BIJLAGEN
c. Elektronisch patiëntendossier 6.Ik vind steeds voldoende informatie over de patiënt terug in zijn/haar patiëntendossier # % Geen mening
0
0,00%
Gemiddelde score
3,33
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
Neutraal
2
66,67%
Academiejaar 2009-2010
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
0
0,00%
UNIVERSITEIT GENT
13. Alle wondzorgconsulenten noteren grondig de bevindingen van elke patiënt in zijn/haar dossier # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
3 100,00% 0,00% 0
Helemaal eens
Gemiddelde score
CONSULTEN WONDZORG BIJ GEHOSPITALISEERDE PATIËNTEN BINNEN HET UZ
4
GENT: Evaluatie van de werking van het wondteam van het Zorgcentrum Wondzorg
Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in Management en beleid in de gezondheidszorg Door Karen Duprez
Promotor: Prof. Dr. Hilde Beele Begeleider: De heer Steven Smet
147
BIJLAGEN 21. De gehospitaliseerde patiënt krijgt bij ontslag voldoende informatie over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
1
33,33%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
3,67
b. Timing van de consulten 4. Ik ben akkoord met de huidige timing van de wondzorg consulten in de namiddag # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
1
33,33%
Neutraal
0
0,00%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
1
33,33%
Gemiddelde score
3,67
10. De meeste hospitalisatie afdelingen lijken tevreden over de timing van de wondconsulten # % 1
33,33%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
2
66,67%
Neutraal
0
0,00%
Eens
0
0,00%
Helemaal eens
0
0,00%
Geen mening
Gemiddelde score
2
146
BIJLAGEN
3.2.6 Organisatie a. Ambulante opvolging 11. Als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling naar de hospitalisatieafdeling # % Geen mening
1
33,33%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
1
33,33%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
UNIVERSITEIT GENT
3,5
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2009-2010
CONSULTEN WONDZORG BIJ GEHOSPITALISEERDE PATIËNTEN BINNEN HET UZ
18. Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde zorgt de wondzorgconsulent voor de nodige planning van de ambulante opvolging # % Geen mening
1
33,33%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
1
33,33%
Gemiddelde score
GENT: Evaluatie van de werking van het wondteam
4,5
van het Zorgcentrum Wondzorg
Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in Management en beleid in de gezondheidszorg Door Karen Duprez
Promotor: Prof. Dr. Hilde Beele Begeleider: De heer Steven Smet
145
I
BIJLAGEN
3.2.5 Eigen functioneren 1. Ik lever een nuttige bijdrage aan het behandelen van patiënten met chronische wonden # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
1
33,33%
Gemiddelde score
4,33
2. Ik ben tevreden met mijn rol als arts in het wondzorgteam # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
1
33,33%
Gemiddelde score
4,33
23. Ik heb de indruk dat patiënten de consulten van het wondzorgteam als een meerwaarde beschouwen # %
II
Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
2
66,67%
Gemiddelde score
4,67
144
BIJLAGEN
ABSTRACT
3.2.4 Functioneren van de experten
ABSTRACT
3. De experten uit de cellen (cel decubitus, cel stomatherapie, cel negatieve druktherapie, ) bieden een belangrijke meerwaarde aan de werking van het wondzorgteam # % Geen mening
1
33,33%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
1
33,33%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
Het Zorgcentrum Wondzorg is een overkoepelende structuur die binnen het UZ Gent instaat voor de wondzorg, zowel ambulant als op de hospitalisatieafdelingen. Het doel van deze studie was een evaluatie uit te voeren van de consultvoering op de hospitalisatieafdelingen en aanbevelingen te formuleren om te streven naar een beter functioneren en om de verschillende betrokken structuren beter op elkaar af te stemmen.
3,5
Om de evaluatie uit te voeren werd in de eerste plaats geobserveerd tijdens de consultvoering, uitgevoerd door de wondzorgconsulenten. Daarnaast werd een vragenlijst verspreid onder de verpleegkundigen op vijf verschillende hospitalisatieafdelingen, de wondzorgconsulenten en de artsen van het wondzorgteam.
16. Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen # % Geen mening
2
66,67%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
1
33,33%
Eens
0
0,00%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
De respons van de verpleegkundigen op de vragenlijst bedroeg 27,66 procent, waardoor de resultaten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden.
3
De verschillende betrokken partijen zijn over het algemeen tevreden met de werking van het wondzorgteam. Verschillende punten zijn voor verbetering vatbaar, zoals het tijdstip van de consulten, die voor ieders belang beter in de voormiddag plaatsvinden, en de communicatie rond deze timing. Het lijkt nuttig dat er vanuit het wondzorgteam richtlijnen opgesteld worden voor de wondzorgconsulenten. Hierin wordt een stappenplan opgenomen, dat weergeeft wat de wondzorgconsulenten moeten uitvoeren voor, tijdens en na een wondconsult. Daarnaast bevat het informatie rond de ambulante opvolging van gehospitaliseerde patiënten en rond het gebruik van het patiëntendossier. Naast de richtlijnen is er ook behoefte aan een folder , die informatie voorziet voor de hospitalisatiediensten. Het lijkt aangewezen dat deze een voorstelling van de leden van het wondzorgteam bevat, alsook praktische informatie rond de consultvoering.
22. Ik kan steeds rekenen op de medewerking van de experten uit de cellen # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal Eens
3 100,00% 0,00% 0
Helemaal eens
0
Gemiddelde score
3
0,00%
Aantal woorden masterproef: 17.980
143
III
INHOUDSTABEL
BIJLAGEN 14. Ik kan steeds terecht bij de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling voor informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt # %
INHOUDSTABEL ABSTRACT
III
1
33,33%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
0
0,00%
Geen mening
INHOUDSTABEL
IV
WOORD VOORAF
X
INLEIDING
Gemiddelde score
4
1
LITERATUURSTUDIE
20. Verpleegkundigen op de afdelingen nemen voldoende initiatief om op basis van de adviezen van het wondzorgteam, zelf de wondverzorging uit te voeren # %
3
1 INLEIDING 2 WONDZORG, EEN COMPLEXE MATERIE 2.1 DE WONDCLASSIFICATIE 2.2 DIAGNOSTIEK VAN CHRONISCHE WONDEN 2.3 DE BEHANDELING VAN CHRONISCHE WONDEN 3 WONDZORGCENTRA 3.1 INLEIDING 3.2 DENEMARKEN 3.3 ANDERE LANDEN 3.4 BELGIË 4 ONDERWIJSINITIATIEVEN 4.1 ONDERWIJSINITIATIEVEN IN HET BUITENLAND 4.2 ONDERWIJSINITIATIEVEN IN BELGIË 5 FINANCIËLE ASPECTEN 5.1 TEGEMOETKOMING VOOR DE PATIËNT 5.2 INKOMSTEN VAN HET ZORGCENTRUM WONDZORG
3 4 4 5 7 8 8 12 16 20 25 25 26 29 29 29
Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
1
33,33%
Neutraal
0
0,00%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
3,33
PROBLEEM- EN DOELSTELLING 32
IV
142
BIJLAGEN
INHOUDSTABEL
3.3.3 Functioneren van de verpleegkundigen en artsen op de afdelingen
ONDERZOEKSMETHODE 33
5. De verpleegkundigen op de afdelingen staan steeds ter beschikking met de nodige informatie en ze maken het verband los als ik langskom voor een consult wondzorg # %
1 OBSERVATIES 1.1 STEEKPROEF 1.2 ONDERZOEKSDESIGN EN VARIABELEN 1.3 MATERIAAL EN MEETINSTRUMENTEN 1.4 PROCEDURE 2 BEVRAGING 2.1 STEEKPROEF 2.2 ONDERZOEKSDESIGN EN VARIABELEN 2.3 MATERIAAL EN MEETINSTRUMENTEN 2.4 PROCEDURE
Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
1
33,33%
Neutraal
0
0,00%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
1
33,33%
Gemiddelde score
3,67
RESULTATEN 12.Ik kan steeds terecht bij de verpleegkundigen op de afdelingen voor informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
3 100,00% 0,00% 0
Helemaal eens
Gemiddelde score
39
1 OBSERVATIES 2 KWANTITATIEVE VERWERKING 2.1 COMMUNICATIE 2.2 FUNCTIONEREN VAN HET WONDZORGTEAM 2 BEVRAGING 2.1 RESPONS 2.2 KWANTITATIEVE VERWERKING 2.3 KWALITATIEVE VERWERKING ALGEMENE OPMERKINGEN:
4
33 33 33 33 34 34 34 35 35 37
39 42 42 42 43 43 44 56 62
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK 63 1 COMMUNICATIE 2 FUNCTIONEREN VAN HET WONDZORGTEAM 2.1 FUNCTIONEREN VAN DE WONDZORGCONSULENTEN 2.2 FUNCTIONEREN VAN DE ARTSEN VAN HET WONDZORGTEAM 3 FUNCTIONEREN VAN DE VERPLEEGKUNDIGEN 4 FUNCTIONEREN VAN DE EXPERTEN
141
64 66 66 67 69 70
V
INHOUDSTABEL
BIJLAGEN 17. Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling # %
5 ORGANISATIE 70 6 VERGELIJKING VAN HET ZORGCENTRUM WONDZORG MET HET IDEALE MODEL 73 ALGEMENE AANBEVELINGEN VOOR HET ZORGCENTRUM WONDZORG 75 ALGEMENE RICHTLIJNEN 75 FOLDER 76 BEPERKINGEN HUIDIG ONDERZOEK EN AANBEVELINGEN TOEKOMSTIG ONDERZOEK 77 CONCLUSIES LITERATUURLIJST BIJLAGEN
Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
1
33,33%
Neutraal
1
33,33%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
3
79 3.3.2 Functioneren van de andere leden van het wondzorgteam
81
9. De wondzorgconsulenten vormen een belangrijke meerwaarde in de werking van het zorgcentrum wondzorg # %
86
BIJLAGE 1: INFORMATIEBRIEF EN INFORMED CONSENT BIJLAGE 2: VRAGENLIJSTEN 2.1 VERPLEEGKUNDIGEN 2.2 WONDZORGCONSULENTEN 2.3 ARTSEN VAN HET WONDZORGTEAM BIJLAGE 3: DE VERSCHILLENDE VRAGEN GERANGSCHIKT PER
86 91 91 100 109
GLOBAAL ONDERWERP 3.1 VERPLEEGKUNDIGEN 3.2 WONDZORGCONSULENTEN 3.3 ARTSEN VAN HET WONDZORGTEAM
117 117 130 139
FIGUUR 2: LENGTE EN BREEDTE VAN VERSCHILLENDE WONDEN. AHN, 2008.
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
1
33,33%
Helemaal eens
2
66,67%
Gemiddelde score
4,67
19. De samenwerking met de andere artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog, vasculair chirurg, plastisch chirurg) verloopt goed # %
Lijst van figuren FIGUUR 1: TIME CONCEPT. SCHULTZ ET AL., 2003
Geen mening
5
6
VI
Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
1
33,33%
Gemiddelde score
4,33
140
BIJLAGEN
INHOUDSTABEL FIGUUR 3: VERLOOP VAN DE BEHANDELING IN EEN WONDZORGCENTRUM. HET IS EEN VOORBEELD VAN HET COPENHAGEN WOUND HEALING CENTER (WHC) EN DE DEPARTEMENTEN WAARMEE HET SAMENWERKT (CD). GOTTRUP, 2003B. 10
3.3 Artsen van het wondzorgteam 3.3.1 Communicatie 7. De communicatie met de verpleegkundigen op de afdelingen verloopt vlot # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
1
33,33%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
FIGUUR 4: ILLUSTRATIE VAN HET MULTIDISCIPLINAIR NETWERK EN GERELATEERDE TAKEN. JAN EN & BECKER, 2007.
3
FIGUUR 5: VOORGESTELDE ORGANISATIE VAN EEN EXPERTFUNCTIE IN DE WONDZORG, OOK KLINISCHE WONDHELING GENOEMD. GOTTRUP, 2003B. 15 FIGUUR 6: VERGELIJKING TUSSEN KOSTEN IN EEN CONVENTIONELE EN EEN GEÏNTEGREERDE BEHANDELING: KOSTENBESPARINGEN VAN MEER DAN 30 PROCENT. 18
8. De communicatie met de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling verloopt goed # % Geen mening
0
0,00%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
1
33,33%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
0
0,00%
Gemiddelde score
FIGUUR 7: HET VERPLEEGKUNDIG CASE MANAGEMENT PROCES. HET DIAGRAM TOONT DE OVEREENKOMSTEN TUSSEN HET VERPLEEGKUNDIG PROCES EN DE IMPLEMENTATIE VAN VERPLEEGKUNDIG CASE MANAGEMENT ZOALS HET GEÏNTERPRETEERD WORDT IN HET NAVAL HOSPITAL CHARLESTON. CRUMBLEY, ICE & CASSIDY, 1999. 19
3,67
FIGUUR 8: ORGANOGRAM FUNCTIONELE VERBINDINGEN VAN HET ZORGCENTRUM WONDZORG
15. De communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot # % 1
33,33%
Helemaal oneens
0
0,00%
Oneens
0
0,00%
Neutraal
0
0,00%
Eens
2
66,67%
Helemaal eens
0
0,00%
Geen mening
11
Gemiddelde score
24
FIGUUR 9: DE WONDZORGCONSULENTEN LEVEREN EEN NUTTIGE BIJDRAGE AAN DE WONDZORG OP DE AFDELING. WEERGAVE VAN PERCENTAGES PER AFDELING. 45
4
FIGUUR 10: DE WONDZORGCONSULENTEN LEVEREN EEN NUTTIGE BIJDRAGE AAN DE WONDZORG OP DE AFDELING. WEERGAVE VAN DE FREQUENTIES.
139
46
VII
INHOUDSTABEL
BIJLAGEN
FIGUUR 11: IK LEVER EEN NUTTIGE BIJDRAGE AAN DE BEHANDELING VAN PATIËNTEN MET CHRONISCHE WONDEN. WEERGAVE VAN DE FREQUENTIES. 46 FIGUUR 12: DE SAMENWERKING MET DE WONDZORGCONSULENTEN VERLOOPT VLOT. WEERGAVE VAN DE FREQUENTIES.
48
FIGUUR 13: IK BEN TEVREDEN MET MIJN BIJDRAGE AAN DE WONDVERZORGING TIJDENS EEN WONDCONSULT DOOR DE WZC. WEERGAVE VAN PERCENTAGES PER AFDELING.
50
14. Alle wondzorgconsulenten noteren grondig de bevindingen van elke patiënt in zijn/haar dossier # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 1 20,00% Eens 3 60,00% Helemaal eens 1 20,00%
4
d. Afspraak FIGUUR 14: DE WONDZORGCONSULENTEN KOMEN LANGS OP AANGEKONDIGDE TIJDSTIPPEN. WEERGAVE VAN PERCENTAGES PER AFDELING.
8. Het systeem waarbij de diensten een nieuw consult plaatsen loopt vlot # % 1 20,00% Gemiddelde score 3,5 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 2 40,00% Eens 2 40,00% 0,00% Helemaal eens 0
53
FIGUUR 15: HET TIJDSTIP WAAROP DE WONDZORGCONSULENTEN LANGSKOMEN, IS VLOT TE COMBINEREN MET DE ANDERE ACTIVITEITEN OP DE HOSPITALISATIEAFDELING. 54
Lijst van tabellen TABEL 1: AANTAL AANGESCHREVEN VERPLEEGKUNDIGEN OP DE HOSPITALISATIEAFDELINGEN. 35 TABEL 2: RESPONS OP DE VRAGENLIJST DOOR DE VERPLEEGKUNDIGEN
43
TABEL 3: STELLING 1: FREQUENTIES EN PERCENTAGES PER AFDELING
45
TABEL 4: STELLING 23: FREQUENTIES EN PERCENTAGES
47
VIII
138
BIJLAGEN 25. Ik kan een dringend consult in de regel toch nog in mijn schema inpassen # % 1 20,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 1 20,00% Eens 1 20,00% Helemaal eens 2 40,00%
26. Ik denk dat de hospitalisatieafdelingen tevreden zijn over de huidige timing van de consulten in de namiddag # % 1 20,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 Oneens 1 20,00% Neutraal 2 40,00% Eens 1 20,00% 0,00% Helemaal eens 0
INHOUDSTABEL
4,25
TABEL 5: STELLING 2: FREQUENTIES EN PERCENTAGES PER AFDELING
49
TABEL 6: STELLING 20: FREQUENTIES EN PERCENTAGES
52
TABEL 7: STELLING 26: FREQUENTIES EN PERCENTAGES.
53
3
c. Elektronisch patiëntendossier 6. Ik vind steeds voldoende informatie over de patiënt terug in zijn/haar patiëntendossier # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 1 20,00% Eens 3 60,00% Helemaal eens 1 20,00%
3,8
137
IX
WOORD VOORAF
BIJLAGEN 22. De gehospitaliseerde patiënt krijgt bij ontslag voldoende informatie over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,6 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 2 40,00% Eens 3 60,00% 0,00% Helemaal eens 0
WOORD VOORAF Het slagen van deze masterproef was nooit mogelijk geweest zonder enkele onmisbare personen. In de eerste plaats wil ik mijn promotor, Professor Dokter Hilde Beele bedanken voor de goede begeleiding. Ze stond steeds ter beschikking om de geschreven delen na te lezen en tips mee te geven rond literatuur en verwerking van de resultaten. Alle beslissingen in het kader van het onderzoek werden in onderling overleg genomen. Eveneens wil ik mijn begeleider, de heer Steven Smet, bedanken voor de begeleiding vanuit zijn functie als wondzorgcoördinator. Het was voor de heer Smet niet evident, aangezien hij deze functie pas opgenomen heeft nadat de masterproef opgestart was.
b. Timing van de consulten 7.Ik vind de huidige timing van de consulten in de namiddag goed # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening Helemaal oneens 2 40,00% 0,00% Oneens 0 Neutraal 2 40,00% Eens 1 20,00% 0,00% Helemaal eens 0
Graag wil ik ook de wondzorgconsulenten en andere leden van het wondteam bedanken voor de vrijwillige samenwerking. Zij waren bereid de vragenlijsten in te vullen en ik mocht steeds meelopen voor observatie. Zonder hen zou het onmogelijk geweest zijn een goed beeld te vormen van de werking van het Zorgcentrum Wondzorg, en bovendien waren ze steeds bereid mij bij te staan met bijkomende informatie en raad. Alle verpleegkundigen en artsen van de verschillende aangeschreven diensten, wil ik bij deze bedanken voor hun medewerking bij de bevraging. De bedoeling is om aan de hand van deze masterproef de werking van het Zorgcentrum Wondzorg te evalueren en te verbeteren, wat onmogelijk zou geweest zijn zonder de mening van alle betrokkenen op te nemen.
11. De verschillende afdelingen lijken tevreden over de timing van de consulten # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 2 40,00% Eens 3 60,00% 0,00% Helemaal eens 0
Naast deze mensen, die mij op professionele manier hebben bijgestaan, rest mij ook nog mijn ouders, familie, partner en vrienden te bedanken. Een masterproef schrijven brengt ook heel wat met zich mee in je persoonlijk leven, en zonder de onvoorwaardelijke steun en het geduld van deze personen is het volgens mij een stuk moeilijker om de scriptie succesvol af te ronden. Bovendien kon ik steeds
X
2,4
3,6
136
BIJLAGEN
WOORD VOORAF
24. Ik heb de indruk dat patiënten de consultvoering door het wondzorgteam als een meerwaarde beschouwen # % 0 0,00% Gemiddelde score 4,4 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 0,00% Neutraal 0 Eens 3 60,00% Helemaal eens 2 40,00%
terecht bij vrienden en medestudenten voor raad en tips tijdens het scriptieproces. Ik hoop dat deze masterproef een bijdrage kan leveren aan de verdere uitbouw van het Zorgcentrum Wondzorg tot een multidisciplinaire, overkoepelende structuur die in harmonie samenwerkt met de andere structuren binnen het Universitair Ziekenhuis Gent.
3.2.6 Organisatie a. Ambulante opvolging 12. Als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling naar de hospitalisatieafdeling # % 1 20,00% Gemiddelde score 3,25 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 60,00% Neutraal 3 Eens 1 20,00% 0,00% Helemaal eens 0
19. Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde gebeurt er een adequate planning van de verdere ambulante opvolging # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,6 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 2 40,00% Eens 3 60,00% 0,00% Helemaal eens 0
135
XI
INLEIDING
BIJLAGEN 23.Ik kan steeds rekenen op # Geen mening Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens
INLEIDING In september 2004 werd in het Universitair Ziekenhuis Gent een wondkliniek opgestart voor voornamelijk ambulante patiënten. Geleidelijk aan is het concept geëvolueerd en het is pas sinds begin 2009 dat het Zorgcentrum Wondzorg op volle toeren draait. Het centrum fungeert nu niet enkel meer als ambulante polikliniek, er worden nu eveneens consulten uitgevoerd op verschillende hospitalisatieafdelingen, waar mensen verblijven die te kampen hebben met chronische wonden.
de medewerking van de experten uit de cellen % 0 0,00% Gemiddelde score 3,8 0,00% 0 0,00% 0 1 20,00% 4 80,00% 0,00% 0
3.2.5 Eigen functioneren
De aanleiding voor het opstarten van dit uitgebreid wondzorgcentrum was het feit dat verschillende patiënten die in het ziekenhuis opgenomen zijn voor een bepaalde ziekte of aandoening, eveneens een chronische wonde hebben. Doorligwonden, diabetische voetwonden, veneuze ulcera of andere ernstige wonden kunnen in het kader van een wondzorgcentrum opgevolgd worden door verpleegkundigen en artsen die heel wat expertise hebben binnen dit vakgebied.
1. Ik lever een nuttige bijdrage aan de behandeling van patiënten met chronische wonden # % Gemiddelde score 0 0,00% Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 0,00% Neutraal 0 Eens 4 80,00% Helemaal eens 1 20,00%
Daar het Zorgcentrum Wondzorg nu iets meer dan een jaar volgens dit concept werkt, leek de tijd rijp voor een eerste evaluatie. Deze masterproef heeft dan ook als doel om de consultvoering door het Zorgcentrum Wondzorg bij gehospitaliseerde patiënten te evalueren en op die manier eventueel aanbevelingen te formuleren om te komen tot een nog efficiënter functionerend wondzorgcentrum.
2. Ik ben tevreden met mijn rol als wondzorgconsulent # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 20,00% Neutraal 1 Eens 3 60,00% Helemaal eens 1 20,00%
De complexiteit van de organisatie van het Zorgcentrum Wondzorg vergroot de nood aan evaluatie en bijsturing. Het wondzorgteam bestaat uit verschillende verpleegkundige wondzorgconsulenten en artsen die gespecialiseerd zijn in verschillende deelgebieden, zoals vasculaire chirurgie, endocrinologie, orthopedie, dermatologie, enzovoort. Op die manier is men in staat om de patiënt multidisciplinair te onderzoeken en behandelen, wat de genezing ten goede komt. Naast deze samenwerking binnen het wondzorgteam zelf, moet eveneens samengewerkt worden met de verpleegkundigen en artsen op de verschillende diensten waar de consulten
1
4,4
4
134
BIJLAGEN
INLEIDING
21. Verpleegkundigen op de afdelingen nemen voldoende initiatief om zelf de wondverzorging uit te voeren, onder begeleiding en volgens de richtlijnen van de wondzorgconsulent # % 0 0,00% Gemiddelde score 4,2 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 0,00% Neutraal 0 Eens 4 80,00% Helemaal eens 1 20,00%
plaatsvinden. Om de genezing van de patiënt te verbeteren en om de patiënt tevreden te houden, is een goede samenwerking tussen alle betrokken partijen essentieel. Om de werking van het Zorgcentrum Wondzorg in het Universitair Ziekenhuis Gent op een degelijke manier te kunnen evalueren, zal de consultvoering, zoals die voornamelijk gebeurt door de wondzorgconsulenten, geobserveerd worden. Deze werking zal dan in de eerste plaats vergeleken worden met soortgelijke initiatieven in het binnen- en buitenland. Door bestaande gelijkenissen of verschillen in kaart te brengen, kunnen voorstellen tot eventuele aanpassingen van de eigen werking geformuleerd worden.
