Conjunctuurnotitie 3e kwartaal 2012
Dit is de derde OCD-Conjunctuurnotitie. De in deze notitie opgenomen indicatoren geven met elkaar een actueel beeld van de economische conjunctuur in Nederland en hoe dit neerslaat op de economie en arbeidsmarkt in de Drechtsteden. In de jaarlijkse Monitor Economie en Arbeidsmarkt wordt dieper ingegaan op (verklaringen voor) structurele ontwikkelingen. De conjunctuurnotitie heeft naast een puur informatieve functie ook een signaalfunctie. Door vier keer per jaar ‘de vinger aan de pols te houden’ kunnen opkomende structurele afwijkingen die eventueel om een beleidsmatig antwoord vragen vroegtijdig worden gesignaleerd. Wanneer er zulke signalen zijn, dan zullen we die duidelijk in de conclusies weergeven.
Landelijke ontwikkelingen De Nederlandse economie (bruto binnenlands product) is in het 3e kwartaal van 2012 met 1,1% gekrompen. T.o.v. hetzelfde kwartaal een jaar eerder kromp de economie (voor werkdagen gecorrigeerd) met 1,4%. Met uitzondering van de overheid en de zorg was de productie in het 3e kwartaal in alle bedrijfstakken lager dan een jaar eerder. De bouw kromp met 8% het meest. Het aantal banen van werknemers nam verder af en ligt nu 0,9% lager dan een jaar geleden. Het is het vijfde achtereenvolgende kwartaal dat het aantal banen daalde. Ook hier vallen in de bouw de hardste klappen. De werkloze beroepsbevolking liep met 24.000 (+4,8%) personen op tot 519.000 en is nu in de eerste drie kwartalen van dit jaar al met 63.000 personen (14%) gegroeid. Alles bij elkaar verkeert de Nederlandse economie in toenemende mate in zwaar weer.
Werkloze beroepsbevolking Nederland (x1.000), seizoengecorrigeerd 550 500 450 400
se p' 12
ju ni '1 2
'1 2 m rt
'1 1 de c
'1 1 se p
ju ni '1 1
'1 1 m rt
de c
'1 0
350
Economische groei (bbp) Nederland 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% 2010-1
2010-2
2010-3
2010-4
2011-1
2011-2
2011-3
t.o.v zelfde kwartaal jaar eerder
2011-4
2012-1
2012-2
2012-3
t.o.v. vorig kwartaal
Vooruitzichten Ook vóór de publicatie van de laatste conjunctuurcijfers waren de vooruitzichten voor heel 2012 en 2013 al weinig rooskleurig. Over heel 2012 verwachtte het CPB in september een krimp van het bruto binnenlands product (bbp) met 0,5%, bij een gelijkblijvend aantal werkzame personen. De Nederlandse Bank verwachtte in juni een krimp over heel 2012 van 0,6%. Eenzelfde krimp wordt ook door ING verwacht. De Europese Commissie is nog wat pessimistischer en verwacht voor Nederland voor 2012 een krimp met 0,9%. De raming van De Nederlandse Bank gaat gepaard met een daling van de werkgelegenheid in 2012 met 0,4%. In 2013 zou de economie weer wat aan kunnen trekken. De vooruitzichten lopen uiteen van +0,2% (ING) tot +0,75% (CPB). In alle vooruitzichten loopt de werkloosheid in 2012 en 2013 fors op. Wel verwacht het UWV in 2013 weer een toename van het aantal ontstane vacatures.
