Conjunctuurnotitie 1e kwartaal 2012
Dit is de eerste conjunctuurnotitie van het OCD, de opvolger van de crisismonitor. In deze conjunctuurnotitie, die vier keer per jaar gaat verschijnen, is het aantal indicatoren ingeperkt en zijn meer economische indicatoren dan in de crisismonitor opgenomen, ook al zijn die indicatoren soms alleen voor Nederland als geheel beschikbaar. Met elkaar geven de in deze notitie opgenomen indicatoren een actueel beeld van de economische conjunctuur in Nederland en hoe dit neerslaat op de economie en arbeidsmarkt in de Drechtsteden. In de elk najaar te verschijnen Monitor Economie en Arbeidsmarkt wordt dieper ingegaan op (verklaringen voor) structurele ontwikkelingen. De conjunctuurnotitie heeft naast een puur informatieve functie ook een signaalfunctie. Door vier keer per jaar ‘de vinger aan de pols te houden’ kunnen opkomende structurele afwijkingen die eventueel om een beleidsmatig antwoord vragen vroegtijdig worden gesignaleerd. Wanneer er zulke signalen zijn, dan zullen we die duidelijk in de conclusies weergeven.
Landelijke ontwikkelingen De Nederlandse economie (bruto binnenlands product) is in het 1e kwartaal van 2012 met 0,8% gekrompen t.o.v. hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Vergeleken met het 4e kwartaal van 2011 groeide de economie met 0,3%. De investeringen, de productie in de bouw en de consumptieve bestedingen liepen terug. Export en consumptie van de overheid groeiden wel. Na twee achtereenvolgende kwartalen van krimp groeide de Nederlandse economie in het 1e kwartaal van 2012 dus weer licht. Daarmee is officieel geen sprake meer van een recessie. Maar we zitten nog wel middenin een laagconjunctuur.
Economische groei (bbp) Nederland 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% 2010-1
2010-2
2010-3
2010-4
2011- 1
t.o.v zelfde kwart aal jaar eerder
2011-2
2011-3
2011-4
2012-1
t .o.v. vorig kwart aal
Vooruitzichten De vooruitzichten zijn niet rooskleurig. Het CPB verwacht in het Centraal Economische Plan 2012 voor heel 2012 een krimp van het bruto binnenlands product met 0,75%, gepaard gaande met een krimp van het aantal werkzame personen met 0,25%. Nu al zien we een flinke daling van het aantal gewerkte uitzenduren, een goede indicator voor komende ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Ook het totaal aantal banen is nu aan het dalen. De Europese Commissie verwacht voor Nederland voor 2012 een nog grotere krimp (-0,9%). In beide ramingen zijn de effecten van de nieuwe aanstaande bezuinigingen nog niet meegenomen. Zeer recent (juni) kwam De Nederlandse Bank in haar nieuwe raming tot 0,6% krimp in 2012, gepaard gaande met een daling van de werkgelegenheid met 0,4%. En het UWV verwacht voor 2012 een daling van het aantal banen van werknemers met 0,5% en een (verdere) daling van het aantal ontstane vacatures met 2%. In alle vooruitzichten loopt de werkloosheid fors op. Voor 2013 wordt slechts een zeer bescheiden herstel verwacht, met een nog verder oplopende werkloosheid.
Situatie in de regio De ongunstige ontwikkelingen in de Nederlandse economie en arbeidsmarkt zien we ook in de Drechtsteden terug. De Wwb, WW en de Nww lopen weer op, het aantal ingediende en openstaande vacatures loopt met fluctuaties weer trendmatig terug, de aanwas van bedrijven (saldo starters/oprichtingen en opheffingen) neemt af, het aantal faillissementen is onverminderd hoog. Lichtpuntje is de verdere daling van de Wwb <27 jaar. Meer specifiek zijn de belangrijkste bevindingen: •
De Wwb (/WIJ) ontwikkelde zich in 2011 met een behoorlijke daling duidelijk gunstiger dan landelijk gemiddeld en dan de benchmark-SDD. In het 1e kwartaal 2012 zien we juist een relatief sterke toename. Vooralsnog wijten wij dat aan een inhaaleffect bij de andere gemeenten en een inregeleffect van de reorganisatie bij de SDD. Wel daalt de Wwb <27 verder. Dit laatste heeft vooral te maken met de afschaffing van de WIJ en de strengere regels die de instroom van jongeren moeten beperken.