3.2.4 Functioneren van de experten 3. De experten uit de cellen (cel decubitus, cel stomatherapie, cel negatieve druktherapie, ) bieden een belangrijke meerwaarde aan de werking van het wondzorgteam # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,6 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 2 40,00% Eens 3 60,00% 0,00% Helemaal eens 0
17. Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 Oneens 1 20,00% Neutraal 2 40,00% Eens 2 40,00% 0,00% Helemaal eens 0
Wil de evaluatie een correcte weergave zijn van hoe het Zorgcentrum Wondzorg functioneert, dan zijn de meningen van al de betrokken partijen cruciaal. Hiervoor zal dan ook een bevraging gebeuren bij alle leden van het wondzorgteam (wondzorgconsulenten en artsen) en bij de verpleegkundigen op de diensten waar de consulten plaatsvinden. De topics die in deze vragenlijsten aan bod komen zijn communicatie, functioneren van de andere betrokken partijen, eigen functioneren en enkele organisatorische aspecten, zoals ambulante opvolging van de patiënt, werking van het elektronisch patiëntendossier en het tijdsaspect. Deze uiteenzetting is opgebouwd uit een literatuurstudie, de probleemen doelstelling, een beschrijving van de onderzoeksmethode, de resultaten, de discussie en aanbevelingen voor verder onderzoek en tot slot de conclusie. Helemaal op het einde vindt u nog de literatuurlijst en de bijlagen terug.
3,2
133
2
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE 10. Ik krijg voldoende ondersteuning van de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling bij de opvolging van een concrete patiënt # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 3 60,00% Eens 2 40,00% 0,00% Helemaal eens 0
1 Inleiding Naar schatting vijf miljoen Amerikanen lijden aan chronische open wonden, die kunnen geïnfecteerd raken, gangreneus worden en in sommige gevallen amputatie vereisen. De kost van wondzorg wordt geschat op vijf tot zeven biljoen dollar per jaar en stijgt met gemiddeld tien procent per jaar. Deze indrukwekkende cijfers kunnen toegeschreven worden aan de vergrijzing van de bevolking en de stijging van het aantal comorbiditeiten (Ennis, Valdes & Meneses, 2004). Ahn & Salcido (2008) bevestigen dat chronische wonden, zoals decubitus, veneuze ulcera en diabetische voet significante uitdagingen stellen aan de revalidatie van de patiënt, zowel door de hoge incidentie en prevalentie van deze laesies, als door de inspanningen die nodig zijn voor hun management. Zo stelt men vast dat decubitus prevalentieratio s heeft van 10 tot 18 procent, wat resulteert in een jaarlijkse behandelingskost tussen drieënhalf en zeven biljoen dollar in de Verenigde Staten.
3,4
13. Ik kan steeds terecht bij de verpleegkundigen op de afdelingen voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,8 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 1 20,00% Eens 4 80,00% 0,00% Helemaal eens 0
In Denemarken wordt aangenomen dat 50.000 tot 60.000 mensen, wat neerkomt op ongeveer één procent van de populatie, gedurende lange tijd probleemwonden ervaart (Gottrup, 2005). De totale uitgaven voor de behandeling van wonden worden berekend op ongeveer twee tot drie procent van het totale budget van de gezondheidszorg in Denemarken (Gottrup, Holstein, Lohmann, Jørgensen & Karlsmar, 1998).
15. Ik kan steeds terecht bij de behandelende arts voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,2 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 Oneens 1 20,00% Neutraal 2 40,00% Eens 2 40,00% 0,00% Helemaal eens 0
Uit deze cijfers kunnen we afleiden dat wondzorg een belangrijk onderdeel vormt van de gezondheidszorg, dat zeker de nodige aandacht verdient. Verder in dit werk wordt besproken hoe men de wondzorg best kan aanpakken, maar eerst wordt even dieper ingegaan op de complexiteit van wonden en hun behandeling.
3
132
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
3.2.2 Functioneren van de andere leden van het wondzorgteam
2 Wondzorg, een complexe materie
4. Ik krijg voldoende ondersteuning van de artsen van het wondzorgteam bij vragen of problemen in verband met wondzorg van een concrete patiënt # % 1 2,38% Gemiddelde score 4 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 0,00% Neutraal 0 9,52% Eens 4 0,00% Helemaal eens 0
2.1 De wondclassificatie Om een wonde te beoordelen moeten volgens Dealey (1999) verschillende factoren in beschouwing genomen worden. Een eerste is de wondclassificatie. Hierin wordt bepaald of het gaat om een chronische wonde, een acute wonde of een postoperatieve wonde. Chronische wonden zijn meestal van lange duur en de patiënten hebben vaak multifactoriële problemen waardoor de wonde traag geneest. Acute wonden zijn meestal traumatische wonden, zoals schaafwonden en brandwonden. Postoperatieve wonden zijn acute wonden als gevolg van een operatie.
20. De samenwerking met de verschillende artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog, vasculair chirurg, plastisch chirurg ) verloopt goed # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,4 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 3 60,00% Eens 2 40,00% 0,00% Helemaal eens 0
Na de bepaling van het soort wonde, wordt gekeken naar de diepte, de vorm en de grootte ervan. Ook de hoeveelheid wondexsudaat wordt steeds gecontroleerd, omdat deze factoren veel informatie geven over de toestand van de wonde en van belang zijn voor de keuze van de behandeling. Ten slotte geeft het uitzicht van de wonde een indicatie van het stadium van de genezing of van eventuele complicaties. Voor de evaluatie van het uitzicht bestaan verschillende systemen, zoals het rood geel zwart systeem (European Wound Management Association). Op basis van de kleur en het uitzicht van de wonde wordt bepaald in welke stadium van genezing de wonde is. Bij elke stadium hoort dan een gepaste behandeling (Walther, Beachman & Ginsburg, 1996). Een concept dat hiermee verwant is, is TIME, dat als doel heeft om het wondbed te optimaliseren door necrose te verwijderen, oedeem en exsudaat te verminderen, bacteriële last te verminderen en andere abnormaliteiten die de genezing in de weg staan, te corrigeren. Meer specifiek richt het zich op vier componenten, die terug te vinden zijn in figuur één.
3.2.3 Functioneren van de verpleegkundigen en de artsen op de afdelingen 5. De verpleegkundigen op de afdelingen werken goed mee aan de wondverzorging als ik langskom voor een consult # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 2,38% Neutraal 1 9,52% Eens 4 0,00% Helemaal eens 0
3,8
131
4
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
3.2 Wondzorgconsulenten 3.2.1 Communicatie 9. De communicatie met de verpleegkundigen op de afdelingen verloopt vlot # % 0 0,00% Gemiddelde score 3,8 Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 Neutraal 1 20,00% Eens 4 80,00% 0,00% Helemaal eens 0
Figuur 1: TIME concept. Schultz et al., 2003
2.2 Diagnostiek van chronische wonden Om een chronische wonde naar behoren te beoordelen, moet een grondige anamnese gebeuren. Dit houdt volgens Fonder et al. (2008) in dat men eerst en vooral de voorgeschiedenis van de patiënt overloopt. Enkele onderwerpen die hier zeker aan bod moeten komen zijn de beschrijving van het ontstaan van de wonde, een voorgeschiedenis van eerdere wonden, familiale voorgeschiedenis van chronische wonden, dermatologische condities die de patiënt vatbaarder maken voor ulcera, oedeem, aan- of afwezigheid van pijn, condities die de patiënt vatbaarder maken voor wondontwikkeling of zwakke genezing (bijvoorbeeld HIV/AIDS, sikkelcelanemie, chemotherapie, enzovoort) en vroegere hospitalisatie en operaties.
16. De communicatie onderling tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 0,00% Neutraal 0 Eens 4 80,00% Helemaal eens 1 20,00%
Verder moet in de anamnese ook de medicatie van naderbij bekeken worden, omdat de patiënt soms een verhoogd risico loopt op wondinfectie of allergisch reageert bij de inname van bepaalde medicatie. Ook de voeding moet in beschouwing genomen worden, omdat een goede voedingsstatus (met inname van voldoende vitaminen, zink, koper, en dergelijke) essentieel is voor een goede wondheling. Als laatste moet ook de psychosociale situatie van de patiënt bevraagd worden. Hierbij spreken we dan meer bepaald over de individuele motivatie, bekwaamheden, thuisomgeving en financiële situatie van de patiënt. Ook gewoontes zoals alcoholgebruik en roken moeten genoteerd worden, omdat beide geassocieerd kunnen worden met wondheling (Fonder et al., 2008).
18. Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling # % 0 0,00% Gemiddelde score Geen mening 0,00% Helemaal oneens 0 0,00% Oneens 0 4,76% Neutraal 2 7,14% Eens 3 0,00% Helemaal eens 0
Na deze anamnese dient men over te gaan tot het fysiek onderzoek, want een accurate en objectieve beoordeling van chronische wonden is essentieel voor het effectief management van de wonde (Goldman
5
4,2
3,6
130
BIJLAGEN 19. Ik heb voldoende informatie vanuit het consultverslag van de wondzorgconsulent om zelf de wondverzorging uit te voeren Cardio Nefro Derma Ger IZ %
%
%
%
%
LITERATUURSTUDIE
TOT
TOT
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
0,00%
37,50%
0,00%
5,90%
16,70%
5
9,62%
Neutraal
14,30%
25,00%
42,90%
47,10%
0,00%
17
32,69%
Eens
71,40%
37,50%
50,00%
35,30%
83,30%
26
50,00%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
0,00%
11,80%
0,00%
3
5,77%
Gem score
4
3
3,54
3,53
3,67
3,53
d. Afspraak maken 7. Het systeem om een nieuw consult te plaatsen is gemakkelijk Cardio Nefro Derma Ger IZ %
%
%
%
%
TOT
TOT
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
14,30%
0,00%
0,00%
11,80%
16,70%
4
7,69%
Neutraal
14,30%
12,50%
21,40%
23,50%
16,70%
10
19,23%
Eens
28,60%
75,00%
78,60%
52,90%
33,30%
30
57,69%
Helemaal eens
42,90%
12,50%
0,00%
11,80%
33,30%
8
15,38%
4
4
3,65
3,83
3,81
Gem score
3,79
& Salcido, 2002). In de studie van Van Rijswijk en Polansky (1994) is aangetoond dat een wekelijkse klinische evaluatie van de wonde noodzakelijk is om niet-effectieve behandelingen te vermijden. Deze evaluatie moet volgens hen minstens de volgende aspecten omvatten: het bepalen hoelang de wonde reeds bestaat, wat de lengte, breedte, diepte en oppervlakte van de wonde is, hoe de staat van de wondomgeving is, of de wonde geïnfecteerd is en welke types weefsel aanwezig zijn. Bij een eendimensionale bepaling van de afmetingen worden de lengte, breedte en diepte van de wonde gemeten met een liniaal. Het is weliswaar niet eenvoudig om deze metingen op een objectieve manier uit te voeren. In de regel is de lengte steeds de langste afstand tussen twee punten in de periferie van de wonde en de breedte de langste afstand tussen twee lijnen die parallel aan de lengtelijn de wondperiferie kruisen. Een probleem dat dit met zich meebrengt is dat sommige wonden dezelfde lengte en breedte kunnen hebben, maar wel veel kunnen verschillen van vorm en gebied (zie figuur twee). Hierdoor kunnen ze verkeerdelijk beoordeeld worden als wonden van dezelfde ernst (Haghpanah, Bogie, Wang, Banks & Ho, 2006).
Figuur 2: Lengte en breedte van verschillende wonden. Ahn, 2008.
Deze eendimensionale bepaling is de methode die meest frequent gebruikt wordt in de opvolging van chronische wonden. Hiernaast bestaan er echter nog andere meetmethoden, waar men bijvoorbeeld gebruik zal maken van formules die het volledige gebied meten (Thomas & Finney, 1995) of planimetrie, waarbij de oppervlakte van het gebied berekend wordt door het opsporen van de grenzen van de wonde (Haghpanah et al., 2006). Deze methodes, zeggen Thomas & Finney (1995), zijn vaak gesofisticeerd en duur.
129
6
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
c. Elektronisch patiëntendossier
2.3 De behandeling van chronische wonden
6. Ik vind voldoende informatie over de voorgestelde wondverzorging terug in het consultantwoord in het patiëntendossier Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
Na de evaluatie van de wonde en het vaststellen van de oorzaak/oorzaken, zal beslist worden hoe de wonde zal behandeld worden. Volgens Erwin-Toth en Hocevar (1995) is het selecteren van het juiste verband uit de meer dan 400 soorten wondverbanden op de markt, één van de meest uitdagende aspecten van wondzorg. Gelukkig delen alle strategieën in wondmanagement dezelfde doelen voor de meeste types van wonden:
%
Het necrotisch weefsel verwijderen De infectie voorkomen, elimineren en controleren Het exsudaat absorberen Een vochtige wondomgeving behouden De wonde beschermen tegen verdere verwonding De huid rond de wonde beschermen tegen blootstelling aan wondvocht, trauma door de verbanden en infectie
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
16,70%
1
1,92%
Oneens
14,30%
12,50%
21,40%
23,50%
33,30%
11
21,15%
Neutraal
42,90%
25,00%
35,70%
35,30%
16,70%
17
32,69%
Eens
14,30%
62,50%
35,70%
35,30%
33,30%
19
36,54%
Helemaal eens
28,60%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
3
5,77%
3,5
3,15
3,24
2,67
Gem score
3,57
3,24
Voor bepaalde wonden komen verschillende soorten verbanden in aanmerking. Welk verbandmiddel uiteindelijk gekozen wordt, kan bepaald worden door de voorkeur van de patiënt of de zorgverlener en op basis van de totale kost (Erwin-Toth & Hocevar, 1995). Volgens Dealey (1999) spelen ook effectiviteit en gemak van gebruik een belangrijke rol in de keuze van verbandmiddelen.
11. De wondzorgconsulenten registreren gedetailleerd de bevindingen in het dossier van de betrokken patiënt Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
Wondgenezing is zo individueel als de wonde op zich. Het begrijpen van de dynamiek van wondgenezing zowel de pathologische processen als de helingsprocessen zal helpen om het juiste verband te kiezen. Het is essentieel om de patiënt holistisch te benaderen, want vooral de wijze waarop een patiënt het ziekteproces ondergaat en zijn voedings- en immuunstatus kunnen de genezing beïnvloeden. Een gecoördineerd plan van verzorging, met open communicatie tussen dokters en verpleegkundigen, is een essentiële component van succesvol wondmanagement (Erwin-Toth & Hocevar, 1995).
%
%
%
%
%
#
TOT %
0,00%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Helemaal oneens
28,60%
0,00%
0,00%
0,00%
33,30%
4
7,69%
Oneens
14,30%
25,00%
14,30%
35,30%
0,00%
11
21,15%
Neutraal
42,90%
50,00%
42,90%
23,50%
33,30%
19
36,54%
Eens
14,30%
25,00%
35,70%
35,30%
33,30%
16
30,77%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
1
1,92%
Gem score
2,43
3,23
3,12
2,67
Geen mening
3
2,98
Uit een onderzoek in het centrale gedeelte van Kopenhagen kwam naar voor dat slechts 51% van alle patiënten met chronische wondproblemen een diagnostisch onderzoek gekregen hebben. Van
7
128
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
b. Timing van de consulten 20. De wondzorgconsulenten komen langs op de aangekondigde tijdstippen Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT % Geen mening
%
%
%
%
#
TOT %
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
14,30%
50,00%
14,30%
0,00%
0,00%
7
13,46%
Oneens
14,30%
12,50%
50,00%
29,40%
0,00%
14
26,92%
Neutraal
42,90%
0,00%
28,60%
17,60%
50,00%
13
25,00%
Eens
28,60%
37,50%
7,10%
47,10%
33,30%
16
30,77%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90%
16,70%
2
3,85%
Gem score
2,86
2,25
2,29
3,29
3,67
2,85
alle patiënten met veneuze beenwonden is 40 % niet behandeld met compressie. Van de patiënten met wonden aan de voet is 34 % niet onderzocht op diabetes mellitus en slechts 50 % van de patiënten met decubitus hebben een georganiseerde behandeling gekregen (Vestergaard, Holländer, Black & Gottrup, 1998). Door gebrek aan organisatie in de wondzorg, wordt de meeste wondzorg geleverd door individuen, eerder dan door een team, wat niet het meest interessant is voor de patiënt (The National Pressure Ulcer Advisory Panel, 1989). Hier wordt reeds de aanzet gegeven voor de nood aan gespecialiseerde centra, die multidisciplinaire wondverzorging aanbieden. In het volgende onderdeel wordt dieper ingegaan op wondzorgcentra en hun functie.
3 Wondzorgcentra 26. Het tijdstip waarop de wondzorgconsulenten langskomen, is vlot te combineren met de andere activiteiten op de hospitalisatieafdeling Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT % Geen mening
%
%
%
%
#
TOT %
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
14,30%
37,50%
50,00%
5,90%
0,00%
12
23,08%
Oneens
42,90%
25,00%
28,60%
35,30%
33,30%
17
32,69%
Neutraal
28,60%
25,00%
21,40%
17,60%
50,00%
13
25,00%
Eens
14,30%
12,50%
0,00%
35,30%
16,70%
9
17,31%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
1
1,92%
Gem score
2,43
2,13
1,71
3
2,83
2,42
127
3.1 Inleiding Als ideaal wordt een wondzorgcentrum voorgesteld, dat multidisciplinair werkt, hoogopgeleid personeel in dienst heeft, dat zo mogelijk voltijds instaat voor de behandeling van patiënten met alle types van wonden, en dit doorheen het volledige proces van behandeling (Gottrup, 2005). Het concept van een multidisciplinair wondzorgcentrum maakt het mogelijk om gestandaardiseerde diagnostische en behandelingsprocessen te organiseren (Gottrup, 2004b). In figuur drie is een voorbeeld van een behandelingsverloop terug te vinden dat in een wondzorgcentrum gehanteerd kan worden. Dit standaardiseren van behandelplannen leidt tot een grotere continuïteit van wondbehandeling (Gottrup, 2004b) en blijkt de genezing van bepaalde chronische wonden te verbeteren. Zo werd in een studie van Gibbons et al. (2003), door de introductie van het multidisciplinair concept, een reductie van 84 % bereikt in de incidentie van amputatie van de onderste ledematen.
8
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
Zoals hier al te lezen valt, is de multidisciplinaire aanpak van chronische wonden een zeer belangrijk kenmerk van een wondzorgcentrum. Het is namelijk zo dat de teambenadering en samenwerking tussen al de gezondheidszorgprofessionals noodzakelijk is om kwaliteitsvolle holistische zorg te voorzien (Gottrup, Holstein, Jørgensen, Lohmann & Karslmar, 2001; Gottrup, 2003a).
16. Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde zorgt de wondzorgconsulent voor een adequate planning van de verdere ambulante opvolging Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
Reeds in 1994 werd, onder andere door de American Diabetes Association s Council on Foot Care, een multidisciplinaire aanpak van de diabetesvoet aanbevolen. Deze aanbeveling erkende de nood aan samenwerking tussen zorgverstrekkers vanuit verschillende disciplines voor een optimale behandeling van diabetesvoetproblematiek. Sindsdien zijn zeer veel wondzorgcentra opgericht, onder andere in Denemarken en in de Verenigde Staten (Doan-Johnson, 1998). Het personeel van een multidisciplinair wondzorgcentrum komt uit verschillende relevante specialiteiten en men werkt samen aan de behandeling van probleemwonden, ongeacht de specialiteit of vroegere educatie. De ideale multidisciplinaire personeelsbezetting bestaat uit artsen, verpleegkundigen, podologen, fysiotherapeuten, administratieve ondersteuning, chirurgen en techniekers (Gottrup, 2005). De bedoeling is dat alle types van personeelsleden op hetzelfde moment aanwezig zijn, wat toelaat dat behandelplannen afgerond worden tijdens het bezoek van de patiënt (Gottrup et al., 2001).
21. De gehospitaliseerde patiënt krijgt bij ontslag voldoende informatie over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
%
%
%
%
#
%
Geen mening
14,30%
12,50%
14,30%
5,90%
83,30%
10
19,23%
Helemaal oneens
14,30%
12,50%
0,00%
5,90%
0,00%
3
5,77%
Oneens
28,60%
25,00%
21,40%
29,40%
0,00%
12
23,08%
Neutraal
14,30%
25,00%
42,90%
47,10%
16,70%
18
34,62%
Eens
28,60%
25,00%
21,40%
5,90%
0,00%
8
15,38%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Gem score
2,67
2,71
%
%
2,6
%
3
%
2,76
TOT
#
%
0,00%
12,50%
7,10%
5,90% 100,00%
9
17,31%
Helemaal oneens
14,30%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
2
3,85%
Oneens
14,30%
25,00%
0,00%
23,50%
0,00%
7
13,46%
Neutraal
42,90%
62,50%
64,30%
47,10%
0,00%
25
48,08%
Eens
28,60%
0,00%
21,40%
23,50%
0,00%
9
17,31%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Gem score
2,86
2,71
3,08
Geen mening
9
%
3
%
TOT
3
2,95
126
BIJLAGEN 5. Ik vind het belangrijk dat ik als verpleegkundige actief betrokken wordt bij de wondverzorging als de wondzorgconsulent langskomt Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
%
%
%
%
#
LITERATUURSTUDIE
TOT %
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
14,30%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Oneens
0,00%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Neutraal
14,30%
0,00%
14,30%
0,00%
0,00%
3
5,77%
0,00%
50,00%
50,00%
64,70%
16,70%
23
44,23%
71,40%
50,00%
28,60%
35,30%
83,30%
24
46,15%
4,14
4,5
4
4,35
4,83
4,31
Geen mening Helemaal oneens
Eens Helemaal eens Gem score
3.1.5 Organisatie a. Ambulante opvolging 9. Als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling vanuit de wondkliniek Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
%
%
Geen mening
28,60%
12,50%
28,60%
Helemaal oneens
28,60%
0,00%
Oneens
0,00%
Neutraal
28,60%
Eens Helemaal eens Gem score
%
#
%
5,90%
33,30%
10
19,23%
7,10%
0,00%
33,30%
5
9,62%
37,50%
7,10%
23,50%
16,70%
9
17,31%
50,00%
28,60%
58,80%
16,70%
21
40,38%
14,30%
0,00%
28,60%
5,90%
0,00%
6
11,54%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
2,4
2,57
3,1
%
TOT
2,8
1,75
Figuur 3: Verloop van de behandeling in een wondzorgcentrum. Het is een voorbeeld van het Copenhagen Wound Healing Center (WHC) en de departementen waarmee het samenwerkt (CD). Gottrup, 2003b.
2,68
125
10
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN 22. Ik kan steeds rekenen op de medewerking van de experten uit de cellen Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
In figuur vier is een voorbeeld terug te vinden van een multidisciplinair team in het wondzorgcentrum in Bremen, Duitsland. De figuur geeft weer welke de betrokken partijen zijn, hoe deze met elkaar interageren en wie welke taken toebedeeld krijgt.
%
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
25,00%
0,00%
5,90%
16,70%
4
7,69%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Oneens
14,30%
25,00%
7,10%
35,30%
0,00%
10
19,23%
Neutraal
42,90%
37,50%
57,10%
35,30%
50,00%
23
44,23%
Eens
42,90%
12,50%
28,60%
17,60%
33,30%
13
25,00%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
1
1,92%
Gem score
3,29
2,83
3,07
2,94
3,4
3,06
3.1.4 Eigen functioneren 2. Ik ben tevreden met mijn bijdrage aan de wondverzorging tijdens een wondconsult door de wondzorgconsulenten Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
0,00%
0,00%
28,60%
0,00%
0,00%
4
7,69%
Neutraal
57,10%
50,00%
42,90%
35,30%
0,00%
20
38,46%
Eens
42,90%
50,00%
28,60%
64,70%
83,30%
27
51,92%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
16,70%
1
1,92%
Gem score
3,43
3,5
4,17
3,48
3
3,65
Figuur 4: Illustratie van het multidisciplinair netwerk en gerelateerde taken. Jan en & Becker, 2007.
11
124
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
3.1.3 Functioneren van de experten
3.2 Denemarken
3. De experten uit de cellen (cel decubitus, cel stomatherapie, cel negatieve druktherapie, ) bieden een belangrijke meerwaarde aan de werking van het wondzorgteam Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
Denemarken is een pionier geweest in het oprichten van gespecialiseerde wondzorgcentra. Het Copenhagen Wound Healing Center (CWHS) is opgericht in 1996 en gehuisvest in het Bispebjerg University Hospital in Kopenhagen. Het University Center of Wound Healing (UCWH) is opgericht in 2003 in het Odense University Hospital in Odense (Gottrup, Holstein, Jørgensen, Lohmann & Karlsmar, 2001). Deze centra dienen in veel gevallen als voorbeeld voor andere wondzorgcentra, en dit geldt ook voor het Zorgcentrum Wondzorg van het UZ Gent. Om een beeld te vormen van hoe een ideaal wondzorgcentrum eruit ziet, zal dan ook vaak verwezen worden naar de werking van de centra in Denemarken.