Situatie in de regio De ongunstige ontwikkelingen in de Nederlandse economie en arbeidsmarkt zien we ook in de Drechtsteden in diverse indicatoren terug. De WW steeg in het 3e kwartaal van 2012 verder (en sterker dan landelijk). De Nww is in het 3e kwartaal voor het eerst weer toegenomen. En het aantal openstaande vacatures ligt net als in de grotere regio en landelijk gemiddeld ver onder het niveau van een jaar geleden. De Wwb ontwikkelt zich nog wel gunstig en ook gunstiger dan landelijk gemiddeld. Meer specifiek zijn de belangrijkste bevindingen: •
• •
•
•
•
•
De Wwb (/WIJ) ontwikkelde zich in 2011 met een behoorlijke daling duidelijk gunstiger dan landelijk gemiddeld en dan de benchmark-SDD. Net als in het 2e kwartaal is dat ook in het 3e kwartaal van 2012 het geval: een afname van 1,2% in de regio ten opzichte van een stijging van 0,5% bij de benchmark-Wwb met 14 grote gemeenten en een stijging van 0,2% landelijk (t/m augustus). Ook de Wwb <27 jaar blijft dalen, mede als gevolg van de strengere regels om de instroom van jongeren te beperken. De (instroom in de) WW blijft groeien en ontwikkelt zich inmiddels structureel negatiever dan het landelijk beeld. De Nww was lang stabiel, maar neemt in het 3e kwartaal toch ook weer toe (+13%). Dit is een sterkere toename dan landelijk (+5%). Een aanzienlijk deel van de Nww is laag opgeleid: vaak ontbreekt een startkwalificatie. Recent zien we een grotere toename onder middelbaar en hoger opgeleiden. Het aantal nieuw startende bedrijven in de regio ligt in alle drie de kwartalen van 2012 lager dan in 2011. Het aantal faillissementen was in het 1e en 2e kwartaal ongeveer gelijk aan het aantal in dezelfde periode in 2011, maar in het 3e kwartaal zijn het er minder dan in het 3e kwartaal 2011. Er zijn in het 3e kwartaal 2012 5% meer vacatures ingediend bij Werkplein Dordrecht dan in dezelfde periode van het jaar ervoor. Dit is een duidelijk gunstigere ontwikkeling dan in Rijnmond, West-Brabant en Nederland totaal, waar nog sprake is van minder nieuw ingediende vacatures dan 3e kwartaal vorig jaar. Wel ligt het aantal openstaande vacatures bij Werkplein Dordrecht 20% onder het niveau van een jaar geleden, maar ook dat is gunstiger dan gemiddeld. De ontwikkeling van nieuw ingediende en openstaande vacatures lijkt in de Drechtsteden wel wat ongunstiger dan in de regio Gorinchem. Hoewel dus beduidend minder dan een jaar geleden, staan er nog steeds veel vacatures open, vooral in de lagere, middelbare en hogere technische & industrieberoepen. Maar ook voor chauffeurs, commercieel employees en verzorgend personeel zijn er in de grotere regio nog veel vacatures. De vooruitzichten voor de landelijke economie voor heel 2012 en 2013 zijn onverminderd ongunstig. Voor 2013 wordt een verdere daling van de werkgelegenheid en een verdere toename van de werkloosheid verwacht.
Conclusies De regionale economie en arbeidsmarkt onttrekt zich niet aan de economische malaise. De regio loopt grosso modo in de pas met de landelijke ontwikkelingen. De ontwikkelingen verschillen hier en daar wel, maar dat is niet meer dan logisch. De voor het derde achtereenvolgende kwartaal meer dan gemiddeld toegenomen ontslagwerkloosheid (WW) in de regio is een punt van zorg. De Wwb ontwikkelt zich vooralsnog juist gunstiger dan gemiddeld. Over de hele linie zijn de economische verwachtingen voor de rest van dit jaar en voor 2013 negatief. Eén en ander noopt tot een onverminderd krachtdadig arbeidsmarktbeleid. Belangrijk in dit geheel is dat er, ondanks de economische crisis, op het niveau van Werkplein Dordrecht nog steeds maandelijks zo’n 700 à 900 nieuwe vacatures op Werk.nl worden ingediend. Inclusief Werkplein Gorinchem gaat het om gemiddeld zo’n 1.100 nieuwe vacatures per maand, inclusief Rijnmond en West-Brabant om 5.000. Eind september stonden er in deze grotere regio bijna 8.000 vacatures open. Het accent ligt daarbij op middelbaar niveau, maar deels gaat het daarbij ook om beroepen op elementair en lager niveau. Er lijken zich dan ook nog steeds heel wat kansen voor te doen om ook laaggeschoolde werkzoekenden aan een baan te helpen.
1
Werkloosheid Wwb/(WIJ) Wwb/WIJ Drechtsteden, benchmark1 en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100
Nederland
benchmark SDD
2 se pt '1
ju ni '1 2
rt
'1 1
Wwb/WIJ instroom Drechtsteden, per maand, absolute aantallen
'1 1 rt m
de c
'1 2 rt m
de c
se p
'1 1 rt m
de c
ju ni '1 2
0 rt
0
m
100
'1 0
100
se pt '1 2
200
ju ni '1 2
200
'1 1
300
'1 1
300
ju ni '1 1
400
'1 0
400
'1 2
<27 jaar
ju ni '1 1
totaal
'1 1
Figuur 2
de c
•
'1 1
•
1
Nederland
se p
•
•
'1 1
Drechtsteden
In het 2e kwartaal 2012 is een eind gekomen aan de groei van de totale bijstand van de periode daarvoor. Ook in het 3e kwartaal 2012 houdt deze daling aan: een afname van 55 personen (-1%) in het 3e kwartaal tot aan 4.722 personen eind september. De Wwb <27 toont al sinds het 2e kwartaal vorig jaar een afname. Zo ook in het 3e kwartaal 2012: een daling van 62 personen tot aan 269 jongeren onder de 27, een afname van 19% in dit kwartaal. Dit zal nog steeds mede het gevolg zijn van de afschaffing van de WIJ begin 2012, de daarmee samengaande strengere regels om de instroom van jongeren te beperken én de scholingsverplichting die sinds 1 juli 2012 van kracht is. De strengere regels zien we ook terug in het verloop van de instroom in 2012 (figuur 2). De ontwikkeling van de totale bijstand is in 2011 duidelijk gunstiger (-8%) dan landelijk gemiddeld (+3%) en de benchmark-SDD (+3%). Het 1e kwartaal 2012 week de ontwikkeling in de Drechtsteden (+3%) tijdelijk ongunstig af van het benchmarkgemiddelde ((+0,5%) (waarschijnlijk door een combinatie van een inhaaleffect bij de andere gemeenten en een inregeleffect van de reorganisatie bij de SDD). In het 2e kwartaal en 3e kwartaal laat de Drechtsteden weer een gunstigere ontwikkeling zien: in het derde kwartaal in de Drechtsteden -1,2% afname tegenover een toename in de benchmark (+0,5%) en landelijk (+0,2% t/m augustus). Ook de bijstand <27 jaar ontwikkelde zich in 2011 in de regio duidelijk gunstiger dan landelijk. Ook in het 3e kwartaal 2012 is dit duidelijk het geval: in de regio -19%, landelijk -3% (t/m augustus).