• •
•
•
•
De WW blijft groeien, de Nww is vooralsnog stabiel. Beide volgen grosso modo het landelijke beeld. Een aanzienlijk deel van de Nww is laag opgeleid. Het aantal bij Werkplein Dordrecht nieuw ingediende vacatures ligt in het 1e kwartaal van 2012 17% onder het gemiddelde niveau van de laatste drie kwartalen van 2011. Die daling is groter dan landelijk gemiddeld en in de regio om ons heen (Rijnmond, Al’waard/Vijfheerenlanden, West-Brabant). Een mogelijk begin van een structurele afwijking is hier echter zeker nog niet waarneembaar. Hoewel ook gedaald staan er nog steeds veel vacatures open, vooral in de lagere, middelbare en hogere technische & industrieberoepen. Maar ook voor commercieel employees en chauffeurs zijn er in de grotere regio nog veel vacatures. Het zijn ook met name deze beroepen waarvoor het aantal nieuw ingediende vacatures in het 1e kwartaal 2012 nog is gegroeid. In de Drechtsteden verwacht 21% van de ondernemers in het 2e kwartaal 2012 een afname van de personeelssterkte, tegen 10% een toename. Ondernemers in de Drechtsteden zijn daarmee iets pessimistischer dan gemiddeld in de provincie ZHolland. Het UWV verwacht voor de arbeidsmarktregio Drechtsteden (Werkpleinen Dordrecht en Gorinchem) voor 2012 en 2013 een nog wat ongunstigere ontwikkeling dan landelijk gemiddeld: banen werknemers gemiddeld -0,8% per jaar (landelijk -0,3%) en Nww gemiddeld +12,5% per jaar (landelijk +9%).
Conclusies De regionale economie en arbeidsmarkt onttrekt zich uiteraard niet aan de economische malaise. De Wwb, de WW en - nu nog in mindere mate - de Nww nemen weer toe. Het aantal vacatures en de aanwas van bedrijven nemen af. Het aantal faillissementen blijft onverminderd hoog. De verwachtingen voor de rest van dit jaar en voor 2013 zijn negatief. De regio loopt vooralsnog grosso modo in de pas met de landelijke ontwikkelingen. Er zijn geen tekenen van structurele afwijkingen. Belangrijk in dit geheel is dat er, ondanks de economische crisis, op het niveau van Werkplein Dordrecht nog steeds maandelijks zo’n 600 à 800 nieuwe vacatures op Werk.nl worden ingediend. Inclusief Werkplein Gorinchem gaat het om gemiddeld zo’n 1.000 nieuwe vacatures per maand. Deels gaat het daarbij ook om beroepen op elementair en lager niveau. Er lijken zich dan ook nog steeds heel wat kansen voor te doen om ook laaggeschoolde werkzoekenden aan een baan te helpen.
