Conjunctuurnotitie 4e kwartaal 2012
Dit is de vierde OCD-Conjunctuurnotitie. De in deze notitie opgenomen indicatoren geven met elkaar een actueel beeld van de economische conjunctuur in Nederland en hoe dit neerslaat op de economie en arbeidsmarkt in de Drechtsteden. In de jaarlijkse Monitor Economie en Arbeidsmarkt wordt dieper ingegaan op (verklaringen voor) structurele ontwikkelingen. De conjunctuurnotitie heeft naast een puur informatieve functie ook een signaalfunctie. Door vier keer per jaar ‘de vinger aan de pols te houden’ kunnen opkomende structurele afwijkingen die eventueel om een beleidsmatig antwoord vragen vroegtijdig worden gesignaleerd. Wanneer er zulke signalen zijn, dan zullen we die duidelijk in de conclusies weergeven.
Landelijke ontwikkelingen De Nederlandse economie (bruto binnenlands product) is in het 4e kwartaal van 2012 met 0,9% gekrompen. T.o.v. hetzelfde kwartaal een jaar eerder kromp de economie (voor werkdagen gecorrigeerd) met 0,2%. De Nederlandse economie bevindt zich daarmee opnieuw officieel in een recessie. Met uitzondering van de (chemische en farmaceutische) industrie en de sector overheid en de zorg was de productie in het 4e kwartaal in alle bedrijfstakken lager dan een jaar eerder. De bouw kromp met 9% het meest. Het aantal banen van werknemers nam verder af en ligt nu 1,2% lager dan een jaar geleden. Het is het zesde achtereenvolgende kwartaal dat het aantal banen daalde. Ook hier vallen in de bouw de hardste klappen. De werkloze beroepsbevolking liep hard op met 52.000 personen (+10%) tot 571.000 en is in 2012 in totaal met 115.000 personen (25%) gegroeid. Eind 2012 was 7,2% van de beroepsbevolking werkloos, eind 2011 was dit nog 5,8%. De WW groeide in het 4e kwartaal met 12% en over heel 2012 met 26%. Alles bij elkaar verkeert de Nederlandse economie en arbeidsmarkt dus nog steeds in zwaar weer.
Economische groei (bbp) Nederland 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% 2010-1 2010-2 2010-3 2010-4 2011-1 2011-2 2011-3 2011-4 2012-1 2012-2 2012-3 2012-4
t.o.v zelfde kwartaal jaar eerder
t.o.v. vorig kwartaal
Werkloze beroepsbevolking Nederland (x1.000), seizoengecorrigeerd 600 550 500
Vooruitzichten 2013 De vooruitzichten voor 2013 zijn onlangs naar beneden bijgesteld. De economie zal ook in 2013 naar verwachting niet of nauwelijks groeien, met als gevolg een verder dalende werkgelegenheid en oplopende werkloosheid. Het UWV verwacht in zijn nieuwste prognose dat de werkloosheid in 2013 met 14% toeneemt en voorziet - anders dan in de vorige prognose - geen lichte groei meer van de vacaturemarkt. Voor de Drechtsteden verwacht het UWV eveneens een groei van de werkloosheid van 14%, gelijk aan het landelijk gemiddelde.1
1
450 400
2 de c' 1
2 se p' 1
12 ju n i'
'1 2 m
rt
'1 1 de c
1 '1 se p
11 ju ni '
11 rt ' m
'1
0
350 de c
Lichtpuntjes Er zijn ook een paar lichtpuntjes. Het producentenvertrouwen herstelde in november en december enigszins, er was een duidelijke vertraging in de groei van het aantal faillissementen en het aantal gewerkte uitzenduren nam niet verder af.
Vooruitzichten 1e kwartaal 2013 De vooruitzichten voor het 1e kwartaal van 2013 zijn uiterst negatief. Manpower meldt het zwakste verwachtingscijfer van werkgevers sinds de start van de employment outlook survey in 2003. En ook uit de conjunctuurenquête van CBS/KvK blijken ondernemers in industrie en dienstverlening uiterst negatief over de ontwikkeling van hun personeelsbestand. Ondernemers in Zuid-Holland zijn daarbij nog wat pessimistischer dan in Nederland als geheel.
In de vorige prognose voorzag het UWV voor de regio Drechtsteden nog een ongunstigere ontwikkeling dan landelijk gemiddeld. De vooruitzichten zijn nu weliswaar slechter, maar niet langer slechter dan gemiddeld voor heel Nederland. Voor Rijnmond verwacht het UWV een groei van de werkloosheid van 17%, voor West-Brabant van 13%.
