Conjunctuurnotitie 4e kwartaal 2013
laatste ontwikkelingen (januari/februari 2014): conjunctuur verbetert verder, arbeidsmarkt nog niet De verbetering van de conjunctuur zet door: eind februari is het conjunctuurbeeld weer beter dan eind januari. Het consumentenvertrouwen groeit gestaag. En ook de industriële productie, de uitvoer, het bbp, de vacatures en de uizenduren zitten in een opgaande fase. De arbeidsmarkt echter nog niet. De voor seizoeninvloeden gecorrigeerde werkloosheid steeg in januari met 10.000 (+1,5%), in februari nog eens met 13.000 (+1,9%). Ook het aantal WW-uitkeringen nam in januari verder toe (+23.000, +5%), gevolgd door stabilisatie in februari. De regio volgt in januari en februari wat betreft de werkloosheidsontwikkeling ruwweg het landelijk beeld: 2,9% groei van de WW in januari, 0,6% in februari. De vacaturemarkt lijkt zich verder te herstellen: in januari/februari werden 46% meer vacatures ingediend dan in januari/februari 2013. Landelijk zien we die toename ook, maar minder (+20%).
4e kwartaal 2013: licht herstel Na een periode van neergaande conjunctuur en recessie zit de Nederlandse economie weer duidelijk in de lift. Voor het 4e kwartaal rapporteert het CBS een groei met 0,7% ten opzichte van het kwartaal ervoor. Ook ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder groeide de economie (voor werkdagen gecorrigeerd) met 0,7%. In het 3e kwartaal was dat nog een daling met 0,6%. Een dergelijke economische groei is op zichzelf te klein om de werkgelegenheid weer te laten toenemen. Bovendien ijlt de arbeidsmarkt altijd na. Het aantal banen van werknemers nam in het 4e kwartaal dan ook nog iets verder af (-0,1). Het is het negende achtereenvolgende kwartaal dat het aantal banen daalt. Er zijn nu in Nederland 134.000 (-1,7%) banen minder dan een jaar geleden en zelfs 223.000 (-2,8%) minder dan twee jaar geleden. In de uitzendbranche zet het herstel van het aantal gewerkte uren door, met name in de industrie en de administratieve sector. De werkloze beroepsbevolking daalde in het 4e kwartaal met 2,5%. Deels komt dit door het ontmoedigingseffect: vanwege de kleine kans op een baan trekken mensen zich terug als actief zoekende. De WW groeide in het 4e kwartaal verder: +8%.
Economische groei (bbp) Nederland (gecorrigeerd voor seizoeninvloeden en werkdageffecten) 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% 2010- 2010- 2010- 2010- 2011- 2011- 2011- 2011- 2012- 2012- 2012- 2012- 2013- 2013- 2013- 20131 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
t.o.v zelfde kwartaal jaar eerder
t.o.v. vorig kwartaal
Werkloze beroepsbevolking (seizoengecorrigeerd) Nederland (x 1.000)
en WW-uitkeringen,
700 600 500 400 300
de c' 13
'1 3
3
se p' 13
ju ni
m rt '1
de c' 12
'1 2
werkloze beroespbevolking
se p' 12
'1 2
'1 1
'1 1
ju ni
m rt
de c
'1 1
'1 1
se p
ju ni
m rt
'1 0
200 de c
Zowel consumentenvertrouwen als producentenvertrouwen namen verder toe. Het aantal faillissementen nam verder af.
WW-uitkeringen
vooruitzichten 2014 De vooruitzichten voor 2014 zijn nog verre van florissant en in de loop van 2013 al een aantal maal naar beneden bijgesteld. In de meest recente raming van maart is het CPB weer wat optimistischer over de groei van het binnenlands product, maar juist minder optimistisch over de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Op zijn best is in 2014 sprake van licht herstel van de Nederlandse economie, waarbij de werkgelegenheid echter niet groeit en de werk loosheid nog verder toeneemt. Voor de regio is gunstig dat industrie (vooral metaal), groothandel en transport door een aantrekkende export weer groeien. Voor de zorg wordt een unieke krimp verwacht. In de regio Dordrecht/Gorinchem zou dat volgens recente ramingen van Zorg+Welzijn kunnen uitkomen op een daling van het personeelsbestand tussen de 3.600 en 4.000 medewerkers in de periode 2014 t/m 2017. Per saldo 10% van de ondernemers in KvK district Rotterdam verwacht in 2014 krimp van de personeelssterkte. Voor ondernemers in de industrie is dat per saldo 7%.
Situatie in de regio algemeen beeld regio (zie ook tabel 1) In het 4e kwartaal was in de regio sprake van een sterke opleving in het aantal ingediende vacatures. Dankzij die opleving lag het aantal ingediende vacatures in het 4e kwartaal nog maar 26% onder dat van een jaar eerder. In het 3e kwartaal was dat nog 51%. Maar we doen het op jaarbasis nog wel slechter dan landelijk gemiddeld en in Rijnmond en West-Brabant. De Wwb (+4%) en de WW (+8%) groeiden in het 4e kwartaal verder, conform de landelijke gemiddelden. Over heel 2013 namen Wwb en WW in de regio wel bovengemiddeld toe. Onder jongeren zien we in het 4e kwartaal een wat diffuser beeld: bovengemiddelde stijging van de Wwb<27, stabilisatie van de WW<27 en daling van de Nww<27, waar deze beide landelijk nog toenemen. Ondanks de zwakke economie worden er per kwartaal nog steeds heel wat vacatures nieuw ingediend. In de grote regio Drechtsteden (incl Gorinchem)/Rijnmond/West-Brabant waren dat er in het 4e kwartaal 13.000, 15% meer dan in het 3e kwartaal. Eind december stonden er bijna 5.000 vacatures open. Er is nog steeds veel openstaande vraag naar personeel in de lagere en middelbare technische & industrie beroepen. Maar ook naar bijvoorbeeld commercieel employees, interieurverzorgers en chauffeurs.