1
Werkloosheid Wwb/(WIJ) Figuur 1
Wwb/WIJ Drechtsteden, benchmark1 en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar
120
120
110
100
100
80
90
60
80 dec '10
mrt '11
juni '11
Drechtsteden
sep '11
Nederland
dec '11
mrt '12
40 dec '10
benchmark SDD
mrt '11
juni '11
sep '11
Drechtsteden
dec '11
mrt '12
Nederland
De totale bijstand loopt sinds eind vorig jaar weer op: in het 1e kwartaal 2012 een toename van 149 personen (+3%) tot aan 4.848 personen eind maart 2012. Wwb <27 is in het 1e kwartaal 2012 nog wel verder gedaald: een afname van 26 personen (-6%) tot aan 410 personen per eind maart. Sinds begin van het jaar is de WIJ afgeschaft en zijn strengere regels van kracht die de instroom van jongeren moet beperken. Dit zien we ook terug in het verloop van de instroom (figuur 2). De ontwikkeling van de totale bijstand is in 2011 duidelijk gunstiger (-8%) dan landelijk gemiddeld (+3%) en de benchmark-SDD (+2,5%). Het 1e kwartaal wijkt de ontwikkeling in de Drechtsteden (+3%) echter ongunstig af van het benchmarkgemiddelde ((+0,5%). Vooralsnog zien wij dit als een combinatie van een inhaaleffect bij de andere gemeenten en een inregeleffect van de reorganisatie bij de SDD. Ook de bijstand <27 jaar ontwikkelde zich in 2011 in de regio duidelijk gunstiger dan landelijk. Er zijn nog geen Nederlandse cijfers beschikbaar voor het 1e kwartaal 2012.
• •
•
•
Figuur 2
Wwb/WIJ instroom Drechtsteden, per maand, absolute aantallen totaal
<27 jaar
400
400
300
300
200
200
100
100 0
0 dec '10
mrt '11
juni '11
sep '11
dec '11
mrt '12
dec
mrt
juni
sep
dec
mr t
'10
'11
'11
'11
' 11
'12
Er is een toename van 9% in het aantal nieuwe instromers per maand in het 1e kwartaal 2012 tot 220 personen per eind maart 2012. Dit is nog wel altijd 17% minder dan begin 2011. De instroom <27 jaar daalde juist in het 1e kwartaal (-22%) tot 42 personen in maart. Deze ontwikkeling hangt samen met de afschaffing van de WIJ en de strengere regels voor jongeren om in aanmerking te komen voor een bijstandsuitkering. Aan het einde van het 1e kwartaal 2012 is de instroom <27 jaar 34% lager dan begin 2011.
• •
WW Figuur 3
WW Drechtsteden en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar en 50+
140
140
120
120
100
100
80
80
60
60 dec '10
mrt '11
Drechtsteden
1
juni '11
sep '11
dec '11
Nederland
De SDD doet mee aan een benchmark met 14 grote gemeenten
mrt '12
dec '10
mrt '11
<27 jaar
juni '11
sep '11
dec '11
mrt '12
50+
• •
• •
Sinds juni vorig jaar stijgt het aantal WW-uitkeringen. In het 1e kwartaal 2012 een toename van 372 uitkeringen (+10%, evenveel als het landelijk gemiddelde). Het is overigens wel gebruikelijk dat de WW in januari wegens seizoensinvloeden elk jaar flink toeneemt en daarna wat stabiliseert. Zo ook in het 1e kwartaal 2012, maar in de regio blijft de toename in maart voortduren, tegenover een daling landelijk. Grosso modo is de ontwikkeling hier in de regio echter wel goed in lijn met het landelijke beeld. De WW <27 jaar toont eveneens een toename van 10% in het 1e kwartaal 2012 (per eind maart 309 uitkeringen). Hier toont februari wel een daling, om in maart echter weer over te gaan in een toename. Ook de WW 50+ stijgt sinds 2e kwartaal 2011 weer geleidelijk. In het 1e kwartaal 2012 zien we een groeiversnelling: eind maart 2012 is de WW 50+ met 1.623 personen 10% hoger dan begin van het jaar.