Situatie in de regio De ongunstige ontwikkelingen in de Nederlandse economie en arbeidsmarkt zien we ook in de Drechtsteden in diverse indicatoren terug. Net als landelijk namen de WW, de Wwb en de Nww in het 4e kwartaal 2012 verder toe. Het aantal openstaande vacatures ligt inmiddels ruim een kwart onder het niveau van een jaar geleden; in het 4e kwartaal werden in de regio 15% minder vacatures nieuw ingediend dan in dezelfde periode 2011. De regio volgt daarmee de landelijke ontwikkeling, maar blijft achter bij Rijnmond en West-Brabant. Van een trend is echter nog geen sprake: in het 2e en 3e kwartaal was de situatie omgekeerd. Wel is de ontwikkeling van het aantal nieuw ingediende vacatures in de Drechtsteden nu voor het 4e achtereenvolgende kwartaal minder gunstig dan in de regio Gorinchem. Meer specifiek zijn de belangrijkste bevindingen: •
•
•
•
•
•
De Wwb nam in 2012 met 2,5% toe, grofweg evenveel als landelijk gemiddeld (+2,6%) en de benchmark (+3%). Vooral het 4e kwartaal zien we een toename van de instroom. De instroom Wwb <27 jaar neemt sinds het 2e kwartaal van 2012 weer toe. Over heel 2012 zien we hier echter nog een gunstige ontwikkeling van het volume: -32% tegen -15% landelijk gemiddeld. De (instroom in de) WW blijft groeien. In het 4e kwartaal was in de regio – anders dan in kwartaal 2 en 3 – sprake van een wat gunstigere ontwikkeling dan landelijk gemiddeld. Maar over heel 2012 groeide de WW in de regio met 31% tegen 26% landelijk. De Nww was lang stabiel, maar neemt in het 4e kwartaal net als in het 3e kwartaal sterker toe dan landelijk gemiddeld. Omdat het UWV-WERKbedrijf bezig is met een administratieve inhaalslag, moeten we aan deze verschillen niet al teveel waarde hechten. Een aanzienlijk deel van de Nww is laag opgeleid: vaak ontbreekt een startkwalificatie. Recent zien we een grotere toename onder middelbaar en hoger opgeleiden. Het aantal nieuw startende bedrijven in de regio ligt in alle drie de kwartalen van 2012 lager dan in 2011. Over het 4e kwartaal zijn nog geen nieuwe cijfers beschikbaar. Landelijk waren er ook in het 4e kwartaal meer faillissementen dan het jaar ervoor, maar er was wel sprake van een groeivertraging. In de regio is in 2012 sprake van stabilisatie van het aantal faillissementen. Er zijn in het 4e kwartaal 2012 16% minder vacatures ingediend bij Werkplein Dordrecht dan in dezelfde periode van het jaar ervoor. In de hele regio Drechtsteden (inclusief Gorinchem) was dat 13% minder. Dit is in lijn met de landelijke ontwikkeling, maar wel duidelijk minder gunstig dan in Rijnmond en West-Brabant, waar juist meer vacatures werden ingediend dan in het 4e kwartaal 2011. Maar, deze aantallen fluctueren flink: in het 2e en 3e kwartaal was de ontwikkeling hier in de regio juist gunstiger. Het is nu wel het vierde achtereenvolgende kwartaal dat de ontwikkeling van het aantal nieuw ingediende vacatures achter blijft bij de regio Gorinchem. In het 4e kwartaal van 2012 stonden bij Werkplein Dordrecht gemiddeld 28% minder vacatures open dan hetzelfde kwartaal het jaar ervoor. Dat is globaal net zo’n grote daling als in de hele regio Drechtsteden (incl Gorinchem, -25%) en landelijk gemiddeld (-23%). Hoewel dus beduidend minder dan een jaar geleden, staan er nog steeds veel vacatures open, vooral in de lagere, middelbare en hogere technische & industrieberoepen. Maar ook voor commercieel employees en verzorgend personeel zijn er in de grotere regio nog veel vacatures.
Aanvullingen landelijk • Landelijk nam het aantal banen voor het zesde achtereenvolgende kwartaal af. Over heel 2012 noteert het CBS een daling van 1,2%. Hoe de werkgelegenheid zich in 2012 in de Drechtsteden heeft ontwikkeld weten we nog niet. Daling conform het landelijke beeld zou op de schaal van de Drechtsteden ruim 1.000 banen minder betekenen dan begin 2012. • Ook in het 4e kwartaal lag het aantal gewerkte uitzenduren onder dat van een jaar eerder. Wel zien we in december een opleving.
Conclusies De regionale economie en arbeidsmarkt onttrekt zich niet aan de economische malaise. De regio loopt grosso modo in de pas met de landelijke ontwikkelingen. De ontwikkelingen verschillen hier en daar wel, maar dat is niet meer dan logisch. Na drie achtereenvolgende kwartalen van bovengemiddelde toename van de WW, was de groei in het 4e kwartaal beneden gemiddeld. Over heel 2012 nam de WW in de regio nog wel 5 procentpunt meer toe dan landelijk gemiddeld. De Wwb groeide licht en gemiddeld. Het aantal nieuw ingediende en openstaande vacatures daalde. De vacaturemarkt in de Drechtsteden lijkt zich nu wel structureel minder gunstig te ontwikkelen dan in de regio Gorinchem. Over de hele linie zijn de economische verwachtingen voor 2013 negatief. Eén en ander noopt tot een onverminderd krachtdadig arbeidsmarktbeleid. Belangrijk in dat geheel is dat er, ondanks de economische crisis, op het niveau van Werkplein Dordrecht per kwartaal nog steeds ruim 2.000 nieuwe vacatures op Werk.nl worden ingediend. Inclusief Werkplein Gorinchem zijn dat er zo’n 3.000 per kwartaal, inclusief Rijnmond en West-Brabant 15.000. Eind december stonden er in deze grotere regio een kleine 6.000 vacatures open. Het accent ligt daarbij op middelbaar niveau, maar deels gaat het daarbij ook om beroepen op elementair en lager niveau. Er doen zich dan ook nog steeds heel wat kansen voor om - ook laaggeschoolde - werkzoekenden aan een baan te helpen. Zeker als breder gekeken wordt dan alleen de eigen regio.