%
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
0,00%
7,10%
11,80%
33,30%
5
9,62%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
14,30%
0,00%
14,30%
5,90%
0,00%
4
7,69%
Neutraal
14,30%
37,50%
28,60%
29,40%
16,70%
14
26,92%
Eens
57,10%
62,50%
42,90%
47,10%
50,00%
26
50,00%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
7,10%
5,90%
0,00%
3
5,77%
3,63
3,46
3,6
3,75
Gem score
3,71
3,6
14. Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
12,50%
7,10%
11,80%
16,70%
5
9,62%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
14,30%
0,00%
14,30%
11,80%
0,00%
5
9,62%
Neutraal
42,90%
75,00%
42,90%
41,20%
66,70%
26
50,00%
Eens
42,90%
12,50%
35,70%
29,40%
16,70%
15
28,85%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
1
1,92%
Gem score
3,29
3,14
3,23
3,33
3,2
3,26
3.2.1 Copenhagen Wound Healing Center (CWHS) Het ideale model voor een wondzorgcentrum is waarschijnlijk een onafhankelijke klinische multidisciplinaire afdeling die alle types van problematische wonden behandelt. Dergelijk centrum zou zowel moeten bestaan uit een poliklinische afdeling als uit een hospitalisatieafdeling, met bedden die enkel voor patiënten met wonden voorzien zijn. Het Copenhagen Wound Healing Center gebruikt dergelijk concept (Gottrup, 2004b). Een groot voordeel van dit model is dat alle patiënten doorverwezen zijn en dus al een behandeling krijgen door een instelling voor gezondheidszorg. De economische last van deze patiënten is sowieso aanwezig, en behandeling in een gespecialiseerd wondzorgcentrum creëert weinig of geen extra kost. Een tweede belangrijk voordeel is dat de goede resultaten die behaald werden door het gebruik van chirurgische expertise in het centrum, niet mogelijk zouden zijn zonder toewijzing aan bedden waar het personeel speciaal onderwezen is om zorg te dragen voor alle aspecten van wondbehandeling. Deze resultaten zijn kosten-effectief in de relatie tussen de economische last voor de maatschappij en de verbetering van kwaliteit van leven voor de patiënten (Gottrup, 2004a). In het CWHS duren routinebezoeken gemiddeld 35 tot 40 minuten en er worden zo n veertig- of vijvenveertigtal patiënten per dag
123
12
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
behandeld. De meerderheid van de ambulante patiënten heeft een diabetische voetwonde of een beenulcus, een kleinere hoeveelheid heeft decubitus of andere ulcera. In de hospitalisatieafdeling worden bedden ter beschikking gesteld in functie van het aantal verwachte doorverwijzingen. In het CWHS zijn bijvoorbeeld twintig bedden voorzien voor patiënten met probleemwonden (Gottrup et al., 2001). Binnen de hospitalisatieafdeling is samenwerking met specialisten uit de interne geneeskunde, diabetologie, microbiologie en vasculaire chirurgie zeer belangrijk (Gottrup, 2005).
24. De wondzorgconsulenten volgen de wonde goed op Cardio Nefro Derma Ger
De oprichting van een dergelijk onafhankelijk centrum kan echter moeilijk zijn in relatie tot het bestaande gezondheidszorgsysteem en tot het aanwezige specialiteitensysteem van artsen. Een dergelijk centrum is dan ook moeilijk te realiseren in bijvoorbeeld de context van de Belgische gezondheidszorg.
%
%
%
%
IZ
TOT
TOT
%
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
14,30%
25,00%
21,40%
5,90%
0,00%
7
13,46%
Neutraal
14,30%
0,00%
14,30%
35,30%
16,70%
10
19,23%
Eens
57,10%
75,00%
64,30%
52,90%
83,30%
33
63,46%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
2
3,85%
3,5
3,43
3,59
3,83
Gem score
3,71
3,58
25. De consulenten nemen de tijd om bepaalde aspecten van de wondzorg voor te tonen Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
3.2.2 University Center of Wound Healing (UCWH) Het UCWH focust op een structuur gerelateerd aan bestaande departementen en medische specialiteiten. Twaalf bedden zijn, in het gespecialiseerde departement plastische en reconstructieve chirurgie, toegewezen aan patiënten met probleemwonden. Een multidisciplinair team, met leden van alle gerelateerde departementen, draagt zorg voor deze patiënten en voor de patiënten in het dagziekenhuis (Gottrup, 2004a). Enkel het wondzorgpersoneel werkt hier voltijds met wonden, ander personeel uit het team, die minder uren in het centrum werken, komen uit de betrokken afdelingen (plastische chirurgie, orthopedie, vasculaire chirurgie, interne geneeskunde, dermatologie, ) (Gottrup, 2004b). Veel van de voordelen van het onafhankelijk centrum kunnen ook in deze vorm bereikt worden. Een extra voordeel van het UCWH is dat alle teamleden tewerkgesteld zijn in bestaande departementen en dat het model is ontwikkeld zonder enige veranderingen door te voeren aan de bestaande structuur van het gezondheidszorgsysteem. Een mogelijk nadeel is hier dat het betrekken van meerdere departementen het beslissingsproces kan vertragen en kan leiden tot moeilijkheden in het behalen van gestandaardiseerde behandelplannen. Om te bepalen welk systeem nu best functioneert
%
%
%
%
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
7,10%
5,90%
0,00%
2
3,85%
Helemaal oneens
0,00%
12,50%
14,30%
0,00%
0,00%
3
5,77%
Oneens
0,00%
25,00%
21,40%
17,60%
0,00%
8
15,38%
Neutraal
42,90%
37,50%
35,70%
29,40%
66,70%
20
38,46%
Eens
42,90%
25,00%
21,40%
41,20%
33,30%
17
32,69%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
2
3,85%
2,75
2,69
3,38
3,33
Gem score
13
%
TOT
3,71
3,14
122
BIJLAGEN 18. Ik kan goed samenwerken met de verschillende artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog,vasculair chirurg, plastisch chirurg ) Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
zal een vergelijking gebeuren op vlak van patiëntentevredenheid, resultaat en kosten-effectiviteit (Gottrup, 2004a). TOT
%
%
%
#
%
Geen mening
28,60%
0,00%
21,40%
11,80%
16,70%
8
15,38%
Helemaal oneens
14,30%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Oneens
28,60%
12,50%
7,10%
17,60%
16,70%
8
15,38%
Neutraal
14,30%
75,00%
42,90%
58,80%
33,30%
25
48,08%
0,00%
12,50%
28,60%
11,80%
33,30%
9
17,31%
14,30%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
1
1,92%
3,27
2,93
3,2
Eens Helemaal eens Gem score
2,6
%
LITERATUURSTUDIE
3
23. De samenwerking met de wondzorgconsulenten verloopt vlot Cardio Nefro Derma Ger IZ %
%
%
%
%
3,02
TOT
TOT
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
14,30%
0,00%
0,00%
2
3,85%
Oneens
14,30%
37,50%
7,10%
0,00%
0,00%
5
9,62%
Neutraal
28,60%
12,50%
57,10%
41,20%
0,00%
18
34,62%
Eens
42,90%
50,00%
21,40%
52,90%
83,30%
24
46,15%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
0,00%
5,90%
16,70%
3
5,77%
3,13
2,86
3,65
4,17
3,4
Gem score
3,57
121
3.2.3 De Deense gezondheidszorg Het Deense gezondheidszorgsysteem is onderverdeeld in veertien regio s en elk van deze regio s zou een gestandaardiseerd multidisciplinair wondgenezingsteam moeten hebben, dat is samengesteld met lokaal personeel. Het team moet een verwijzingscentrum zijn voor wondpatiënten uit deze lokale regio en moet behandelplannen opstellen. Een klein segment van patiënten heeft meer gespecialiseerde behandeling nodig in een tertiair gecentraliseerd wondzorgcentrum. In landen zoals Denemarken, dat iets meer dan vijf miljoen inwoners telt, zullen één of twee gespecialiseerde centra deze nood invullen (Gottrup, 2004b). Dit systeem wordt weergegeven in figuur vijf. Het Deense sociale verzekeringssysteem is een van de riantste ter wereld. Zowel de gezondheidszorg als het onderwijs zijn gratis en ook voor kinderopvang en werkloosheidsuitkeringen staat Denemarken heel hoog gerangschikt. De vrijwel gratis Deense gezondheidszorg is grotendeels gedecentraliseerd. Het wordt gecoördineerd door het ministerie van Gezondheid, maar de provincies en steden als Kopenhagen en Frederiksberg voeren het beleid uit en nemen de nodige beslissingen. De meerderheid van de ziekenhuizen wordt dan ook beheerd door de provincies. De financiering van de gezondheidszorg vindt voor een klein gedeelte plaats door de centrale overheid, terwijl het grootste deel ervan wordt bekostigd uit provinciale belastingen. De gezondheidszorg in zijn geheel wordt voor 85 procent gefinancierd door de overheid. Gemiddeld liggen de uitgaven voor de gezondheidszorg in Denemarken onder het gemiddelde van de EUlanden. Opdat de overheid de gezondheidszorg zou kunnen financieren, vraagt men een gezondheidszorg belastingstaks aan de inwoners. Dit komt overeen met acht procent van het belastbaar inkomen.
14
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN 12. Ik kan steeds terecht bij de artsen van het wondzorgteam voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
%
%
%
%
#
%
Geen mening
14,30%
0,00%
7,10%
11,80%
0,00%
4
7,69%
Helemaal oneens
14,30%
25,00%
0,00%
5,90%
16,70%
5
9,62%
Oneens
14,30%
37,50%
28,60%
29,40%
50,00%
16
30,77%
Neutraal
57,10%
37,50%
50,00%
41,20%
16,70%
22
42,31%
Eens
0,00%
0,00%
14,30%
11,80%
16,70%
5
9,62%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Gem score
2,5
2,13
2,85
2,67
2,33
2,56
17. De wondzorgconsulenten hebben een uitgebreide expertise in verband met wondzorg Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
Figuur 5: Voorgestelde organisatie van een expertfunctie in de wondzorg, ook klinische wondheling genoemd. Gottrup, 2003b.
TOT
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
12,50%
0,00%
5,90%
0,00%
2
3,85%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
14,30%
0,00%
14,30%
5,90%
0,00%
4
7,69%
Neutraal
14,30%
62,50%
42,90%
29,40%
16,70%
18
34,62%
Eens
57,10%
25,00%
42,90%
52,90%
83,30%
26
50,00%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
2
3,85%
3,29
3,29
3,63
3,83
Gem score
3,71
3,52
Om ervoor te zorgen dat elke regio evenveel mogelijkheden heeft om in gezondheidszorg te voorzien, wordt de subsidie verdeeld volgens enkele objectieve criteria die de benodigde uitgaven reflecteren. Verder is een deel van de staatssubsidie activiteit gerelateerd. Het doel hiervan is om de regio s aan te moedigen de activiteitsgraad in de ziekenhuizen te doen toenemen.
15
120
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
4. Met mijn vragen of problemen in verband met wondzorg kan ik terecht bij de leden van het wondzorgteam (artsen, wondzorgconsulenten, ) Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT
Ook de gemeenten worden opgezadeld met een verantwoordelijkheid door het betalen van lokale gezondheidszorgtaksen (voor preventieve behandeling, zorg en rehabilitatie). Deze dragen voor 20 procent bij tot de financiering van de gezondheidszorg door de regio s (Ministry of Health and Prevention, 2010).
%
%
%
%
%
#
TOT %
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
28,60%
12,50%
0,00%
5,90%
0,00%
4
7,69%
Neutraal
0,00%
37,50%
21,40%
23,50%
0,00%
10
19,23%
Eens
28,60%
50,00%
71,40%
70,60% 100,00%
34
65,38%
Helemaal eens
42,90%
0,00%
7,10%
0,00%
4
7,69%
3,38
3,86
3,65
Gem score
3,86
0,00% 4
10. Ik kan steeds terecht bij de wondzorgconsulenten voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt Cardio Nefro Derma Ger IZ %
%
%
%
%
3,73
TOT
TOT
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
14,30%
12,50%
0,00%
5,90%
0,00%
3
5,77%
Neutraal
14,30%
25,00%
35,70%
58,80%
33,30%
20
38,46%
Eens
71,40%
62,50%
64,30%
35,30%
66,70%
29
55,77%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Gem score
3,57
3,5
3,64
3,29
3,67
3,5
3.3 Andere landen 3.3.1 Duitsland Het wondzorgcentrum in Bremen, Duitsland, werd opgericht in samenwerking met de Universiteit van toegepaste wetenschappen en is aangesloten bij een medisch centrum. Men wou evolueren van een conventionele naar een geïntegreerde wondzorg. De twee cruciale pijlers om de geïntegreerde aanpak van het centrum succesvol te implementeren zijn ontwikkelingsmanagement, wat de ontwikkeling van strikte behandelplannen en dergelijke inhoudt, en een systeem waarbij continue kwaliteit gewaarborgd wordt (Jan en & Becker, 2007). Om deze zaken te bereiken, legde men vooral de nadruk op het multidisciplinaire aspect. Men gaat er vanuit dat door de creatie en het management van een multidisciplinair netwerk, betere communicatie bereikt werd tussen alle spelers die betrokken zijn in het proces van wondzorg (Jan en & Becker, 2007). Om dit multidisciplinair netwerk te organiseren maakt men gebruik van case management, waarbij een professionele verpleegkundige het hele proces managet. Onder case management verstaat men de coördinatie en voorziening van zorg betreffende doorverwijzingen, educatie, beoordeling en evaluatie (Crumbley, Ice, Cassidy, 1999). Als gevolg van een dergelijke multidisciplinaire netwerkstructuur kan de wondbehandeling geoptimaliseerd worden, zodat bijvoorbeeld opnames, amputaties en heropnames van patiënten met chronische wonden vermeden kunnen worden. Als gevolg hiervan kan de kwaliteit van leven verbeteren, terwijl de behandelkosten verminderen (Jan en & Becker, 2007).
119
16
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
Volgens Jan en, Becker en Kuhlmann (2007) en Ragnarson Tennvall en Hjelmgren (2005) leidt deze introductie van het geïntegreerd systeem tot een kostenbesparing van om en bij de 40 procent of zelfs meer. Dit komt ook naar voor uit een studie van Wessig (2006), waaruit bleek dat de totale kost voor de behandeling van een patiënt met een doorligwonde op 3852 euro en voor de behandeling van een patiënt met een beenwonde op 4970 euro kwam. De gemiddelde genezingsduur bij een patiënt met een doorligwonde bedroeg 217 dagen en bij een patiënt met een beenwonde 280 dagen. Uit een studie van Jan en (2006) bleek dat de kosten bij een geïntegreerd zorgsysteem in drie kwart van de gevallen onder de 3000 euro bleven en dat de behandeltijd in 50 procent van de gevallen beperkt kon worden tot acht weken en in 25 procent van de gevallen tot twaalf weken. Verdere studies om kostenbesparingen te berekenen zijn nog in ontwikkeling, maar een eerste resultaat is reeds weergegeven in figuur zes (Jan en & Becker, 2007).
15. Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
%
%
%
%
#
TOT %
14,30%
0,00%
7,10%
5,90%
0,00%
3
5,77%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
28,60%
37,50%
42,90%
17,60%
0,00%
14
26,92%
Neutraal
42,90%
62,50%
42,90%
52,90%
50,00%
26
50,00%
0,00%
0,00%
7,10%
17,60%
50,00%
7
13,46%
14,30%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
2
3,85%
2,63
2,62
3,13
3,5
Geen mening Helemaal oneens
Eens Helemaal eens Gem score
3
2,94
3.1.2 Functioneren van het wondzorgteam
Jan en en Becker (2007) nemen aan dat de besparingen die bereikt worden met het geïntegreerd systeem te verklaren zijn door de meer gecoördineerde wondzorgvoorzieningen waardoor de bronnen, zoals materiaal en personeel, gepaster en efficiënter gebruikt worden. Bovendien kan aangehaald worden dat de snellere genezingstijd de therapietrouw en motivatie van de patiënt zou verbeteren waardoor de genezing opnieuw kan verbeteren.
1. De wondzorgconsulenten leveren een nuttige bijdrage aan de wondzorg op de afdeling Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT %
Op regelmatige basis werden binnen dit wondzorgcentrum evaluaties uitgevoerd. Zo kwam men tot de vaststelling dat de meeste patiënten meer vertrouwd en tevreden zijn met de werking dan voorheen. Ze appreciëren vooral het feit dat ze meer aandacht krijgen dan in het oude systeem. De verklaring hiervoor is dat de patiënten nu steeds de opportuniteit hebben om te communiceren en in contact te blijven met de gezondheidszorgprofessionals van het centrum (Jan en & Becker, 2007).
%
%
%
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
14,30%
0,00%
0,00%
2
3,85%
Oneens
14,30%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
2
3,85%
Neutraal
0,00%
12,50%
35,70%
35,30%
16,70%
13
25,00%
Eens
28,60%
87,50%
42,90%
41,20%
33,30%
24
46,15%
Helemaal eens
57,10%
0,00%
0,00%
23,50%
50,00%
11
21,15%
3,88
3,07
3,88
4,33
3,77
Gem score
17
%
TOT
4,29
118
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
Bijlage 3: De verschillende vragen gerangschikt per globaal onderwerp 3.1 Verpleegkundigen 3.1.1 Communicatie 8. De communicatie met de wondzorgconsulenten verloopt vlot Cardio Nefro Derma Ger IZ Geen mening Helemaal oneens
TOT
TOT
%
%
%
%
%
#
%
0
0
0
0
0
0
0
0,00%
0,00%
7,10%
0,00%
0,00%
1
1,92%
Oneens
14,30%
25,00%
21,40%
11,80%
0,00%
8
15,38%
Neutraal
14,30%
37,50%
35,70%
35,30%
16,70%
16
30,77%
Eens
57,10%
37,50%
35,70%
47,10%
83,30%
25
48,08%
Helemaal eens
14,30%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
2
3,85%
Gem score 3,71 3,13 3,00 3,47 3,83 3,37 13. De communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot Cardio Nefro Derma Ger IZ TOT % Geen mening Helemaal oneens
%
0,00%
0,00%
%
%
7,10%
11,80%
% 0,00%
# 3
Figuur 6: Vergelijking tussen kosten in een conventionele en een geïntegreerde behandeling: kostenbesparingen van meer dan 30 procent.
Verschillend met andere wondzorgcentra is het hier zo dat eveneens nauw wordt samengewerkt met een verzekeringsmaatschappij. Dus hier houdt men zich naast case management ook bezig met het financieel management (Jan en & Becker, 2007). 3.3.2 Verenigde Staten a. Naval Hospital Charleston
TOT % 5,77%
0,00%
25,00%
0,00%
0,00%
0,00%
2
3,85%
Oneens
28,60%
12,50%
28,60%
5,90%
50,00%
11
21,15%
Neutraal
28,60%
62,50%
57,10%
47,10%
16,70%
24
46,15%
Eens
42,90%
0,00%
7,10%
29,40%
33,30%
11
21,15%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90%
0,00%
1
1,92%
Gem score
3,14
2,38
2,77
3,4
2,83
2,96
117
Binnen het Naval Hospital Charleston (NHC) in Charleston, SouthCarolina bestaat een wondzorgcentrum, als onderdeel van het chirurgisch departement. Net als in Bremen werkt men hier volgens het principe van case management, onder leiding van een professionele verpleegkundige. Het doel is om de patiënt te assisteren in het bereiken van een optimale gezondheid en om kosten te minimaliseren (Crumbley, Ice & Cassidy, 1999). De verpleegkundige heeft de ideale kwaliteiten om de patiënt te leiden doorheen het proces, onder andere door hun brede medische kennis (Lee, Mackenzie, Dudley-Brown & Chin, 1998; Meisler & Midyette, 1994). Volgens de American Nurses Asssociation (1988) zou case management verpleging, informatie, diensten voor
18
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
doorverwijzing, toegenomen kwaliteit van leven en kostencontrole moeten voorzien binnen het continuüm van gezondheidszorgvoorzieningen. De doelen van verpleegkundige zorg en case management zijn om de patiënt aan te zetten tot zelfzorg en om complete wondgenezing te bereiken. Het case management proces dat gebruikt wordt door de wondzorgverpleegkundigen is een continue cyclus die opgesteld is naar het model van het traditionele verpleegkundig proces. Deze cyclus is weergegeven in figuur zeven. Verpleegkundig case management, wanneer het op een vaardige wijze geïmplementeerd wordt, heeft enkele opvallende resultaten opgeleverd, zowel in deze faciliteit als in andere klinieken waar verpleegkundig management wordt toegepast (Craig, 1996).
22. Ik kan steeds rekenen op de medewerking van de experten uit de cellen 1
2
3
4
5
23. Ik heb de indruk dat patiënten de consulten van het wondzorgteam als een meerwaarde beschouwen 1
2
3
4
5
Verdere opmerkingen, suggesties en toelichtingen:
Figuur 7: Het verpleegkundig case management proces. Het diagram toont de overeenkomsten tussen het verpleegkundig proces en de implementatie van verpleegkundig case management zoals het geïnterpreteerd wordt in het Naval Hospital Charleston. Crumbley, Ice & Cassidy, 1999.
Patiënten populaties die het meeste voordeel halen uit case management zijn ouderen en deze met meerdere chronische ziekten. Deze patiënten genereren enorme gezondheidszorgkosten (Lee, Mackenzie, Dudley-Brown & Chin, 1998; Moneyham & Scott, 1997;
Bedankt voor uw tijd!!
19
116
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
Kersbergen, 1996). Patiënten met chronische wonden passen in deze categorie omdat hun management zeer duur kan zijn en omdat ze voordeel halen uit intensief management. Case management biedt voordelen aan patiënten met complexe wonden door interdisciplinaire coördinatie en opvolging te voorzien, welke resulteert in kosteneffectieve behandeling en verbeterde kwaliteit van zorg (Crumbley, Ice & Cassidy, 1999).
19. De samenwerking met de andere artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog, vasculair chirurg, plastisch chirurg) verloopt goed 1
2
3
4
5
Om de werking van het centrum te evalueren wordt succes op verschillende vlakken gemeten. Verminderde tijd voor wondheling, verminderde kosten of complicaties, patiëntentevredenheid of een combinatie van deze factoren (Crumbley, Ice & Cassidy, 1999). b. Cleveland
20. Verpleegkundigen op de afdelingen nemen voldoende initiatief om op basis van de adviezen van het wondzorgteam, zelf de wondverzorging uit te voeren 1
2
3
4
In St. Augustine Manor te Cleveland, Ohio is reeds in 1992 een afzonderlijke unit met twintig bedden opgericht binnen het ziekenhuis, exclusief voor de behandeling van decubitus. Alle verpleegkundigen op de afdeling zijn getraind voor maximale preventie van huidlaesies en consistente, kosteneffectieve wondzorg, uitgevoerd onder interdisciplinair management. Sinds de opening van het centrum zijn het aantal doorligwonden gedaald. Schaffer (1993) stelt dat communicatie een sleutel tot succes is voor elke specialistische unit of programma. Toegankelijkheid is even belangrijk. Zo moeten verschillende partijen op bepaalde momenten kunnen samen zitten om een specifieke patiënt te bespreken. Om goed de resultaten van het geleverde werk te zien, moet alles ook zorgvuldig gedocumenteerd worden. Het is ook een noodzaak dat elke individuele zorgverstrekker kwaliteitsvolle zorg voorziet.
5
21. De gehospitaliseerde patiënt krijgt bij ontslag voldoende informatie over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde 1
2
3
4
5
3.4 België 3.4.1 AZ Sint-Elisabeth Zottegem Het AZ Sint-Elisabeth te Zottegem is een regionaal ziekenhuis met meer dan 300 bedden en om en bij de 750 medewerkers. Dit middelgroot regionaal ziekenhuis beschikt overp een uitgebreide wond- en voetkliniek. De wondkliniek bestaat slechts uit één
115
20
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
gespecialiseerde verpleegkundige, die indien nodig wel de hulp van een verwante arts meestal een vasculair chirurg - kan inroepen. De verpleegkundige is voltijds bezig met de wondverzorging binnen het ziekenhuis, zowel bij ambulante als gehospitaliseerde patiënten. De verhouding wordt geschat op tien procent interne en negentig procent externe patiënten. De wondverpleegkundige werkt, naast met de afdeling vasculaire chirurgie, nauw samen met de afdeling dermatologie, waardoor ze zich vaak op wederzijds advies beroepen.