Meer specifiek zijn de belangrijkste bevindingen voor het 4e kwartaal: •
De Wwb nam met 4% toe, de Wwb<27 jaar met 11%. Dat is iets, c.q. ruim boven het landelijk gemiddelde. De totale Wwb groeide ook harder dan het benchmarkgemiddelde (+1,6%). In het 4e kwartaal stroomden 746 mensen nieuw de bijstand in, 14% meer dan in het 3e kwartaal, waarin ook al sprake was van een toename. In heel 2013 stroomden 2.817 mensen de bijstand in, 28% meer dan in 2012. 16% van de instroom betrof instroom vanwege einde WW-rechten. Het gaat daarbij om 446 personen, 38% meer dan in 2012. Eind 2013 hebben 5.463 inwoners <65jr een Wwb-uitkering, 13% meer dan eind 2012. Landelijk is dat 9%, in de benchmark 7%.
•
De WW groeide in het 4e kwartaal met 8%, iets minder dan landelijk gemiddeld (+9%). Eind december zijn er 6.442 WWuitkeringen aan inwoners van de Drechtsteden, 36% meer dan eind 2012. Dat is een grotere groei dan landelijk gemiddeld (+29%). De WW<27 bleef nagenoeg stabiel (+1%), waar landelijk nog sprake was van een forse toename (+18%). Over heel 2013 zien we nog wel een grotere groei (+35% vs +28%). De toename van de instroom op jaarbasis ligt nu weer wel boven het landelijk gemiddelde. Over heel 2013 stroomden 9.203 personen de WW in, 30% meer dan in 2012. Landelijk is dat 22%.
•
De Nww (+0%) en de Nww<27 (17%) ontwikkelden zich gunstiger dan landelijk gemiddeld. Over heel 2013 is er weinig verschil. Onder Nww-ers <27 zien we een sterke stijging van jongeren met alleen basisonderwijs.
•
In het 4e kwartaal werden 37% meer vacatures nieuw ingediend dan in het 3e kwartaal. Wel ligt het aantal nog ruim (-26%) onder dat in het 4e kwartaal 2012. In de regio Gorinchem zien we eenzelfde opleving, maar landelijk en in Rijnmond en WestBrabant groeide het aantal ingediende vacatures veel minder. De ontwikkeling op jaarbasis is daar echter nog wel gunstiger.
•
Gemiddeld stonden in het 4e kwartaal per eind van de maand 24% meer vacatures open dan eind 3e kwartaal. Dat is een sterkere toename dan landelijk. Op jaarbasis (-27%) is de daling echter groter dan landelijk gemiddeld (-17%).
•
Het 4e kwartaal telde 588 startende bedrijven, 18% meer dan het 4e kwartaal van 2012. In heel 2013 telde de KvK 2.275 startende ondernemingen in de Drechtsteden, 32% meer dan in 2012. Dat is een fors hogere groei dan landelijk (+13%).
Tabel 1 Kerncijfers regionale arbeidsmarkt 2013 Wwb
regio absoluut aantal eind Q4-20131 ontwikkeling in kwartaal/jaar (abs) . Q1 . Q2 . Q3 . Q4 . heel 2013 ontwikkeling in kwartaal (%) . Q1 . Q2 . Q3 . Q4 ontwikkelingen op jaarbasis (%) . Q1-Q1 . Q2-Q2 . Q3-Q3 . Q4-Q4 (= in jaar 2013) Nederland ontwikkeling in kwartaal (%) . Q1 . Q2 . Q3 . Q4 ontwikkelingen op jaarbasis (%) . Q1-Q1 . Q2-Q2 . Q3-Q3 . Q4-Q4 (= in jaar 2013)
WW
Nww
< 65
< 27
< 65
< 27
< 65
< 27
vacatures ingediend
5.463
335
6.442
521
8.841
1.018
1.569
305 99 55 187 646
32 17 -44 32 37
736 80 432 458 1.706
130 -23 21 6 134
1.098 -81 1.109 -14 2.112
228 -103 249 -215 159
-283 -31 -11 140 -185
6 2 1 4
11 5 -13 11
15 2 8 8
34 -4 4 1
16 -1 14 0
26 -9 25 -17
-40 -7 -3 37
6 9 12 13
-20 5 13 12
37 36 36 36
67 53 40 35
51 57 59 31
86 111 91 19
-35 -53 -51 -26
4 2 0 3
10 5 -10 5
12 1 5 9
21 -13 4 18
11 1 14 5
17 -7 22 8
1 5 -13 8
7 9 8 9
8 14 8 8
29 31 32 29
50 50 42 28
32 37 50 34
49 53 60 21
-16 -17 -15 -1
1
vacatures: in Q4 groen = wijkt substantieel positief af van landelijk gemiddelde; oranje = wijkt enigszins negatief af van landelijk gemiddelde; rood = wijkt substantieel af van landelijk gemiddelde.
Regionaal product (voorlopige cijfers CBS)
En regionale werkgelegenheid (cijfers Lisa)
Economische groei (bbp) Nederland en regio’s, 2010-2012
Werkzame personen Nederland en regio’s, 2010-2012
3 2 1 0 -1 -2 -3
3 2 1 0 -1 -2 -3 2010 Drechtsteden
2011 Al'waard/Vijfhlnd
2012 Groot Rijnmond
Nederland
Volgens voorlopige cijfers van het CBS kromp het regionaal product (bruto binnenlands product) van de Drechtsteden in 2012 met 1,5%. De regio ‘presteerde’ daarmee (iets) slechter dan Albasserwaard-Vijfheerenlanden (-1,3%) en dan Nederland gemiddeld (-1,0%) en beduidend slechter dan Groot Rijnmond (-0,4%). In 2011 ontwikkelde de regionale economie zich nog wat beter dan landelijk gemiddeld en dan die van Rijnmond. Ook toen deed Alblasserwaard-Vijfheerlanden het beter. In 2010 liepen we met een daling van 1,6% flink uit de pas.
