt krijgen.” Wat duidelijk is geworden is dat het heel belangrijk is dat we de fouten uit het verleden niet herhalen maar er wat van leren. Het is nooit leuk om in een crisis te zitten maar we zullen er sterker uitkomen.

Het is met name van belang dat je goed kijkt naar wat je kunt lenen en of je in staat bent om het geleende geld terug te betalen. Als dit niet wordt gedaan komen dezelfde problemen heel snel weer terug. We zijn nu juist zo goed op weg met zijn allen en moeten dat ook zeker zo houden. De crisis heeft

31

Investeren Interview met Harm-Zwier Medendorp

Het is half 9 in de ochtend wanneer ik het gebouw van TKP Investments binnenloop. Vandaag ga ik in gesprek met HarmZwier Medendorp, manager alternative investments en een drukbezet man. Ik ben benieuwd hoe hij vanuit zijn functie bij de pensioenuitvoeringsorganisatie TKP Investments naar de kredietcrisis kijkt. TKP behartigt de belangen en administratie van ruim 1,8 miljoen Nederlanders in meer dan 30 pensioenfondsen.

Meerwaarde Het was misschien niet gemakkelijk een afspraak te plannen, maar eenmaal op kantoor maakt Harm Zwier een heel ontspannen indruk en neemt hij alle tijd om mij wegwijs te maken in de wereld van pensioenfondsen. Aangezien ik niet veel ervaring heb met pensioenfondsen is mijn eerste vraag een tipje van de sluier op te lichten. Hij vertelt: “Wat wij doen is beleggen voor de pensioenfondsen, wij moeten er voor zorgen dat die ene euro die onze klanten hebben ingelegd over 30 jaar meer waard is. Wij hebben dus een belangrijke taak om het geld te beleggen en dat doen we op veel verschillende manieren.” en vervolgt: “Mijn rol daarbij is om met het team in o.a. vastgoed te beleggen in de hoop dat het ingelegde geld meer waard wordt en we dat ook kunnen gebruiken om uit te betalen aan de mensen die op dit moment pensioengerechtigd zijn.”

De invloed van de crisis “Hoe is de kredietcrisis de afgelopen jaren van invloed geweest op uw werk?”, wil ik vervolgens weten. “De kredietcrisis is heel erg van invloed geweest op mijn werk. De directe consequentie was dat de waarde van vastgoed zakte en wij dus een negatief rendement maakten. In de crisis waren er natuurlijk weinig kopers voor. Die waarde zakte aanzienlijk, wat een grote impact had. Wat we ook hebben gemerkt is dat omdat het slechter ging met

de rendementen, pensioenfondsen minder nieuw geld wilden beleggen in vastgoed. Daarnaast zag je ook dat pensioenfondsen een beetje bang werden of ze die pensioenen nog wel zouden kunnen betalen aan de mensen die over bijvoorbeeld 20 jaar met pensioen gingen. Ze werden veel conservatiever, behoudender”.

Geen vastgoed Maar was het dan juist niet makkelijker om in vastgoed te beleggen omdat het zo goedkoop is? Harm Zwier: “Dat zou je wel zeggen als het goedkoop is en je hebt geld kun je denken dat dit het juiste moment is”, legt hij uit, “maar in de praktijk werkt het niet zo en dat heeft te maken met een stukje kuddegedrag, een stuk angst zowel bij bestuurders als bij toezichthouders. Als iets slecht gaat heeft een bestuurder het gevoel dat hij er beter niet in moet gaan zitten. Mensen denken als iets bijvoorbeeld afgelopen jaar gehalveerd is in waarde, dat die trend het jaar erna zich ook wel zal doorzetten.” Hij vertelt verder: “En als je dat combineert met druk van de toezichthouders (de DNB die van mening was dat je wel voorzichtig moet zijn met risico’s) is men niet snel geneigd te investeren in nog meer vastgoed. Men was bang om er extra in te beleggen. Doordat de kans dat het misgaat erg groot is en niemand graag afgerekend wil worden op een dapper besluit kiezen de meesten ervoor om niet meer te investeren. Wat je op dit moment wel ziet is dat de pensioenfondsen die wel hebben gekocht op dat dieptepunt fantastische rendementen hebben gemaakt. Dus velen hebben eigenlijk in zekere zin de boot gemist. Dat is een beetje een frustratie voor

32 tijdschrift.nl

PENSIOENEN

een belegger zoals ik maar het is ook een frustratie die je moet accepteren want het werkt nu eenmaal zo.”