15. De communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot 1
De consultatietijd per patiënt bedraagt een half uur. Na elke consultatie spreekt de verpleegkundige een verslag voor de huisdokter in op een bandopnemer. In het verslag wordt onder andere de algemene toestand van de patiënt, de toestand en evolutie van de wonde, de behandeling en de follow up besproken. Het verslag wordt door de administratie van het ziekenhuis uitgetypt en verstuurd naar de huisarts. Daarnaast wordt dit verslag eveneens elektronisch bewaard bij de gegevens van de patiënt.
2
3
4
5
16. Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen 1
De consultvoering bij gehospitaliseerde patiënten gebeurt vaak in de onderzoekskamers van de wondkliniek zelf, omdat de meeste middelen daar voorhanden zijn. Bij patiënten die er erger aan toe zijn of die moeilijk verplaatsbaar zijn of in geval van tijdsgebrek bij het verplegend personeel, wordt de verzorging uitgevoerd aan bed. De wondverpleegkundige zal steeds proberen om de wondverzorging zelf uit te voeren, zeker wanneer het gaat om specifieke zorg. Enkel in het geval van tijdgebrek zullen richtlijnen gegeven worden aan de verantwoordelijke verpleegkundige om de wondverzorging naar behoren uit te voeren.
2
3
4
5
17. Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling 1
2
3
4
5
18. Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde zorgt de wondzorgconsulent voor de nodige planning van de ambulante opvolging
De wondverpleegkundige deelt steeds op voorhand mee welke dag hij de follow up voorziet. Een uur wordt initieel niet afgesproken, maar de wondverpleegkundige telefoneert de dag zelf wel naar de afdelingen om concreter af te spreken. Vaak spreekt men zo af dat de verantwoordelijke verpleegkundige naar de wondverpleegkundige telefoneert op het moment dat de wonde verzorgd wordt, zodat overbodig werk vermeden kan worden. Op dat moment probeert de wondverpleegkundige ofwel langs te gaan bij de patiënt, ofwel brengt een verpleegkundige de patiënt tot aan de wondkliniek.
1
21
2
3
4
5
114
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
De wondverpleegkundige zal, in de mate van het mogelijke, in overleg met de patiënt bepalen welke behandeling verder voorzien moet worden. In het geval van een ambulante patiënt zal hij het benodigde verzorgingsmateriaal bestellen, zodat het opgestuurd wordt naar de patiënt thuis. Indien thuisverzorging nodig geacht wordt, neemt de verpleegkundige zelf contact op met de thuisverpleging. Voorschriften worden meegegeven en een eventuele afspraak voor follow up wordt gemaakt (Frans Meuleneire, wondverpleegkundige AZ Sint-Elisabeth).
12. Ik kan steeds terecht bij de verpleegkundigen op de afdelingen voor informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt 1
2
3
4
5
3.4.2 Zorgcentrum Wondzorg in het UZ Gent In september 2004 werd in het UZ Gent gestart met een multidisciplinaire wondkliniek voor overwegend ambulante patiënten, waarbij meerdere medische disciplines betrokken zijn. Naast deze wondkliniek bestond eveneens een werkgroep Wondzorg , die reeds jaren voordien was opgericht in de schoot van het Comité Medisch Materiaal. Deze werkgroep heeft een beleidsplan uitgeschreven voor het Zorgcentrum Wondzorg in 2006.
13. Alle wondzorgconsulenten noteren grondig de bevindingen van elke patiënt in zijn/haar dossier 1
2
3
4
5
De missie van het Zorgcentrum Wondzorg: Er wordt een optimalisering van de wondzorg beoogd bij alle disciplines, binnen het ziekenhuis en transmuraal, en dit op het vlak van patiëntenzorg, onderwijs, onderzoek en dienstverlening 14. Ik kan steeds terecht bij de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling voor informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt 1
2
3
4
Men streeft naar patiëntgerichte zorg, kwalitatief hoogstaande wondzorg die deel uitmaakt van de totale zorg voor de patiënt. Hierbij houdt men rekening met het klinisch beeld, de algemene conditie en de omgeving van de patiënt. De werkgroep wondzorg beseft dat er voor het aanbieden van kwalitatieve wondzorg nood is aan onderwijs, zowel van artsen, verpleegkundigen en paramedici. De werkgroep wil daarom een gesprekspartner vormen voor andere onderwijsinstellingen bij het verder ontwikkelen en organiseren van onderwijs, gesteund op wetenschappelijk onderzoek en ervaring. Bovendien wil de werkgroep eveneens ondersteuning bieden aan
5
113
22
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
ieder wetenschappelijk onderzoek dat bijdraagt tot betere wondverzorging. Als laatste ziet het Zorgcentrum Wondzorg zichzelf ook als maatschappelijk dienstverlener. Wetenschappelijke expertise zal overgemaakt worden aan de individuele zorgverstrekker binnen en buiten het ziekenhuis, naar andere instellingen en organisaties, naar de overheid en naar de maatschappij in haar geheel.
8. De communicatie met de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling verloopt goed 1
In zijn visie legt het Zorgcentrum Wondzorg vooral de nadruk op het feit dat de patiënt de nodige aandacht, informatie en inspraak verdient. Bovendien moet de patiënt op een vriendelijke manier benaderd worden en staat continuïteit van de zorg als centraal punt voorop. Naast het ingaan op de noden van de patiënt wil het Zorgcentrum Wondzorg er ook voor zorgen dat de zorgverstrekkers die instaan voor de wondzorg, zich goed voelen. Het multidisciplinaire karakter van de werkgroep moet de betrokkenheid van de zorgverstrekkers stimuleren.
2
3
4
5
9. De wondzorgconsulenten vormen een belangrijke meerwaarde in de werking van het zorgcentrum wondzorg 1
In het UZ Gent bestonden voor het ontstaan van het Zorgcentrum Wondzorg, reeds een aantal werkgroepen en comités rond bepaalde deelaspecten van de wondzorg. Het oprichten van het Zorgcentrum Wondzorg maakt niet dat deze structuren overbodig worden. Het Zorgcentrum Wondzorg moet eerder gezien worden als een overkoepelende structuur, die een link wil vormen tussen de verschillende gespecialiseerde werkgroepen en diensten binnen het ziekenhuis welke reeds bestonden, zoals de decubitus-werkgroep, de werkgroep rond stomazorg, het brandwondencentrum, de cel negatieve druktherapie, de cel oncologische wonden, de werkgroep rond formularium en wondzorgposter en de werkgroep van de multidisciplinaire wondkliniek.
2
3
4
5
10. De meeste hospitalisatie afdelingen lijken tevreden over de timing van de wondconsulten 1
In het kader van de optimalisatie van de patiëntenzorg zal de werkgroep wondzorg, in samenwerking met de verschillende organen ook standaarden, procedures en zorgprogramma s ontwikkelen.
2
3
4
5
11. Als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling naar de hospitalisatie-afdeling
Om te voldoen aan de noden met betrekking tot het Zorgcentrum Wondzorg zijn middelen en personeel nodig. Qua personeel zijn nu een zorgcoördinator (één voltijdse equivalent) en vier parttime wondzorgconsulenten (samen één voltijdse equivalent) in dienst.
1
23
2
3
4
5
112
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
4. Ik ben akkoord met de huidige timing van de wondzorg consulten in de namiddag 1
2
3
4
Bovendien zijn artsen uit verschillende specialiteiten nauw betrokken bij de werking van het Zorgcentrum Wondzorg. De aanstelling van de zorgcoördinator gebeurde in oktober 2007, en naar aanleiding hiervan werden een aantal zaken in verband met de organisatie van het Zorgcentrum Wondzorg geconcretiseerd. Meer bepaald stelde men een organogram op (zie figuur acht), en werkte men de structuur en werking van het zorgcentrum en de verschillende functies uit. De werking van het zorgcentrum, en vooral van de sturing ervan wordt vastgelegd in het huishoudelijk reglement. Verdere informatie over de praktische invulling van de consultvoering, is terug te vinden in het onderdeel resultaten.
5
5. De verpleegkundigen op de afdelingen staan steeds ter beschikking met de nodige informatie en ze maken het verband los als ik langskom voor een consult wondzorg 1
2
3
4
5
6. Ik vind steeds voldoende informatie over de patiënt terug in zijn/haar patiëntendossier 1
2
3
4
5
7. De communicatie met de verpleegkundigen op de afdelingen verloopt vlot 1
2
3
4
5 Figuur 8: Organogram Wondzorg
111
Functionele verbindingen van het Zorgcentrum
24
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
op u, gelieve mening/NVT).
4 Onderwijsinitiatieven Gottrup et al. (2001, 2005) stellen dat onderwijs, zowel voor als na het afstuderen, geïntegreerd moet worden in de functies van het wondzorgcentrum. De inhoud en de omvang van de opleiding moeten volgens hen ontwikkeld worden in elk land. Ennis et al. (2004) voegen hieraan toe dat als men er niet in slaagt een degelijk trainingsprogramma op te richten, dit een signaal kan zijn dat wondzorg op zich geen echte specialiteit is en dat ze geen aandacht verdient zoals andere disciplines in de geneeskunde, waarvoor wel gespecialiseerde programma s bestaan. Bovendien zou de ontwikkeling van goede trainingsprogramma s de ontwikkeling van het terrein ten goede kunnen komen en potentiële aanwinsten aantrekken, die mogelijkheden zien voor het uitbouwen van een professionele carrière.
dat
dan
daaronder
te
vermelden
(geen
1. Ik lever een nuttige bijdrage aan het behandelen van patiënten met chronische wonden 1
2
3
4
5
2. Ik ben tevreden met mijn rol als arts in het wondzorgteam 1
2
3
4
5
4.1 Onderwijsinitiatieven in het buitenland Internationaal variëren landen op vlak van cultuur, dienstverlening, niveau van sociale ontwikkeling, toegang tot producten en vergoedingen (Ennis et al., 2004; Gottrup, 2003a). In Europa heeft het European Wound Management Association (EWMA) programma een flexibel kader gecreëerd voor educatie op het vlak van wondmanagement en op die manier verhoogt men het profiel van wondzorg in een variëteit van gezondheidszorgvoorzieningen (Gottrup, 2004b). De EWMA wil een belangrijke bron zijn voor informatie over educatie. Hiervoor moedigt men alle voorzieners van wondmanagementeducatie aan om hun opleidingen of cursussen voor te leggen aan de EWMA om goedkeuring te verkrijgen. Wanneer opleidingen goedgekeurd zijn, kunnen ze opgenomen worden op een internationale lijst (European Wound Management Association).
3. De experten uit de cellen (cel decubitus, cel stomatherapie, cel negatieve druktherapie, ) bieden een belangrijke meerwaarde aan de werking van het wondzorgteam 1
2
3
4
5
Initiatieven in educatie komen ook voor op nationaal niveau. Zo kan men aan de Universiteit van Toronto en Wales een master-niveau diploma behalen in het vakgebied van wondzorg (Ennis et al., 2004). In Frankrijk werd in 1997 een educatie model ontwikkeld met drie niveaus, waarbij na het doorlopen van de niveaus, de kandidaat een
25
110
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
schriftelijk examen moet afleggen en een thesis moet produceren, voor het programma afgerond is. De opleiding is genoemd University Diplomas in Wound Healing en in de eerste vier jaren zijn bijna 500 kandidaten afgestudeerd. In Denemarken is in 1997 een postgraduaat opleidingsprogramma gestart voor verpleegkundigen die werken met wonden, en tot in 2004 hebben ongeveer 250 verpleegkundigen het programma afgerond. Het programma duurt zes maanden en bestaat uit vier modules en een thesis (Gottrup, 2004b).
2.3 Artsen van het wondzorgteam Beste arts, In mijn masterproef, die kadert in de opleiding master in het management en het beleid in de gezondheidszorg, wil ik de werking van het Zorgcentrum Wondzorg bestuderen, en meer bepaald de consultvoering op de hospitalisatieafdelingen. In dat kader zijn we geïnteresseerd in uw mening over de werking en organisatie van de wondconsulten aan bed.
Ondertussen werkt een organisatiegroep van de Danish Wound Health Society aan de oprichting van een expertgebied in klinische wondverzorging. Geïnteresseerd medisch personeel dat werkt in alle relevante specialiteiten wordt uitgenodigd om deel te nemen (Gottrup et al., 2001; Gottrup, 2003a). Een belangrijk onderdeel van een expertconcept is een plan voor een gestandaardiseerde opleiding voor al het personeel. In het Deens model bestaan dergelijke plannen reeds voor verpleegkundigen en bovendien wordt een extensie naar een gespecialiseerde opleiding tot wondverpleegkundige reeds bediscussieerd. Voor artsen werd in Denemarken geen gestandaardiseerde opleiding opgericht, behalve een enkele chirurgische wondcursus (Gottrup, 2004b).
Hieronder staan een aantal stellingen die peilen naar uw persoonlijke mening in verband met dit onderwerp. Het invullen van deze vragenlijst neemt slechts enkele minuten van uw tijd in beslag. Aarzel niet om contact op te nemen in geval van vragen of problemen:
[email protected] of 0478/195149. Alvast bedankt, Karen Duprez Mede in naam van Prof. Dr. Hilde Beele, promotor
4.2 Onderwijsinitiatieven in België In België bestaat het WCS of Woundcare Consultant Society, dat functioneert als nationaal kenniscentrum op het gebied van wond- en huidzorg. Als belangrijkste doel stelt men het aanbieden van verantwoorde informatie rond dat deel van de verpleegkunde en verzorging dat zich bezighoudt met de behandeling van de meest uiteenlopende wonden. Om aan de toenemende vraag naar verantwoorde informatie te voldoen, heeft men het postgraduaat woundmanagement opgericht. Dit omvat twintig studiepunten en wordt in samenwerking met de Provinciale Hogeschool Limburg georganiseerd. Net als het postgraduaat stomatherapie en wondzorg, is ook dit gericht op verpleegkundigen, vroedvrouwen, artsen en andere professionele gezondheidswerkers. De opleiding omvat vijf
Geef een algemeen cijfer voor de mate waarin u al dan niet tevreden bent met de werking van het wondzorgcentrum (van 0 tot 10): Geef een score van 1 tot 5 op volgende stellingen (1= helemaal oneens, 2= oneens, 3= neutraal, 4= eens, 5= helemaal eens). Onder elke vraag is ruimte gelaten voor eventuele toelichtingen en suggesties. Voel u vrij om opmerkingen van gelijk welke aard toe te voegen, dit kan alleen maar bijdragen tot betere resultaten. Als u over een bepaalde stelling geen mening hebt of als de stelling niet van toepassing is
109
26
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
modules, die gespreid worden over 16 lesdagen. Na het slagen voor het schriftelijk examen en de casuïstiek, ontvangt de student een getuigschrift. 26. Ik denk dat de hospitalisatieafdelingen tevreden zijn over de huidige timing van de consulten in de namiddag
Clinical Nursing Consulting (CNC) is een vzw die opgericht is in 1995 en is een vereniging voor deskundigen in de wondzorg. Bovendien is het lid van de European Wound Management Association . Het heeft als doelstelling om wondreferentieverpleegkundigen, Clinical Nurse Specialists , dermatologen en chirurgen samen te brengen om de kennis in verband met wondverzorging zo breed mogelijk te verspreiden.
1
Men organiseert ook allerlei cursussen en bijscholingen. Zo werkt men samen met het Centrum voor Nascholing en Posthogeschoolvorming VZW (CNPV) om enkele studiedagen te organiseren. In samenwerking met verschillende andere partners (zoals CNBV, HBOV Brugge, AZ Sint-Elisabeth Zottegem, enzovoort) biedt men de mogelijkheid om lessen te volgen tot referentieverpleegkundige in de wondzorg. Het CNC werkt daarnaast nog samen met de Hogeschool Universiteit Brussel en de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen (KATHO) voor de oprichting van een postgraduaat Bijzondere Beroepsbekwaamheid en Beroepstitel: Verpleegkundige in de wondzorg (twintig studiepunten), verpleegkundige in de wondzorg en stomatherapie (dertig studiepunten) of verpleegkundige in de wondzorg, stomatherapie en weefselherstel (dertig studiepunten). Bij het slagen voor de opleiding wordt eveneens een getuigschrift overhandigd.
2
3
4
5
Verdere opmerkingen, suggesties en toelichtingen:
Bedankt voor uw tijd!!
Gezien opleiding inzake wondzorg een belangrijke pijler bleek voor het welslagen van de oprichting van een Zorgcentrum Wondzorg, is er mede op aansturen van de werkgroep Wondzorg van het Universitair Ziekenhuis Gent, recent ook een opleidingsinitiatief van de AUGent, namelijk EduWond, opgericht. Om dit op te richten hebben de Associatie Universiteit Gent (Arteveldehogeschool, Hogeschool Gent, Hogeschool West-Vlaanderen), de Universiteit Gent en het Universitair Ziekenhuis Gent de handen in elkaar geslagen.
27
108
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
22. De gehospitaliseerde patiënt krijgt bij ontslag voldoende informatie over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde 1
2
3
4
Het doel van EduWond is om klinische expertise en inzichten uit wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot wondzorg te bundelen en door middel van educatie breed open te stellen voor verpleegkundigen, vroedvrouwen, artsen en andere professionele gezondheidswerkers.
5
EduWond omvat verschillende deelaspecten zoals het postgraduaat stomatherapie en wondzorg, DigiWond, de WondTopics Het postgraduaat bestaat uit zowel een theoretische als een praktische opleiding, ter waarde van 30 studiepunten. Het is opgebouwd uit verschillende modules, namelijk de basisaspecten van wondzorg, diabetische voetzorg, decubitus, stomatherapie, ulcus cruris, brandwonden, acute wonden, oncologische wonden en aspecten met betrekking tot de wetgeving.
23. Ik kan steeds rekenen op de medewerking van de experten uit de cellen 1
2
3
4
5
Het dynamische uitgangspunt van de opleiding is de multidisciplinaire zorg, waarbij de patiënt en zijn omgeving centraal staan. Tijdens de opleiding wordt eveneens gebruik gemaakt van DigiWond, het e-learning pakket dat is opgericht door dezelfde partners (www.DigiWond.UGent.be).
24. Ik heb de indruk dat patiënten de consultvoering door het wondzorgteam als een meerwaarde beschouwen 1
2
3
4
Deze opleiding staat open voor bachelors en masters in de verpleegkunde/vroedkunde, huisartsen specialisten, gebrevetteerde en gediplomeerde verpleegkundigen secundair onderwijs Na slagen voor alle modules, verwerft men het getuigschrift van postgraduaat Stomatherapie en Wondzorg .
5
Naast het postgraduaat die de Associatie Universiteit Gent biedt, worden eveneens studieavonden gegeven waarbij een bepaald onderwerp van de wondzorg wordt voorgesteld. Men noemt deze Wondtopics en deze avonden gaan over onderwerpen zoals decubitus, oncologische wonden, brandwonden, wondzorg en pijn, enzovoort.
25. Ik kan een dringend consult in de regel toch nog in mijn schema inpassen 1
2
3
4
5
107
28
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
19. Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde gebeurt er een adequate planning van de verdere ambulante opvolging
5 Financiële aspecten 5.1 Tegemoetkoming voor de patiënt
1
Voor ambulante patiënten met chronische wonden, dit zijn wonden die gedurende zes weken behandeld zijn en die onvoldoende geheeld zijn na deze periode, zijn twee tegemoetkomingen geregeld in de verbandmiddelen. Men heeft recht op een forfaitaire tegemoetkoming van twintig euro per maand en een bijkomende tegemoetkoming van 0,25 euro per aflevering van bepaalde verbandmiddelen. Welke verbandmiddelen in aanmerking komen, kan teruggevonden worden op de website van het RIZIV. De kosten van de verbandmiddelen die de patiënt zelf nog moet betalen komen in aanmerking voor de maximumfactuur.
2
3
4
5
20. De samenwerking met de verschillende artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog, vasculair chirurg, plastisch chirurg ) verloopt goed 1
Om aanspraak te kunnen maken op de terugbetaling door het ziekenfonds, moet de behandelende arts een kennisgevingsdocument opsturen naar de adviserende geneesheer van het ziekenfonds. Dit geeft recht op de tegemoetkomingen zoals hoger vermeld voor maximum drie maanden en is drie keer hernieuwbaar (RIZIV: Koninklijk besluit van 3 juni 2007).
2
3
4
5
21. Verpleegkundigen op de afdelingen nemen voldoende initiatief om zelf de wondverzorging uit te voeren, onder begeleiding en volgens de richtlijnen van de wondzorgconsulent 1
2
3
4
5
5.2 Inkomsten van het Zorgcentrum Wondzorg De wondzorgconsulten op de hospitalisatiediensten gebeurt door de wondzorgconsulenten. Aangezien zij verpleegkundigen zijn, vallen hun prestaties binnen de verpleegdagprijs. Het Zorgcentrum Wondzorg zelf heeft dus geen eigen inkomsten uit deze verzorging. Enkel wanneer een arts langsgaat voor een consult, kan de arts aanspraak maken op een extra honorarium. Dit is het honorarium met code 599082, dat terug te vinden is in artikel 25. Hierin staat dat de geneesheer die toezicht uitoefent op de patiënt, een consult van een geneesheer-specialist van een ander erkend medisch specialisme mag aanvragen, waarvoor deze geneesheer-specialist dan een honorarium
29
106
BIJLAGEN
LITERATUURSTUDIE
ontvangt. Dit is dus het honorarium dat van toepassing is wanneer artsen van het wondzorgteam een consult uitvoeren bij opgenomen patiënten. 16. De communicatie onderling tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot 1
2
3
4
Naast bovenstaande bestaat ook nog zoiets als het Ingewikkeld dermatologische verband. Men mag dit, met het nummer 145305*, het Ingewikkeld dermatologisch verband voor uitgebreide letsels, tijdens ziekenhuisverpleging aanrekenen voor de verzorging. Van deze nomenclatuur kan enkel sprake zijn onder volgende voorwaarden:
5
Het verband moet aangelegd worden door de geneesheer zelf of in het gezelschap van gekwalificeerde medewerkers wier ingrepen hij leidt (artikel 1, § 4bis, II. A, c, laatste lid, van de nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen). Het moet uitgebreide letsels beogen Het moet gaan over een ingewikkeld verband en mag niet bestaan in het gewoon aanbrengen van compressen, inpenselingen, enzovoort Het moet worden toegepast op dermatologische letsels, met uitsluiting van operatiewonden.
17.Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen 1
2
3
4
5
18. Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling 1
2
3
4
Hiernaast moet ook melding gedaan worden van het bestaan van een diabetische voetconventie. Het UZ Gent heeft eveneens een diabetische voetkliniek, waardoor het centrum ook gebruik kan maken van de nomenclatuur in het kader van de diabetische voetconventie.
5
Deze revalidatieovereenkomst heeft tot doel rechthebbenden met voetwonden die verband houden met hun diabetes en door die ziekte zijn verergerd, een kwaliteitsvol programma voor de behandeling van hun voetwonden aan te bieden teneinde: - die wonden te genezen; - amputaties te vermijden; - nieuwe wonden in de toekomst te voorkomen;
105
30
LITERATUURSTUDIE
BIJLAGEN
- nieuwe wonden zo snel mogelijk te behandelen. (Dienst voor Geneeskundige Verzorging, RIZIV, 2008)
12. Als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling naar de hospitalisatie-afdeling
Enkel ambulante patiënten komen hiervoor in aanmerking, dus patiënten opgenomen in hospitalisatie afdelingen worden uitgesloten tijdens de volledige duur van hun verblijf. Bovendien bestaan strenge regels om te bepalen welke inrichtingen in aanmerking komen, zoals bijvoorbeeld een minimum aantal patiënten dat moet behandeld worden, een minimum aantal dagen en uren dat de kliniek werkzaam moet zijn, enzovoort. Bovendien worden extra kwaliteitseisen gesteld zoals minimum zes vergaderingen per jaar door het diabetesteam, een individueel dossier voor alle patiënten, een eigen consultatieruimte, verdere opvolging van het team bij hospitalisatie van de patiënt, enzovoort.
1
2
3
4
5
13. Ik kan steeds terecht bij de verpleegkundigen op de afdelingen voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt 1
De verstrekkingen die in aanmerking komen voor een terugbetaling zijn de interdisciplinaire raadpleging en de ondersteuningszitting. Met interdisciplinaire raadpleging bedoelt men een tussenkomst van minstens twee disciplines uit het diabetesteam bij de rechthebbende. Het honorarium bedraagt hier 30,91 euro. Met ondersteuningszitting bedoelt men een tussenkomst door een podoloog of een verpleegkundige van het team, onder supervisie van een geneesheer van het team. De honoraria zijn hier vijftig procent van de prijs van de verstrekking.