1
Werkloosheid Wwb/(WIJ) Wwb/WIJ Drechtsteden, benchmark2 en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar
100
80
95
60
90
40 Nederland
benchmark SDD
de c'1 2
se pt '1 2
'1 2 ju ni
2 '1 rt
Wwb/WIJ instroom Drechtsteden, per maand, absolute aantallen
de c' 12
se p' 12
ju ni '1 2
'1 1
'1 2 rt m
rt m
de c
se pt '1
m
rt
'1 1 de c
se p
ju ni
m
rt
'1 0 de c
se p
0 ju ni
0
'1 0
100
de c' 12
100
2
200
ju ni '1 2
200
'1 2
300
'1 1
300
'1 1
400
'1 1
400
'1 1
<27 jaar
'1 1
totaal
'1 1
Figuur 2
2
Nederland
de c
•
•
m
Drechtsteden
In het 2e kwartaal 2012 kwam de groei van de totale bijstand van de periode daarvoor tot stilstand en daalde het bijstandsvolume licht met 1,5%. Ook in het 3e kwartaal 2012 hield deze lichte daling aan: -1,2%. In het 4e kwartaal nam het volume weer wat toe (+2,0%), tot een totaal van 4.817 personen eind december. Ook landelijk gemiddeld en gemiddeld over de benchmarkgemeenten nam de Wwb het 4e kwartaal toe. Over heel 2012 is daarmee sprake van een toename met 2,5%, evenveel als landelijk gemiddeld (+2,6%) en de benchmark (+3%). De Wwb <27 nam sinds het 2e kwartaal 2011 tot en met het 3e kwartaal 2012 af. Dit hing grotendeels samen met de afschaffing van de WIJ begin 2012, de daarmee samengaande strengere regels om de instroom van jongeren te beperken én de scholingsverplichting die sinds 1 juli 2012 van kracht is. Die strengere regels zien we ook terug in het verloop van de instroom in 2012 (figuur 2). In het 4e kwartaal nam de Wwb <27 voor het eerst weer toe: +11%. Landelijk zien we een toename met 3%. Over heel 2012 was de ontwikkeling in de regio nog wel beduidend gunstiger dan landelijk gemiddeld: -32% tegen -15% landelijk.
•
•
'1 1
'1 1 se p
'1 1 ju ni
1 m
rt
'1
'1 0 de c
de c' 1
2 se pt '1
ju ni
rt '1 2 m
de c
'1 1
11
se p
rt m
ju ni '
'1
0 '1 de c
Drechtsteden
2
100
'1 2
105
'1 1
120
1
110
de c
Figuur 1
Het aantal nieuwe instromers per maand nam in het 1e kwartaal nog toe met 6%, maar in het 2e kwartaal nam het aantal af met 18%. Daarna steeg het aantal echter weer in het 3e kwartaal met 7%, vooral door een sterke toename in de maand juli. In het 4e kwartaal nam de instroom verder toe: +16% t.o.v. het 3e kwartaal. In heel 2012 stroomden 2.427 personen nieuw de bijstand in, 6% minder dan in 2011. De instroom <27 jaar per maand daalde vooral sterk in het 1e kwartaal van 2012 (-37%) onder invloed van de afschaffing van de WIJ en de bijbehorende strengere regels voor instroom van jongeren. Ondanks de ingang van de scholingsverplichting steeg het aantal instromers <27 daarna weer licht: +9% in het 2e kwartaal, +7% in het 3e kwartaal en +5% in het 4e kwartaal. In heel 2012 stroomden 419 jongeren nieuw de bijstand in, 38% minder dan in 2011.