Unieke situatie Wat voor impact heeft de crisis gehad op het bedrijf waar u werkt? “Heel eerlijk antwoord? Het heeft niet zo’n grote invloed gehad… Natuurlijk, bij onze klanten heeft het een sterke impact gehad. Het geld dat wij krijgen voor onze dienstverlening is relatief op peil gebleven. Het heeft hier niet tot ontslagen geleid, sterker nog, TKP Investments is een kleine club die langzaam groeit. Er komen juist meer mensen. Dus als je mij vraagt wat ik er persoonlijk van gemerkt heb op de werkvloer dan is dat niet heel veel. Ik denk dat het wel goed is te zeggen dat het een vrij unieke situatie is in Nederland.” Maar dat geldt dus niet voor uw klanten? “Met name niet in termen van het beleid dat ze hebben, hoe ze hun portefeuille willen indelen en welke risico’s ze durven te nemen. Ze durven tegenwoordig minder risico te nemen dan voor de crisis.”, verduidelijkt Harm Zwier.

Veranderingen Merkt u dat de hoeveelheid werk is veranderd sinds de crisis? En heeft de crisis ook invloed gehad op het aantal klanten? Hij vervolgt: “De hoeveelheid werk is gestegen dat komt vooral doordat het toezicht is toegenomen. Dit betekent dat we meer informatie moeten geven aan de toezichthouder (DNB in dit geval) over wat we doen, hoe we dat doen en hoe ons proces is ingericht. We moeten veel informatie aanleveren aan de toezichthouder. Daarnaast willen onze klanten ook veel meer informatie van ons horen. Het is door de crisis niet goed gegaan, dus willen ze ook iets meer inspraak hebben als er bijvoorbeeld een besluit genomen moet worden. Het werk is dus veel arbeidsintensiever geworden. Als je het hebt over de hoeveelheid klanten die we hebben

dan zou ik zeggen: TKP investments groeit langzaam dus we krijgen wel langzaam meer klanten. Dat is niet zozeer het gevolg van een naderend einde van de crisis, maar meer een kwestie van groei vanuit het bedrijf zelf.” Is de werkwijze van het bedrijf veranderd ten opzichte van de tijd voor de crisis? “Nee hoor”, vertelt hij: “als je kijkt naar hoe we werken is dat niet zozeer veranderd. Wat wel veranderd is, is dat we allerlei processen wat hebben aangescherpt. We zijn dingen op een iets andere manier gaan doen waardoor je risico’s nog wat meer beperkt of in ieder geval denkt dat je die risico’s beter kan inschatten. Bijvoorbeeld de rapportages aan de eindklant die we verder uitwerken. Maar als je kijkt naar het grote geheel dan zijn we niet heel anders gaan werken.”

Wie betaalt de rekening? Maar waar het allemaal om draait zijn natuurlijk de gevolgen voor de pensioenen zelf. Betalen de gepensioneerden nu dan toch als het ware de rekening? Harm Zwier denkt even na: “Ik denk dat wel allemaal de rekening betalen. Maar gepensioneerden moeten nu hun pensioen ontvangen en merken het dus op dít moment. De pensioenen gingen voor de crisis ieder jaar een beetje omhoog door de inflatie. Gepensioneerden kregen ieder jaar een klein beetje meer, maar tegenwoordig doen we dat niet meer. Jij en ik echter, als wij werken, krijgen we ieder jaar wat meer door loonsverhoging, de inflatie die wel door wordt berekend in de lonen. In die zin betalen de gepensioneerden dus wel degelijk de rekening. Aan de andere kant, wat veel mensen zich niet realiseren is dat wanneer wij pensioen inleggen wij ook de rekening betalen. Ook dat wordt niet meer geïndexeerd (meer waard). Alleen dat zien mensen niet op dit moment omdat wij nog geen pensioen krijgen. Dus we betalen allemaal de rekening. En dan komen ook de media weer kijken. Wat je de