Nww Figuur 4
Nww Drechtsteden en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar en 45+
140
140
120
120 100
100
80
80 60
60 dec '10
mrt '11
juni '11
sep '11
Drechtsteden
• • • •
dec '11
mrt '12
dec
mrt
juni
sep
dec
mrt
'10
'11
'11
'11
'11
'12
Drst <27
Nederland
Ned <27
Drst 45+
Ned 45+
In het 2e kwartaal 2011 een sterke daling van de Nww. Vanaf juli vorig jaar is de Nww nagenoeg stabiel. Ontwikkeling in het 1e kwartaal 2012 is +0,5%. Landelijk ligt het 1% hoger. Nww <27 jaar daalde eveneens sterk in het 2e kwartaal vorig jaar. Na een toename in de tweede helft vorig jaar, toont het 1e kwartaal 2012 toch weer een afname van (-5,5%). Landelijk was er juist een toename van 2%. Zowel de ontwikkeling van de totale Nww als de Nww <27 jaar is vanaf halverwege vorig jaar in de regio gunstiger dan landelijk. Nww 45+ is na aanvankelijke lichte stijging in 1e kwartaal 2011, gevold door een lichte daling in 2e en 3e kwartaal, sinds november 2011 nagenoeg stabiel. Dit laatste geldt ook voor Nederland als geheel.
Figuur 5 Nww naar opleidingsniveau, eind maart 2012 totaal
Drst
27%
20%
Ned
27%
21%
0%
• •
< 27 jaar
20%
13%
40%
13%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/vwo
26%
14%
Drst
21%
24%
15%
Ned
22%
80%
100%
havo/vwo/mbo 2
0%
24%
21%
31%
20%
40%
17%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/wo
27%
23%
80%
7%
7%
100%
havo/vwo/mbo 2
Een aanzienlijk deel van alle Nww-ingeschrevenen is laag opgeleid. De regio wijkt daarin niet af van Nederland gemiddeld. Voor oudere werkzoekenden kan dit wel een onderschatting zijn van het opleidingsniveau, omdat het gaat om met een diploma afgeronde opleiding. ‘Training on the job’ telt dus niet mee. Ook onder Nww-ers < 27 jaar bevindt zich echter een groot aantal jongeren zonder startkwalificatie. In de Drechtsteden steekt dit nog gunstig af tegen het landelijk gemiddelde. Niettemin hebben hier in de regio nog twee op de tien jongere Nww-ers niet meer dan basisonderwijs en nog eens een kwart alleen vmbo of mbo1.
2
Vacatures Totaal nieuw ingediend en openstaand (UWV-Werk.nl) Figuur 6
Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand nieuw ingediend
openstaand
1200
2400
900
1800
600
1200
300
600
0
0 apr il
juni
sep
dec
mrt
'11
'11
' 11
'11
' 12
Werkplein Do rdrecht
april '11
juni '11
sep '11
Werkplein Dordrecht
Nederland (x100)
nieuw ingediend
4000
8000
3000
6000
2000
4000
1000
2000
Nederland (x100)
0 april
juni
sep
dec
mrt
' 11
'11
' 11
'11
' 12
Drecht st eden
•
mrt '12
openstaand
0
•
dec '11
Rijnmond
West-Brabant
april '11
juni '11
sep '11
Drechtsteden
dec '11
Rijnmond
mrt '12
West-Brabant
Het aantal nieuw ingediende en openstaande vacatures fluctueert. In de Drechtsteden (zowel Werkplein Dordrecht als hele arbeidsmarktregio2) zien we tot januari 2012 (vanaf april 2011)3 een dalende trend en in februari en maart weer herstel. In Rijnmond, West-Brabant en Nederland totaal was dat herstel er al in januari. Per eind maart staan bij Werkplein Dordrecht in totaal 1.078 vacatures open, inclusief Werkplein Gorinchem zijn dat er 1.604. Toch is het aantal nieuw ingediende en openstaande vacatures 1e kwartaal 2012 wel ongunstiger dan het gemiddelde van de laatste drie kwartalen van 2011. In Nederland, Rijnmond en West-Brabant zien we een soortgelijke situatie, echter het verschil tussen het 1e kwartaal en de voorgaande drie is minder groot dan hier in de regio. Werkplein Dordrecht laat daarbij nog een minder gunstig beeld zien dan Werkplein Gorinchem (figuur 7). Een mogelijk begin van een structurele afwijking is hier echter zeker nog niet waarneembaar.