•
•
m
rt m
de c
'1 2 rt m
de c
se p
'1 1 rt m
de c
Drechtsteden
se p
40 ju ni '1 1
90
'1 0
60
se pt '1 2
80
95
ju ni '1 2
100
'1 1
100
'1 1
105
ju ni '1 1
120
'1 0
110
'1 2
<27 jaar
'1 1
totaal
de c
Figuur 1
Het aantal nieuwe instromers per maand nam in het 1e kwartaal nog toe met 6%, maar in het 2e kwartaal nam het aantal af met 18%. Daarna steeg het aantal echter weer in het 3e kwartaal met 7%, vooral door een sterke toename in de maand juli. In september stroomden 141 mensen nieuw de bijstand in, in heel het 3e kwartaal 572. De instroom <27 jaar per maand daalde vooral sterk in het 1e kwartaal van 2012 (-37%) onder invloed van de afschaffing van de WIJ en de bijbehorende strengere regels voor instroom van jongeren. Ondanks de ingang van de scholingsverplichting steeg het aantal instromers <27 per maand weer licht in het 3e kwartaal (+7%). In september stroomden 23 jongeren nieuwe de bijstand in, in heel het 3e kwartaal waren dat er 109.
De SDD doet mee aan een benchmark met 14 grote gemeenten
WW WW Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100
2
'1 2
<27 jaar
se pt '1
m
Nederland
ju ni '1 2
rt
'1 0 de c
se pt '1
m
rt
'1 1 de c
m
se p
ju ni '1 1
rt
'1 0 de c
Drechtsteden
rt
80 m
80
'1 1
100
se p
100
ju ni '1 1
120
2
120
ju ni '1 2
140
'1 2
140
'1 1
160
'1 1
160
'1 1
<27 jaar en 50+
'1 1
totaal
de c
Figuur 3
50+
Sinds juni vorig jaar stijgt het aantal WW-uitkeringen. In 2012 ontwikkelt de regio zich tot nu toe ongunstiger dan landelijk: +22% versus +12%. In het 3e kwartaal zien we in de regio een toename van 321 uitkeringen (+8%), landelijk (+5%). Ook de WW <27 stijgt al geruime tijd. In het 3e kwartaal een toename van 47 uitkeringen (+15%). Per eind september ontvangen dan 369 jongeren een WW-uitkering. En ook de WW 50+ stijgt vanaf medio 2011 weer geleidelijk. In het 1e kwartaal 2012 was sprake van een groeiversnelling (+10%). In het 2e kwartaal 2012 bleef het aantal uitkeringen stabiel, maar in het 3e kwartaal zien we opnieuw een stijging (+5%). Per eind september komt dit neer op 1.706 WW-uitkeringen aan 50+ers.
•
• •
Figuur 4
Instroom WW Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per kwartaal, % +/- t.o.v. zelfde kwartaal jaar eerder totaal
Werkplein Dordrecht naar leeftijd
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0 2012-I
2012-II
2012-III
Drechtsteden
2012-I
Nederland
2012-II
<27 jaar
2012-III
27-49 jaar
50+
De instroom in de WW in de Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) ligt zowel in het 2e als in het 3e kwartaal van 2012 zo’n 30% hoger dan in hetzelfde kwartaal van 2011. Dat is een grotere toename van de WW-instroom dan landelijk gemiddeld (zo’n +20%). In het 2e kwartaal was de groeiversnelling van de WW-instroom onder jongeren al wat groter dan in de andere leeftijdsgroepen. In het 3e kwartaal is dit verschil nog duidelijker geworden: er zijn in het 3e kwartaal 41% meer jongeren in de WW ingestroomd dan in het 3e kwartaal 2011 (tegenover 28% meer in de andere leeftijdsgroepen). In totaal stroomden in het 3e kwartaal 369 jongeren (20%) en 415 50+-ers (22,5%) de WW in. Vergeleken met Nederland gemiddeld zijn dat naar verhouding meer jongeren en minder ouderen. Naar sector nam de instroom in de WW in de Drechtsteden in eerste negen maanden van 2012 vooral toe in de sectoren zorg/welzijn/cultuur (alle leeftijdsgroepen), onderwijs (vooral <50 jaar) en openbaar bestuur (vooral ouderen).