33

Hoofdpijn, lage rugklachten, niet lekker in je vel? Je lichaam geeft niet voor niets signalen, doe er iets mee!

therapie, bewustwording en training

PENSIOENEN

laatste tijd in het journaal ziet is het volgende beeld; de gepensioneerden hebben allemaal heel hard gewerkt om ons land op te bouwen en juist die mensen worden nu heel zwaar getroffen… Maar misschien worden jij en ik, maar dat zien we niet, over ±30 jaar wel veel harder geraakt, dan gaan we dat allemaal merken. Kortom: we betalen echt met z’n allen de rekening.

Pensioen in de toekomst Maar denkt u dat de pensioenen over 30,40,50 jaar nog wel bestaan dan? “Ik geloof niet zozeer dat ze zullen verdwijnen, wat ik wel denk is dat de pensioenregels zullen veranderen. Ze zijn al veranderd en ze zullen blijven veranderen. Ik denk dat de uitkeringen soberder zullen worden, maar ik geloof zeker dat wij een pensioenstelsel houden. Sterker nog, ik denk dat wij nu ondanks dat het wat slechter gaat nog steeds een pensioenstelsel hebben wat voorop loopt in Europa. Er zijn heel veel landen in Europa die niet zo’n pensioenstelsel hebben en waar de werkende echt het pensioen moet betalen voor degene die met pensioen zijn. Wat iedereen wel weet is dat we allemaal ouder worden dus de groep van ouderen wordt alleen maar groter (vergrijzing). Dus als wij 40 of 50 jaar verder zijn weet ik niet of die kleine groep werkenden in die landen dat zullen kunnen blijven betalen voor de ouderen daar. Wij hebben dat probleem niet, want bij ons is het zo dat jij een euro betaalt aan het pensioenfonds, dat is jouw euro en die groeit aan. Zo is dat voor iedereen, wij sparen allemaal zelf voor ons eigen pensioen. Dat vind ik een veel beter systeem dan in andere landen. Ik denk dat we daar ook echt wel een klein beetje trots op mogen zijn!” Ik bedank Harm Zwier hartelijk voor het interview. Er is me veel duidelijk geworden over pensioenen en pensioenfondsen.

35

Welverdiend pensioen ‘De ouderen zijn de dupe’ wordt er vaak gezegd, de maatregelen die de overheid moest treffen voor de kredietcrisis zijn daarop geen uitzondering. De overheid bezuinigt fors op de zorg. Gepensioneerden worden zo steeds meer afhankelijk van hun familie en vrienden. Gepensioneerden zijn niet gekort op hun AOW-basisuitkering dat is nog een klein plus-punt. Toch ging de belastingschijf van gepensioneerden van 15% naar 19 %. Ook is de zorgverzekeringspremie omhoog gegooid. Het uitgestelde loon en hun gespaarde vermogen worden extra belast door alle maatregels die de overheid neemt. Juist de gepensioneerden die boven op hun AOW maar een klein aanvullend pensioen hebben worden het hardst getroffen. Gepensioneerden worden hard geconfronteerd met de daling van hun besteedbaar inkomen. Vaak wordt er dan ook verontwaardigd geroepen dat zij nog hun hele leven hard hebben gewerkt voor wat ze nu aan pensioen hebben opgebouwd. De vraag is of het terecht is dat de ouderen gekort worden, iedereen heeft recht op een welverdiend pensioen.