Figuur 7
Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, gem 1e kwartaal 2012 t.o.v. gem laatste 3 kwartalen 2011 nieuw ingediend
Werkplein Dordrecht
openstaand
-17%
Drechtsteden
Werkplein Dordrecht
-13%
Drechtsteden
Rijnmond
-4%
Rijnmond
West-Brabant
-5%
West-Brabant
Nederland -40%
-9% -30%
-20%
-10%
-31%
0%
-27% -24% -28%
Nederland 10%
20%
-40%
-22% -30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
Toelichting: Drechtsteden = Werkplein Dordrecht + Werkplein Gorinchem
2
3
Werkplein Dordrecht komt overeen met de Drechtsteden. Arbeidsmarktregio Drechtsteden omvat daarnaast ook Werkplein Gorinchem (Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en een enkele kleine gemeente in Gelderland en N-Brabant). De vacature-informatie van UWV WERKbedrijf is per januari 2012 met terugwerkende kracht vanaf april 2011 gebaseerd op alle vacatures die op Werk.nl geplaatst worden. Dit aantal is een stuk hoger dan voorheen weergegeven. Verder terugkijken kan derhalve niet meer.
Details naar beroepsgroep en beroep, vacatures UWV-Werk.nl Tabel 1 Ingediende vacatures dec 2011-mrt 2012 en openstaand per maart 2012, Drechtsteden/Rijnmond/West-Brabant, naar beroep beroep Drst/Rijnm/West-Br nieuw open dec ‘11 mrt ‘12 technische & industrie - monteurs - aannemers en installateurs - elektromonteur - productiemedewerkers - bouwvakkers - bankwerkers en lassers
mrt ‘12
1.896 321 291 363 106 127 175
3.176 521 496 364 323 281 261
4.664 882 708 459 415 419 393
economisch-administratief - commercieel employees - techn commercieel employees - boekhouders en secretaressen
939 253 89 181
1.363 399 139 231
1.591 538 209 167
verzorgen & dienstverlenend - verzorgend personeel - hulpkrachten horeca en verzorg
312 87 52
382 112 94
890 445 195
transport - chauffeurs
227 174
314 235
446 280
agrarisch medisch en paramedisch informatica openbare orde en veiligheid sociaal-cultureel pedagogisch
38 88 112 86 75 19
154 74 137 53 102 29
437 272 219 149 85 72
totaal 3.792 5.775 8.825 Toelichting: Drechtsteden: Werkpleinen Dordrecht en Gorinchem
Tabel 2 Openstaande vacatures naar beroepsgroep, maart 2012, Drechtsteden, Rijnmond en West-Brabant, naar beroepsgroep beroepsgroep openstaand Drst Rijnm WestBr mrt mrt mrt ‘12 ’12 ‘12 elementaire beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - agrarisch
138 57 44 34 0
424 291 49 67 7
315 67 18 43 176
lagere beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - agrarisch - medisch en paramedisch
323 238 32 29 9 2
988 450 132 170 30 149
650 300 116 62 150 0
middelbare beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - economisch en administratief
849 575 11 59 156
2.486 1326 22 365 530
1.335 823 19 61 363
hogere en wetensch beroepen - technisch en industrie - economisch en administratief - informatica
294 126 104 42
613 212 250 78
409 199 96 54
1.604
4.511
2.709
totaal
Er zijn vooral veel openstaande vacatures in lagere en middelbare technische & industrieberoepen zoals productiemedewerkers, (elektro)monteurs, installateurs, bouwvakkers en bankwerkers en lassers. Verder is er ook veel vraag naar chauffeurs, (technisch) commercieel employees en verzorgend personeel. Met name in West-Brabant is er ook vraag naar lager agrarisch personeel, in Rijnmond ook naar lager medisch en paramedisch. Het aantal nieuw ingediende vacatures is in 1e kwartaal van 2012 vooral toegenomen voor de technische & industrieberoepen. Voornamelijk overigens in andere delen van de grotere regio dan in Werkplein Dordrecht.