•
•
•
Nww Nww Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar en 45+
Drechtsteden
Nederland
Drst <27
Ned <27
Drst 45+
t'1 2 se p
ju ni '1 2
'1 2 m
rt
'1 1 de
c
'1 1
'1 1 ju ni
m
rt
'1 0 c de
m rt
de c
se p
m rt
de c
se pt '1 2
40 ju ni '1 2
40 '1 2
60
'1 1
60
'1 1
80
ju ni '1 1
80
'1 1
100
'1 0
100
'1 1
120
120
se p
Figuur 5
Ned 45+
• • •
Ook de Nww neemt in het 3e kwartaal toe en sterker dan landelijk: +13% in de regio tegenover +5% landelijk. De Nww <27 jaar nam in het 3e kwartaal nog sterker toe (+39%) dan het regiogemiddelde (+13%). Ook landelijk neemt het aantal jonge Nww-ers toe (+16%), maar minder sterk dan hier in Drechtsteden. De Nww 45+ was sinds november 2011 nagenoeg stabiel, maar ook hier zien we in het 3e kwartaal nu een toename (+9%). Landelijk zien we een lichtere toename (+2%).
Figuur 6 Nww Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland naar opleidingsniveau, eind september 2012 totaal
Drst
26%
Ned
25%
0%
• •
•
20%
13%
19%
20%
26%
13%
40%
26%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/vwo
80%
15%
Drst
18%
17%
Ned
20%
100%
havo/vwo/mbo 2
0%
26%
17%
26%
20%
17%
40%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/wo
28%
11%
25%
12%
80%
100%
havo/vwo/mbo 2
Een aanzienlijk deel van alle Nww-ingeschrevenen is laag opgeleid. De regio wijkt daarin niet af van Nederland gemiddeld. Voor oudere werkzoekenden kan dit wel een onderschatting zijn van het opleidingsniveau, omdat het gaat om met een diploma afgeronde opleiding. ‘Training on the job’ telt dus niet mee. Ook onder Nww-ers < 27 jaar bevindt zich echter een groot aantal jongeren zonder startkwalificatie. In de regio hebben - net als landelijk - twee op de tien jongere Nww-ers niet meer dan basisonderwijs en nog eens een kwart alleen vmbo of mbo1. Het aantal middelbaar en hoger opgeleide Nww-ers is het afgelopen halfjaar - net als landelijk - harder gegroeid dan het aantal lager opgeleide Nww-ers.
Vacatures Totaal nieuw ingediend en openstaand (UWV-Werk.nl)
Figuur 7a Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand, Werkplein Dordrecht en Nederland
Nederland (x100)
se pt '1 2
ju ni '1 2
'1 2
'1 1
Werkplein Dordrecht
m rt
ap ril
m rt
de c
'1 1 se p
ju ni '
Werkplein Dordrecht
de c
0 se p
0
ju ni '
600
'1 1
300
se pt '1 2
1200
ju ni '1 2
600
'1 2
1800
'1 1
900
11
2400
'1 1
1200
'1 1
openstaand
11
nieuw ingediend
ap ril
2
< 27 jaar
Nederland (x100)
Figuur 7b Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand, regio’s Drechtsteden, Rijnmond en WestBrabant
• •
West-Brabant
Drechtsteden
Rijnmond
pt '1 2 se
rt m
ju ni '1 2
'1 2
1 '1
ap ri l'
rt
se
ju ni '1 2
'1 2
1 '1
m
se
de c
p
'1
'1 1 ju ni
ap ri l'
•
Rijnmond
de c
0 '1
0
p
2000
se
1000
'1 1
4000
ju ni
2000
11
6000
pt '1 2
3000
1
8000
11
4000
Drechtsteden
•
openstaand
1
nieuw ingediend
West-Brabant
Het aantal nieuw ingediende en openstaande vacatures fluctueert. In de Drechtsteden (zowel Werkplein Dordrecht als hele arbeidsmarktregio2) zien we tot januari 2012 (vanaf april 2011)3 een dalende trend en vanaf februari weer herstel. In het 3e kwartaal is er echter weer sprake van een daling (-6% voor Werkplein Dordrecht en -4% voor Drechtsteden + Gorinchem). De afname van het aantal ingediende vacatures in het 3e kwartaal is in de regio Drechtsteden (-4%) ongeveer gelijk aan de afname in de regio Rijnmond (-2%), maar duidelijk minder sterk dan in West-Brabant (-16%). Per eind september staan bij Werkplein Dordrecht in totaal 1.083 vacatures open, inclusief Werkplein Gorinchem zijn dat er 1.618. Er zijn in de regio in het 3e kwartaal 2012 wel meer vacatures ingediend dan in dezelfde periode van het jaar ervoor: voor Werkplein Dordrecht 5% meer, voor Arbeidsmarktregio Drechtsteden (Werkpleinen Dordrecht en Gorinchem) 15% meer. Dit is gunstiger dan de situatie in Rijnmond, West-Brabant en Nederland gemiddeld (figuur 8). Vergeleken met Werkplein Gorinchem nam het aantal openstaande vacatures in Werkplein Dordrecht ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar relatief sterk af. In de regio Rijnmond, West-Brabant en Nederland als geheel is deze afname nog sterker.