De gevolgen van de crisis voor een gepensioneerde “Ik merk wel dat ik gekort wordt, dat merk je gewoon aan dat je minder geld krijgt of beter gezegd: het bedrag blijft gelijk maar je inkomen stijgt niet mee met de koopkracht.” Mevrouw Appelboom (80), heeft zoals veel gepensioneerden in Nederland te kampen met de gevolgen van de kredietcrisis. “Ik begrijp het wel, maar ik vind het zonde want je kan veel minder doen.” Ouderen zijn net als andere kwetsbare groepen van de samenleving erg vatbaar voor de gevolgen van de kredietcrisis. De kredietcrisis mag dan wel geen invloed hebben op het bedrag dat gepensioneerden ontvangen uit de AOW, het heeft wel gevolgen voor de pensioenen bovenop de AOW. Mensen met een aanvullende pensioenvoorziening betalen premie voor hun toekomstige

pensioenuitkering. Pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen beleggen deze premies om daarmee straks pensioen uit te kunnen betalen. Met de rente en de winst op beleggingen bouwen ze vermogen op. Bijna altijd is dat vermogen groot genoeg om de hoogte van de aanvullende pensioenuitkering jaarlijks aan te passen aan de stijging van de prijzen, de zogeheten indexatie. Sinds de kredietcrisis lijkt deze indexatie zo goed als verdwenen te zijn. “Het zijn niet alleen de oudere maar ook andere kwetsbare groepen, de overheid moet gewoon een jaar niemand plukken en zeker niet steeds maar weer bezuinigen. We moeten eventjes een pas op de plaats doen zodat iedereen even adem kan halen en kan wennen aan de situatie.” Mevrouw Appelboom merkt persoonlijk nog niet veel van de gevolgen van de kredietcrisis. Toch baart het haar zorgen: “Je kijkt wel steeds je rekening na, of je niet rood staat en of je het einde van de maand nog wel haalt.” Wat ze echter wel benadrukt is dat de crisis ook invloed heeft gehad op de mensen met betrekking tot het bewust omgaan met geld. “Mensen zijn beter uit hun ogen gaan kijken, ze kopen niet zomaar meer rommel spulletjes. Laten we het zo zeggen, ze zijn bewuster gaan besteden. Ik denk altijd bij mezelf, heb ik iets echt nodig of is het hebzucht. Over het algemeen, ook al vind ik het erg leuk, is het hebzucht. Je hoeft ook niet alles te hebben wat je leuk vind.” Als laatste vroeg ik mevrouw Appelboom of ze denkt dat we al bijna uit de crisis zijn. “Ik denk wel dat we over het diepte punt heen zijn maar de crisis is nog lang niet voor bij het is nog onzeker, er hoeft maar iets geks te gebeuren en het kan weer helemaal mis gaan.”

36 tijdschrift.nl

werk

De vakbonden Interview met Jolande Teunissen-Heijne

Voor werknemers zijn de gevolgen van de kredietcrisis groot. Als gevolg van de crisis zijn veel mensen ontslagen en is het moeilijk om werk te zoeken. Jolande Teunissen-Heijne van FNV bondgenoten over de invloed van de kredietcrisis. ‘In mijn organisatie zijn de gevolgen van de kredietcrisis groot. De individuele dienstverleningen die een vakbond doet, dat is het ontslag en het sociaal plannen afsluiten, is de afgelopen jaren enorm gegroeid. Nou kun je waarschijnlijk wel voorstellen dat wij gewoon honderden extra juristen hebben aangenomen om alle ontslagen van onze leden te kunnen begeleiden. Onze collega’s die sociaal plannen afsluiten zijn druk bezig met faillissementen begeleiden. Daarnaast is het sluiten van cao’s moeilijker. Vroeger kreeg je wel eens een loonsverhoging en dat is nu natuurlijk veel lastiger. Men is nu ook veel meer bezig met behoud van werk,

om daar afspraken over te maken want het behoud van werk is toch altijd nummer één. Wat wij (werknemers van FNV) duidelijk merken is dat er inderdaad geïnvesteerd moet om die koopkracht te laten stijgen en om mensen weer te laten consumeren. Dat betekent dat er degelijke banen moeten komen. Tegenwoordig zie je vaak 3-uren oproepbanen, 0-uren contracten of flexcontracten, daar worden mensen niet echt ‘gelukkig van’, omdat ze niet zeker van hun baan zijn. De maatschappij wordt daar ook niet ‘gelukkig’ van. Met elkaar sta je sterker. De FNV probeert daarom met de campagne ‘meer Koopkracht en Echte banen’, ‘goed’ werk te creëren. Want alle werkenden hebben recht op genoeg zekerheid, respect en een stabiel inkomen.’