2010 Drechtsteden
2011 Al'waard/Vijfhlnd
2012 Groot Rijnmond
Nederland
Recent zijn nieuwe gegevens beschikbaar gekomen over de ontwikkeling van de werkgelegenheid in 2012. Het aantal werkzame personen in de Drechtsteden daalde in 2012 met 1.400 (-1,4%). Dat is precies evenveel als in de regio Rijnmond en vrijwel even veel als landelijk gemiddeld (-1,3%). De regio Gorinchem (-1,1%) deed het, na het slechte jaar 2011, in 2012 iets beter. In 2011 daalde de werkgelegenheid in de regio ook al fors: 1.700 (-1,7%).
1
Werkloosheid Wwb/(WIJ) Wwb/WIJ Drechtsteden, benchmark1 en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100
Drechtsteden
3
3 de c '1
se p'1
ju ni '1 3
'1 3 m rt
2
de c' 12
se pt '1
2 '1
'1 1
rt m
de c
'1 1
'1 0
rt m
de c
benchmark SDD
'1 1
3 de c'1
se p'1
m
de c' 1
se pt '1
2 '1
ju ni '1
'1
'1
1 m rt
de c
1 '1
se p
'1 1
ju ni
m rt
de c
•
Nederland
se p
40
3
60
80 ju ni' 13
90
2
80
rt '1 3
100
2
100
2
110
1
120
'1 0
120
Drechtsteden
•
<27 jaar
ju ni '1 1
totaal
ju ni '1 2
Figuur 1
Nederland
Het bijstandsvolume steeg in het 1e kwartaal van 2013 in de regio iets sterker (+6%) dan in Nederland (+4%) en de benchmark (+3%). In het tweede kwartaal zien we nog een lichte stijging (+2%). Hetzelfde beeld zien we landelijk (+2%) en bij de benchmark (+3%). In het derde kwartaal bleef de Wwb nagenoeg stabiel in de regio (+1%), landelijk (-0,1%) en bij de benchmark (0%). In het vierde kwartaal nam het volume in de regio (+3,5%) weer wat meer toe dan in de benchmark (+1,6%). Landelijk was de stijging ongeveer even groot. Al met al groeide het bijstandsvolume in 2013 met 13,4%, ruim meer dan gemiddeld in de benchmark (+7,2%). Ook doen we het slechter dan landelijk gemiddeld (+9%). De Wwb <27 nam in het 1e kwartaal van 2013 sterk toe (+11%). Een lichtere stijging zien we in het tweede kwartaal (+5%). In het derde kwartaal zien we een kentering: een daling van 12,5%. De regio wijkt hiermee weinig af van de landelijke ontwikkeling. In het vierde kwartaal was echter weer een forse stijging (+10,5%) te zien. Over heel 2013 resulteert een groei met 12,5%. Ook dat is meer dan landelijk gemiddeld (+8%).
Wwb-instroom Figuur 2
Wwb/WIJ instroom Drechtsteden, per kwartaal, absolute aantallen totaal
<27 jaar
800
800 793
782
600
746 638
621
665
655
621 535
533
600
657
572
400
400
200
200
227
184 120
0
•
•
•
1
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
12-II
12-III
12-IV
13-I
13-II
13-III
13-IV
0
11-I
11-II
11-III
148 11-IV
94
102
109
114
12-I
12-II
12-III
12-IV
142 13-I
114
118
13-II
13-III
133 13-IV
Het aantal nieuwe instromers nam vanaf het 2e kwartaal 2012 tot en met het 1e kwartaal 2013 telkens toe. In het 2e kwartaal van 2013 zagen we een daling (-22%), maar in het 3e kwartaal nam het aantal instromers weer licht toe (+6%). In het vierde kwartaal was er sprake van een verdere stijging met 14%. De instroom (746) was hiermee 13% hoger dan in het vierde kwartaal 2012 (665). In heel 2013 stroomden 2.817 mensen de bijstand in, 28% meer dan in 2012. In het 2e kwartaal van 2013 stroomden 109 personen de bijstand in vanwege einde WW-rechten. Dat is een lichte daling ten opzichte van het 1e kwartaal. In het 3e kwartaal is dit met 103 personen weer licht gedaald, in het 4e kwartaal zien we weer stijging (112). Over heel 2013 kwam dit uit op 446 personen, tegen 322 in 2012 (+38%). Ondanks de ingang van de scholingsverplichting steeg het aantal instromers <27 licht in 2012, en sterk in het 1e kwartaal van 2013 (+25%). In het 2e kwartaal daalde het aantal instromers echter fors (-20%). In het 3e kwartaal was sprake van een stabilisering, in het 4e kwartaal nam de instroom van jongeren weer toe. Over heel 2013 stroomden 507 jongeren de bijstand in, 21% meer dan in 2012.
De SDD doet mee aan een benchmark met 14 grote gemeenten
WW WW Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100
3
3
<27 jaar
Nederland
de c '1
se p'1
ju ni '1 3
'1 3 m rt
2
de c' 12
'1
se pt '1
2
1 '1
rt m
de c
se p
'1 1 rt m
de c
'1 0
3 de c '1
se p'1
m rt
de c '1
se pt '1
'1
ju n i'
'1 1
rt m
de c
se p
'1 1
ju ni '1
rt m
de c
Drechtsteden
3
60 '1 3
60 ju ni '1 3
100
2
100
2
140
12
140
2
180
1
180
'1 1
220
'1 0
220
'1 1
<27 jaar en 50+
ju ni '1 1
totaal
ju ni '1 2
Figuur 3
50+
Het aantal WW-uitkeringen nam sterk toe in het 1e kwartaal van 2013 (+16%). Ook landelijk zagen we toen een sterke stijging (+12%). In het tweede kwartaal was nog een lichte groei te zien (+1,5%; +0,5% landelijk), maar in het 3e kwartaal nam het aantal WW-uitkeringen weer sterker toe (+8%). Dezelfde ontwikkeling zien we landelijk (+5%). Eind september staat de teller in de regio op 5.984 WW-uitkeringen. Eind december is het aantal WWuitkeringen opgelopen naar 6.442 uitkeringen (+8%). Landelijk zien we in het 4e kwartaal een stijging met 9%. Over het gehele jaar 2013 nam het aantal WW-uitkeringen in de regio met 36% toe. Hiermee doet de regio het slechter dan landelijk, waar een stijging van 29% is te zien in het aantal uitkeringen. Na een top in april 2013 is de WW <27 t/m juli gaan dalen. Vanaf augustus neemt het aantal WW’ers <27 weer toe. In het 3e kwartaal groeide het aantal WW’ers <27 met 4,3% tot een totaal van 515 personen per eind september. In het vierde kwartaal was er een lichte stijging van het aantal tot 521 (+1%). Over heel 2013 resulteert dit in een stijging met 35% van WW-uitkeringen aan personen jonger dan 27 jaar. Het aantal 50-plussers met een WW-uitkering groeide elk kwartaal door, met een stijging van 8% in het 4e kwartaal. Per eind december zijn er 2.506 WW-uitkeringen aan 50-plussers. Over het gehele jaar 2013 betekent dat een stijging van het aantal verstrekte WW-uitkeringen aan 55-plussers met 37%.