Figuur 8
Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, gem 3e kwartaal 2012 t.o.v. gem 3e kwartaal 2011 nieuw ingediend
openstaand
Werkplein Dordrecht
5%
Drechtsteden
Werkplein Dordrecht
15%
Drechtsteden
Rijnmond
-7%
Rijnmond
West-Brabant
-10%
West-Brabant
Nederland -40%
-18% -30%
-20%
-10%
-20% -15% -27% -37%
Nederland 0%
10%
20%
-40%
-27% -30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
Toelichting: Drechtsteden = Werkplein Dordrecht + Werkplein Gorinchem
Details naar beroepsgroep en beroep, vacatures UWV-Werk.nl •
•
2
3
Werden er in de grote regio Rijnmond/Drechtsteden/West-Brabant in het 2e kwartaal 2012 nog meer nieuwe vacatures ingediend dan het kwartaal daarvoor, in het 3e kwartaal zijn er juist 1.030 minder vacatures ingediend dan het kwartaal daarvoor, een afname van 6,5%. De daling van het aantal ingediende vacatures was in het 3e kwartaal vooral groot in de transportberoepen (-18%), economisch-administratieve beroepen (-17%), openbare orde en veiligheidsberoepen (-26%) en agrarische beroepen (-45%). Er staan per eind september vooral veel vacatures open in lagere en middelbare technische & industrieberoepen zoals (elektro)monteurs, installateurs, bouwvakkers, bankwerkers en lassers, en productiemedewerkers. Verder is er ook veel openstaande vraag naar chauffeurs, commercieel employees en verzorgend personeel.
Werkplein Dordrecht komt overeen met de Drechtsteden. Arbeidsmarktregio Drechtsteden omvat daarnaast ook Werkplein Gorinchem (Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en een enkele kleine gemeente in Gelderland en N-Brabant). De vacature-informatie van UWV WERKbedrijf is per januari 2012 met terugwerkende kracht vanaf april 2011 gebaseerd op alle vacatures die op Werk.nl geplaatst worden. Dit aantal is een stuk hoger dan voorheen weergegeven. Verder terugkijken kan derhalve niet meer.
Tabel 1 Ingediende vacatures 1e en 2e kwartaal 2012 en openstaand per sept. 2012, Drechtsteden/Rijnmond/West-Brabant, naar beroep beroep Drst/Rijnm/West-Br nieuw open 2012III 8.275 1.581 1.126 1.366 482 716 725 225 222
sept ‘12
technische & industrie - monteurs - aannemers en installateurs - elektromonteur - productiemedewerkers - bouwvakkers - bankwerkers en lassers - weg- en waterbouwkundige arb - metaalarbeiders
2012II 8.263 1.525 1.190 1.322 480 794 627 194 320
economisch-administratief - commercieel employees - techn commercieel employees - boekhouders en secretaressen
3.523 1.019 372 484
2.943 900 442 406
1.251 452 174 139
verzorgen & dienstverlenend - verzorgend personeel - hulpkrachten horeca en verzorg
1.363 381 401
1.235 318 356
819 341 181
transport - chauffeurs
1.053 875
861 709
423 356
346 311 489 269 239 76
191 420 453 199 224 101
145 246 239 170 115 63
agrarisch medisch en paramedisch informatica openbare orde en veiligheid sociaal-cultureel pedagogisch
4.403 764 558 523 347 496 472 177 170
totaal 15.932 14.902 7.874 Toelichting: Drechtsteden: Werkpleinen Dordrecht en Gorinchem
Tabel 2 Openstaande vacatures naar beroepsgroep, sept. 2012, Drechtsteden, Rijnmond en West-Brabant, naar beroepsgroep beroepsgroep openstaand Drst Rijnm WestBr sept sept sept ‘12 ’12 ‘12 elementaire beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - agrarisch
158 114 8 30 0
298 157 21 104 9
135 76 8 45 4
lagere beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - agrarisch - medisch en paramedisch
480 284 114 49 25 0
932 449 115 142 34 136
540 290 127 73 17 0
middelbare beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - economisch en administratief
784 528 5 30 160
2.304 1.366 18 290 400