37

38 tijdschrift.nl

werk

De ZZP-ers on the move In Nederland zijn er veel kleine ondernemingen. De ondernemers worden ook wel ZZP’ers genoemd wat staat voor Zelfstandigen Zonder Personeel. Deze ZZP’ers hebben ook veel te kampen gehad met de problemen die voortkwamen uit de kredietcrisis. Een bijzonder detail is dat er ondanks alle crisisproblemen er in Nederland steeds meer zelfstandige kleine ondernemingen bij komen. Figuur 1 Het groeiend aantal ondernemingen kan verklaard worden doordat er veel werkzoekenden zijn en steeds minder banen. Deze mensen zoeken een inkomen en willen passende werk hebben waarmee ze hun inkomen kunnen verdienen. Mensen willen niet doelloos achter de geraniums zitten. Ze willen heel graag actief zijn in de beroepsbevolking! Dan is er vaak maar één optie en dat is zelfstandig ondernemer worden. Maar lost dat ook echt het probleem op. Komen kleine zelfstandige ondernemers wel makkelijk aan werk, of krijgen ze last van de zelfde soort problemen? Een werkgever heeft veel voordeel bij het inhuren van ZZP’ers. Ze zijn goedkoper dan het hebben van medewerkers in vaste dienst. Omdat zelfstandig ondernemers vaak weinig vaste lasten hebben kunnen ze zich voor veel lagere tarieven aan

Figuur 1

Bron: www.zzp-nederland.nl

werkgevers aanbieden. Als het werk is afgerond vertrekt de ZZP’ers weer en hoeft de werkgever geen vast salaris door te betalen. Daarnaast is het vaak een voordeel dat je als ZZP’ers niet over een speciale werkruimte hoeft te beschikken. Ze kunnen bij wijze van spreken werken aan hun eigen keukentafel. De uitgaven kunnen ze zo groot maken als ze zelf willen. ZZP’ers bepalen hun eigen uitgaves, ze bepalen de kosten die ze maken helemaal zelf. Dit zorgt ervoor dat ZZP’ers heel erg aantrekkelijk zijn om in te huren. Ook zijn ZZP’ers belangrijk, omdat zij er voor zorgen dat de daling van werkgelegenheid door hen wordt gedempt. Figuur 3 De verwachte groei van de ZZP’ers die op ongeveer 1 miljoen uitkomt in 2020, moet worden teruggedrongen vindt de overheid. Dit proberen ze waar te maken door meer en meer maatregelen te nemen om het lastiger te maken voor hun. De overheid wil de belastingschaftrek voor ZZP’ers laten verdwijnen en het minder aantrekkelijk maken om hun in te huren. 1 op de 10 mensen uit de werkzame beroepsbevolking is een ZZP’er. Het is vrij makkelijk om een ZZP’er te worden, je moet dan wel een goed