2
3
4
5
14. Alle wondzorgconsulenten noteren grondig de bevindingen van elke patiënt in zijn/haar dossier 1
2
3
4
5
15. Ik kan steeds terecht bij de behandelende arts voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt 1
31
2
3
4
5
104
BIJLAGEN
PROBLEEM- EN DOELSTELLING
PROBLEEM- EN DOELSTELLING Het Zorgcentrum Wondzorg van het Universitair Ziekenhuis Gent functioneert reeds enkele jaren. Oorspronkelijk was er enkel een ambulante wondkliniek, waar patiënten met een chronische wonde op consultatie konden komen voor de diagnostiek en de behandeling van chronische wonden. Sinds januari 2009 voert het wondzorgteam ook consulten uit op de verschillende hospitalisatieafdelingen.
9. De communicatie met de verpleegkundigen op de afdelingen verloopt vlot 1
2
3
4
5
Omdat dergelijke consultvoering op verschillende afdelingen gebeurt, is het een ziekenhuisbreed concept. Bovendien moet een goede samenwerking bestaan, wil men een optimale zorg verlenen. Deze zaken maken dat de integratie van de consultvoering door het wondzorgteam, in het ziekenhuis, een complex gebeuren is.
10. Ik krijg voldoende ondersteuning van de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling bij de opvolging van een concrete patiënt 1
2
3
4
5
Het doel van deze studie is een evaluatie uit te voeren van de consultvoering door het Zorgcentrum Wondzorg. Op basis van de evaluatie kunnen nadien aanbevelingen geformuleerd worden om de consultvoering door het wondzorgteam beter te laten functioneren of de verschillende betrokken structuren beter op elkaar af te stemmen. Enkele specifieke onderzoeksvragen die in dit onderzoek gesteld worden:
11. De verschillende afdelingen lijken tevreden over de timing van de consulten 1
2
3
4
Wat vinden de betrokkenen van de communicatie tussen verschillende partijen? Wat vinden de betrokkenen van de (mede)werking van andere partijen? Wat vinden de betrokkenen van hun eigen functioneren vlak van wondzorg? Wat vinden de betrokkenen van de praktische organisatorische kant van de consultvoering?
5
de de op en
Hoe de consultvoering geëvalueerd zal worden, wordt in volgend onderdeel uitgebreid besproken.
103
32
ONDERZOEKSMETHODE
BIJLAGEN
ONDERZOEKSMETHODE Daar het doel van de studie is om een evaluatie te maken van de consultvoering door het Zorgcentrum Wondzorg, werden zowel observaties uitgevoerd als vragenlijsten afgenomen.
5. De verpleegkundigen op de afdelingen werken goed mee aan de wondverzorging als ik langskom voor een consult 1
2
3
4
5
1 Observaties 1.1 Steekproef De steekproef voor de observaties bestond uit de verschillende leden van het wondteam, namelijk de wondzorgconsulenten en de artsen uit de verschillende disciplines. Bovendien werd tijdens de consultaties aan bed ook de interactie met de verpleegkundigen geobserveerd, waardoor ook zij deel uitmaken van de steekproef.
6. Ik vind steeds voldoende informatie over de patiënt terug in zijn/haar patiëntendossier 1
2
3
4
5
1.2 Onderzoeksdesign en variabelen Vooraleer aan de studie begonnen werd, was de werking van het Zorgcentrum Wondzorg onvoldoende gekend om die op een goede wijze te kunnen evalueren. Daarom werd gekozen voor een observatie tijdens de consultvoering, zowel ambulant als bij gehospitaliseerde patiënten. Enkel op die manier is het mogelijk om een correct beeld te krijgen over het functioneren. Bovendien werd op die manier al een eerste beeld gevormd van aspecten die mislopen of waar bijsturing zou kunnen leiden tot efficiënter functioneren.
7. Ik vind de huidige timing van de consulten in de namiddag goed 1
2
3
4
5
1.3 Materiaal en meetinstrumenten Tijdens de observaties werden notities gemaakt van wat de wondzorgconsulenten en verpleegkundigen op de afdelingen uitvoeren voor, tijdens en na een consult. Er werd eveneens geobserveerd welke punten eventueel zouden kunnen aangepast worden, zodat de werking van de consultvoering zou verbeteren.
8. Het systeem waarbij de diensten een nieuw consult plaatsen loopt vlot 1
33
2
3
4
5
102
BIJLAGEN
ONDERZOEKSMETHODE
1. Ik lever een nuttige bijdrage aan de behandeling van patiënten met chronische wonden 1
2
3
4
1.4 Procedure De eerste observatie werd uitgevoerd tijdens de ambulante consultvoering van het Zorgcentrum Wondzorg op donderdagnamiddag. Hier waren verschillende artsen en twee wondzorgconsulenten aanwezig die consulten uitvoerden in verschillende onderzoeksruimtes. Dit was een eerste kennismaking met de leden van het wondzorgteam en met de werking van het Zorgcentrum Wondzorg.
5
2. Ik ben tevreden met mijn rol als wondzorgconsulent 1
2
3
4
Nadien werd nog drie keer geobserveerd tijdens de consultvoering door de wondzorgconsulenten op de hospitalisatieafdelingen. Tijdens deze observaties werd een eerste aanzet tot evaluatie van de consultvoering gegeven, door het observeren van de werking en van de aspecten die voor verbetering vatbaar zijn.
5
De informatie betreffende de werking van de consultvoering werd uitgeschreven en opgenomen in het onderdeel resultaten. Daarnaast werden de opmerkingen uit de observaties eveneens opgenomen in dit onderdeel.
3. De experten uit de cellen (cel decubitus, cel stomatherapie, cel negatieve druktherapie, ) bieden een belangrijke meerwaarde aan de werking van het wondzorgteam 1
2
3
4
2 Bevraging
5
2.1 Steekproef In de tweede plaats werd een bevraging uitgevoerd om de werking van de consultvoering te evalueren. Hiervoor moet de mening van alle betrokkenen gekend zijn. Daarom werden alle leden van het wondzorgteam bevraagd. Dit zijn vier wondzorgconsulenten, een wondzorgcoördinator (de nieuwe wondzorgcoördinator is aangesteld in april 2010) en enkele artsen uit verschillende specialiteiten. Het wondteam bevat artsen van de diensten dermatologie, thoracovasculaire heelkunde, orthopedie, endocrinologie en plastische heelkunde.
4. Ik krijg voldoende ondersteuning van de artsen van het wondzorgteam bij vragen of problemen in verband met wondzorg van een concrete patiënt 1
2
3
4
5
Zoals eerder aangehaald, gebeurt de consultvoering op verschillende hospitalisatieafdelingen, waardoor het wenselijk is om ook de mening en visie te kennen van de personeelsleden op deze
101
34
ONDERZOEKSMETHODE
BIJLAGEN
afdelingen. Om die redenen werden ook verpleegkundigen van relevante afdelingen bevraagd.
2.2 Wondzorgconsulenten Beste wondzorgconsulent,
De hospitalisatieafdelingen binnen het UZ Gent, die regelmatig in contact komen met het Zorgcentrum Wondzorg, werden in samenspraak met professor dokter Hilde Beele gekozen. Uiteindelijk werden vijf afdelingen geselecteerd, namelijk cardiologie, nefrologie, dermatologie, geriatrie en intensieve zorgen.
In mijn masterproef, die kadert in de opleiding master in het management en het beleid in de gezondheidszorg, wil ik de werking van het Zorgcentrum Wondzorg bestuderen, en meer bepaald de consultvoering op de hospitalisatieafdelingen. In dat kader zijn we geïnteresseerd in uw mening over de werking en organisatie van de wondconsulten aan bed.
Er werd aan 188 verpleegkundigen gevraagd om mee te werken met het onderzoek. Hieronder is een overzicht terug te vinden van het aantal verpleegkundigen dat aangeschreven werd per afdeling. Tabel 1: Aantal aangeschreven hospitalisatieafdelingen.
Diensten Cardiologie Nefrologie Dermatologie Geriatrie Intensieve zorgen
verpleegkundigen
op
Hieronder staan een aantal stellingen die peilen naar uw persoonlijke mening in verband met dit onderwerp. Het invullen van deze vragenlijst neemt slechts enkele minuten van uw tijd in beslag.
de
Aarzel niet om contact op te nemen in geval van vragen of problemen:
[email protected] of 0478/195149.
Aantal vpk aangeschreven 32 34 30 37 55
Alvast bedankt, Karen Duprez Mede in naam van Prof. Dr. Hilde Beele, promotor Geef een algemeen cijfer voor de mate waarin u al dan niet tevreden bent met de werking van het wondzorgcentrum (van 0 tot 10):
2.2 Onderzoeksdesign en variabelen Er werd gekozen voor een schriftelijke bevraging bij steekproef. Drie verschillende vragenlijsten werden uitgedeeld aan de drie partijen die betrokken zijn bij gehospitaliseerde patiënten. Over de inhoud van de meer informatie terug te vinden onder de paragraaf meetinstrumenten .
bovenstaande opgesteld en wondzorg bij vragenlijst is Materiaal en
Geef een score van 1 tot 5 op volgende stellingen (1= helemaal oneens, 2= oneens, 3= neutraal, 4= eens, 5= helemaal eens). Onder elke vraag is ruimte gelaten voor eventuele toelichtingen en suggesties. Voel u vrij om opmerkingen van gelijk welke aard toe te voegen, dit kan alleen maar bijdragen tot betere resultaten. Als u over een bepaalde stelling geen mening hebt of als de stelling niet van toepassing is op u, gelieve dat dan daaronder te vermelden (geen mening/NVT).
2.3 Materiaal en meetinstrumenten In het kader van deze studie werden drie soortgelijke vragenlijsten opgesteld en verspreid onder de personeelsleden in het Universitair
35
100
BIJLAGEN
ONDERZOEKSMETHODE
24. De wondzorgconsulenten volgen de wonde goed op 1
2
3
4
Ziekenhuis Gent die betrokken zijn bij de consultvoering door het Zorgcentrum Wondzorg.
5 De vragenlijsten die werden verdeeld, waren volledig anoniem, want nergens werd gevraagd om persoonlijke gegevens door te geven. Enkel werd bij de verpleegkundigen van op de verschillende afdelingen gevraagd op welke dienst ze tewerkgesteld zijn. De reden hiervoor is dat op die manier bestudeerd kan worden of de verschillende afdelingen ook een verschillende mening of standpunt hebben tegenover het wondzorgteam.
25. De consulenten nemen de tijd om bepaalde aspecten van de wondzorg voor te tonen 1
2
3
4
Het al dan niet invullen van de vragenlijst is een persoonlijke beslissing en absoluut niet verplicht. Om dit duidelijk te maken, werd eveneens een informed consent opgesteld, dat ter beschikking werd gesteld op de verschillende diensten. Vooraleer de verpleegkundige of arts de vragenlijst invult, vult hij of zij ook een informed consent in, zodat bevestigd wordt dat men de vragenlijst geheel vrijwillig invult. Het informed consent is terug te vinden in bijlage één.
5
26. Het tijdstip waarop de wondzorgconsulenten langskomen, is vlot te combineren met de andere activiteiten op de hospitalisatieafdeling 1
2
3
4
Voor het opstellen van de vragenlijst werd eerst bepaald welke aspecten bestudeerd moesten worden. Zo werd op basis van de literatuurgegevens en de bevindingen bij de observatie gekozen om vragen te stellen in verband met de communicatie tussen het personeel op de afdelingen en de leden van het wondzorgteam. Er zijn immers, door de multidisciplinaire aanpak, veel verschillende partijen betrokken. Hierdoor is een degelijke communicatie dan ook de sleutel tot een succesvolle behandeling van de patiënt. In de tweede plaats werd bevraagd in welke mate men tevreden was met het functioneren van de verschillende andere partijen. Daarnaast was er een apart onderwerp over het functioneren van de expertenVervolgens moest men eveneens het eigen functioneren evalueren. Als laatste aspect werd gevraagd naar de organisatorische en praktische kant van de zaak. Dit omvat verschillende zaken, waaronder de manier waarop de ambulante opvolging van ontslagen gehospitaliseerde patiënten bepaald en georganiseerd wordt. Een ander praktisch aspect is de timing van de consulten. Is men hier tevreden mee en/of wat zijn de eventuele problemen die men ondervindt? Tot slot werd ook bevraagd in welke mate men tevreden
5
Verdere opmerkingen, suggesties en toelichtingen:
Bedankt voor uw tijd!!!
99
36
ONDERZOEKSMETHODE
BIJLAGEN
is over het invullen van het patiëntendossier en over de manier waarop afspraken gemaakt worden. Per onderwerp werden verschillende stellingen voorgeschoteld, waar de ondervraagden een score van één tot vijf moesten op geven. Daarnaast was bij elke vraag ruimte gelaten voor eventuele opmerkingen, toelichtingen of suggesties.
20. De wondzorgconsulenten komen langs op de aangekondigde tijdstippen 1
2
3
4
5
De vragen werden niet gerangschikt per onderwerp, zoals hierboven vermeld, maar zijn door elkaar in de vragenlijst opgenomen. 21. De gehospitaliseerde patiënt krijgt bij ontslag voldoende informatie over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde
Er werden verschillende analoge vragenlijsten opgesteld, telkens gericht op een specifieke doelgroep. Deze verschillende vragenlijsten zijn terug te vinden in bijlage twee.
1
2.4 Procedure De vragenlijsten en het informed consent werden opgesteld en verstuurd naar het Ethisch Comité van het Universitair Ziekenhuis Gent, samen met een document D, dat nodig is om toestemming te krijgen. Na de toestemming van het Ethisch Comité konden de vragenlijsten verdeeld worden over de verschillende diensten.
2
3
4
5
22. Ik kan steeds rekenen op de medewerking van de experten uit de cellen
Om alle verpleegkundigen te bereiken, werd contact opgenomen met de respectievelijke hoofdverpleegkundigen. Na hun akkoord, werden de vragenlijsten en de informed consents naar de verschillende diensten gebracht, waar de hoofdverpleegkundige deze verdeelde onder de personeelsleden. Er werd meegedeeld dat de deadline voor het invullen van de lijsten, drie weken was. Na één week werd al eens langsgegaan op de diensten om de ingevulde vragenlijsten op te halen. Twee weken later werden de laatste vragenlijsten opgehaald. Wegens een lage respons, werd naderhand opnieuw contact opgenomen met de hoofdverpleegkundigen, met de vraag of deze de verpleegkundigen kon aanspreken om de vragenlijst alsnog in te vullen. Na deze laatste oproep , werden nog tien bijkomende vragenlijsten opgehaald.
1
2
3
4
5
23. De samenwerking met de wondzorgconsulenten verloopt vlot 1
2
3
4
5
Zoals eerder vermeld, werden de vragen opgesteld op basis van verschillende globale onderwerpen, namelijk communicatie, het
37
98
BIJLAGEN
ONDERZOEKSMETHODE
functioneren van de andere betrokkenen, het functioneren van de experten, het eigen functioneren en de verschillende onderdelen die te maken hebben met de praktische kant van de consultvoering (ambulante opvolging, afspraken maken, elektronisch patiëntendossier en timing van de consulten). Voor de resultaatverwerking werden de vragen gegroepeerd per onderwerp.
17. De wondzorgconsulenten hebben een uitgebreide expertise in verband met wondzorg 1
2
3
4
5
De antwoorden van dewondzorgconsulenten en deartsen van het wondteam enerzijds en deze van de verpleegkundigen op de afdelingen anderzijds werden apart geëvalueerd en geïnterpreteerd. De verwerking van de gegevens uit de vragenlijsten gebeurde via SPSS en MS Excel. 18. Ik kan goed samenwerken met de verschillende artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog,vasculair chirurg, plastisch chirurg ) 1
2
3
4
Op basis van de gegevens uit de vragenlijsten, worden de scores zowel van de globale onderwerpen als van de individuele vragen vergeleken en geïnterpreteerd.
5
19. Ik heb voldoende informatie vanuit het consultverslag van de wondzorgconsulent om zelf de wondverzorging uit te voeren 1
2
3
4
5
97
38
RESULTATEN
BIJLAGEN
13. De communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot
RESULTATEN 1 Observaties
1
In de volgende twee paragrafen wordt de werking van het Zorgcentrum Wondzorg in de praktijk beschreven, zoals die geobserveerd werd. Eerst en vooral hoe het ambulante wondzorgcentrum functioneert en vervolgens hoe de consultvoering door de wondzorgconsulenten op de hospitalisatieafdelingen in zijn werk gaat.
2
3
4
5
14. Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen
Patiënten die te kampen hebben met een chronische, moeilijk te genezen wonde, kunnen via hun huisarts of een specialist in de periferie doorverwezen worden naar bijvoorbeeld de polikliniek dermatologie of endocrinologie of rechtstreeks naar de wondkliniek. Wanneer de patiënt op consultatie komt bij een bepaalde discipline en het blijkt dat het gaat om een serieuze wonde of om een wonde die multidisciplinaire zorg nodig heeft, kan men doorverwijzen naar het Zorgcentrum Wondzorg. Een afspraak is mogelijk elke donderdagnamiddag en op vrijdagnamiddag om de twee weken. Het Zorgcentrum Wondzorg beschikt niet over een eigen polikliniek, maar maakt op de dagen van de consultaties gebruik van zes onderzoekskamers op de polikliniekheelkunde.
1
2
3
4
5
15. Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling 1
Tijdens alle consultatiemomenten zijn minstens twee verpleegkundige wondzorgconsulenten aanwezig en twee of meer artsen van meerdere disciplines. De verpleegkundige brengt de patiënt naar de onderzoekskamer, neemt een eerste anamnese af, verwijdert het verband, kijkt kort naar de wonde en opent het dossier. De verantwoordelijke arts komt nadien bij de patiënt en onderzoekt de patiënt grondig. Men bekijkt de wonde, bespreekt de voor- of achteruitgang in vergelijking met vorige keer en luistert naar de klachten of eventuele ontevredenheden van de patiënt. Als er nood is aan een meer multidisciplinaire benadering, kunnen meerdere artsen gevraagd worden de consultatie bij te wonen. Zo zal bijvoorbeeld de endocrinoloog die deel uitmaakt van het wondzorgteam de consultatie indien nodig bijwonen, wanneer een patiënt op
2
3
4
5
16. Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde zorgt de wondzorgconsulent voor een adequate planning van de verdere ambulante opvolging 1
39
2
3
4
5
96
BIJLAGEN
RESULTATEN
consultatie komt die lijdt aan een diabetische voetwonde. De artsen van de verschillende disciplines bepalen de diagnostiek, plannen eventuele bijkomende onderzoeken en bepalen de volgende stappen in de behandeling. De verantwoordelijke arts schrijft medicatie of verbanden voor, maakt een nieuwe afspraak indien nodig en vult het patiëntendossier aan. De verpleegkundige zal dan de wondverzorging uitvoeren.
10. Ik kan steeds terecht bij de wondzorgconsulenten voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt 1
2
3
4
5
Naast de poliklinische raadpleging voert het Zorgcentrum Wondzorg ook consulten uit op verschillende hospitalisatieafdelingen, waar patiënten liggen die lijden aan chronische wonden. Wanneer de behandelende arts of verpleegkundige vindt dat de patiënt specialistische wondverzorging nodig heeft, kan men een afspraak maken bij één van de wondzorgconsulenten of bij een arts van het wondzorgteam. Er zijn vier verpleegkundige wondzorgconsulenten in dienst binnen het Zorgcentrum Wondzorg die elk een voor- of namiddag consulten voeren. Ze zijn steeds bereikbaar op een centraal nummer om afspraken te maken. Wanneer de wondzorgconsulent bij een patiënt langsgaat, zal hij/zij steeds eerst bespreken met de verpleegkundige van dienst hoe de patiënt evolueert. Vervolgens zal men samen de wondverzorging uitvoeren en zal de wondzorgconsulent bepalen wanneer de volgende keer een wondzorgconsulent moet langskomen en hoe de verdere behandeling in tussentijd moet gebeuren. In sommige gevallen zal de wondzorgconsulent het aangewezen vinden dat een gespecialiseerde arts ook nog een consult uitvoert bij de patiënt. De consulent zal in samenspraak met de toewijsverpleegkundige en de behandelende arts zorgen voor het maken van een afspraak met de specialistische arts van het wondzorgteam. Na elk consult vult de wondzorgconsulent het elektronische patiëntendossier aan door informatie in te voeren over de wonde, de wondverzorging en de verdere behandeling van de wonde. Een bijkomend voordeel dat het Zorgcentrum Wondzorg kent door het behandelen van zowel ambulante als gehospitaliseerde patiënten, is dat de patiënt na het ontslag uit het ziekenhuis, verder ambulant kan opgevolgd worden.
11. De wondzorgconsulenten registreren gedetailleerd de bevindingen in het dossier van de betrokken patiënt 1
2
3
4
5
12. Ik kan steeds terecht bij de artsen van het wondzorgteam voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt 1
2
3
4
5
Tot zover de algemene beschrijving van de consultvoering door het Zorgcentrum Wondzorg , zoals gehaald uit de observaties. 95
40
RESULTATEN
BIJLAGEN
Onderstaand worden nog enkele bevindingen genoteerd die in het oog sprongen tijdens de observaties. In de discussie wordt hier verder op ingegaan. 6. Ik vind voldoende informatie over de voorgestelde wondverzorging terug in het consultantwoord in het patiëntendossier
De ene consulent voert de consultaties uit in de voormiddag, de andere in de namiddag.
1
2
3
4
5
De verschillende consulenten hebben een andere manier van werken. Enkele consulenten zoeken eerst de informatie over de patiënt op, alvorens op consultatie te gaan. Anderen vragen de informatie rechtstreeks aan de verpleegkundigen of lezen indien nodig de verdere informatie in het patiëntendossier op de afdeling zelf. 7. Het systeem om een nieuw consult te plaatsen is gemakkelijk
Tijdens één van de observaties telefoneerde de wondzorgconsulent naar de afdeling, om zijn/haar komst aan te kondigen. Dit kon op groot begrip rekenen op de afdelingen. Bovendien was de verpleegkundige onmiddellijk ter beschikking eens de consulent aankwam op de dienst.
1
De verschillende wondzorgconsulenten pakken de consulten op een andere manier aan, maar men hanteert wel min of meer dezelfde werkwijze. Zo zal men de wonde steeds bekijken en bespreken met de verpleegkundige. Men zal de uit te voeren behandeling bespreken met de verpleegkundige. Nadien zal men, indien nodig, helpen met de wondzorg of een deel van de wondzorg voortonen. Bijvoorbeeld in het geval van een necrotische wonde, zal de wondzorgconsulent het necrotisch weefsel wegsnijden. De verpleegkundige zal de rest van de wondverzorging uitvoeren en het verband aanleggen. Het is weliswaar verschillend wat gedaan wordt door de wondzorgconsulent en wat door de verpleegkundige, afhankelijk van welke wondzorgconsulent het consult uitvoert.
2
3
4
5
8. De communicatie met de wondzorgconsulenten verloopt vlot 1
2
3
4
5
9. Als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling vanuit de wondkliniek
Sommige wondzorgconsulenten nemen op regelmatige basis een foto om de wonde te kunnen opvolgen. Er wordt niet altijd een foto genomen en niet door alle wondzorgconsulenten. Wanneer foto s genomen werden op een vroeger tijdstip, worden deze niet steeds opnieuw bekeken bij een volgend consult.
1
41
2
3
4
5
94
BIJLAGEN
RESULTATEN
2. Ik ben tevreden met mijn bijdrage aan de wondverzorging tijdens een wondconsult door de wondzorgconsulenten 1
2
3
4
Daarnaast is er geen eensgezindheid betreffende het moment van invullen van het elektronisch patiëntendossier. De ene wondzorgconsulent vult het onmiddellijk aan op de desbetreffende afdeling, de andere vult het pas aan op het einde van de consultatieronde. Bovendien wordt de informatie over de patiënt niet op een analoge manier ingevuld in het consultverslag.
5
Een extra opmerking, is dat er veel ICT-gebonden problemen zijn die de communicatie en werking van het wondzorgteam verstoren. Zo gebeurde het dat de afdelingen de afspraken niet konden afprinten, of dat verkeerde gegevens afgeprint werden. Telkens zich een probleem voordoet, maken de wondzorgconsulenten een print screen van het probleem en wordt dit doorgegeven aan de dienst ICT, die zoekt naar oplossingen voor het probleem.