•
•
•
WW-instroom Figuur 4
Instroom WW Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per kwartaal, % +/- t.o.v. zelfde kwartaal jaar eerder totaal
Werkplein Dordrecht naar leeftijd
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0 2012-I
2012-II
2012-III
Drechtsteden
•
•
•
2012-IV
2013-I
2013-II
2013-III
Nederland
2013-IV
2012-I
2012-II
<27 jaar
2012-III
2012-IV
2013-I
27-49 jaar
2013-II
2013-III
2013-IV
50+
In het 1e kwartaal 2013 lag de toename van de WW-instroom in de regio nog fors boven het landelijk gemiddelde. In het 2e kwartaal van 2013 is de groei van de instroom in de regio fors gedaald, landelijk juist gestegen. De groei was in het 3e kwartaal weer iets minder sterk, net als landelijk. In het 4e kwartaal stroomden 2.372 personen de WW in, 26% meer dan een jaar geleden. De groei van de instroom is op jaarbasis nu weer groter dan landelijk gemiddeld. Over heel 2013 stroomden in de regio 9.203 personen de WW in, 30% meer dan in 2012. Landelijk bedroeg die toename 22%. In het derde kwartaal nam de groei van de instroom van ouderen sterk af ten opzichte van een jaar daarvoor, terwijl die van de jongeren en de middengroep stabiel bleef. In het 4e kwartaal zien we me name onder ouderen weer een grotere groei van de instroom. We zien in het 4e kwartaal en in heel 2013 in absolute aantallen veel instroom vanuit de zakelijke diensten (inclusief uitzendbureaus), de handel, industrie en zorg/welzijn. In vergelijking met het vorig jaar nam vooral in het transport (+48%) en de zorg (+42%) de instroom in 2013 relatief sterk toe .
Nww
Figuur 5
Nww Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar en 45+
180
180 160
160
140
140
120
120
100
100
80
80
60
60
40
dec '10
mrt '11
juni '11
sep '11
dec '11
mrt '12
juni'12
sept'12
dec'12
Drechtsteden
•
•
mrt'13
juni'13
sep'13
40
dec'13
dec '10
mrt '11
juni '11
sep '11
Drst <27
Nederland
dec '11
mrt '12
juni'12
Ned <27
sept'12
dec'12
mrt'13
juni'13
Drst 45+
sep'13
dec '13
Ned 45+
De Nww groeide in het 1e kwartaal van 2013 in de regio harder (+16%) dan landelijk (+11%). In het tweede kwartaal bleef de Nww net als landelijk nagenoeg stabiel, maar in het derde kwartaal is weer een forse stijging te zien (+14%) die even groot is als landelijk. In het 4e kwartaal stabiliseert de Nww in de regio, waar landelijk nog sprake is van een stijging (+5%). Over heel 2013 ligt de groei in de regio (+31%) iets onder het landelijk gemiddelde (+34%). In het 1e kwartaal 2013 groeiden de Nww <27 én de Nww 45+ in de regio beiden sterker dan landelijk. De Nww 45+ groeit in het 2e kwartaal nog licht door (+3%), en dit zet zich sterker voort in het 3e kwartaal (+10%). Dezelfde tendens zien we landelijk (+3% en +12%). De Nww <27 daalde juist in het tweede kwartaal (-9%), maar er kwam een ommekeer in het 3e kwartaal: een forse stijging van 25%. De regio en landelijk ontlopen elkaar ook hier weinig (7% en +22%). In het 4e kwartaal is de Nww <27 weer sterk gedaald (-17%). Dit is een sterkere daling dan landelijk gemiddeld (-8%). Over heel 2013 resulteert dit in een groei van de Nww<27 in de regio met 19%. Hiermee doet de regio het min of meer vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde (+21%).
Figuur 6 Nww Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland naar opleidingsniveau, eind december 2013 totaal
Drst
23%
Ned
25%
0%
•
•
20%
< 27 jaar
19%
13%
19%
12%
40%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/vwo
30%
15%
Drst
20%
27%
17%
Ned
21%
80%
100%
havo/vwo/mbo 2
0%
23%
17%
24%
20%
31%
18%
40%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/wo
27%
80%
9%
10%
100%
havo/vwo/mbo 2
Een aanzienlijk deel van alle Nww-ingeschrevenen is laag opgeleid. De regio wijkt daarin niet af van Nederland gemiddeld. Wel staan er hier wat meer middelbaar opgeleiden ingeschreven. Dat is een afspiegeling van onze beroepsbevolking. Voor oudere werkzoekenden kan dit wel een onderschatting zijn van het opleidingsniveau, omdat het gaat om met een diploma afgeronde opleiding. ‘Training on the job’ telt dus niet mee. Ook onder Nww-ers < 27 jaar bevindt zich echter een groot aantal jongeren zonder startkwalificatie. In de regio heeft eind december 2013 20% van de jongere Nww-ers niet meer dan basisonderwijs en nog eens bijna een kwart alleen vmbo of mbo1. In totaal (43%) ligt dat iets onder het Nederlands gemiddelde (45%). In totaal staan in de regio eind 2013 437 jongeren zonder startkwalificatie als Nww-er ingeschreven. Het aantal hoger opgeleide Nww-ers is in het 4e kwartaal van 2013 - net als landelijk - gedaald. Het aantal ingeschreven Nww-ers met alleen basisonderwijs nam relatief sterk toe. Onder jongeren was dit de enige groep die groeide. Over heel 2013 genomen zien we in de regio een licht hogere toename van het aantal hoger opgeleiden Nwwers (+40%, tegen +31% totaal). Landelijk gemiddeld is dit verschil er nauwelijks. Onder jongeren nam het aantal Nww-ers met alleen basisonderwijs relatief sterk toe, in de regio (+54%) nog wat meer dan landelijk gemiddeld (+40%). Hun aandeel steeg dan ook van 16% eind 2012 naar 20% eind 2013 (207 jongeren).