Figuur 2

Bron: Rabobank

39

Syntax Communicatie Dorpsstraat 39 9658 ph Eexterveen +31 (0)6 14241737

video internet drukwerk vormgeving

Figuur 3

werk

Bron: Rabobank

doordacht plan hebben en natuurlijk over een flinke dosis lef bezitten. Er is zelf een stichting waar je naar toe kunt gaan om je te helpen een onderneming op te starten. Als je eenmaal je bedrijf op hebt gestart valt alles best wel mee en zit je er gelijk goed in. Volgens stichting ZZP Nederland zijn er jaarlijks ca. 100. 000 ZZP’ers die een eigen bedrijf opstarten. Het grootste voordeel om zelfstandige ondernemer te worden is dat je niet volledig werkloos kunt worden, wel kunnen het aantal orders onder druk komen te staan, hierdoor nemen het aantal gewerkte uren en de beloning per uur af. Maar aan de andere kant blijft het natuurlijk een risico om een ZZP’er te worden je inkomen is afhankelijk van de winst die je maakt en het is belangrijk dat je genoeg klanten weet te werven. Dit kost heel veel tijd waar je geen beloning op korte termijn voor terug krijgt. En winst maken blijft altijd lastig, want je bent afhankelijk van het aantal werk wat je kunt verrichten en dat verschilt per periode. Figuur 2 Er is dus vrijwel altijd sprake van een inkomens schommeling. Het ‘persoonlijke inkomen’ van iemand in loondienst is ca. 10% lager dan dat van een ZZP’er. Toch geeft

24% van de ZZP’ers aan last te hebben van de crisis en 11% zegt aan de andere kant helemaal geen last te hebben van de crisis. Vergeleken met de 30% van de ondernemers met personeel die zegt erg veel last te hebben van de crisis en maar 9% die aangeeft helemaal geen last te hebben valt het dus nog wel reuze mee voor een ZZP’er. Figuur 4 Toch wordt gezegd dat de ZZP’ers de eerste zijn die kunnen profiteren van een economische herstel, als de overheid het hun dan maar niet al te moeilijk gaat maken. Natuurlijk hebben we ook een ZZP’er een aantal vragen gesteld. Hij geeft aan dat de overheid iedereen wel wil zien als ZZP’er maar dat ZZP’ers de overheid te veel geld kosten. Ook maakt hij een vrij belangrijke opmerking. “Als ik heel eerlijk mag zijn, wordt geen ZZP’er blijf gewoon bij een bedrijf aan het werk, want een ZZP’er wordt het heel moeilijk gemaakt door de overheid. Dus begin geen eigen bedrijf. De overheid drukt ZZP’ers de grond in overal is wel een regel voor. Je moet je zelf verzekeren en als je dat er allemaal af haalt van wat er allemaal binnen komt draai je verlies.”

Figuur 4

Bron: ING

41

42 tijdschrift.nl

werk

Werkloos De stijgende werkloosheid heeft grote gevolgen voor iedereen

vervelend om te worden ontslagen. Je kunt er immers zelf vrij weinig aan doen.

Als gevolg van de kredietcrisis is er de afgelopen jaren een enorme stijging van de werkloosheid geweest. Mensen die werkloos zijn komen moeilijk aan een baan en blijven een lange tijd werkloos. Dit wordt voor een deel veroorzaakt door de kredietcrisis maar niet alleen. Door grote technologische ontwikkelingen en digitalisering zijn ook direct van invloed gebleken op de werkgelegenheid in Nederland.

Natuurlijk heeft de overheid hier ook een heel belangrijke rol in omdat de omvang zo groot is dat dit zowel onze economie als het welzijn van alle Nederlanders raakt. Werkloosheid is niet goed voor de economie helemaal niet als het om zulke grote getale gaat en mensen niet weer aan een baan kunnen komen. De overheid investeert daarom ook veel geld om meer werkgelegenheid te creëren.

Zoals gezegd zijn veel mensen in Nederland door de kredietcrisis hun baan kwijt geraakt. Veel van deze gedupeerde werknemers kwamen van het ene op het andere moment met lege handen op straat te staan. Ze werden vaak per direct ontslagen omdat het bedrijf waar ze werkten de salarissen niet meer kan betalen of zelfs failliet is gegaan. Gelukkig heeft de overheid hier een vangnet voor geregeld.

Hoe gaat dit dan in zijn werk Als je ontslagen wordt heb je soms recht op een ontslagvergoeding als het bedrijf waar je werkt de financiële middelen heeft om dit te betalen. Dit is vrijwel onmogelijk wanneer je ontslagen bent als gevolg van de financiële problemen van het bedrijf waar je werkt. De afgelopen jaren was dit het geval bij het merendeel van de ontslag aanvragen die er in Nederland geweest zijn. Namelijk, als een bedrijf om financiële redenen ontslag voor meerdere medewerkers aanvraagt moet dit bij de overheid (het UWV) worden aangemeld en goed gekeurd. Als je in Nederland werkzaam bent en ontslagen wordt heb je recht op een WW-uitkering.