3. De experten uit de cellen (cel decubitus, cel stomatherapie, cel negatieve druktherapie, ) bieden een belangrijke meerwaarde aan de werking van het wondzorgteam 1
2
3
4
5
4. Met mijn vragen of problemen in verband met wondzorg kan ik terecht bij de leden van het wondzorgteam (artsen, wondzorgconsulenten, ) 1
2
3
4
5
5. Ik vind het belangrijk dat ik als verpleegkundige actief betrokken wordt bij de wondverzorging als de wondzorgconsulent langskomt 1
2
3
4
5
93
42
RESULTATEN
BIJLAGEN
Hoe vaak komt u in aanraking met een wondzorgconsulent (slechts één vakje aanduiden)?
2 Bevraging 2.1 Respons
1 keer per week
1 keer per maand
Aan de verpleegkundigen van vijf hospitalisatiediensten in het Universitair Ziekenhuis Gent, die op regelmatige basis in contact komen met het Zorgcentrum Wondzorg, werd gevraagd een vooraf opgestelde vragenlijst in te vullen.
2 keer per week
2 keer per maand
> 3 keer per week
3 keer per maand 4 keer per maand
Tabel 2: Respons op de vragenlijst door de verpleegkundigen
> 4 keer per maand Diensten Cardiologie Nefrologie Dermatologie Geriatrie Intensieve zorgen Totaal
Aantal vpk
Aantal vpk
Antwoord
aangeschreven
geantwoord
in percentage
32 34 30 37 55 188
7 8 14 17 6 52
Geef een score van 1 tot 5 op volgende stellingen (1= helemaal oneens, 2= oneens, 3= neutraal, 4= eens, 5= helemaal eens). Onder elke vraag is ruimte gelaten voor eventuele toelichtingen en suggesties. Voel u vrij om opmerkingen van gelijk welke aard toe te voegen, dit kan alleen maar bijdragen tot betere resultaten. Als u over een bepaalde stelling geen mening hebt of als de stelling niet van toepassing is op u, gelieve dat dan daaronder te vermelden (geen mening/NVT).
21,88% 23,53% 46,67% 45,95% 10,91% 27,66%
1. De wondzorgconsulenten leveren een nuttige bijdrage aan de wondzorg op de afdeling
In het totaal antwoordden 52 van de 188 verpleegkundigen, wat een respons betekent van 27,66 procent. De respons was het grootst op de afdelingen Dermatologie en Geriatrie. Het kleinste aantal respondenten werd behaald op de afdeling Intensieve Zorgen.
1
2
3
4
5
Er zijn slechts een beperkt aantal leden van het wondzorgteam, maar veel van hen tekenden in op de studie. De vier wondzorgconsulenten en de wondzorgcoördinator leverden de vragenlijst in. Van de artsen van het wondzorgteam werden drie vragenlijsten ontvangen. De artsen die werden aangeschreven waren van de diensten dermatologie, endocrinologie, thoracovasculaire heelkunde, orthopedie en plastische heelkunde.
43
92
BIJLAGEN
RESULTATEN
Bijlage 2: Vragenlijsten
2.2 Kwantitatieve verwerking
2.1 Verpleegkundigen
Alle kwantitatieve resultaten zijn in tabelvorm weergegeven in bijlage drie. Hier werden enkel de belangrijkste bevindingen opgenomen, die ook zullen besproken worden in de discussie.
Beste verpleegkundige,
2.2.1 Communicatie
In mijn masterproef, die kadert in de opleiding master in het management en het beleid in de gezondheidszorg, wil ik de werking van het Zorgcentrum Wondzorg bestuderen, en meer bepaald de consultvoering op de hospitalisatieafdelingen. In dat kader zijn we geïnteresseerd in uw mening over de werking en organisatie van de wondconsulten aan bed.
Op de stelling dat de communicatie met de wondzorgconsulenten vlot verloopt, is de gemiddelde score van de verpleegkundigen 3,37. Langs de kant van het wondzorgteam geven de wondzorgconsulenten een gemiddelde score van 3,8 aan de stelling dat de communicatie met de verpleegkundigen op de afdelingen vlot verloopt en de artsen van het wondzorgteam een score van 3.
Hieronder staan een aantal stellingen die peilen naar uw persoonlijke mening in verband met dit onderwerp. Het invullen van deze vragenlijst neemt slechts enkele minuten van uw tijd in beslag.
Op de stelling dat de communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan vlot verloopt, geven de verpleegkundigen een gemiddelde score van 2,96. De wondzorgconsulenten zelf geven een score van 4,2 en de artsen van het wondzorgteam een score van 4.
Aarzel niet om contact op te nemen in geval van vragen of problemen:
[email protected] of 0478/195149. Alvast bedankt,
Over de stelling rond communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende artsen op de afdeling geven de verpleegkundigen een score van 2,94. De wondzorgconsulenten een score van 3,6 en de artsen van het wondzorgteam een score van 3.
Karen Duprez Mede in naam van Prof. Dr. Hilde Beele, promotor
Een bijkomende stelling die de artsen van het wondzorgteam kregen, was dat hun eigen communicatie met de behandelende artsen op de afdelingen goed verloopt. Men gaf hier een score van 3,67. Op welke dienst bent u tewerkgesteld? 2.2.2 Functioneren van het wondzorgteam a. De wondzorgconsulenten De stelling die beweert dat de wondzorgconsulenten een nuttige bijdrage leveren aan de wondzorg op de afdeling, levert een gemiddelde score van 3,77 op bij de verpleegkundigen.
91
44
RESULTATEN
BIJLAGEN
Binnen deze stelling kan ook afzonderlijk gekeken worden naar de score per afdeling. De resultaten hiervan zijn terug te vinden in tabel 4 en figuur 10.
Ik ben bereid op vrijwillige basis deel te nemen aan deze studie.
Tabel 3: Stelling 1: frequenties en percentages per afdeling
Naam van de vrijwilliger: __________________________________
Cardio
Nefro
Derma
Ger
IZ
TOT
TOT
%
%
%
%
%
#
%
Datum: _____________________________________
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00% 14,30%
0,00%
0,00%
2
3,85%
0,00%
0,00%
0,00%
2
3,85%
0,00% 12,50% 35,70% 35,30% 16,70%
13
25,00%
Eens
28,60% 87,50% 42,90% 41,20% 33,30%
24
46,15%
Helemaal eens
57,10%
11
21,15%
Oneens Neutraal
Gem score
14,30%
4,29
7,10%
0,00%
0,00% 23,50% 50,00%
3,88
3,07
3,88
4,33
3,77
Handtekening:
Ik bevestig dat ik de aard, het doel, en de duur van de studie heb uitgelegd aan de bovenvermelde vrijwilliger. De vrijwilliger stemde toe om deel te nemen door zijn/haar persoonlijk gedateerde handtekening te plaatsen.
Naam van de persoon die voorafgaande uitleg heeft gegeven: _________________________________________
Datum: _________________________________________
Handtekening:
Figuur 9: De wondzorgconsulenten leveren een nuttige bijdrage aan de wondzorg op de afdeling. Weergave van percentages per afdeling.
45
90
BIJLAGEN
RESULTATEN
Wanneer diezelfde stelling wordt voorgelegd aan de leden van het wondzorgteam, geven de wondzorgconsulenten een gemiddelde score van 4,4. In onderstaande grafieken wordt de verdeling van de scores schematisch weergegeven.
Toestemmingsformulier Ik, _________________________________________ heb het document Informatiebrief voor de deelnemers aan experimenten pagina 1 en 2 gelezen en er een kopij van gekregen. Ik stem in met de inhoud van het document en stem ook in deel te nemen aan de studie. Ik heb een kopij gekregen van dit ondertekende en gedateerde formulier voor Toestemmingsformulier . Ik heb uitleg gekregen over de aard, het doel en de duur, van de studie en over wat men van mij verwacht. Men heeft me de gelegenheid en voldoende tijd gegeven om vragen te stellen over de studie, en ik heb op al mijn vragen een bevredigend antwoord gekregen. Ik stem ermee in om volledig samen te werken met de toeziende onderzoeker. Ik ben me ervan bewust dat deze studie werd goedgekeurd door een onafhankelijke Commissie voor Medische Ethiek verbonden aan het UZ Gent en dat deze studie
Figuur 10: De wondzorgconsulenten leveren een nuttige bijdrage aan de wondzorg op de afdeling. Weergave van de frequenties.
zal uitgevoerd worden volgens de richtlijnen voor de goede klinische praktijk (ICH/GCP) en de verklaring van Helsinki, opgesteld ter bescherming van mensen deelnemend aan experimenten. Deze goedkeuring was in geen geval de aanzet om te beslissen om deel te nemen aan deze studie. Ik mag me op elk ogenblik uit de studie terugtrekken zonder een reden voor deze beslissing op te geven en zonder dat dit op enigerlei wijze een invloed zal hebben op mijn verdere relatie met de onderzoeker, arts of met mijn werkgever. Men heeft mij ingelicht over de anonieme aard van het onderzoek. Ten alle tijden zal mijn privacy gerespecteerd worden.
Figuur 11: Ik lever een nuttige bijdrage aan de behandeling van patiënten met chronische wonden. Weergave van de frequenties.
89
46
RESULTATEN
BIJLAGEN Vertrouwelijkheid:
Aan de artsen werd gevraagd of men vindt dat de wondzorgconsulenten een belangrijke meerwaarde leveren aan de werking van het Zorgcentrum Wondzorg. Deze stelling behaalde een gemiddelde score van 4,67.
In overeenstemming met de Belgische wet van 8 december 1992 en de Belgische wet van 22 augustus 2002, zal u persoonlijke levenssfeer worden gerespecteerd.
Aan de verpleegkundigen werd gevraagd of men steeds terechtkon bij de wondzorgconsulenten voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt. De gemiddelde score bedroeg hier 3,5. Eveneens werd gevraagd of de samenwerking met de wondzorgconsulenten vlot verliep. De behaalde score bedroeg hier 3,4. De scores per afdeling worden onderstaand weergegeven.
In de vragenlijst wordt op geen enkel moment gevraagd naar persoonlijke gegevens zoals naam, geslacht, leeftijd, De vragenlijsten worden dus volledig anoniem verwerkt. Door het toestemmingsformulier, na voorafgaande uitleg, te ondertekenen stemt U in met het openstellen van de ingevulde (anonieme) gegevens binnen de onderzoeksgroep.
Tabel 4: Stelling 23: frequenties en percentages Cardio
Nefro
Derma
Ger
IZ
TOT
TOT
%
%
%
%
%
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00% 14,30%
0,00%
0,00%
2
3,85%
Oneens
14,30% 37,50%
0,00%
0,00%
5
9,62%
Neutraal
28,60% 12,50% 57,10% 41,20%
0,00%
18
34,62%
Eens
42,90% 50,00% 21,40% 52,90% 83,30%
24
46,15%
Helemaal eens
14,30%
3
5,77%
Gem score
3,57
7,10%
0,00%
0,00%
5,90% 16,70%
3,13
2,86
3,65
4,17
Letsels ten gevolge van deelname aan de studie Ondanks het feit dat het risico verbonden aan uw deelname aan deze studie quasi onbestaande is, heeft de onderzoeker toch een verzekering afgesloten met foutloze aansprakelijkheid conform de wet inzake experimenten op de menselijke persoon van 7 mei 2004. Op dat ogenblik kunnen uw gegevens doorgegeven worden aan de verzekeraar. Contactpersoon: Als U aanvullende informatie wenst over de studie of over uw rechten en plichten, kunt U in de loop van de studie op elk ogenblik contact opnemen met:
3,4
Karen Duprez
[email protected] 0478/19.51.49. Prof. Dr. H. Beele
[email protected]
47
88
BIJLAGEN
RESULTATEN
Deelname en beëindiging:
De deelname aan deze studie vindt plaats op vrijwillige basis. Uw deelname in de studie kan helpen om in de toekomst de werking van het Zorgcentrum Wondzorg te optimaliseren wat uiteindelijk ook de betrokken patiënten ten goede zal komen. U kan weigeren om deel te nemen aan de studie, en u kunt zich op elk ogenblik terugtrekken uit de studie zonder dat u hiervoor een reden moet opgeven en zonder dat dit op enigerlei wijze een invloed zal hebben op uw verdere relatie met de onderzoeker, artsen of anderen. Als u deelneemt, wordt u gevraagd het toestemmingsformulier te tekenen.
Figuur 12: De samenwerking met de wondzorgconsulenten verloopt vlot. Weergave van de frequenties.
Procedures:
De stelling dat de wondzorgconsulenten een uitgebreide expertise hebben in verband met wondzorg, behaalde een gemiddelde score van 3,52. De stelling dat de consulenten de tijd nemen om bepaalde aspecten van de wondzorg voor te tonen, leverde een score van 3,14 op.
In het kader van deze studie vragen wij u enkel een vragenlijst in te vullen. Risico s en voordelen:
Aan het deelnemen aan deze studie zijn geen risico s of voordelen verbonden.
b. De artsen van het wondzorgteam De stelling die peilt naar de mening van de artsen van het wondzorgteam over hun eigen bijdrage aan het behandelen van patiënten met chronische wonden, leverde een gemiddelde score op van 4,33. Ook werd hen gevraagd of de samenwerking met de andere artsen van het team goed verloopt. De gemiddelde score op deze stelling was 4,33.
Deze studie werd goedgekeurd door een onafhankelijke Commissie voor Medische Ethiek verbonden aan het UZ Gent en wordt uitgevoerd volgens de richtlijnen voor de goede klinische praktijk (ICH/GCP) en de verklaring van Helsinki opgesteld ter bescherming van mensen deelnemend aan klinische studies. In geen geval dient u de goedkeuring door de Commissie voor Medische Ethiek te beschouwen als een aanzet tot deelname aan deze studie.
Diezelfde stelling, die peilt naar de samenwerking met de artsen van het wondzorgteam, leverde bij de wondzorgconsulenten een score op van 3,4 en bij de verpleegkundigen een score van 3,02. Daarnaast werd ook gevraagd of de wondzorgconsulenten voldoende ondersteuning krijgen van de artsen van het wondzorgteam bij vragen of problemen in verband met wondzorg van een concrete patiënt. De
Kosten:
Uw deelname aan deze studie brengt geen extra kosten mee voor U.
87
48
RESULTATEN
BIJLAGEN
gemiddelde score bedroeg hier bij de wondzorgconsulenten 4 en bij de verpleegkundigen 2,56.
BIJLAGEN
2.2.3 Functioneren van de verpleegkundigen en de artsen op de afdelingen
Bijlage 1: Informatiebrief en informed consent Informatiebrief experimenten
a. Verpleegkundigen De verpleegkundigen gaven een score van 4,31 op de stelling dat men het belangrijk vindt om actief betrokken te worden bij de wondverzorging als de wondzorgconsulent langskomt. Of men tevreden is met hun bijdrage aan de wondverzorging tijdens een consult, levert een score van 3,48 op. De scores gegeven door de verschillende afdelingen worden weergegeven in onderstaande tabel en grafiek.
Nefro
Derma
Ger
IZ
TOT
TOT
%
%
%
%
#
%
Geen mening
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Oneens
0,00%
0,00% 28,60%
0,00%
0,00%
4
7,69%
Neutraal
57,10% 50,00% 42,90% 35,30%
0,00%
20
38,46%
Eens
42,90% 50,00% 28,60% 64,70% 83,30%
27
51,92%
1
1,92%
Gem score
3,43
3,5
0,00% 3
0,00% 16,70% 3,65
4,17
aan
Doel van de studie:
%
0,00%
deelnemers
Consulten wondzorg bij gehospitaliseerde patiënten binnen het UZ Gent: evaluatie van de werking van het wondzorgteam van het zorgcentrum wondzorg
Cardio
0,00%
de
Titel van de studie:
Tabel 5: Stelling 2: frequenties en percentages per afdeling
Helemaal eens
voor
3,48
Het doel van de studie is om een eerste evaluatie te maken van de consultvoering door het team van het Zorgcentrum Wondzorg. De informatie die bekomen wordt uit de antwoorden op de vragenlijsten, zal gebruikt worden om de werking van de consultvoering te evalueren en naderhand waar nodig te optimaliseren. Beschrijving van de studie:
Tijdens het onderzoek zal een vragenlijst afgenomen worden bij betrokken personeelsleden, om zo te weten te komen hoe deze denken over de consultvoering van het Zorgcentrum Wondzorg. De mening van deze personen die actief betrokkenen zijn is van groot belang om een goede evaluatie te kunnen maken van de consultvoering. De verwachte duur van de studie voor de deelnemer is vijf à tien minuten.Er zullen in totaal een 200-tal personen bevraagd worden. Wat wordt verwacht van de deelnemer?
Voor het welslagen van de studie, is het uitermate belangrijk dat u de vragenlijst correct invult.
49
86
LITERATUURLIJST
RESULTATEN
Schaffer, J. (1993). The on-site wound care unit: a blueprint for success. Nursing Homes. Opgehaald 19, november, 2009, van http://findarticles.com/p/articles/mi_m3830/is_n4_v42/ai_14041246/ Schultz, G.S., Sibbald, R.G., Falanga, V., Ayello, E.A., Dowsett, C., Harding, K. et al. (2003) Wound bed preparation: a systematic approach to wound management. Wound Repair and Regeneration, 11, 1 28. The National Pressure Ulcer Advisory Panel. (1989). Pressure ulcers prevalence, cost and risk assessment: consensus development conference statement. Decubitus, 2(2), 24 28. Thomas, G.B., & Finney, R.L. (1995). Calculus and Analytic Geometry. Reading, MA: Addison-Wesley. Van Rijswijk, L., & Polansky, M. (1994). Predictors of time to healing deep pressure ulcers. Ostomy Wound Management, 40(8), 40 48.
Figuur 13: Ik ben tevreden met mijn bijdrage aan de wondverzorging tijdens een wondconsult door de WZC. Weergave van percentages per afdeling.
Vestergaard, S., Holländer, L., Black, E., & Gottrup, F. (1998). Ulcer treatment in home nursing. Sygeplejersken, 98(7), 30 36.
Ook aan de wondzorgconsulenten werd gevraagd of men vindt dat de verpleegkundigen op de afdelingen goed meewerken aan de wondverzorging tijdens een consult. De gemiddelde score die men gaf was 3,8. Een andere stelling peilde naar de mate waarin men terechtkan bij de verpleegkundigen voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt. Men gaf hier een gemiddelde score van 3,8. Aan de artsen van het wondzorgteam werd gevraagd of de verpleegkundigen op de afdelingen steeds ter beschikking staan met de nodige informatie en of ze het verband losmaken, als men langskomt op een consult. Men gaf een gemiddelde score van 3,67.
Walther, R.R., Beachman, A., & Ginsburg, I.H. (1996). Dermatology and person-threatening illness: the patient, the family, the staff. Binghampton, USA: The Haworth Press. Wessig, K. (2006). Fremdbeobachtung der interdisziplinären versorgung in den wundmanagementzentren des Deutschen Facharztverbandes. EFH Darmstadt
Aan beide partijen werd eveneens gevraagd of de verpleegkundigen voldoende initiatief nemen om zelf de wondverzorging uit te voeren, onder begeleiding en volgens de richtlijnen van de wondzorgconsulent. De wondzorgconsulenten gaven een score van 4,2, de artsen van het wondzorgteam een score van 3,33.
85
50
RESULTATEN
LITERATUURLIJST
b. Artsen op de afdelingen
Meisler, N., & Midyette, P. (1994). CNS to case manager: Broadening the scope. Nursing Management, 25(11), 44 46.
De stelling die vraagt of men steeds terechtkan bij de behandelende artsen op hospitalisatieafdelingen, voor informatie in verband met de wondzorg van een concrete patiënt, levert een gemiddelde score van 3,2 op, wanneer deze aan de wondzorgconsulenten wordt voorgelegd. Bij de artsen van het wondzorgteam, levert deze stelling een score van 4 op.
Ministry of Health and Prevention (2010). Healthcare in Denmark. Opgehaald 8, december, 2009, van http://www.sum.dk/Aktuelt/Publikationer/UK_Healthcare_in_DK/Ch apter%2002.aspx Moneyham, L., & Scott, C.B. (1997). A model emerges for the community-based nurse care management of older adults. Nursing Healthcare Perspectives on Community, 18(2), 68 73.
2.2.4 Functioneren van de experten De stelling dat de experten uit de cellen een belangrijke meerwaarde bieden aan de werking van het wondzorgteam, levert zowel voor de verpleegkundigen, als voor de wondzorgconsulenten, een gemiddelde score op van 3,6. Voor de artsen van het wondzorgteam bedraagt de score 3,5. Op de vraag of men tevreden is over de samenwerking met de experten uit de cellen, geven de verpleegkundigen een score van 3,26, de wondzorgconsulenten een score van 3,2 en de artsen van het wondzorgteam een score van 3.
Mynttinen, S., Sundstrom, A., Vissers, J., Koivukoski, M., Hakuli, K., Keskinen, E. (2009). Self-assessed driver competence among novice drivers - a comparison of driving test candidate assessments and examiner assessments in a Dutch and Finnish sample. Journal of safety research, 40, 301-309.
2.2.5 Praktische organisatie
Opleiding van het WCS: Postgraduaat Woundmanagement: http://www.phl.be/eCache/DEF/4/664.html http://www.wcs-belgie.be/?q=node/32
OECD: http://www.oecdilibrary.org Opleiding van het CNS: http://www.wondzorg.be/
a. Transmurale opvolging
Ragnarson Tennvall, G., & Hjelmgren, J. (2005). Annual costs of treatment for venous leg ulcers in Sweden and the United Kingdom. Wound Repair Regeneration, 13(1), 13 18.
De stelling: als een gehospitaliseerde patiënt naderhand ambulant wordt opgevolgd in de wondkliniek, is er voldoende terugkoppeling vanuit de wondkliniek levert een gemiddelde score van 2,68 op voor de verpleegkundigen, 3,25 voor de wondzorgconsulenten en 3,5 voor de artsen van het wondzorgteam.
RIZIV (2007). Koninklijk besluit van 3 juni 2007. Opgehaald 13, februari, 2010 van http://riziv.fgov.be/citizen/nl/medicalcost/specific/chronic/pdf/arkb20070603_4.pdf
Een gelijkaardige stelling vraagt of de wondzorgconsulenten bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde zorgen voor de nodige planning van de ambulante opvolging. De verpleegkundigen geven op deze stelling een gemiddelde score van 2,76. De wondzorgconsulenten zelf geven een score van 3,6, terwijl de artsen van het wondzorgteam een score van 4,5 geven.
Russell, L. (1999). The importance of wound documentation and classification. British Journal of Nursing, 8(20), 1342 1354.
51
84
LITERATUURLIJST
RESULTATEN
Gottrup, F. (2004). Optimizing wound treatment through health care structuring and professional education. Wound Repair and Regeneration, 12(2), 129 133.
Een laatste stelling betreffende de ambulante opvolging stelt dat de gehospitaliseerde patiënt bij ontslag voldoende informatie krijgt over de verdere ambulante opvolging van de chronische wonde. De verpleegkundigen geven een gemiddelde score van 2,95. De wondzorgconsulenten geven dan weer een score van 3,6 en de artsen van het wondzorgteam 3,67.
Gottrup, F. (2005). Interdisciplinary wound treatment and care. In: Clark RAF, ed. Textbook of Wound Care. New York: WB Saunders. Gottrup, F., Holstein, P., Jørgensen, B., Lohmann, M., & Karlsmar, T. (2001). A new concept of a multidisciplinary wound healing center and a national expert function of wound healing. Archives of Surgery, 136(7), 765 772.
b. Timing van de consulten Aan de verpleegkundigen werd gevraagd of de wondzorgconsulenten langskomen op de aangekondigde tijdstippen. De gemiddelde score bedroeg hier 2,85. De verschillende scores per afdeling worden onderstaand weergegeven in de tabel en de grafiek.
Gottrup, F., Holstein, P., Lohmann, M., Jørgensen, T. & Karlsmar, T. (1998). Videcenter for Sarheling: ny aktivitet i det danske sundhedsvaesen. Ugeskr Laeger, 160, 266 269.
Tabel 6: Stelling 20: frequenties en percentages
Haghpanah, S., Bogie, K., Wang, X., Banks, P.G., & Ho, C.H. (2006). Reliability of electronic versus manual wound measurement techniques. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 87(10), 1396 402.