•
•
Nederland (CBS-vacature-enquête) Figuur 8 Openstaande vacatures landelijk, seizoengecorrigeerd (bron vacature-enquête CBS) totaal (x 1.000)
2012-I t.o.v. 2011-II, III en IV
160
ind/bouw 140
-18%
transport
-8%
handel/horeca/persdie
-10%
zakelijke diensten
-9%
120 100
overheid/onderwijs
80 09-I
09- I I
09-I I I
09- I V
10-I
10-I I
10-I I I
10- I V
11-I
11-I I
11-I I I
11-I V
12- I
zorg
-10%
totaal
-10%
-40%
•
•
0%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
Vacatures ingediend op Werk.nl van het UWV betreffen niet de gehele vacaturemarkt. Veel vacatures, met name voor hoger opgeleiden, worden niet bij het UWV ingediend. Eind maart 2012 stonden bij UWV-Werk.nl 56.000 vacatures open, het CBS komt via zijn vacature-enquête op ruim het dubbele (118.000). Na een forse daling in 2009 liep het aantal openstaande vacatures in 2010 weer op, om vervolgens na het 1e kwartaal 2011 te stabiliseren. Vanaf het 3e kwartaal 2011 daalt het aantal weer. Anders dan bij UWV-Werk.nl zien we recent niet weer een toename.
Het totaal aantal openstaande vacatures lag in het 1e kwartaal 2012 10% onder het gemiddelde van de laatste 3 kwartalen van 2011. Dat is dus een geringer afname dan bij de UWV-Werk.nl vacatures. In industrie/bouw (-18%) is de recente daling groter dan gemiddeld, bij overheid/onderwijs kleiner dan gemiddeld. In de laatste sector was na de grote daling in 2009 echter geen sprake van herstel: het aantal vacatures daar ligt al acht kwartalen op een zeer laag niveau.
•
3
Bedrijvendynamiek Figuur 9 Bedrijvendynamiek Drechtsteden, per kwartaal Starters
Oprichtingen
600
600 518
450
469
458
442
450
300
300
150
279
169
153
103
150
0
0 09-I
09-II
09-III
09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
09-I
09-II
09-III
09-IV
10-I
Opheffingen
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
Saldo 600
600 408
450
450
350
346
300
300
150
150
214
205
170
0
0 09-I
09-II
09-III
09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
09-I
12-I
09-II
09-III
09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
Het aantal starters (nieuwe ondernemingen) was vooral in 2009 laag. Daarna - met fluctuaties - tot 1e kwartaal 2011 gestage toename. Daarna weer een afname, gevolgd door een lichte toename in het 1e kwartaal van 2012. In het 1e kwartaal 2012 zijn er 9% minder starters dan in het 1e kwartaal 2011, maar nog wel meer dan in het 1e kwartaal 2010 en 2009. Het aantal oprichtingen (filialen en dochterondernemingen) daalt – afgezien van een enkele uitschieter – gestaag tot aan 1e kwartaal 2011. Daarna is er wel enig herstel. Het aantal oprichtingen is in het 1e kwartaal 2012 flink hoger dan in het 1e kwartaal 2011 (+64%). Maar ook nog flink lager dan in het 1e kwartaal 2009. Per kwartaal zijn er zo’n 300 opheffingen, met pieken in het 4e kwartaal. In het 4e kwartaal 2011 zijn er 14% minder opheffingen dan in het 4e kwartaal 2010. Het saldo nam vooral af in 2009, om daarna tussen de 200 en 300 te blijven. In het 4e kwartaal 2011 daalt het saldo echter door tot onder de 200. Het 4e kwartaal 2011 is 21% lager dan het 4e kwartaal 2010.