Cijfers

x 1,000

Werkloosheidscijfers 2008 - 2014

800

700 630 600 507 500 300

426

2008

2010

400

300

200

100

0 Wanneer je ontslagen wordt wegens financiële problemen van je werkgever dan kun je ook in aanmerking komen voor een uitkering wegens betalingsonmacht. Het blijft natuurlijk wel altijd

2012

2014*

Tot en met het derde kwartaal van 2014 Bron: CBS

*

43

44 tijdschrift.nl

JONGEREN werk

Bijstand De situatie in de bijstand is de afgelopen jaren snel veranderd. Niet alleen bijstandsklanten maar ook medewerkers van de sociale dienst hebben te maken met de ingrijpende gevolgen van de crisis. Om deze veranderingen in beeld te brengen vroegen wij Miranda Reusien, Medewerker van administratieve dienstverlening en projectleiding bij Werkplein baanzicht, om inzicht.

“Hoe is de kredietcrisis de afgelopen jaren van invloed geweest op uw werk?”

voor het uitvoeren van haar werkzaamheden. ISD is daarom genoodzaakt om continu maatregelen te treffen om met de beschikbare budgetten de dienstverlening aan de klant te garanderen.”

“Heeft het bedrijf waar u werkt ook maatregelen getroffen ter bestrijding van de problemen?” “De overheid heeft de afgelopen jaren een aantal malen een extraatje beschikbaar gesteld voor de minima. Ook dit jaar hebben de minima (mensen met een inkomen minder dan 110% van het sociaal minimum) een koopkrachttegemoetkoming ontvangen. De bijstandsklanten hebben deze tegemoetkoming automatisch ontvangen.”

Verminder je afhankelijkheid van het financiële systeem. Dus zorg dat je minder schulden hebt en los je hypotheek af. Geld lenen kost geld!

“We hebben meer moeten doen met minder. Het aantal bijstandsklanten is gestegen en het aantal werknemers is gedaald. De afgelopen jaren zijn we voortdurend bezig geweest met proces optimalisatie, de beste, snelste, slimste manier van werken). Ook de zelfredzaamheid van de klant is een gevolg van de kredietcrisis, er wordt meer van de klant zelf verwacht. Bijvoorbeeld de invoering van de PIP (persoonlijke internetpagina). De klant kan met zijn digiD inloggen, zijn gegevens raadplegen en wijzigingen doorgegeven via de site van Werkplein Baanzicht. Ook zijn er scanstations in de hal van Werkplein baanzicht gekomen waar de klant zelf zijn documenten kan inscannen.”

“Heeft het bedrijf waar u werkt problemen ondervonden aan de gevolgen van de kredietcrisis?”

• • • • •

“Merkt u dat klanten met de gevolgen van de kredietcrisis te maken hebben?”

Ja dat merk ik zeker, om een aantal voorbeelden te noemen: Het aantal bijstandsklanten is sterk toegenomen in de afgelopen 6 jaar. De uitkeringsduur is afgenomen. Het aantal klanten in de schuldsanering is toegenomen. Er is meer behoefte aan budget support. Klanten hebben minder financiële ruimte om hun schulden af te lossen.

“Door de bezuinigingsmaatregelen bij de overheid is er voor de gemeente minder geld beschikbaar