Geen mening
Jan en, H. (2006). IntegrationsVerSorgung und Begleitstudie, Pflegekongress Bremen Berechung fur die stationare Versorgung von Unclus Cruris Patienten, data base. Frankfurt, Germany: Taunus BKK. Jan en, H.J., & Becker, R. (2007). Integrated system of chronic wound care healing creating, managing and cost reduction. EWMA Journal, 7(3), 19 23.
Cardio
Nefro
Derma
Ger
IZ
TOT
TOT
%
%
%
%
%
#
%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens 14,30% 50,00% 14,30%
0,00%
0,00%
7
13,46%
Oneens
14,30% 12,50% 50,00% 29,40%
0,00%
14
26,92%
Neutraal
42,90%
0,00% 28,60% 17,60% 50,00%
Eens
28,60% 37,50%
13
25,00%
7,10% 47,10% 33,30%
16
30,77%
2
3,85%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
5,90% 16,70%
Gem score
2,86
2,25
2,29
3,29
3,67
2,85
Jan en, H.J., Becker, R., & Kuhlmann, H. (2007). Wundzentrum Bremen: Aufbau und Vertrag. Wundkongress Bremen 2007. Kersbergen, A.L. (1996). Case management: A rich history of coordinating care to control costs. Nursing Outlook, 44(4), 169 172. Lee, D.T., Mackenzie, A.E., Dudley-Brown, S., & Chin, T.M. (1998). Case management: A review of the definitions and practices. Journal of Advanced Nursing, 27(5), 933 939.
83
52
RESULTATEN
LITERATUURLIJST
characteristics of a wound, as well as the patients general condition, should influence your choice. The American Journal of Nursing, 95(2), 46 51. European Wound Management Association (EWMA). (2004). Position Document: Wound Bed Preparation in Practice. London: MEP Ltd. European Wound Management Association: http://ewma.org/english/education/endorsement-of-courses.html Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (2009). De Sociale Zekerheid in een oogopslag: Kerncijfers 2008. Opgehaald 21, februari, 2010 van http://www.socialsecurity.fgov.be/docs/nl/publicaties/brochurekerncijfers-2010-nl.pdf Figuur 14: De wondzorgconsulenten komen langs op aangekondigde tijdstippen. Weergave van percentages per afdeling.
Fonder, M.A., Lazarus, G.S., Cowan, D.A., Aronson-Cook, B., Kohli, A.R., & Mamelak, A.J. (2008). Treating the chronic wound: A practical approach to the care of nonhealing wounds and wound care dressings. Journal of the American Academy of Dermatology, 58(2), 185 206.
De stelling die aan de verpleegkundigen vraagt of het tijdstip waarop de wondzorgconsulenten langskomen, vlot te combineren is met de andere activiteiten op de hospitalisatieafdeling, levert een gemiddelde score van 2,42 op. Tabel 7: Stelling 26: frequenties en percentages.
Geen mening
Cardio
Nefro
Derma
Ger
IZ
TOT
TOT
%
%
%
%
%
#
%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0
0,00%
Helemaal oneens 14,30% 37,50% 50,00%
5,90%
0,00%
12
23,08%
Oneens
42,90% 25,00% 28,60% 35,30% 33,30%
17
32,69%
Neutraal
28,60% 25,00% 21,40% 17,60% 50,00%
13
25,00%
Eens
14,30% 12,50%
0,00% 35,30% 16,70%
9
17,31%
1
1,92%
Helemaal eens
0,00%
0,00%
0,00%
Gem score
2,43
2,13
1,71
5,90% 3
0,00% 2,83
2,42
53
Gibbons, G.W., Marcaccio, E.J., Burgess, A.M., Pomposelli, F.B., Freeman, D.V., Campbell, D.R., et al. (1993). Improved quality of diabetic foot care, 1984 vs. 1990; reduced length of stay and costs, insufficient reimbursement. Archives of Surgery, 128(5), 576 81. Gottrup, F. (2003). Multidisciplinary wound healing concepts. EWMA Journal, 3, 5 11. Gottrup, F. (2003). Organization of wound healing services: the Danish experience and the importance of surgery. Wound Repair Regeneration, 11(6), 452 457. Gottrup, F. (2004). A specialized wound-healing center concept: importance of a multidisciplinary department structure and surgical treatment facilities in the treatment of chronic wounds. The American Journal of Surgery, 187(5A), 38 43.
82
LITERATUURLIJST
RESULTATEN
LITERATUURLIJST Ahn, C., & Salcido, R.S. (2008). Advances in wound photography and assessment methods. Advances in Skin & Wound Care, 21(2), 85 93. American Nurses Association (1988). Nursing case management (No. NS-32). Kansas City, MO: American Nurses Association. Craig, C.E. (1996). Making the most of a nurse-managed clinic. Nursing Healthcare Perspectives Community, 17(3), 124 126. Crumbley, D.R., Ice, R.C., & Cassidy, R. (1999). Nurse-managed wound clinic: A case study in success. Nursing Case Management, 4(4), 168 180. De Kock, C. (2006). Chronische wonden: de moderne wondverbanden worden onvoldoende terugbetaald. Opgehaald 10, februari, 2010 van www.e-gezondheid.be
Figuur 15: Het tijdstip waarop de wondzorgconsulenten langskomen, is vlot te combineren met de andere activiteiten op de hospitalisatieafdeling.
Dealey, C. (1999). The care of wounds: a guide for nurses. Malden, USA: Blackwell Publishing Inc.
De stelling die aan de wondzorgconsulenten voorgelegd werd, die stelt dat de verschillende afdelingen tevreden lijken over de timing van de consulten, behaalt een score van 3,6. Als diezelfde stelling werd voorgelegd aan de artsen van het wondzorgteam, werd een score van 2 behaald. Of de wondzorgconsulenten de huidige timing van de consulten in de namiddag goed vinden, levert een score op van 2,4. Bij de artsen van het wondzorgteam is de behaalde score 3,67. De wondzorgconsulenten geven op de stelling Ik kan een dringend consult in de regel nog in mijn schema inpassen een score van 4,25.
Dienst voor Geneeskundige Verzorging, RIZIV (2008). Revalidatieovereenkomst inzake derdelijns curatieve diabetische voetklinieken. Opgehaald 21, februari, 2010, van http://www.inami.fgov.be/care/nl/revalidatie/convention/diabete/pdf/ agreementfoot.pdf Doan-Johnson, S. (1998). The growing influence of wound care teams. Advances in Wound Care, 11(2), 54 55.
c. Verslag in het elektronisch patiëntendossier
Ennis, W.J., Valdes, W., & Meneses, P. (2004). Wound care specialization: A proposal for a comprehensive fellowship program. Wound Repair and Regeneration, 12 (2), 120 128.
Ik heb voldoende informatie vanuit het consultverslag van de wondzorgconsulent om zelf de wondverzorging uit te voeren leverde een gemiddelde score van 3,53 op.
Erwin-Toth, P., & Hocevar, B.J. (1995). Wound care. Selecting the right dressing: These four examples show you how the site and
81
54
RESULTATEN
CONCLUSIES
De stelling dat de wondzorgconsulenten gedetailleerd de bevindingen noteren in het dossier van de betrokken patiënt, behaalde een gemiddelde score van 2,98 wanneer deze werd voorgelegd aan de verpleegkundigen. De score bedroeg 4 wanneer de stelling werd voorgelegd aan de wondzorgconsulenten zelf en aan de artsen van het wondzorgteam.
Ten slotte moet een folder opgesteld worden die de afdelingen voorziet van informatie over de consultvoering. Een voorstelling van alle leden van het wondzorgteam en informatie over alle relevante praktische aspecten moet hierin opgenomen worden. Bovendien kan hierin melding gemaakt worden van wat de verpleegkundigen en de artsen op de afdelingen mogen verwachten van de consultvoering.
d. Afspraak maken De stelling dat het systeem om een nieuw consult te plaatsen gemakkelijk is, levert een gemiddelde score op van 3,81 bij de verpleegkundigen. De wondzorgconsulenten geven hier een score van 3,5.
55
80
CONCLUSIES
RESULTATEN
CONCLUSIES
2.3 Kwalitatieve verwerking Bij elke stelling hadden de bevraagde personen de mogelijkheid om toelichtingen, opmerkingen of suggesties te vermelden. In dit onderdeel van de resultaten zullen de opmerkingen die gegeven werden door de verpleegkundigen, wondzorgconsulenten en artsen van het wondzorgteam opgesomd worden.
Het doel van de evaluatie van het Zorgcentrum Wondzorg is om te weten te komen wat de verschillende betrokken partijen vinden over de consultvoering van het wondzorgteam. Op basis van deze gegevens werden aanbevelingen geformuleerd, hoe de werking van het wondzorgteam eventueel zou kunnen verbeteren. Uit de observaties en de resultaten van de bevraging kan afgeleid worden dat de verschillende partijen de consultvoering door het wondzorgteam als een meerwaarde beschouwen.
2.3.1 Communicatie
Desondanks zijn een aantal aspecten in verband met de consultvoering, voor verbetering vatbaar. De belangrijkste verbeterpunten die naar voor kwamen uit de bevraging en de observaties zijn in de eerste plaats de timing van de consulten en de daarbij horende communicatie. De consultvoering zou plaats moeten vinden in de voormiddag, op het moment dat de ochtendverzorging gebeurt, zodat dubbel werk voorkomen wordt. Daarnaast is het belangrijk dat de verpleegkundigen op voorhand reeds een idee hebben over het consultatie uur, zodat men het overige werk beter kan plannen. Een te benaderen uur wordt dus op voorhand gecommuniceerd aan de afdeling. Bovendien lijkt het nuttig dat de wondzorgconsulent kort voor het consult telefonisch contact opneemt met de dienst om zijn of haar komst aan te kondigen.
Stelling 8: De communicatie met de wondzorgconsulenten verloopt vlot.
a. Verpleegkundigen
Opmerking: Wanneer ze langskomen wordt bijna niet gecommuniceerd zodat een verband verschillende keren gedaan moet worden. Opmerkingen die in dezelfde richting wijzen, werden drie keer gegeven. Stelling 13: De communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, verloopt vlot. Opmerking: Al meegemaakt dat twee consulenten mij een tegengesteld advies gaven.
Daarnaast moeten er op het vlak van de ambulante opvolging van gehospitaliseerde patiënten en de werking met het elektronisch patiëntendossier betere afspraken gemaakt worden, zodat het efficiënter georganiseerd en gebruikt kan worden.
Stelling 15: Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling. Opmerking: Vaak laat men de verantwoordelijkheid aan de verpleegkundige van de shift om de arts in te lichten. Deze opmerking werd twee keer gegeven.
Die afspraken kunnen best kenbaar gemaakt worden aan de hand van richtlijnen voor de leden van het wondzorgteam. Deze bevatten naast een stappenplan voor een wondconsult eveneens bepalingen betreffende de ambulante opvolging en het elektronisch patiëntendossier.
b. Wondzorgteam: artsen van het wondzorgteam
79
56
RESULTATEN
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
Stelling 7: De communicatie met de verpleegkundigen op de afdelingen verloopt vlot
beschikken over de belangrijkste informatie voor de evaluatie. Wanneer de steekproef groot is, zal het wel moeilijk zijn om deze bevraging uit te voeren via interviews.
Opmerking: Advies van ons komt niet steeds door: resultaat gaat naar de behandelende arts, dit wordt niet altijd aan verpleegkundigen doorgegeven.
Naast de consultvoering op hospitalisatieafdelingen, heeft het Zorgcentrum Wondzorg ook een ambulante, poliklinische werking. Om het volledige centrum te evalueren, moet ook hier aandacht aan geschonken worden. Binnen dit deel van onderzoek rond ambulante werking zou het ook heel belangrijk zijn om de mening van de patiënten te kennen.
Stelling 8: De communicatie met de behandelende arts op de hospitalisatie-afdeling verloopt goed. Opmerking: Deze zijn vaak niet aanwezig op het moment van het consult. Via resultaten consult aan bed, maar wordt niet altijd zo nauw opgevolgd.
Een belangrijk punt in de werking van het Zorgcentrum Wondzorg is de samenwerking en interactie met de huisarts en de thuiszorg. Beiden moeten over voldoende informatie kunnen beschikken om de behandeling, voorgesteld door het Zorgcentrum Wondzorg, verder naar behoren uit te voeren. Een bevraging bij deze partijen zou ook nuttige informatie kunnen opleveren.
Opmerking: Meestal wel. Flyer of kleine poster met informatie over het wondzorgteam zou welkom zijn. Stelling 17: Er is een vlotte communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling Opmerking: Soms wordt een dubbel consult gevraagd: 's morgens de wondzorgconsulent en in de namiddag de arts. 2.3.2 Functioneren van het wondzorgteam a. Verpleegkundigen Stelling 4: Met mijn vragen of problemen in verband met wondzorg kan ik terecht bij de leden van het wondzorgteam (artsen, wondzorgconsulenten, ) Opmerking: Soms is de wachttijd te lang Opmerking: Doen soms een beetje uit de hoogte. Heb al eens iemand gehad die op mij neerkeek, ik mocht precies geen inbreng geven.
57
78
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
RESULTATEN
mogen verwachten van een consult. Wat is het doel ervan, wat zijn de taken van de consulent, wat wordt verwacht van hun eigen bijdrage, Zo kan de folder eveneens vermelden dat het tijdstip waarop het consult zou plaatsvinden, op voorhand moet afgesproken zijn met de consulent. Bovendien moeten de verpleegkundigen op de hoogte gesteld worden dat ze zullen verwittigd worden wanneer de consulent naar de afdeling vertrekt. Enkele algemene gegevens in verband met de ambulante opvolging, het invullen van het elektronisch patiëntendossier en dergelijke meer worden eveneens opgenomen in de folder.
Stelling 10: Ik kan steeds terecht bij de wondzorgconsulenten voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt. Opmerking: Lange wachttijd Opmerking: Wij gaan eerder te rade bij collega's, hoofdverpleegkundige of arts Stelling 12: Ik kan steeds terecht bij de artsen van het wondzorgteam voor verdere informatie in verband met de wondzorg van de concrete patiënt.
Beperkingen huidig onderzoek en aanbevelingen toekomstig onderzoek
Opmerking: Artsen zijn dikwijls moeilijk te bereiken + wie zijn de artsen van dit wondzorgteam? Zes personen gaven dergelijke opmerkingen.
Doordat er in dit onderzoek slechts kon gerekend worden op een eerder lage respons, moeten de resultaten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Een aanbeveling voor toekomstig onderzoek is dan ook om extra inspanningen te doen om een grotere steekproef te creëren, wat automatisch zou leiden tot een meer betrouwbare besluittrekking. Bovendien kan de steekproef best uitgebreid worden naar de behandelende artsen op de hospitalisatieafdelingen en, zo mogelijk nog essentiëler ook naar de patiënten. De patiënt is immers de spilfiguur, de persoon om wie het gaat en daarom is zijn of haar mening extreem belangrijk.
Stelling 17: De wondzorgconsulenten hebben een uitgebreide expertise in verband met wondzorg. Opmerking: Ik heb de indruk dat verpleegkundigen op dermatologie soms meer expertise hebben dan de verpleegkundigen van het wondzorgteam. Stelling 18: Ik kan goed samenwerken met de verschillende artsen van het wondzorgteam (orthopedist, endocrinoloog, dermatoloog, vasculair chirurg, plastisch chirurg )
Een aanbeveling voor de toekomst is om een eventuele bevraging instellingsoverschrijdend te organiseren. Op die manier kunnen gegevens van gelijkaardig functionerende diensten vergeleken worden en kunnen beide instellingen van elkaar leren.
Opmerking: We hebben weinig of geen contact met de artsen uit het wondzorgteam. Door zes personen werd deze opmerking gegeven. Opmerking: Over het algemeen wel, met sommige chirurgen ligt het iets moeilijker.
In deze masterproef werd een bevraging uitgevoerd via vragenlijsten. Een vragenlijst heeft de beperking dat de onderzoeker niet de mogelijkheid heeft om door te vragen bij een bepaalde stelling. Eventueel zou kunnen gewerkt worden met interviews, omdat men op die manier wel de bijkomende informatie kan verkrijgen. Bovendien kunnen alle mensen worden aangesproken die men wil bereiken in het kader van het onderzoek. Zo kan men zeker
Stelling 24: De wondzorgconsulenten volgen de wonde goed op. Opmerking: Bij sommige wonden mag men meer langskomen om het op te volgen. Twee personen gaven deze opmerking.
77
58
RESULTATEN
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
Opmerking: Is niet steeds nodig, want we kunnen dit vaak zelf. Als er advies nodig is, kan het steeds gevraagd worden.
De wondzorgconsulent maakt (eventueel) een afspraak voor follow up van de patiënt. Hierbij wordt zowel dag en bij benadering ook een uur afgesproken.
Stelling 25: De consulenten nemen de tijd om bepaalde aspecten van de wondzorg voor te tonen
De wondzorgconsulent vult het consultverslag in op de afdeling zelf. Op die manier worden geen zaken vergeten, wat bijvoorbeeld wel het geval kan zijn wanneer alles wordt ingevuld op het einde van de consultatieronde.
Opmerking: Niet altijd, afhankelijk van wie het is en meestal op uitdrukkelijke vraag. Opmerkingen die in dezelfde richting wijzen, werden zes keer gegeven.
Wanneer de wondzorgconsulenten allemaal hetzelfde patroon volgen, zal het voor de verpleegkundigen gemakkelijker zijn hiermee om te gaan.
2.3.3 Functioneren van de verpleegkundigen en artsen van de afdelingen
Naast het stappenplan moeten ook de bepalingen rond de ambulante opvolging van patiënten in de richtlijnen opgenomen worden. De organisatie van deze opvolging gebeurt in de regel door de wondzorgconsulenten. Wanneer een patiënt ontslagen zal worden uit het ziekenhuis, nemen de verpleegkundigen best contact op met de wondzorgconsulenten, zodat deze nog een consult kan uitvoeren bij de patiënt. Dan kan informatie gegeven worden over de ambulante wondkliniek en kan bepaald worden of de patiënt moet langskomen op consultatie. De wondzorgconsulent kan, indien nodig, ook een afspraak maken voor de patiënt.
a. Verpleegkundigen Stelling 2: Ik ben tevreden met mijn bijdrage aan de wondverzorging tijdens een wondconsult door de wondzorgconsulenten. Opmerking: Wondzorgconsulenten helpen niet mee aan de wondverzorging . Deze opmerking werd twee keer gegeven. Opmerking: Wij hebben geen inspraak . Stelling 5: Ik vind het belangrijk dat ik als verpleegkundige actief betrokken wordt bij de wondverzorging als de wondzorgconsulent langskomt.
Zoals eerder vermeld moeten ook duidelijke afspraken gemaakt worden rond het invullen en het gebruik van het elektronisch patiëntendossier.
Opmerking: Het is niet altijd evident om direct te kunnen helpen op het moment dat ze langskomen, het tijdstip is zelden gekend, maar ik wil zeker geïnformeerd worden over hun bevindingen in de verdere behandeling.
Folder Vanuit het Zorgcentrum Wondzorg wordt best een folder opgesteld en verdeeld over de afdelingen. In deze folder worden de verschillende leden van het wondzorgteam voorgesteld, met eveneens een foto. Daarnaast neemt men er praktische informatie in op, zodat de verpleegkundigen bijvoorbeeld weten hoe men een consult kan aanvragen. Het telefoonnummer om afspraken te maken en de tijdstippen waarop men hierop te bereiken is worden onder andere vermeld. Daarnaast moet de folder schetsen wat de verpleegkundigen
b. Wondzorgteam: wondzorgconsulenten Stelling 5: De verpleegkundigen op de afdelingen werken goed mee aan de wondverzorging als ik langskom voor een consult. Opmerking: Afhankelijk van de dienst en van het uur van het consult.
59
76
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
RESULTATEN
Algemene aanbevelingen voor het Zorgcentrum Wondzorg
Stelling 10: Ik krijg voldoende ondersteuning van de behandelende arts op de hospitalisatieafdeling bij de opvolging van een concrete patiënt.
Algemene richtlijnen
Opmerking: Dit is afdelingsafhankelijk.
Om de werking en vooral de communicatie tussen de verschillende betrokken partijen beter te laten verlopen, is het aan te raden enkele richtlijnen vast te leggen voor de wondzorgconsulenten. Eerst en vooral moet dit bestaan uit een stappenplan dat weergeeft wat de consulent moet doen tijdens een consult en in welke volgorde. Het stappenplan zou er als volgt kunnen uitzien:
2.3.4 Functioneren van de experten a. Verpleegkundigen Stelling 14: Ik ben tevreden over de samenwerking met de experten uit de cellen. Opmerking: Nogal autoritaire houding en komen vaak op moment dat wondzorg al gebeurd is dus weinig patiëntgericht.
De wondzorgconsulent leest het consultverslag van de vorige consultatie, eventuele observatiebladen van de verschillende disciplines en de observatiebladen van het Zorgcentrum Wondzorg en bekijkt de foto s. (Deze stap mag eventueel ook uitgevoerd worden op de dienst zelf. Het tijdstip maakt niet uit, het moet wel in elk geval, en op voorhand gebeuren.)
2.3.5 Praktische organisatie a. Transmurale opvolging
De wondzorgconsulent neemt telefonisch contact op met de dienst om zijn / haar komst aan te kondigen en om te vragen om de wonde open te leggen.
a1. Wondzorgteam: Wondzorgconsulenten Stelling 19: Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde gebeurt er een adequate planning van de verdere ambulante opvolging
De wondzorgconsulent komt aan op de dienst en vraagt naar de verantwoordelijke verpleegkundige voor de patiënt. Idealiter werd het wondverband voorheen reeds open gelegd.
Opmerking: ontslag.
De patiënt wordt bevraagd, de wonde wordt geobserveerd en de verpleegkundige en de consulent bespreken de evolutie en behandeling.
Dit hangt af van het gekend zijn van het
a2. Wondzorgteam: Artsen van het wondzorgteam Stelling 18: Bij ontslag van een patiënt met een chronische wonde zorgt de wondzorgconsulent voor de nodige planning van de ambulante opvolging
De wondzorgconsulent geeft richtlijnen hoe de wondverzorging uit te voeren en/of voert (een deel van) de wondverzorging zelf uit. Zo zal de wondzorgconsulent bijvoorbeeld het necrotisch weefsel wegsnijden alvorens de verpleegkundige de rest van de verzorging uitvoert en het verband aanlegt.
Opmerking: als we op de hoogte zijn van de ontslagplanning wordt dit besproken met behandelende arts en
75
60
RESULTATEN
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
verpleegkundige. Indien we niet op de hoogte zijn maakt de afdeling soms een afspraak in de wondkliniek.
mogelijk dat een patiënt die op geriatrie verblijft te maken krijgt met een veneuze beenwonde. Op dat moment kan de vasculaire chirurg van het wondzorgteam gevraagd worden voor een consult.
b. Timing van de consulten
De twee systemen verschillen, maar beiden zijn zeker een benadering van een multidisciplinair centrum. En dit multidisciplinaire aspect is volgens verschillende auteurs (zoals Gottrup, Holstein, Jørgensen, Lohmann, Karlsmar, Jan en, Becker, ) de belangrijkste pijler van een wondzorgcentrum. Zo stelt ook Gibbons et al. (2003) dat door de introductie van het multidisciplinaire concept, een reductie van 84 % bereikt werd in de incidentie van amputatie van de onderste ledematen.
b1. Verpleegkundigen Stelling 20: De wondzorgconsulenten komen langs op de aangekondigde tijdstippen. Opmerking: Datum is meestal wel gekend, graag concreet uur afspreken . Deze opmerking werd vijf maal herhaald. Opmerking: Ze komen vaak langs in de namiddag. Dit is ongemakkelijk voor patiënten en personeel en bovendien is de wondverzorging dan meestal al gebeurd. Zeven verpleegkundigen gaven deze bemerking.
Het personeel dat tewerkgesteld is binnen het Zorgcentrum Wondzorg is reeds in belangrijke mate opgeleid inzake wondzorg, en men is nog steeds bezig met het volgen van de nodige bijkomende opleidingen.