De SDD doet mee aan een benchmark met 14 grote gemeenten
WW WW Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100
Nederland
<27 jaar
de c' 12
2 se pt '1
ju ni '1 2
'1 2 rt m
rt m
de c
se pt '1
m
rt
'1 1
'1 1
de c
ju ni
m
se p
'1 1 rt
'1 0 de c
Drechtsteden
'1 1
80 se p
80
ju ni
100
'1 1
100
'1 0
120
de c' 12
120
2
140
ju ni '1 2
140
'1 2
160
'1 1
160
'1 1
<27 jaar en 50+
'1 1
totaal
de c
Figuur 3
50+
In het 4e kwartaal 2012 stijgt het aantal WW-uitkeringen verder. Anders dan in het 2e en 3e kwartaal is de ontwikkeling in de regio minder ongunstig dan landelijk: hier +8%, landelijk +12%. Over heel 2012 ontwikkelde de regio zich nog wel ongunstiger dan landelijk: +31% versus +26%. Per eind december 2012 stond de teller in de regio op 4.736 ww-uitkeringen. De stijging doet zich in alle leeftijdsgroepen voor. Onder jongeren (+37%) is die over heel 2012 wat hoger dan gemiddeld, onder 50+ (+33%) gemiddeld. De WW onder jongeren steeg vooral in het 3e kwartaal fors (+15%), maar in het 4e kwartaal was de stijging een stuk kleiner (+5%). Per eind december hadden 387 jongeren <27 en 1.827 ouderen 50+ een ww-uitkering.
•
•
Figuur 4
Instroom WW Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per kwartaal, % +/- t.o.v. zelfde kwartaal jaar eerder totaal
Werkplein Dordrecht naar leeftijd
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0 2012-I
2012-II
Drechtsteden
2012-III
2012-IV
Nederland
2012-I
<27 jaar
2012-II
2012-III
27-49 jaar
2012-IV
50+
NB: 2012-IV voor wat betreft vergelijking met Nederland nog exclusief december
•
•
•
De instroom in de WW in de Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) ligt zowel in het 2e als in het 3e kwartaal van 2012 zo’n 30% hoger dan in hetzelfde kwartaal van 2011. In oktober en november zien we een verdere groeiversnelling van de instroom. Sinds het 2e kwartaal ligt de toename van de WW-instroom in de regio boven het landelijk gemiddelde. Tot en met november was de instroom in de WW in 2012 25% hoger dan in 2011, niet veel meer dan landelijk gemiddeld (+23%). In het 1e kwartaal 2012 was de groei van de instroom van jongeren kleiner dan in de andere leeftijdsgroepen, in het 2e en 3e kwartaal wat groter, in het 4e kwartaal weer kleiner. In dit laatste kwartaal nam vooral de instroom van ouderen in de WW toe. In totaal stroomden in 2012 1.381 jongeren (20%) en 1.491 50+-ers (21%) de WW in. Vergeleken met Nederland gemiddeld zijn dat naar verhouding meer jongeren en minder ouderen. Naar sector nam de instroom in de WW in de Drechtsteden in 2012 vooral toe in de sectoren zorg/welzijn/cultuur (alle leeftijdsgroepen) en onderwijs (vooral <50 jaar). En verder onder ouderen uit de sectoren transport en openbaar bestuur.
Nww •
• •
•
De Nww nam in het 3e kwartaal sterker toe dan landelijk: +13% tegenover +5%. Ook in het 4e kwartaal was dat het geval: +20% versus +16%. Omdat hier deels sprake is van een administratieve inhaalslag, moeten we aan deze verschillen niet al te veel waarde hechten. Over heel 2012 nam het aantal geregistreerde Nww-ers in de regio met 29% toe, landelijk met 20%. De Nww <27 groeide in 2012 in de regio met 39%, de Nww 45+ met 20%. In beide gevallen is dat een grotere toename dan landelijk gemiddeld. Een aanzienlijk deel van alle Nww-ingeschrevenen is laag opgeleid. De regio wijkt daarin niet af van Nederland gemiddeld. Wel staan er hier naar verhouding meer middelbaar opgeleiden ingeschreven. Voor oudere werkzoekenden kan dit wel een onderschatting zijn van het opleidingsniveau, omdat het gaat om met een diploma afgeronde opleiding. ‘Training on the job’ telt dus niet mee. Ook onder Nww-ers < 27 jaar bevindt zich echter een groot aantal jongeren zonder startkwalificatie. In de regio heeft 15% van de jongere Nww-ers niet meer dan basisonderwijs en nog eens een kwart alleen vmbo of mbo1. Het aantal middelbaar en hoger opgeleide Nww-ers is het afgelopen jaar - net als landelijk - harder gegroeid dan het aantal lager opgeleide Nww-ers. Wel was dat verschil in de regio wat groter dan landelijk gemiddeld.