45

Kristallen, Knuffelstenen, Kruiden en kruidenproducten

www.kruidenenkristallen.nl

Overlevingstips

COLOFON

Bron: www.zoalsjijwilt.nl

• •

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Betaal je schulden zoveel mogelijk af. Bij een inflatie moet je alle zeilen bijzetten. En als je kosten kan vermijden, vergroot je je kansen. Zet de rente van je lening vast. Als je een variabele rente betaalt, dan kan deze de pan uit rijzen met de stijging van de inflatie. Als je je rente vast zet, weet je wat je per maand moet betalen. Koop tastbare dingen! Denk aan voedsel, huishoudelijke artikelen en vitaminepreparaten. Inflatie betekent dat de prijzen zullen stijgen. Door nu goederen te kopen die je toch nodig hebt in de toekomst, bespaar je jezelf geld. Verdiep je in de aandelenmarkt en koop aandelen van goud- en zilvermijnen. Laat je hierin wel goed voorlichten. Dit vereist even wat tijd en aandacht, maar waarom zou je niet financieel wat slimmer worden. Je kunt er je koopkracht mee redden in de toekomst. Je kunt ook fysiek goud en zilver kopen en dit veilig op laten slaan. Deze edelmetalen blijven hun waarde behouden als je geld niets meer waard wordt. Koop grond indien mogelijk. In Nederland is het niet makkelijk om grond te kopen. Maar als je grond hebt, wees er zuinig op. En als je grond kan kopen; grond is schaars, het is een veiliger belegging dan je euro’s op de bank. Koop vreemde Valuta. Als de euro keldert, behoud je je koopkracht met vreemde valuta. Op internet wordt de Zwitserse Frank aanbevolen, maar dat is al geruime tijd achterhaald. De Zwitserse Frank is aan de euro gekoppeld (om stijging te voorkomen). Om je koopkracht te behouden kun je beter wat Noorse of Deense Kronen, Australische dollars of Canadese dollars te kopen. Neem de tijd om je in valuta te verdiepen. Koop zaden en planten. Ook, en dit is heel belangrijk, koop zaden van eetbare planten die het goed doen in jouw omgeving. Niemand weet precies hoe lang deze crisis gaat duren. Een moestuin kan je echt helpen in tijden van nood, zelfs in de winter. Ook op je balkon kun je groenten kweken. Koop je fruit, groente en melk in je eigen streek of bij een boer. Leer de locale voedselleveranciers in je omgeving kennen zodat je in tijden van nood weet waar je terecht kan. Leg contact met je buren. Als je geld niets meer waard wordt ben je aangewezen op elkaar. Als je dan met je buren kan ruilen of samen actie kan ondernemen om aan goederen te komen, vergroot je je overlevingskansen. Sluit je aan bij ruilhandel groepen. Op internet zijn veel mogelijkheden om dingen met elkaar te ruilen. Als je geld niets meer waard is, dan heb je je contacten gelegd om te kunnen ruilen. Zorg voor een noodpakket. Een (hyper)inflatie kan zorgen voor een instabiele situatie. Als de stroom langdurig uitvalt of als de olie ineens ontbetaalbaar wordt, kan er kettingreactie in de maatschappij plaatsvinden. Zorg voor waterzuiveringsfilters, warme dekens, een EHBO kit, een radio op batterijen, etc. Ook alternatieve verwarming is aan te raden, bijvoorbeeld een hout- of oliekachel. En tot slot: laat je niet gek maken. En laat je vooral niet bang maken. Het is een bijzondere tijd en het is ook een mooie tijd. Omdat er veel verandert, zijn er ook veel kansen om het met zijn allen anders te gaan doen. Het is goed om je voor te bereiden en om de situatie realistisch te bekijken terwijl je relaxed en gezond blijft.

Wij willen iedereen die heeft meegeholpen aan ons werkstuk hartelijk bedanken. Speciale dank gaat uit naar:

Mevrouw J.B. Appelboom Yvar de Boer, Tinten-welzijn Edde Damstra, Balans en verbinding Michel Hazenberg, Raadslid PvdA Gert-Jan Jonker, Syntax Communicatie Tjalling Lycklama à Nijeholt, Winkler Prins Harm-Zwier Medendorp, TKP-Investments Andries Meuleman, Winkler Prins Eveline Rauwé, Namasté Therapie Miranda Reusien, Werkplein baanzicht Erik Schuur, ZZP’er (koerierdienst) Jan Teunissen, Rabobank Utrecht Jolande Teunissen-Heijne, FNV Bondgenoten En alle leerlingen van de Winkler Prins die onze enquête hebben ingevuld.

47

www. winklerprins.nl