Vacatures Totaal nieuw ingediend en openstaand (UWV-Werk.nl) Figuur 7a Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand, Drechtsteden en Nederland nieuw ingediend
openstaand
1200
2400
900
1800
600
1200
300
600
0
0
juni '11
sep '11
dec '11
mrt '12
juni'12
sept'12
dec'12
Drechtsteden
mrt'13
juni'13
sep'13
dec'13
juni '11
sep '11
Nederland (x100)
dec '11
mrt '12
juni'12
sept'12
Drechtsteden
dec'12
mrt'13
juni'13
sep'13
Nederland (x100)
•
•
•
•
Rijnmond
West-Brabant
Rijnmond
de c' 13
se p' 13
ju ni '1 3
rt '1 3 m
de c' 12
2 se pt '1
'1 2
Drst/Gorkum
ju ni '1 2
rt
'1 1
'1 1 m
de c
se p
ju ni
m
se pt '1
m
rt
'1 1 de c
se p
Drst/Gorkum
de c' 13
0 se p' 13
0 ju ni '1 3
2000
rt '1 3
1000
2
4000
de c' 12
2000
ju ni '1 2
6000
'1 2
3000
'1 1
8000
'1 1
4000
'1 1
Figuur 7b Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand, regio’s Drst/Gorkum, Rijnmond en West-Brabant nieuw ingediend openstaand
ju ni
2
West-Brabant
Het aantal nieuw ingediende vacatures in de regio is vanaf het 4e kwartaal van 2012 gaan dalen. In het eerste kwartaal van 2013 zien we een forse daling (-40%) ten opzichte van het kwartaal ervoor. Deze daling zet zich minder sterk voort: -7% in het 2e kwartaal en -3% in het 3e kwartaal (ten opzichte van de kwartalen ervoor). In het 4e kwartaal is sprake van een sterke opleving (+37%) als gevolg van een piek in november. Landelijk zien we in het 2e kwartaal een bescheiden opleving (+5%), maar in het 3e kwartaal neemt het aantal er sterker af (-13%) en in het 4e kwartaal (+8%) minder sterk toe dan in de regio. Dankzij de sterke opleving lag het aantal in het 4e kwartaal 2013 nieuw ingediende vacatures nog maar 26% onder dat van een jaar eerder. In het 3e kwartaal was dat nog 51%. Desondanks doen we het op jaarbasis nog wel slechter dan gemiddeld en dan in de regio’s om ons heen: landelijk lag het aantal ingediende vacatures in het 4e kwartaal nog maar 1% onder het niveau van een jaar eerder, in Rijnmond 19%, in de regio Gorinchem 18% en in West Brabant lag het er zelfs 8% boven. Over heel 2013 bezien werden in de regio 42% minder vacatures ingediend dan in 2012; landelijk is dit maar 13% minder, in Rijnmond 17% minder en in West Brabant 4%. De regio Gorinchem (-41%) deed het net zo matig als de Drechtsteden. Ook wat betreft het gemiddeld aantal openstaande vacatures is een stijging zichtbaar ten opzichte van het vorige kwartaal (+24%). Dat is een sterkere toename dan landelijk. In vergelijking met een jaar eerder stonden er het 4e kwartaal 27% minder vacatures open. Over heel 2013 bezien is dit 36% minder. Landelijk en in de omringende regio’s zien we in het aantal openstaande vacatures dalingen in dezelfde orde van grootte.
Figuur 8
Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, kwartaal t.o.v. kwartaal een jaar eerder nieuw ingediend
openstaand
Drechtsteden
Drechtsteden
Gorinchem
Gorinchem
Rijnmond
Rijnmond
West-Brabant
West-Brabant
Nederland
Nederland -60%
-40%
-20%
0%
2012 Q3-2011 Q3
2012 Q4-2011 Q4
2013 Q3-2012 Q3
2013 Q4-2012 Q4
20%
40%
2013 Q1-2012 Q1
60%
-60%
2013 Q2-2012 Q2
-50%
-40%
-30%
2012 Q3-2011 Q3
2012 Q4-2011 Q4
2013 Q3-2012 Q3
2013 Q4-2012 Q4
-20%
-10%
0%
2013 Q1-2012 Q1
2013 Q2-2012 Q2
Nederland (CBS-vacature-enquête) Figuur 9 Openstaande vacatures landelijk, seizoengecorrigeerd (bron vacature-enquête CBS) totaal (x 1.000)
kwartaal t.o.v zelfde kwartaal jaar eerder
160
industrie/bouw transport
140 handel/horeca/persdie* zakelijke diensten
120
overheid/onderwijs zorg
100
totaal
80 09-I
09II
09III
09IV
10-I
10II
10III
10IV
11-I
11II
11III
11IV
12-I
12II
12III
12IV
13-I
13II
13III
13IV
-40%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
2012 Q3-2011 Q3
2012 Q4-2011 Q4
2013 Q1-2012 Q1
2013 Q2-2012 Q2
2013 Q3-2012 Q3
2013 Q4-2012 Q4
* persdie:persoonlijke dienstverlening
•
•
•
Vacatures ingediend op Werk.nl van het UWV betreffen niet de gehele vacaturemarkt. Veel vacatures, met name voor hoger opgeleiden, worden niet bij het UWV ingediend. Eind 4e kwartaal 2013 stonden bij UWV-Werk.nl 32.000 vacatures open, het CBS komt via zijn vacature-enquête op 97.000 openstaande vacatures. Vanaf het 3e kwartaal van 2011 daalde het aantal openstaande vacatures fors. In het 3e kwartaal van 2013 zien we een verandering: er stonden 3.500 vacatures meer open (+4%) dan aan het einde van het tweede kwartaal. Deze opgaande lijn zet zich in het 4e kwartaal voort. Ten opzichte van eind vorig jaar is het aantal openstaande vacatures nog wel minder (-5%). In de transport en overheid/onderwijs zet de in het 3e kwartaal ingezette groei van het aantal openstaande vacatures (ten opzichte van een jaar eerder) zich in het 4e kwartaal verder voort. In de andere sectoren zien we nog altijd een krimp, maar deze is wel minder sterk dan eerst. Behalve in de zorg waar de krimp onverminderd groot is (-28%).