•
•
• •
Figuur 10 Faillissementen bedrijven Drechtsteden 60 45
36
32
29
35
30 15 0 09-I
•
•
09-II
09-III
09-IV
10-I
10-II
10-III
10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
In 2010 en 2011 zijn er al schommelend zo’n 25 faillissementen per kwartaal, met pieken in het 1e kwartaal. Het aantal faillissementen in het 1e kwartaal 2012 is nagenoeg gelijk aan het 1e kwartaal 2011. Beide wel hoger dan het 1e kwartaal 2010 en 2009. Volgens landelijke cijfers nam het aantal bedrijfsfaillissementen in de eerste vier maanden van 2012 met 20% toe t.o.v. de eerste vier maanden van 2011. In de bouw was zelfs sprake van een toename met 37%.
4
Nederland: banen van werknemers en uitzenduren Figuur 11 Banen van werknemers, seizoengecorrigeerd, x 1.000, totaal en naar sector totaal
industrie
8000
875
7950
850
7900
825
7850
800
7800
775 09-I
09-II
09-III 09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III 11-IV
12-I
09-I
09-II
bouw 2100
400
2050
375
2000
350
1950
325 09-II
09-III
09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
09-I
12-I
09-II
zakelijke diensten 1400
1350
1350
1300
1300
1250
1250
1200
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
09-III 09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III 11-IV
12-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III 11-IV
12-I
1200 09-I
•
10-II
zorg
1400
•
10-I
1900 09-I
•
09-IV
handel, transport, horeca
425
•
09-III
09-II
09-III 09-IV
10-I
10-II
10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III 11-IV
12-I
09-I
09-II
09-III 09-IV
10-I
In 2009 daalde het totaal aantal banen in Nederland sterk. Vanaf begin 2010 was er tot eind 2011 weer een stijgende trend. In het 1e kwartaal van 2012 is daar een eind aan gekomen: gecorrigeerd voor seizoensinvloeden daalde het aantal banen van werknemers met 0,3%. Per sector zijn er duidelijk verschillende ontwikkelingen: o Zakelijke dienstverlening en handel, transport en horeca volgen de ontwikkeling van het totaalgemiddelde o Bouw en industrie tonen een voortdurend dalende trend o In de zorg juist een voortdurende toename vanaf begin 2009. In het 1e kwartaal van 2012 zien we vooral een krimp in de bouw (-1%), de zakelijke diensten (o.a. uitzendbureaus, -0,5%) en de overheid (-1,2%) en het onderwijs (-1%). Overigens ontwikkelde de werkgelegenheid in de Drechtsteden zich in de periode 1.1.2009-1.1.2011 flink gunstiger dan landelijk gemiddeld: het aantal werkzame personen in de Drechtsteden nam in die twee jaar met 1% toe, tegen een landelijke daling met 0,8%.
Figuur 12 Groeicijfers gewerkte uren uitzendbranche, totaal en naar sector, % toe-/afname t.o.v. zelfde 4-weeks periode jaar ervoor, vanaf 2011-1 totaal
industrie
30
30
20
20
10
10
0
0
-10
-10 1
3
5
7
9
11
13
2
1
3
5
7
techniek
9
11
13
2
administratief
40
30
30 20
20 10
10
0
0 -10
-10 1
3
5
7
9
11
13
2
9
11
13
2
1
3
5
7
9
11
13
2
medisch 20 10 0 -10 -20 1
5
7
Het aantal gewerkte uitzenduren is veelal een goede conjunctuurindicator voor de arbeidsmarkt. In 2011 was sprake van afnemende groei, in november overgaand in een daling. Na een opleving in periode 13 zet de daling zich in het 1e kwartaal van 2012 voort. Eind 1e kwartaal 2012 werden er 4% minder uitzenduren gewerkt dan een jaar eerder. De daling ten opzichte van het jaar ervoor doet zich in alle sectoren voor. In de medische sector is de afname verreweg het grootst. In de administratieve sector het kleinst.