1.136 681 2 56 310
hogere en wetensch beroepen - technisch en industrie - economisch en administratief - informatica
194 90 64 27
604 237 164 93
309 128 69 61
1.618
4.139
2.122
totaal
Nederland (CBS-vacature-enquête) Figuur 9 Openstaande vacatures landelijk, seizoengecorrigeerd (bron vacature-enquête CBS) 3e kwartaal 2012 t.o.v. 3e kwartaal 2011
totaal (x 1.000) 160 140
industrie/bouw
-28%
transport
-29%
handel/horeca/persdie*
120
-24%
zakelijke diensten 100
overheid/onderwijs
80
zorg 09-I
09-II
09III
09-IV 10-I
10-II
10III
10-IV 11-I
11-II
11III
11-IV 12-I
12-II
12III
-15% -8% -17%
totaal -40%
-19% -30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
* persdie:persoonlijke dienstverlening
•
•
• •
Vacatures ingediend op Werk.nl van het UWV betreffen niet de gehele vacaturemarkt. Veel vacatures, met name voor hoger opgeleiden, worden niet bij het UWV ingediend. Eind september 2012 stonden bij UWV-Werk.nl 49.400 vacatures open, het CBS komt via zijn vacature-enquête bijna op ruim het dubbele (108.000). Na een forse daling in 2009 liep het aantal openstaande vacatures in 2010 weer op, om vervolgens na het 1e kwartaal 2011 te stabiliseren. Vanaf het 3e kwartaal 2011 daalt het aantal weer flink. In het 3e kwartaal 2012 is een einde gekomen aan de daling: het aantal openstaande vacatures is nu stabiel. Het totaal aantal openstaande vacatures lag in het 3e kwartaal 2012 19% onder dat in dezelfde periode van het jaar ervoor. Deze afname is minder sterk dan de geconstateerde afname bij de UWV-Werk.nl vacatures (-27%). In industrie/bouw (-28%) en transport (-29%) is de recente daling duidelijk groter dan gemiddeld. De daling is duidelijk kleiner dan gemiddeld bij overheid/onderwijs (-8%).
3
Bedrijvendynamiek Figuur 10 Startende bedrijven Drechtsteden, per kwartaal 600 450
422
359
360
373
300 150 0 09-I
09-II 09-III 09-IV
10-I
10-II 10-III 10-IV
11-I
11-II 11-III 11-IV
12-I
12-II 12-III
In het 1e kwartaal 2012 zijn er 9% minder starters dan in hetzelfde kwartaal 2011, in het 2e kwartaal 13% minder en in het 3e kwartaal 12% minder. Wel ligt het aantal starters in 2012 nog boven het niveau in 2010 en 2009.
•
Figuur 11 Faillissementen bedrijven Drechtsteden 60 45
33
30
28
26
30 15 0 09-I
09-III
09-IV
10-I
10-II
10-III
10-IV
11-I
11-II
11-III
11-IV
12-I
12-II
12-III
In 2010 en 2011 zijn er in de Drechtsteden volgens cijfers van de KvK al schommelend zo’n 25 faillissementen per kwartaal, met pieken in het 1e en 3e kwartaal. Het aantal faillissementen in het 1e kwartaal 2012 is nagenoeg gelijk aan het 1e kwartaal 2011, in het 2e kwartaal 2012 exact gelijk aan dezelfde periode vorig jaar, maar in het 3e kwartaal zijn het er minder dan in dezelfde periode van het voorgaande jaar. Volgens cijfers van het CBS lag het landelijk aantal faillissementen van bedrijven en instellingen (exclusief eenmanszaken) in het 1e kwartaal van 2012 20%, in het 2e kwartaal 30% en in het 3e kwartaal weer 20% boven dezelfde periode een jaar eerder. Vooral in de transport (+105%) en de bouw (+29%) was het aantal faillissementen het 3e kwartaal hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Hoewel het om verschillende bronnen gaat, lijkt de ontwikkeling van het aantal faillissementen in de regio dus gunstiger dan de landelijke ontwikkeling. Hierbij zij wel aangetekend dat volgens recente berichten met name in de bouw en de transport sprake is van veel dubieuze faillissementen om van werknemers en schuldeisers af te komen. Een en ander neemt echter niet weg dat het landelijk totaal aantal faillissementen de laatste kwartalen sterk toeneemt.