Details naar beroepsgroep en beroep, vacatures UWV-Werk.nl •
•
Er werden in de grote regio Drechtsteden (incl Gorinchem)/Rijnmond/West-Brabant in het 4e kwartaal van 2013 15% meer nieuwe vacatures ingediend dan in het 3e kwartaal. De groei in de Drechtsteden sec (Dordrecht) (+37%) steekt hier dus gunstig bij af. In de grotere regio zien we vooral een toename van het aantal ingediende vacatures in de technische & industrieberoepen en de informatica. Daarnaast was er ook groei in de economisch-administratieve en de openbare orde en veiligheid beroepen. Per eind december staan bij Werk.nl grotendeels in dezelfde beroepsgroepen veel vacatures open als eind september. Er staan nog steeds veel vacatures open in lagere en middelbare technische & industrieberoepen zoals (elektro)monteurs, installateurs, bouwvakkers, bankwerkers en lassers, en productiemedewerkers. Verder is er ook nog veel openstaande vraag naar commercieel employees en chauffeurs. De openstaande vraag naar verzorgend personeel is gedaald. In totaal is het aantal openstaande vacatures in de grotere regio vergeleken met eind 3e kwartaal met 8% gedaald. Vergeleken met een jaar geleden is sprake van een daling met 14%.
Tabel 2 Ingediende vacatures 2013-Q3 en 2013-Q.4 en openstaand per dec 2013, Drechtst/Gor/Rijnmond/West-Brabant, naar beroep beroep Drst/Gor/Rijnm/West-Br nieuw open
technische & industrie - monteurs - aannemers en installateurs - elektromonteur - productiemedewerkers - bouwvakkers - bankwerkers en lassers - weg- en waterbouwkundige arb - metaalarbeiders - weg- en waterbouwk ontw. en prl - werktuigbouwkundige ontwerpers - procesoperators - elektrotechnische ontwerpers
2013III 5.784 1.148 482 611 530 704 592 228 224 109 287 191 137
2013 IV 7.505 1.587 939 850 477 342 561 229 88 80 587 223 361
Dec ‘13 2..456 372 550 206 327 141 220 61 108 26 104 73 56
economisch-administratief - commercieel employees - techn commercieel employees - boekhouders en secretaressen - productieplanners
2.225 826 217 199 164
2.512 888 306 249 108
832 299 78 110 31
verzorgend & dienstverlenend - verzorgend personeel - hulpkrachten horeca en verzorg - interieurverzorgers - verkopers
1.053 231 262 373 109
811 139 235 264 71
434 86 107 139 31
transport - chauffeurs
740 608
530 391
262 213
agrarisch medisch en paramedisch informatica openbare orde en veiligheid sociaal-cultureel pedagogisch
289 246 364 271 251 77
272 181 520 349 245 53
296 51 173 205 112 16
11.273
12.978
4.837
totaal
Tabel 3 Openstaande vacatures naar beroepsgroep, dec 2013, Drechtst/Gor, Rijnmond en West-Brabant, naar beroepsgroep beroepsgroep openstaand Drst/ Rijnm WestGor Br dec dec dec ‘13 ’13 ‘13 elementaire beroepen 90 341 242 - technisch en industrie 58 212 55 - verzorgend en dienstverlenend 4 99 46 - transport 25 21 12
lagere beroepen - technisch en industrie - verzorgend en dienstverlenend - transport - agrarisch
236 62 45 42 73
525 193 70 93 10
306 129 23 78 7
middelbare beroepen - technisch en industrie - verzorgend en dienstverlenend - economisch en administratief - openbare orde en veiligheid - transport
507 366 24 96 10 0
1138 630 68 298 33 8
818 490 34 149 98 0
hogere en wetensch beroepen - technisch en industrie - economisch en administratief - informatica
106 57 18 28
337 136 85 75
191 68 60 40
totaal
939
2.341
1.557
Toelichting: Drechtsteden: Werkpleinen Dordrecht en Gorinchem
3
Bedrijvendynamiek Figuur 10 Startende bedrijven Drechtsteden, per kwartaal 800 600 400 200 0 09-I 09II
•
•
09III
09- 10-I 10IV II
10III
10- 11-I 11IV II
11- 11- 12-I 12III IV II
12III
12- 13-I 13IV II
13- 13III IV
Het aantal startende ondernemingen in de Drechtsteden is behoorlijk op peil gebleven en neemt - mede onder invloed van de economische crisis - zelfs trendmatig toe. In het 1e kwartaal is het aantal starters altijd hoger dan gemiddeld, in het 2e kwartaal logischerwijs gevolgd door een daling. Dit zien we ook in de 1e twee kwartalen van 2013. Het 3e kwartaal telde 550 startende bedrijven, 48% meer dan het 3e kwartaal van 2012; het 4e kwartaal 588 (+18%). In totaal telde de KvK in 2013 2.275 startende ondernemingen in de Drechtsteden, 32% meer dan in 2012. Dit is een fors grotere groei dan de landelijk gemiddelde groei van 13%.