Figuur 5
Nww Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland, per eind van de maand, indices 31.12.2010=100 totaal
<27 jaar en 45+
Drst <27
Nederland
Ned <27
Drst 45+
de c' 12
t'1 2 se p
ju ni '1 2
'1 2 rt
ju ni
m
de
c
rt
'1 0
c' 12 de
ju ni '1 2
de c
m rt
'1 1
'1 1 se p
ju ni '1 1
m rt
'1 0 de c
Drechtsteden
m
40 '1 1
40
c
60
de
60
'1 1
80
se p
80
'1 1
100
se pt '1 2
100
'1 2
120
'1 1
120
'1 1
140
140
Ned 45+
Figuur 6 Nww Drechtsteden (Werkplein Dordrecht) en Nederland naar opleidingsniveau, eind december 2012 totaal
Drst
24%
20%
13%
Ned
25%
19%
13%
0%
20%
40%
29%
14%
26%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/vwo
Drst
16%
Ned
18%
17%
80%
100%
havo/vwo/mbo 2
0%
24%
17%
26%
20%
33%
18%
40%
27%
60%
basis
vmbo/mbo 1
mbo 3/4/alg
hbo/wo
10%
80%
11%
100%
havo/vwo/mbo 2
Vacatures Totaal nieuw ingediend en openstaand (UWV-Werk.nl)
Figuur 7a Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand, Werkplein Dordrecht en Nederland
Nederland (x100)
Werkplein Dordrecht
de c' 12
se pt '1 2
ju ni '1 2
'1 2 m rt
de c
ap ril
de c
m rt
'1 1
'1 1 se p
ju ni '
ap ril
Werkplein Dordrecht
'1 1
0 se p
0
ju ni '
600
'1 1
300
de c' 12
1200
se pt '1 2
600
ju ni '1 2
1800
'1 2
900
11
2400
'1 1
1200
'1 1
openstaand
11
nieuw ingediend
Nederland (x100)
Figuur 7b Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, per (eind van de) maand, regio’s Drechtsteden, Rijnmond en WestBrabant
West-Brabant
ap ri l'
de c
Rijnmond
de c
ju ni '1 2
'1
'1 1 ju ni
Drechtsteden
Drechtsteden
Rijnmond
de c
0 ju ni '1 2
0
'1
2000
de c
1000
'1 1
4000
ju ni
2000
11
6000
'1 2
3000
1
8000
11
4000
'1 2
openstaand
1
nieuw ingediend
ap ri l'
2
< 27 jaar
West-Brabant
Het aantal nieuw ingediende en openstaande vacatures fluctueert. In de Drechtsteden (zowel Werkplein Dordrecht als hele arbeidsmarktregio3) zien we tot januari 2012 (vanaf april 2011)4 een dalende trend en vanaf februari weer herstel. In het 3e kwartaal is er net als landelijk echter weer sprake van een daling, die zich in het 4e kwartaal voortzet. Het aantal nieuw ingediende vacatures Werkplein Dordrecht was in het 4e kwartaal 10% lager dan in het 3e kwartaal. Dit is vergelijkbaar met de landelijk afname van 8%. De afname van het aantal nieuw ingediende vacatures in het 4e kwartaal in Werkplein Dordrecht (-10%) en de regio Drechtsteden (inclusief Gorinchem, -13%) valt wel uit de toon bij de ontwikkelingen in de regio Rijnmond (+8%) en West-Brabant (+2%). Per eind december staan bij Werkplein Dordrecht in totaal 651 vacatures open, inclusief Werkplein Gorinchem zijn dat er 1.003. Dit is flink (bijna 40%) minder dan eind september. Vanwege seizoensinvloeden is het echter wel gebruikelijk dat het aantal vacatures in december afneemt. Bovenstaande cijfers betreffen de kwartaal op kwartaal ontwikkeling. Ten opzichte van dezelfde periode het jaar ervoor zijn in de regio in het 4e kwartaal 2012 minder vacatures ingediend en stonden er ook beduidend minder open. De ontwikkeling in de regio volgt daarmee het landelijk gemiddelde (figuur 8). In Rijnmond en West Brabant ontwikkelde de vacaturemarkt zich gunstiger.
•
•
•
•
Figuur 8
Vacatures UWV-Werk.nl, nieuw ingediend en openstaand, gem 4e kwartaal 2012 t.o.v. gem 4e kwartaal 2011 nieuw ingediend
Werkplein Dordrecht
openstaand
-16%
Drechtsteden
Werkplein Dordrecht
-13%
Drechtsteden
Rijnmond
11%
Nederland -40%
-14%
West-Brabant
-14% -20%
-25%
Rijnmond
25%
West-Brabant
-28%
-19%
Nederland
0%
20%
40%
-40%
-23% -30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
Toelichting: Drechtsteden = Werkplein Dordrecht + Werkplein Gorinchem
Nederland (CBS-vacature-enquête) Figuur 9 Openstaande vacatures landelijk, seizoengecorrigeerd (bron vacature-enquête CBS) 4e kwartaal 2012 t.o.v. 4e kwartaal 2011
totaal (x 1.000) 160
industrie/bouw
-26%
transport
140
-33%
handel/horeca/persdie* 120
-21%
zakelijke diensten
-10%
overheid/onderwijs
100 80 09-I
09-II
09-III 09-IV
10-I
10-II 10-III 10-IV
11-I
11-II
11-III 11-IV
12-I
12-II
12-III 12-IV
-13%
zorg
-17%
totaal
-18%
-40%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
* persdie:persoonlijke dienstverlening
•
•
• •
3
4
Vacatures ingediend op Werk.nl van het UWV betreffen niet de gehele vacaturemarkt. Veel vacatures, met name voor hoger opgeleiden, worden niet bij het UWV ingediend. Eind 2012 stonden bij UWV-Werk.nl 33.500 vacatures open, het CBS komt via zijn vacature-enquête bijna op het drievoudige (101.000). Na een forse daling in 2009 liep het aantal openstaande vacatures in 2010 weer op, om vervolgens na het 1e kwartaal 2011 te stabiliseren. Vanaf het 3e kwartaal 2011 daalt het aantal weer flink. Na een korte onderbreking in het 3e kwartaal 2012 daalde het aantal vacatures in het 4e kwartaal verder. Het totaal aantal openstaande vacatures lag in het 4e kwartaal 2012 18% onder dat in dezelfde periode van het jaar ervoor. Het 3e kwartaal en het 2e kwartaal lagen ook al 19% onder dezelfde periode in 2011. In industrie/bouw (-26%) en transport (-33%) is de daling duidelijk groter dan gemiddeld, in de zakelijke diensten (10%) en bij overheid/onderwijs (-13%) kleiner dan gemiddeld. In de zakelijke diensten is de daling daarmee wat afgezwakt, in de overheidssector (incl onderwijs) juist versterkt.