•
•
•
4
09-II
Nederland: banen van werknemers en uitzenduren Figuur 12 Banen van werknemers, seizoengecorrigeerd, x 1.000, totaal en naar sector totaal
industrie
8000
875
7950
850
7900
825
7850
800 775
7800 09-I 09-II
09III
09IV
10-I 10-II
10III
10IV
11-I 11-II
11III
11IV
12-I 12-II
12III
09-I
09-II
09III
bouw
09-IV 10-I
10-II
10III
10-IV 11-I 11-II
11III
11-IV 12-I
12-II
12III
12-I 12-II
12III
handel, transport, horeca
425
2100
400
2050
375
2000
350
1950 1900
325 09-I 09-II
09III
09IV
10-I 10-II
10III
10IV
11-I 11-II
11III
11IV
12-I 12-II
12III
09-I 09-II
09III
09IV
10-I 10-II
10III
10IV
11-I 11-II
11III
11IV
Figuur 12 (vervolg) Banen van werknemers, seizoengecorrigeerd, x 1.000, totaal en naar sector
zakelijke diensten
zorg
1400
1400
1350
1350
1300
1300
1250
1250 1200
1200 09-I 09-II
09III
09IV
10-I 10-II
10III
10IV
11-I 11-II
11III
11IV
12-I 12-II
09-I 09-II
12III
09III
09IV
10-I 10-II
10III
10IV
11-I 11-II
11III
11IV
12-I 12-II
12III
In 2009 daalde het totaal aantal banen in Nederland sterk. Vanaf begin 2010 was er tot halverwege/eind 2011 weer een stijgende trend. In 2012 daalt het aantal banen van werknemers juist weer: gecorrigeerd voor seizoensinvloeden een daling van 0,4% in het 1e kwartaal, 0,2% in het 2e kwartaal en 0,3% in het 3e kwartaal. Per sector zijn er duidelijk verschillende ontwikkelingen: o De zakelijke dienstverlening volgt de ontwikkeling van het totaalgemiddelde. o Handel, transport en horeca volgt de ontwikkeling van het totaalgemiddelde tot en met eind 2011, maar vertoont in 2012 geen daling maar blijft stabiel. o Bouw en industrie tonen een voortdurend dalende trend. o In de zorg juist een voortdurende toename vanaf begin 2009, alhoewel de toename in 2012 afzwakt tot een stabiel aantal banen. In het 3e kwartaal van 2012 zien we vooral een krimp in de bouw (-1,1%). Dit was ook in het 1e en 2e kwartaal (een van) de sector(en) met de meeste krimp. Overigens ontwikkelde de werkgelegenheid in de Drechtsteden zich in de periode 1.1.2009-1.1.2011 flink gunstiger dan landelijk gemiddeld: het aantal werkzame personen in de Drechtsteden nam in die twee jaar met 1% toe, tegen een landelijke daling met 0,7%.
•
•
• •
Figuur 13 Groeicijfers gewerkte uren uitzendbranche, totaal en naar sector, % toe-/afname t.o.v. zelfde periode jaar ervoor, vanaf jan 2011 totaal
industrie
30
30
20
20
10
10
0
0
-10
-10 1
3
5
7
9
11
13
2
4
6
8
1
3
5
7
techniek
9
11
13
2
4
6
8
administratief
40
30
30
20
20 10
10
0
0 -10
-10 1
3
5
7
9
11
13
2
4
6
8
11
13
2
4
6
8
medisch 20 10 0 -10 -20 1
3
5
7
9
1
3
5
7
9
11
13
2
4
6
8
Het aantal gewerkte uitzenduren is veelal een goede conjunctuurindicator voor de arbeidsmarkt. In 2011 was sprake van afnemende groei, in november overgaand in een daling. Na een opleving in periode 13 zet de daling zich 2012 voort. Eind 3e kwartaal 2012 werden er 4% minder uitzenduren gewerkt dan een jaar eerder. De daling ten opzichte van het jaar ervoor doet zich in alle sectoren voor. In de medische sector is de afname verreweg het grootst. In de administratieve sector het kleinst.
•
•
5
Vertrouwen Figuur 14 Consumentenvertrouwen
en producentenvertrouwen, saldi % pos en neg antwoorden
20
8
10
4
0 -10
0
-20 -4
-30 -40
-8 12 1
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 1
2
3
4
5
6
7
8
9
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Het consumentenvertrouwen bevond zich in eind 2e kwartaal 2012 met -40 op een historisch dieptepunt. In het 3e kwartaal herstelde het vertrouwen enigszins. Het producentenvertrouwen is in 2011 sterk afgenomen. In december flink herstel, maar het 1e kwartaal 2012 toch weer verder in de min. In het 2e kwartaal en 3e kwartaal liep het producentenvertrouwen verder terug.