Figuur 11 Faillissementen bedrijven en instellingen, exclusief eenmanszaken, Nederland 2500
2000
1500
1000 09-I
•
4
09-III
10-I
10-III
11-I
11-III
12-I
12-III
13-I
13-III
Het aantal faillissementen van bedrijven en instellingen (exclusief eenmanszaken) neemt sinds half 2011 trendmatig toe. Voor het 1e kwartaal 2013 komt het CBS op 17% meer faillissementen dan het jaar ervoor, voor het 2e kwartaal op 16%. Het 3e kwartaal zien we een daling. Het aantal faillissementen ligt nu nog 11% hoger dan een jaar eerder. In het 4e kwartaal zet deze daling zich voort en waren er nog maar 5% meer faillissementen dan het jaar er voor. Over heel 2013 kwam dit uit op 12% meer. Voor de regio zijn geen betrouwbare cijfers beschikbaar.
Nederland: banen van werknemers en uitzenduren Aantal banen werknemers daalt minder hard
Figuur 12 Banen van werknemers, seizoengecorrigeerd, x 1.000, totaal en naar sector totaal
industrie
8.100
875
8.000
850
7.900
825
7.800
800
7.700
775
7.600
750 09- 09- 09- 09- 10- 10- 10- 10- 11- 11- 11- 11- 12- 12- 12- 12- 13- 13- 13- 13I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
09- 09- 09- 09- 10- 10- 10- 10- 11- 11- 11- 11- 12- 12- 12- 12- 13- 13- 13- 13I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
bouw
handel, transport, horeca
425
2.100
400
2.050
375
2.000
350
1.950
325
1.900
300
1.850 09- 09- 09- 09- 10- 10- 10- 10- 11- 11- 11- 11- 12- 12- 12- 12- 13- 13- 13- 13I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
09- 09- 09- 09- 10- 10- 10- 10- 11- 11- 11- 11- 12- 12- 12- 12- 13- 13- 13- 13I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
zakelijke diensten 1.400
1.400
1.350
1.350
1.300
1.300
1.250
1.250
1.200
1.200
1.150
1.150 09- 09- 09- 09- 10- 10- 10- 10- 11- 11- 11- 11- 12- 12- 12- 12- 13- 13- 13- 13I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
•
•
2
zorg
09- 09- 09- 09- 10- 10- 10- 10- 11- 11- 11- 11- 12- 12- 12- 12- 13- 13- 13- 13I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
Het aantal banen van werknemers (seizoengecorrigeerd) daalde in het 4e kwartaal (-0,1%) veel minder dan in het 3e kwartaal (-0,5%). Ten opzichte van een jaar geleden waren er eind 2013 bijna 135.000 banen minder, een daling van 1,7%. Op de schaal van de Drechtsteden zou zo’n daling uitkomen op 1.700 banen minder.2 Het aantal banen kromp het 4e kwartaal vooral in de bouw (-0,9%) en de zorg (-0,7%). In de zakelijke diensten zien we een groei met 0,7%. In de bouw zijn nu 28.000 banen minder dan een jaar geleden (-8,1%), in de zorg 38.000 minder (-2,8%). Vergeleken daarmee bleef het banenverlies in de industrie (-11.000; -1,4%) nog beperkt.
Doordat het aantal zelfstandigen lange tijd nog groeide, daalde het totaal aantal werkzame personen overigens lange tijd minder dan het aantal banen van werknemers. In het 4e kwartaal van 2013 nam het aantal zelfstandigen echter meer af dan het aantal banen van werknemers. Over heel 2013 zien we een daling van het aantal werkzame personen met 1,4%, een iets minder ongunstige ontwikkeling dus dan bij alleen het aantal banen van werknemers.
Herstel in de uitzendbranche, met name in de industrie en administratief Figuur 13 Groeicijfers gewerkte uren uitzendbranche, totaal en naar sector, % toe-/afname t.o.v. zelfde periode jaar ervoor, vanaf jan 2011 totaal
industrie
30
30
20
20
10
10
0
0
-10
-10 1
4
7
10 13
3
6
9
12
2
5
8
11
1
4
7
10 13
techniek
3
6
9
12
2
5
8
11
administratief
40
30
30
20
20 10
10
0
0 -10
-10 1
4
7
10 13
3
6
9
12
2
5
8
11
6
9
12
2
5
8
11
1
4
7
10 13
3
6
9
12
2
5
8
11
medisch 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40 1
7
10 13
3
Het aantal gewerkte uitzenduren is veelal een goede conjunctuurindicator voor de arbeidsmarkt. In 2012 lag dit aantal met uitzondering van periode 13 elke 4-weeksperiode onder het aantal van het jaar ervoor. In het 1e half jaar van 2013 zet de daling zich voort. In augustus en september zet zich een voorzichtig herstel in, die in de afgelopen maanden verder doorzet, met name in de industrie en de administratieve sector.
•
5
4
Vertrouwen Figuur 14 Consumentenvertrouwen (seizoengecorrigeerd)
en producentenvertrouwen1, saldi % pos en neg antwoorden
20
8
10 4
0 -10
0
-20 -30
-4
-40 -50
-8 12
4
8
12
4
8
12
4
8
12
12
1
•
4
8
12
4
8
12
4
8
12
stemmingsindicator van de industrie
Zowel consumenten- als producentenvertrouwen zijn de afgelopen maanden flink gestegen. In december was het producentenvertrouwen zelfs voor het eerst sinds lange tijd weer licht positief. In januari volgde een verdere stijging. Het consumentenvertrouwen bereikte in januari zijn hoogste punt sinds maart 2012.
6
Vooruitzichten 1e kwartaal 2014 •
Conjunctuurenquête Nederland (CBS/KvK) o Per saldo verwacht 15% van de ondernemers in de KvK-regio Rotterdam voor het 1e kwartaal 2014 afname van de personeelssterkte. Ondernemers in deze regio zijn daarmee net zo pessimistisch als in het 3e kwartaal en als gemiddeld in de provincie Zuid-Holland en Nederland. o Ondernemers in de industrie in Zuid-Holland zijn een stuk optimistischer geworden over de personeelssterkte in de komende 3 maanden. In de dienstverlening zijn ondernemers nog een stuk pessimistischer. In de industrie is men wat optimistischer dan landelijk gemiddeld, in de zakelijke diensten juist wat pessimistischer.