Werkplein Dordrecht komt overeen met de Drechtsteden. Arbeidsmarktregio Drechtsteden omvat daarnaast ook Werkplein Gorinchem (Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en een enkele kleine gemeente in Gelderland en N-Brabant). De vacature-informatie van UWV WERKbedrijf is per januari 2012 met terugwerkende kracht vanaf april 2011 gebaseerd op alle vacatures die op Werk.nl geplaatst worden. Dit aantal is een stuk hoger dan voorheen weergegeven. Verder terugkijken kan derhalve niet meer.
Details naar beroepsgroep en beroep, vacatures UWV-Werk.nl Na een daling van het aantal nieuw ingediende vacatures in de grote regio Rijnmond/Drechtsteden/West-Brabant in het 3e kwartaal 2012 met 6,5% ten opzichte van het kwartaal daarvoor, bleef het aantal nieuw ingediende vacatures in het 4e kwartaal gelijk. In de technische & industrieberoepen groeide het aantal ingediende vacatures, met name voor productiemedewerkers en (elektro)monteurs. Ook in de openbare orde & veiligheid en de sociaal-culturele beroepen nam het aantal ingediende vacatures toe. Voor het overige was sprake van stabilisatie of, met name in de transport, een daling. Er staan per eind december vooral veel vacatures open in lagere en middelbare technische & industrieberoepen zoals (elektro)monteurs, installateurs, bouwvakkers, bankwerkers en lassers, en productiemedewerkers. Verder is er ook veel openstaande vraag naar commercieel employees en verzorgend personeel.
•
•
Tabel 1 Ingediende vacatures 3e en 4e kwartaal 2012 en openstaand per dec. 2012, Drechtsteden/Rijnmond/West-Brabant, naar beroep beroep Drst/Rijnm/West-Br nieuw open 2012IV 8.947 1.783 1.186 1.522 1.103 639 1.231 202 266
dec ‘12
technische & industrie - monteurs - aannemers en installateurs - elektromonteur - productiemedewerkers - bouwvakkers - bankwerkers en lassers - weg- en waterbouwkundige arb - metaalarbeiders
2012III 8.275 1.581 1.126 1.366 482 716 1.323 225 222
economisch-administratief - commercieel employees - techn commercieel employees - boekhouders en secretaressen
2.943 900 442 406
2.697 932 430 335
826 298 126 63
verzorgen & dienstverlenend - verzorgend personeel - hulpkrachten horeca en verzorg
1.235 318 356
1.187 304 217
840 225 132
transport - chauffeurs
861 709
645 470
277 185
agrarisch medisch en paramedisch informatica openbare orde en veiligheid sociaal-cultureel pedagogisch
191 420 453 199 224 101
194 281 420 264 377 117
107 138 145 206 95 44
3.009 530 406 386 353 215 275 99 106
Tabel 2 Openstaande vacatures naar beroepsgroep, dec. 2012, Drechtsteden, Rijnmond en West-Brabant, naar beroepsgroep beroepsgroep openstaand Drst Rijnm WestBr dec dec dec ‘12 ’12 ‘12 elementaire beroepen 157 272 387 - technisch en industrie 114 163 76 - transport 6 46 18 - verzorgend en dienstverlenend 33 59 285 - agrarisch 0 0 1 lagere beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - agrarisch - medisch en paramedisch
223 58 59 54 45 0
514 232 65 96 21 29
410 237 61 58 8 0
middelbare beroepen - technisch en industrie - transport - verzorgend en dienstverlenend - economisch en administratief
478 300 2 38 79
1.635 964 14 166 309
797 502 3 51 171
hogere en wetensch beroepen - technisch en industrie - economisch en administratief - informatica
144 57 53 21
491 220 100 72
179 86 36 29
totaal
1.002
2.912
1.773
totaal 14.902 15.129 5.604 Toelichting: Drechtsteden: Werkpleinen Dordrecht en Gorinchem
3
Bedrijvendynamiek Figuur 10 Startende bedrijven Drechtsteden, per kwartaal (geen nieuwe cijfers) 600 450
422
359
360
373
300 150 0 09-I
•
09-II 09-III 09-IV
10-I
10-II 10-III 10-IV
11-I
11-II 11-III 11-IV
12-I
12-II 12-III
In het 1e kwartaal 2012 zijn er 9% minder starters dan in hetzelfde kwartaal 2011, in het 2e kwartaal 13% minder en in het 3e kwartaal 12% minder. Wel ligt het aantal starters in 2012 nog boven het niveau in 2010 en 2009.