•
•
5
3
Vertrouwen Figuur 13 Consumentenvertrouwen
en producentenvertrouwen, saldi % pos en neg antwoorden
20
6
10
4
0
2
-10
0
-20
-2
-30
-4
-40
-6 12
• •
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
2
3
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
2
3
Het consumentenvertrouwen bevond zich in 1e kwartaal 2012 op een historisch dieptepunt. Het producentenvertrouwen is in 2011 sterk afgenomen. In december flink herstel, maar het 1e kwartaal 2012 toch weer verder in de min.
6
Vooruitzichten 2e en 3e kwartaal 2012 •
•
Conjunctuurenquête Nederland (CBS/KvK) o 21% ondernemers Drechtsteden verwacht dat personeelssterkte in 2e kwartaal zal afnemen, 10% verwacht een toename o voor provincie Zuid-Holland is dat 20%, respectievelijk 12%; dit is voor Nederland als geheel ruwweg hetzelfde o vooral ondernemers in bouw en transport zijn negatief Manpower Employment Outlook Survey o voor het 2e kwartaal verwacht 3% van de werkgevers een afname van het personeel en 3% een toename; voor 3e kwartaal verwacht 3% een afname en 2% een toename o positieve verwachtingen zijn er per saldo nog in de landbouw, transport en overheid/maatschappelijke diensten o negatieve verwachtingen zijn er vooral bij productiebedrijven en in de zakelijke diensten
2012-2013 Tabel 2 Vooruitzichten 2012-2013, procentuele ontwikkeling t.o.v. het jaar ervoor 2012 - bruto binnenlands product - werkgelegenheid1 - werkloosheid2 - ontstane vacatures
1 2
•
•
CPB
DNB
EC
-0,75 -0,25 +28
-0,6 -0,4 +22
-0,9
2013 - bruto binnenlands product +1,25 - werkgelegenheid1 0 - werkloosheid2 +9 - ontstane vacatures CPB en DNB: werkzame personen; UWV: banen van werknemers CPB: werkloze beroepsbevolking; DNB: ILO-definitie; UWV: Niet-werkende werkzoekenden (Nww)
+0,6 -0,5 +15
UWV
-0,5 +13 -2
-0,1 +5 +8
De vooruitzichten voor 2012 zijn ronduit slecht. Alleen in de zorg neemt de werkgelegenheid nog substantieel toe. De werkloosheid groeit fors. CPB verwacht een toename van de werkloze beroepsbevolking met 28% (+110.000 personen). De Nww groeit in de raming van het UWV met 13% (+62.000 personen). In 2013 wordt een bescheiden herstel verwacht. De werkgelegenheid groeit dan echter nog niet of nauwelijks. Wel ontstaan er weer meer vacatures. De werkloosheid neemt naar verwachting nog verder toe.
Arbeidsmarktregio Drechtsteden, gemiddelde 2012-2013 • UWV De vooruitzichten van het UWV voor onze regio (arbeidsmarktregio Drechtsteden) zijn slechter dan voor Nederland als geheel: o banen werknemers: regio -0,8% gemiddeld per jaar; landelijk -0,3% o nww: regio +12,5% gemiddeld per jaar; landelijk +9%
Bronnen: • • • • • • • • • •
Wwb/WIJ: SDD (regio en benchmark) en CBS (landelijk) WW: UWV WERKbedrijf (regio) en CBS (landelijk) Nww: UWV WERKbedrijf vacatures: UWV WERKbedrijf en CBS bedrijvendynamiek: KvK faillissementen: t/m 2011-4: faillissementen.com, vanaf 2012-1: KvK banen van werknemers : CBS gewerkte uitzenduren : ABU consumenten- en producentenvertrouwen : CBS vooruitzichten: CPB, DNB, UWV, Europese Commissie
Frans Winterwerp en Ingrid Soffers juni 2012
Postbus 619, 3300 AP Dordrecht (078) 770 39 05
[email protected] www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