Stelling 26: Het tijdstip waarop de wondzorgconsulenten langskomen, is vlot te combineren met de andere activiteiten op de hospitalisatieafdeling
De consultvoering wordt door elke wondzorgconsulent minstens één namiddag in de week uitgevoerd. Geen van de consulenten werkt voltijds in het wondzorgteam. Ook op dit vlak is er dus een verschil tussen het CWHS en UCWH en het Zorgcentrum Wondzorg. Omwille van de continuïteit werd er binnen het UZ Gent gekozen om de voorziene voltijdse equivalenten aan wondzorgconsulenten te verdelen over meerdere personen In een land als België vind je veel meer ziekenhuizen en andere zorgverleners dan bijvoorbeeld in Denemarken. Daar zal men grotere verplaatsingen moeten maken om specialistische zorg te verkrijgen, waardoor het dus mogelijk is om op beperkte locaties voltijdse wondverzorging te voorzien. In België zal een dergelijk systeem niet haalbaar zijn.
Opmerking: Als het tijdstip op voorhand wordt vastgelegd, is het te combineren. Drie keer werd deze opmerking aangehaald. Opmerking: Vaak komt men in de namiddag. Op dat moment is het moeilijk te combineren met het ander werk. Deze opmerking komt zeven keer terug uit de vragenlijsten. b2. Wondzorgteam: Wondzorgconsulenten Stelling 25: Ik kan een dringend consult in de regel toch nog in mijn schema inpassen. Opmerking: Normaal is dit mogelijk, maar het hangt af van de aard van het consult. Zo is het plaatsen van een VAC soms moeilijker.
61
74
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
RESULTATEN
registreren. Het is aan te raden dat bepaald wordt wat de wondzorgconsulenten precies moeten opnemen in het dossier en op welke manier. Mogelijks zal dit reeds een oplossing zijn voor de lagere tevredenheid met het consultantwoord. Het kan ook zijn dat dit de problemen nog niet kan oplossen, daar het misschien aan de mogelijkheden van het elektronisch patiëntendossier zelf ligt dat de informatie onvoldoende gedetailleerd is. Hiervoor kan de geplande aanpassing van de observatiebladen van het Zorgcentrum Wondzorg mogelijks een oplossing bieden.
b3. Wondzorgteam: Artsen van het wondzorgteam Stelling 4: Ik ben akkoord met de huidige timing van de wondzorgconsulten in de namiddag. Opmerking: De wondzorg gebeurt op de afdelingen vaak 's ochtends. Er is ongenoegen bij de verpleegkundigen als het verband in namiddag opnieuw wordt opengelegd. Beter combineren lijkt interessanter. c. Verslag in het elektronisch patiëntendossier
6 Vergelijking van het Zorgcentrum Wondzorg met het ideale model
c1. Wondzorgteam: Artsen van het wondzorgteam Stelling 6: Ik vind steeds voldoende informatie over de patiënt terug in zijn/haar patiëntendossier
Als ideaal wordt, door Gottrup (2005) een wondzorgcentrum voorgesteld, dat multidisciplinair werkt, hoogopgeleid personeel in dienst heeft, dat zo mogelijk voltijds instaat voor de behandeling van patiënten met alle types van wonden, en dit doorheen het volledige proces van behandeling.
Opmerking: Ik vraag dit meestal rechtstreeks aan de verpleegkundige, daar de informatie in het EPD gefragmenteerd en, persoonlijk voor mij, onoverzichtelijk is.
Binnen het Zorgcentrum Wondzorg wordt dit ideaal benaderd, maar de invulling van een wondzorgcentrum wordt anders benaderd dan bijvoorbeeld in Denemarken. Tijdens de consultvoering aan bed wordt ook multidisciplinair gewerkt, maar het is een ander systeem als in Denemarken. Hier is het zo dat de patiënten op een afdeling verblijven voor de behandeling van een bepaalde pathologie (bijvoorbeeld cardiologie, dermatologie, intensieve zorgen, ). Het is slechts in het geval men een bijkomende, moeilijk te behandelen, wonde heeft, dat de wondzorgconsulenten langskomen voor een consult. Het systeem werkt dus omgekeerd als het CWHS en het UCWH, waar de patiënten met een chronische wonde verblijven op één afdeling en verschillende specialisten van onderliggende pathologieën langskomen voor de verdere behandeling van de patiënt.
ALGEMENE OPMERKINGEN: Een algemene opmerking die nog gegeven werd door één van de wondzorgconsulenten is dat beter overleg tussen wondzorgteam, hospitalisatieafdelingen en verschillende cellen in de toekomst noodzakelijk zal zijn. Wat eveneens vermeld moet worden is dat twee verpleegkundigen de opmerking gaven dat ze onvoldoende ervaring hebben met het wondzorgteam om de vragenlijst voldoende goed in te vullen. Dit was één verpleegkundige van geriatrie en één verpleegkundige van cardiologie.
In het geval van het Zorgcentrum Wondzorg is het ook mogelijk om een extra arts erbij te roepen wanneer een bijkomende onderliggende pathologie van de wonde verwacht wordt. Zo is het bijvoorbeeld
73
62
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
toekomt. Bovendien kan via een telefoontje voorkomen worden dat de wondzorgconsulent op de afdeling staat terwijl de patiënt niet beschikbaar is. Het gebeurt immers regelmatig dat de patiënt weg is voor onderzoek, controle of operatie, waardoor de wondzorgconsulent tevergeefs op de afdeling staat.
In deze masterproef werd een eerste evaluatie uitgevoerd van de werking van de consultvoering door het Zorgcentrum Wondzorg binnen het Universitair Ziekenhuis Gent. Aan de hand van observaties werd een beeld gevormd over de werking van het wondzorgteam en via vragenlijsten werden de meningen van alle betrokkenen in beschouwing genomen.
Een aanbeveling is dus om de consultvoering in ieder geval in de voormiddag te plannen en op voorhand bij benadering het tijdstip van het consult mee te delen aan de afdeling. Het lijkt een meerwaarde als de wondzorgconsulent voor men naar de afdeling vertrekt, contact opneemt met de dienst, om zijn/haar komst aan te kondigen. Op die manier kan het werk op de diensten beter gepland worden en zal de communicatie bevorderd worden.
Voor de bevraging was er slechts een lage respons , namelijk 27,66 procent van de aangeschreven verpleegkundigen, vulden de vragenlijst in. Om die reden is enige voorzichtigheid vereist bij het trekken van conclusies en besluiten uit de beschikbare gegevens, daar het niet zeker is dat de mening van diegene die de vragenlijst invulden, ook strookt met de mening van de volledige bevraagde steekproef. Verklaringen voor de lage respons kunnen vooral gezocht worden in de richting van het feit dat er binnen het UZ Gent veel verschillende bevragingen en studies worden uitgevoerd. Hierdoor is het moeilijk haalbaar voor de verpleegkundigen om aan elke bevraging deel te nemen. Bovendien verliep de studie in de zomermaanden, waardoor het moeilijker was om iedereen te bereiken, wegens de verlofperiode. Ernaast lijkt het ook aannemelijk dat niet alle verpleegkundigen al in voldoende mate in contact gekomen zijn met de wondzorgconsulenten om de vragenlijst naar behoren te kunnen invullen. Dit werd ook opgemerkt door twee verpleegkundigen in hun vragenlijst.
Dat de werking van de wondzorgverpleegkundige hierdoor efficiënter kan georganiseerd worden, was duidelijk te observeren in het AZ Sint-Elisabeth. Hier werden de diensten gecontacteerd door de wondverpleegkundige met de vraag of het op dat tijdstip paste om langs te komen. Paste het niet onmiddellijk voor de afdeling, dan vroeg de wondverpleegkundige of men hem wou contacteren op het ogenblik dat de wondverzorging zou gebeuren. Door kort voordien telefonisch contact op te nemen kan men ervoor zorgen dat de wonde steeds al open ligt wanneer de wondverpleegkundige toekomt op de afdeling.
Het is wel opvallend dat twee afdelingen een veel hogere respons hebben dan de andere afdelingen. Een verklaring voor de extreem lage respons op de dienst Intensieve Zorgen kan gezocht worden in het feit dat het in de periode van de bevraging heel druk was op de afdeling.
De algemene tevredenheid betreffende de informatie in het elektronisch patiëntendossier is behoorlijk goed. De verpleegkundigen vinden dat ze voldoende informatie over de voorgestelde wondverzorging terugvinden in het consultantwoord in het patiëntendossier en ook de leden van het wondzorgteam vinden voldoende informatie terug in het patiëntendossier. Toch werd door een arts van het wondzorgteam een opmerking gegeven dat het niet steeds gemakkelijk is met het patiëntendossier te werken, omdat het gefragmenteerd en onoverzichtelijk is.
Voor de discussie van de resultaten gaan we ervan uit dat een gemiddelde score op de stelling onder de drie, betekent dat men het
De verpleegkundigen vinden dat de wondzorgconsulenten onvoldoende gedetailleerd de bevindingen in het consultantwoord
63
72
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
vlot te combineren met andere activiteiten op de hospitalisatiafdeling. De wondzorgconsulenten zelf zijn ook niet tevreden met de huidige timing van de consulten in de namiddag.
niet volledig eens is met de stelling. Wanneer de score hoger is dan drie, is men het meer eens met de stelling dan oneens.
1 Communicatie
Een vaak terugkerende opmerking is dat het tijdstip waarop de wondzorgconsulenten langskomen niet steeds duidelijk afgesproken is, wat ook al naar voor kwam bij het onderdeel communicatie. Wanneer er een dag en uur afgesproken werd, houdt men zich hier niet steeds aan. Bovendien komt men ook regelmatig langs in de namiddag, wat als storend wordt ervaren door de verpleegkundigen op de afdelingen. Op het uur dat de patiënten moeten eten of rusten en op momenten van de overdracht van het verplegend personeel, is het moeilijk om een consult degelijk uit te voeren. Er wordt uitdrukkelijk gevraagd in de opmerkingen om de consultaties in de loop van de voormiddag te plannen. Naast het feit dat het in de vroege namiddag erg druk kan zijn en de timing dan bijgevolg niet steeds goed past, kan men ook dubbel werk vermijden door in de voormiddag te komen. Het is namelijk zo dat de wondverzorging op de hospitalisatieafdelingen in de regel s ochtends gebeurt. Voor de verpleegkundigen op de afdelingen zou het gemakkelijker zijn indien het wondzorgteam ook op dat moment zou langskomen. Want het opnieuw openleggen en verzorgen van de wonden wanneer de wondzorgconsulenten in de namiddag langskomen, zorgt voor onnodig extra werk voor de verpleegkundigen. Ook dit draagt ertoe bij dat de verpleegkundigen soms minder positief staan tegenover het wondzorgteam. Het is belangrijk dat een goede verstandhouding gecreëerd en onderhouden wordt tussen beide partijen. Wanneer rekening gehouden wordt met de noden van het verpleegkundig personeel op de afdelingen, en het tijdstip van de consultvoering zou aanpassen, zal dit de samenwerking gegarandeerd ten goede komen.
In de literatuur zegt men dat de teambenadering en dus de samenwerking tussen al de gezondheidszorgprofessionals noodzakelijk is om kwaliteitsvolle holistische zorg te voorzien (Gottrup, Holstein, Jørgensen, Lohmann & Karslmar, 2001; Gottrup, 2003a). Dergelijke samenwerking kan er alleen maar komen wanneer de communicatie tussen de betrokken partijen goed verloopt. Jan en & Becker (2007) gaan er vanuit dat een betere communicatie zal bereikt worden tussen alle betrokken spelers in de wondzorg, door de creatie en het management van een multidisciplinair netwerk. Om succesvol wondmanagement te bereiken, stellen Erwin-Toth en Hocevar (1995), is er nood aan een open communicatie tussen dokters en verpleegkundigen. Deze stelling kan gerust breder verspreid worden, namelijk dat er nood is aan een open communicatie tussen alle betrokken partijen. Binnen het Zorgcentrum Wondzorg verloopt de communicatie tussen de verschillende bevraagde partijen, namelijk verpleegkundigen, wondzorgconsulenten en artsen van het wondzorgteam, over het algemeen behoorlijk, daar de stellingen meestal een score van boven de drie laten optekenen. Desalniettemin, zou de score op sommige stellingen nog hoger kunnen liggen. Zo laat de stelling dat de communicatie tussen de wondzorgconsulenten en verpleegkundigen vlot verloopt, een niet zo hoge score optekenen. Een mogelijke reden voor de relatieve ontevredenheid is terug te vinden in de opmerking die herhaaldelijk gegeven werd rond het gebrek aan communicatie rond de exacte consulttiming. Later in de discussie wordt hier nog dieper op ingegaan.
Tijdens de observaties werd opgemerkt dat sommige wondzorgconsulenten naar de afdeling telefoneren om hun komst aan te kondigen, alvorens men naar de patiënt vertrekt. Dit zorgt er in de eerste plaats voor dat de verpleegkundige op de afdeling op de hoogte is van de komst en dat hij of zij snel ter beschikking zal staan. Eventueel kan men de wonde al openleggen, alvorens de consulent
De verpleegkundigen geven wel weer dat de communicatie tussen de wondzorgconsulenten die bij eenzelfde patiënt langsgaan, beter zou kunnen, dit terwijl de leden van het wondzorgteam wel tevreden zijn over deze communicatie. De score van de verpleegkundigen werd 71
64
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
gestaafd door een opmerking dat twee wondzorgconsulenten al eens tegengesteld advies gaven over dezelfde patiënt. Een mogelijke oplossing voor dit probleem is er in de eerste plaats voor te zorgen dat zoveel mogelijk dezelfde wondzorgconsulent op consult gaat bij eenzelfde patiënt. Op die manier worden niet enkel fouten vermeden, maar kan de consulent ook beter de evolutie van de wonde opvolgen.
voor welk onderdeel van de verzorging, zullen dergelijke opmerkingen minder gemaakt worden. Uit de resultaten kan wel afgeleid worden dat de mede- en samenwerking van en met de verpleegkundigen op de verdiepingen als positief ervaren wordt, door al de verschillende partijen. Een goede samenwerking is de basis om een goede verzorging te kunnen bieden aan de patiënt.
Wanneer dit niet kan bewerkstelligd worden, is het belangrijk dat alle wondzorgconsulenten voldoende en correct gebruik maken van het elektronisch patiëntendossier en/of mondeling met elkaar communiceren over de betrokken patiënt. Belangrijk is dat elke wondzorgconsulent dezelfde standaardinformatie invoert in het dossier van de patiënt en dat men steeds het vorige consultantwoord raadpleegt. Het invoeren van voldoende gegevens wordt reeds benaderd, het steeds raadplegen van het voorgaande consultantwoord gebeurt niet altijd. Zoals vermeld in de resultaten, wordt ook het gebruik van foto s van de wonden niet consequent toegepast. Nochtans zou men door frequenter gebruik te maken van foto s de communicatie tussen de verschillende wondzorgconsulenten die langsgaan bevorderen en op die manier zou het eenvoudiger worden om de evolutie van de wonde op te volgen.
4 Functioneren van de experten De verpleegkundigen, de wondzorgconsulenten en de artsen van het wondzorgteam zijn over het algemeen tevreden met de werking van de experten. Men vindt dat het een belangrijke meerwaarde geeft aan de werking van het wondzorgteam en bovendien is men ook op vlak van de samenwerking met de experten tevreden. De experten bieden een belangrijke meerwaarde aan het wondzorgteam, want met hun gespecialiseerde kennis kan het team op nog meer multidisciplinaire invulling rekenen. Daar de verschillende cellen zeer gespecialiseerd zijn, zullen bepaalde afdelingen minder in contact komen met deze personen. Het is positief om te kunnen bevestigen dat de samenwerking ook hier goed verloopt.
Ook de communicatie tussen de wondzorgconsulenten en de behandelende artsen op de verschillende hospitalisatieafdelingen zou, volgens de verpleegkundigen en de artsen van het wondzorgteam, beter kunnen.
5 Organisatie
Aangezien Schaffer (1993) stelt dat communicatie een sleutel tot succes is voor elke specialistische unit of programma, lijkt het belangrijk om de communicatie te verbeteren. Zowel aan de interne communicatie binnen het wondzorgteam als aan de communicatie tussen het wondzorgteam en de afdelingen, kan gewerkt worden.
Over de ambulante opvolging van gehospitaliseerde patiënten die ontslaan zijn, zijn de leden van het wondzorgteam best tevreden, terwijl de verpleegkundigen vinden dat dit onvoldoende gebeurt. De vraag stelt zich of er hier ook geen factor onwetendheid is. Betere informatie-overdracht inzake de mogelijkheden van ambulante opvolging na de hospitalisatie ljjkt nuttig De verpleegkundigen zijn absoluut niet tevreden met de timing van de consulten. De wondzorgconsulenten komen niet langs op de aangekondigde tijdstippen en het tijdstip waarop ze komen is niet
65
70
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
3 Functioneren van de verpleegkundigen
2 Functioneren van het wondzorgteam
De wondzorgconsulenten zijn tevreden over de medewerking van de verpleegkundigen en de leden van het wondzorgteam geven weer dat men steeds terechtkan bij de verpleegkundigen voor informatie in verband met de concrete patiënt.
2.1 Functioneren van de wondzorgconsulenten Er is een grote discrepantie terug te vinden tussen de mening van de verpleegkundigen en die van de leden van het wondzorgteam op de stelling dat de wondzorgconsulenten een belangrijke bijdrage leveren aan de behandeling van patiënten met chronische wonden. De gemiddelde score gegeven door de verpleegkundigen is hoger dan drie, maar de scores van de leden van het wondzorgteam liggen een stuk hoger.
De verpleegkundigen vinden het heel belangrijk om betrokken te worden bij de wondverzorging als de consulent langskomt. Uit de observaties blijkt dat er aan betrokkenheid bij het overleg en bij de verzorging van de wonde geen gebrek is. Eén verpleegkundige meldde wel dat er weinig ruimte is voor persoonlijke inbreng. Het blijft wel belangrijk dat, in het kader van de multidisciplinaire samenwerking, steeds rekening gehouden wordt met eenieders mening. Twee keer werd ook opgemerkt dat de wondzorgconsulent zelf niet meewerkt aan de wondverzorging.
Dit verschil in score is te verklaren door een algemeen terugkerend fenomeen wanneer mensen zichzelf moeten beoordelen. Vaak gebeurt het dat men zichzelf een betere score geeft dan men in werkelijkheid verdient. Overschatting van de eigen capaciteiten is een veel voorkomend fenomeen wanneer personen zichzelf moeten beoordelen. Zo werd een onderzoek uitgevoerd naar het overschatten van beginnende chauffeurs bij het vergelijken van hun eigen beoordeling en de beoordeling van de rijinstructeur. Daar kwam uit voort dat 30 tot 40 procent van de proefpersonen zijn eigen prestatie overschat. (Mynttinen, Sundstrom, Vissers, Koivukoski, Hakuli et al., 2009). Naast deze studie bestaan er nog verschillende onderzoeken die aantonen dat mensen zichzelf vaak overschatten in het geval van zelfbeoordeling.
Wanneer de werking van deze consultvoering vergeleken wordt met deze in het AZ Sint-Elisabeth, is te zien dat de samenwerking een stuk anders verloopt. In het AZ zal de wondverpleegkundige langsgaan op de afdeling en zal hij de wondverzorging alleen uitvoeren. De toewijsverpleegkundige zal wel het verband openmaken en er zal overleg gepleegd worden, maar de eigenlijke wondzorg gebeurt door de wondverpleegkundige. Enkel op zeer drukke momenten zal hij beroep doen op de verpleegkundigen van de afdeling. In dat ziekenhuis hebben de verpleegkundigen van de afdeling weinig of geen inspraak in de wondverzorging, de wondzorgverpleegkundige wordt er gezien als de expert.
Zoals te zien is in figuur 11, zijn er zelfs twee verpleegkundigen die het volledig oneens zijn en twee verpleegkundigen die het oneens zijn met de stelling. Drie van deze verpleegkundigen komen van de afdeling dermatologie. Ook de gemiddelde score per afdeling, ligt beduidend lager bij de afdeling dermatologie als bij de andere afdelingen (zie tabel 4). Volgens de opmerkingen die gegeven werden door enkele verpleegkundigen is de verklaring hiervoor mogelijks dat de afdeling dermatologie al over een grotere expertise beschikt in verband met wondzorg. Men stelt dat ze door de jaren ervaring in staat zijn om meer wonden zelf te verzorgen. Voor hen is
Hieruit is af te leiden dat er geen vast patroon is in de mening van de verpleegkundigen en dat hun houding bepaald wordt door wat de verschillende partijen gewoon zijn en wat onderling is afgesproken. Uit de bemerkingen van de verpleegkundigen in het UZ blijkt dat er soms onduidelijkheid bestaat over wat er van hen als verpleegkundige verwacht wordt en over de verantwoordelijkheden van de wondzorgconsulenten. Wanneer voorafgaandelijk duidelijke afspraken zouden gemaakt worden omtrent wie verantwoordelijk is
69
66
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK
de bijdrage van de wondzorgconsulenten als gevolg minder groot dan op andere afdelingen met minder expertise.
de wondzorgconsulenten, die samenwerking met de artsen.
De verpleegkundigen zijn over het algemeen tevreden over het functioneren van de wondzorgconsulenten, want op de meeste stellingen worden scores hoger dan drie behaald. Nergens worden scores genoteerd die de vier benaderen, waardoor er zeker nog ruimte is voor verbetering. Zo kan men zich afvragen of de wondzorgconsulenten voldoende zijn opgeleid, daar de score die de verpleegkundigen geven op de stelling dat de wondzorgconsulenten een uitgebreide expertise hebben rond wondzorg, slechts drieënhalf bedroeg. Tijdens de observatie van de consultvoering, werd gezegd dat twee wondzorgconsulenten momenteel een postgraduaat rond wondzorg volgen binnen EduWond. Er wordt in elk geval gewerkt aan de uitbreiding van de expertise van de wondzorgconsulenten.
De verpleegkundigen vinden dat de samenwerking met de artsen van het wondzorgteam minder goed verloopt en dat men niet steeds terecht kan bij de artsen voor informatie in verband met de wondzorg van een concrete patiënt.
ook
tevreden
zijn
over
de
Deze slechte score wijst op een dringende nood aan verbetering van de samenwerking tussen beide partijen. De verpleegkundigen gaven aan dat ze deze artsen zelden of nooit zien op de afdeling, maar anderzijds werd ook meerdere keren opgemerkt dat men niet weet welke artsen meewerken aan het Zorgcentrum Wondzorg. De vraag stelt zich dan ook of het probleem hier vooral ligt in een gebrek aan communicatie dan wel of er primair een tekort aan informatie over het wondteam en zijn samenstelling bestaat.
De laatste jaren is het belang van opleiding rond alles wat te maken heeft met wondzorg sterk toegenomen. In heel wat landen bestaan uiteenlopende opleidingen en ook in België zijn verschillende educatiemogelijkheden opgestart. Dit moet bijdragen tot de ontwikkeling van een uitgebreide expertise zodat een nog betere en efficiëntere behandeling van de patiënt bewerkstelligd wordt.
Bij de opstart van het Zorgcentrum Wondzorg is een informatiefolder verspreid die vooral handelde over de ambulante werking van het centrum. Pas later is ook de consultvoering opgestart, waardoor er nu nood is aan een nieuwe folder, met vooral extra aandacht voor de consultvoering. Via deze folder kan men ervoor zorgen dat de afdelingen over voldoende informatie beschikken. Het betreft niet enkel een voorstelling van de verschillende leden, maar ook informatie over hoe afspraken gemaakt worden, wanneer de wondzorgconsulenten beschikbaar zijn en wat verwacht kan worden van de wondzorgconsulenten wanneer ze op consultatie komen. Vooral praktische zaken zouden hierin moeten opgenomen worden, zodat de verpleegkundige perfect op de hoogte is over wat de mogelijkheden zijn van het wondzorgteam en hoe men hier beroep op kan doen.
In de visie van het Zorgcentrum Wondzorg staat geschreven dat men streeft naar patiëntgerichte zorg, kwalitatief hoogstaande wondzorg die deel uitmaakt van de totale zorg voor de patiënt. De meeste afdelingen zien dit ook in en zijn tevreden met de bijdrage van de leden van het wondzorgteam. Verdere uitbouw van het team en van hun kennis kan de tevredenheid alleen maar ten goede komen.
2.2 Functioneren van de artsen van het wondzorgteam
Momenteel is men bezig om foto s van de verschillende medewerkers van het wondzorgteam op intranet te plaatsen, Dit zal toelaten dat alle verpleegkundigen de gezichten van de artsen en wondzorgconsulenten kunnen herkennen.
Binnen het wondzorgteam is men tevreden over het functioneren van de artsen. De artsen van het wondzorgteam zelf vinden dat ze een belangrijke bijdrage leveren aan de behandeling van patiënten met chronische wonden. En bovendien is men zeer tevreden over de samenwerking met de andere artsen van het wondzorgteam, net als
67
68