Figuur 15 Verwachtingen personeelssterkte komend kwartaal, KvK regio Rotterdam, provincie Zuid-Holland en Nederland 10
10
0
0
-10
-10
-20
-20 -30
-30 12-I
12-II
12-III
KvK regio Rotterdam
•
en komende 3 maanden, per maand, provincie Zuid-Holland
12-IV
13-I
13-II
Zuid-Holland
13-III
1
13-IV
3
5
7
9
industrie
Nederland
11
1
3
5
7
9
11
1
dienstverlening
Manpower Employment Outlook Survey o Voor het 1e kwartaal van 2014 verwacht 3% van de werkgevers een afname van het personeel, 2% een toename. Per saldo betekent dit een netto werkgelegenheidscijfer van -1%. Na seizoenscorrectie komt dit cijfer uit op 0%, een duidelijke verbetering t.o.v. 4e kwartaal (-3%) en het 1e kwartaal vorig jaar (-8%). o De verwachtingen zijn relatief gunstig voor de productiebedrijven (+2), de bouw (+3), de nutsbedrijven (+7) en de transport (+8). In deze laatste sector zien we ook al enige tijd een toename van het aantal vacatures. In de handel/horeca (0) en de zakelijke diensten (-7) zijn werkgevers pessimistischer.
2014 Tabel 4 Vooruitzichten 2014, procentuele ontwikkeling t.o.v. het jaar ervoor CPB (mrt 2014)
1 2
•
•
•
•
2014 - bruto binnenlands product +0,75 - werkgelegenheid1 -1,0 - banen werknemers - werkloosheid2 +8 - vacatures CPB en DNB: werkzame personen; CPB, ING, Rabo: werkloze beroepsbevolking; DNB: ILO-definitie; UWV: WW
DNB
ING
Rabo
UWV
(dec 2013)
(dec 2013)
(nov 2013)
(nov 2013)
+0,5 -0,7
+0,5
0 -0,5
+8,5
+9,5
+10
+0,5 -0,4 -0,9 +12 +13
De vooruitzichten voor 2014 zijn nog steeds niet bepaald florissant en het vorig jaar al een paar keer naar beneden bijgesteld. In de meest recente raming van maart is het CPB weer wat optimistischer over de groei van het binnenlands product, maar juist minder optimistisch over de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Op zijn best wordt licht herstel van de Nederlandse economie verwacht, waarbij de werkgelegenheid eerst nog verder daalt en de werkloosheid verder oploopt. De verwachtingen over de mate waarin lopen uiteen van +8% bij het CPB tot +10% in de raming van de Rabobank (werkloze beroepsbevolking). Het UWV geeft alleen een verwachting voor de WW, die men in 2014 nog met 12% ziet groeien. Dat is wel stukken minder dan in 2013 (+29%). ING ziet de industrie (met name de metaal), groothandel en transport door een aantrekkende export in 2014 weer groeien. Voor de bouw lijkt de grootste productiedaling nu voorbij. Voor de zorg wordt een unieke krimp verwacht. En ook overheid en detailhandel blijven naar verwachting krimpen. In de conjunctuurenquête van het CBS verwacht per saldo 10% van de ondernemers in het KvK district Rotterdam in 2014 (nog) een daling van de personeelssterkte. Ondernemers in de industrie zijn wat optimistischer: van hen verwacht per saldo 7% dit. Het UWV verwacht in 2014 wel weer meer vacatures: +13% t.o.v. 2013.
Drechtsteden als onderdeel Zuidoost Zuid-Holland • Voor alleen de Drechtsteden is er geen recente prognose voor 2014. Wel hebben zowel ING als Rabobank recent regionale prognoses opgesteld op het niveau van de Corop-gebieden. De Drechtsteden vormen samen met de regio Gorinchem de Corop-regio Zuidoost Zuid-Holland. Beide prognoses komen op een iets gunstigere economische groei. Volgens de Rabobank leidt dat ook tot een iets gunstigere werkgelegenheidsontwikkeling, maar niet tot een gunstigere ontwikkeling van de werkloosheid (tabel 5). Het zelfde geldt voor Rijnmond.
Tabel 5 Vooruitzichten 2014, procentuele ontwikkeling t.o.v. het jaar ervoor, Zuidoost Zuid-Holland, Rijnmond, Nederland Zuidoost ZuidRijnmond Holland 2014 - bruto binnenlands product (ING) +0,6 +0,9 - bruto binnenlands product (Rabobank) 0,0 - +0,25 +0,25 – +0,75 - werkgelegenheid (Rabobank) -0,5 - -0,25 -0,5 - -0,25 - werkloosheid (Rabobank) +0,8 – 1,0 %punt +0,8 – 1,0 %punt
Nederland
+0,5 0,0 -0,5 +0,8 %punt
Bronnen: • • • • • • • • • •
Wwb/WIJ: SDD (regio en benchmark) en CBS (landelijk) WW: UWV WERKbedrijf (regio en landelijk) Nww: UWV WERKbedrijf vacatures: UWV WERKbedrijf en CBS bedrijvendynamiek: KvK faillissementen landelijk: CBS banen van werknemers : CBS gewerkte uitzenduren : ABU consumenten- en producentenvertrouwen : CBS vooruitzichten: CPB, DNB, UWV, Europese Commissie
Lijst met afkortingen: • • • • • • • • • • • • • • • •
BBP Wwb WIJ WW Nww SDD UWV ABU CBS CPB CEP MEV DNB EC KvK ILO
Bruto Binnenlands Product Wet werk en bijstand Wet Investeren in Jongeren (per 1.1.2012 afgeschaft) Werkloosheids Wet Niet werkende werkzoekenden Sociale Dienst Drechtsteden Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Algemene Bond Uitzendondernemingen Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Planbureau Centraal Economisch Plan (van CPB) Macro Economische Verkenning (van CPB) De Nederlandse Bank Europese Commissie Kamer van Koophandel International Labour Organization
Frans Winterwerp en Minca Verboom maart 2013
Postbus 619, 3300 AP Dordrecht (078) 770 39 05
[email protected] www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