• •
6
2
Vooruitzichten 4e kwartaal 2012 •
Conjunctuurenquête Nederland (CBS/KvK) o In oktober verwachtte in de conjunctuurenquête van het CBS per saldo 13% van de ondernemers in de industrie en de dienstverlening in de provincie Zuid-Holland voor de laatste drie maanden van het jaar (verdere) krimp van de personeelssterkte. o Nieuwe verwachtingen van ondernemers kring Drechtstreek zijn er nog niet. De vorige kwartalen waren zij nog wat pessimistischer dan gemiddeld in Zuid-Holland.
Figuur 15 Verwachtingen personeelssterkte komend kwartaal, kring Drechtstreek en provincie Zuid-Holland
en komende 3 maanden, per maand, provincie Zuid-Holland
10
10
0
0
-10
-10
-20
-20 -30
-30 12-II 12-III Drechtsteden
12-IV* Zuid-Holland
1
2
3
4
industrie
5
6
7
8
9
10
dienstverlening
* 12-IV nog niet bekend
•
Manpower Employment Outlook Survey 4e kwartaal 2012 o Voor het 4e kwartaal verwacht 4% van de werkgevers een afname van het personeel en 3% een toename, dit betekent een netto werkgelegenheidscijfer van -1%. Na seizoenscorrectie komt dit cijfer uit op -2%, het laagste punt sinds het tweede kartaal van 2010 o Positieve verwachtingen zijn er per saldo nog in de landbouw, transport en overheid/maatschappelijke diensten o Negatieve verwachtingen zijn er vooral bij productiebedrijven en in mindere mate bij bedrijven in de bouw en de zakelijke diensten.
2012-2013 Tabel 3 Vooruitzichten 2012-2013, procentuele ontwikkeling t.o.v. het jaar ervoor CPB MEV 2013 2012 - bruto binnenlands product - werkgelegenheid1 - werkloosheid2 - ontstane vacatures
DNB
ING
EC
(sep 2012)
(juni 2012)
(sep 2012)
(juni 2012)
-0,5 0 +21
-0,6 -0,4 +22
-0,6
-0,9
2013 - bruto binnenlands product +0,75 +0,6 - werkgelegenheid1 -0,25 -0,5 - werkloosheid2 +11 +15 - ontstane vacatures * voorlopige cijfers 1 CPB en DNB: werkzame personen; UWV: banen van werknemers 2 CPB: werkloze beroepsbevolking; DNB: ILO-definitie; UWV: Niet-werkende werkzoekenden (Nww)
•
•
UWV
-0,5 +13 -2
+0,2 -0,1 +5 +8
De vooruitzichten voor heel 2012 zijn ronduit slecht. Alleen in de zorg neemt de werkgelegenheid nog substantieel toe. De werkloosheid groeit fors. CPB (Macro Economische Verkenningen) en DNB verwachten een toename van de werkloze beroepsbevolking met ruim 20%. In 2013 wordt een (zeer) bescheiden herstel verwacht. De werkgelegenheid groeit dan echter nog niet of nauwelijks. Wel ontstaan er weer meer vacatures. De werkloosheid neemt naar verwachting nog verder toe.
Arbeidsmarktregio Drechtsteden, gemiddelde 2012-2013 • UWV De vooruitzichten van het UWV voor onze regio (arbeidsmarktregio Drechtsteden) zijn slechter dan voor Nederland als geheel: o banen werknemers: regio -0,8% gemiddeld per jaar; landelijk -0,3% o nww: regio +12,5% gemiddeld per jaar; landelijk +9%
Bronnen: • • • • • • • • • • •
Wwb/WIJ: SDD (regio en benchmark) en CBS (landelijk) WW: UWV WERKbedrijf (regio en landelijk) Nww: UWV WERKbedrijf vacatures: UWV WERKbedrijf en CBS bedrijvendynamiek: KvK faillissementen Drechtsteden: t/m 2011-4: faillissementen.com, vanaf 2012-1: KvK faillissementen landelijk: CBS, Graydon, faillissementdossier.nl banen van werknemers : CBS gewerkte uitzenduren : ABU consumenten- en producentenvertrouwen : CBS vooruitzichten: CPB, DNB, UWV, Europese Commissie
Lijst met afkortingen: • • • • • • • • • • • • • • • •
BBP Wwb WIJ WW Nww SDD UWV ABU CBS CPB CEP MEV DNB EC KvK ILO
Bruto Binnenlands Product Wet werk en bijstand Wet Investeren in Jongeren (per 1.1.2012 afgeschaft) Werkloosheids Wet Niet werkende werkzoekenden Sociale Dienst Drechtsteden Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Algemene Bond Uitzendondernemingen Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Planbureau Centraal Economisch Plan (van CPB) Macro Economische Verkenning (van CPB) De Nederlandse Bank Europese Commissie Kamer van Koophandel International Labour Organization
Frans Winterwerp en Ingrid Soffers november 2012
Postbus 619, 3300 AP Dordrecht (078) 770 39 05
[email protected] www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