Figuur 11 Faillissementen bedrijven Drechtsteden 60 45 31 30
23
21 20
15 0 09-I
10-I
10-II 10-III 10-IV
11-I
11-II 11-III 11-IV
12-I
12-II 12-III 12-IV
Het aantal faillissementen schommelt flink. In 2010 en 2011 zijn er in de Drechtsteden volgens cijfers van de KvK al schommelend zo’n 25 faillissementen per kwartaal, met pieken in het 1e en 3e kwartaal. In het 4e kwartaal 2012 en over het hele jaar is het aantal faillissementen in de Drechtsteden nagenoeg gelijk aan het jaar ervoor. Volgens cijfers van het CBS lag het landelijk aantal faillissementen van bedrijven en instellingen (exclusief eenmanszaken) in het 1e kwartaal van 2012 20%, in het 2e kwartaal 30% en in het 3e kwartaal weer 20% boven dezelfde periode een jaar eerder. Voor het 4e kwartaal komt het CBS op 9% meer faillissementen dan het jaar ervoor, voor heel 2012 op 19% meer. Hoewel het om verschillende bronnen gaat, lijkt de ontwikkeling van het aantal faillissementen in de regio dus gunstiger dan de landelijke ontwikkeling. De CBS cijfers wijzen overigens op een groeivertraging in het aantal faillissementen in het 4e kwartaal. Vooral in de gezondheids- en welzijnszorg (+61%), de makelaardij en financiële dienstverlening (+40%), de bouw (+36%) en het transport (+35%) was het aantal faillissementen in 2012 hoger dan in 2011. Hierbij zij wel aangetekend dat volgens recente berichten met name in de bouw en de transport sprake is van veel dubieuze faillissementen om van werknemers en schuldeisers af te komen. Een en ander neemt echter niet weg dat het landelijk totaal aantal faillissementen de laatste kwartalen sterk toeneemt.
•
•
• •
4
09-II 09-III 09-IV
Nederland: banen van werknemers en uitzenduren Figuur 12 Banen van werknemers, seizoengecorrigeerd, x 1.000, totaal en naar sector totaal
industrie
8000
875
7950
850
7900
825
7850
800
7800
775 09-I
09II
09III
09IV
10-I
10II
10III
10IV
11-I
11II
11III
11IV
12-I
12II
12III
12IV
09-I 09-II 09III
09IV
bouw
10III
10IV
11-I 11-II
11III
11IV
12-I 12-II
12III
12IV
handel, transport, horeca
425
2100
400
2050
375
2000
350
1950
325
1900 09-I 09-II 09III
09IV
10-I 10-II
10III
10IV
11-I 11-II 11III
11IV
12-I 12-II
12III
09-I
12IV
09II
09III
09IV
zakelijke diensten
10-I
10II
10III
10IV
11-I
11II
11III
11IV
12-I
12II
12III
12IV
10II
10III
10IV
11-I
11II
11III
11IV
12-I
12II
12III
12IV
zorg
1400
1400
1350
1350
1300
1300
1250
1250
1200
1200 09-I
•
10-I 10-II
09II
09III
09IV
10-I
10II
10III
10IV
11-I
11II
11III
11IV
12-I
12II
12III
12IV
09-I
09II
09III
09IV
10-I
In 2009 daalde het totaal aantal banen in Nederland sterk. Vanaf begin 2010 was er tot halverwege/eind 2011 weer een stijgende trend. In 2012 daalt het aantal banen van werknemers juist weer: gecorrigeerd voor seizoensinvloeden een daling van 0,4% in het 1e kwartaal, 0,2% in het 2e kwartaal en 0,3% in het 3e kwartaal. En ook in het 4e kwartaal zet de daling voort: -0,2%. Ten opzichte van een jaar geleden zijn er nu 93.000 banen
minder, een daling van 1,2%. Op de schaal van de Drechtsteden zou zo’n daling uitkomen op ruim 1.000 banen minder. Per sector zijn er duidelijk verschillende ontwikkelingen: o De zakelijke dienstverlening volgt globaal de ontwikkeling van het totaalgemiddelde. o Handel, transport en horeca volgt de ontwikkeling van het totaalgemiddelde tot en met eind 2011, maar blijft in 2012 stabiel. o Bouw en industrie tonen een voortdurend dalende trend. o In de zorg een gestage toename vanaf begin 2009 tot eind 2011, maar in 2012 ook geen groei meer. In het 4e kwartaal van 2012 zien we vooral een krimp in de bouw (-1,1%). Dit was ook in de eerste drie kwartalen (een van) de sector(en) met de meeste krimp.
•
•
Figuur 13 Groeicijfers gewerkte uren uitzendbranche, totaal en naar sector, % toe-/afname t.o.v. zelfde periode jaar ervoor, vanaf jan 2011 totaal
industrie
30
30
20
20
10
10
0
0
-10
-10 1
3
5
7
9
11 13
2
4
6
8
10 12
1
3
5
7
techniek
9
11 13
2
4
6
8
10 12
administratief
40
30
30
20
20 10
10
0
0 -10
-10 1
3
5
7
9
11 13
2
4
6
8
10 12
2
4
6
8
10 12
1
3
5
7
9
11 13
2
4
6
8
10 12
medisch 20 10 0 -10 -20 1
•
•
3
5
7
9
11 13
Het aantal gewerkte uitzenduren is veelal een goede conjunctuurindicator voor de arbeidsmarkt. In 2011 was sprake van afnemende groei, in november overgaand in een daling. Na een opleving in periode 13 zet de daling zich 2012 voort. Over heel 2012 kromp het aantal gewerkte uitzenduren ten opzichte van 2011 met 4%. Net als eind 2011 zien we ook in 2012 in periode 13 een kleine opleving. De daling ten opzichte van het jaar ervoor doet zich in alle sectoren voor. In de medische sector is de afname verreweg het grootst. In de administratieve sector het kleinst. De industrie vertoont in periode 13 een lichte groei.
5
Vertrouwen Figuur 14 Consumentenvertrouwen
en producentenvertrouwen, saldi % pos en neg antwoorden
20
8
10 4
0 -10
0
-20 -30
-4
-40 -50
-8 12
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Het consumentenvertrouwen bevond zich in eind 2e kwartaal 2012 met -40 op een historisch dieptepunt. In het 3e kwartaal herstelde het vertrouwen enigszins, maar zakte in het 4e kwartaal weer verder weg tot een nieuw dieptepunt van -42 in december. Het producentenvertrouwen is in 2011 sterk afgenomen. In december flink herstel, maar het 1e kwartaal 2012 toch weer verder in de min. In het 2e kwartaal en 3e kwartaal van2012 liep het producentenvertrouwen verder terug, tot het laagste niveau in oktober. In november en december zien we enig herstel.
•
•
6
1
Vooruitzichten 1e kwartaal 2013 •
Conjunctuurenquête Nederland (CBS/KvK) o In oktober verwachtte in de conjunctuurenquête van het CBS per saldo 16% van de ondernemers in de industrie en 22% van de ondernemers in de dienstverlening in de provincie Zuid-Holland voor de eerste drie maanden van 2013 (verdere) krimp van de personeelssterkte. Ondernemers in de provincie Zuid-Holland zijn daarmee pessimistischer geworden over de komende drie maanden dan in oktober. Ook zijn zij iets pessimistischer dan landelijk gemiddeld. o Nieuwe verwachtingen van ondernemers kring Drechtstreek voor het 1e kwartaal 2013 zijn er nog niet. De vorige kwartalen waren zij nog wat pessimistischer dan gemiddeld in Zuid-Holland.
Figuur 15 Verwachtingen personeelssterkte komend kwartaal, kring Drechtstreek en provincie Zuid-Holland
en komende 3 maanden, per maand, provincie Zuid-Holland
10
10
0
0
-10
-10
-20
-20 -30
-30 12-II 12-III Drechtsteden
12-IV 13-I* Zuid-Holland
1
2
3
4
5
industrie
6
7
8
9
10 11 12
1
dienstverlening
* 13-I nog niet bekend
•
Manpower Employment Outlook Survey 1e kwartaal 2013 o Voor het 1e kwartaal van 2013 verwachten werkgevers een “inzinking van de arbeidsmarkt”. 9% van de werkgevers verwacht een afname van het personeel, 2% een toename. Per saldo betekent dit een netto werkgelegenheidscijfer van -7%. Na seizoenscorrectie komt dit cijfer uit op -8%, het zwakste cijfer sinds de start van het onderzoek in het 3e kwartaal van 2003! o Negatieve verwachtingen zijn er vooral bij productiebedrijven en in mindere mate bij bedrijven in de bouw en bij de overheid en maatschappelijke diensten. o Voor de zakelijke diensten blijft het netto werkgelegenheidscijfer beperkt tot -1%.
2013 Tabel 3 Vooruitzichten 2013, procentuele ontwikkeling t.o.v. het jaar ervoor CPB
ING
Rabo
UWV
(dec 2012) (dec 2012) (jan 2013) 2013 - bruto binnenlands product -0,5 -0,6 -0,5 - werkgelegenheid1 -0,5 -1,0 - werkloosheid2 +12 +21 - ontstane vacatures * voorlopige cijfers 1 CPB en DNB: werkzame personen; UWV: banen van werknemers 2 CPB: werkloze beroepsbevolking; DNB: ILO-definitie; UWV: Niet-werkende werkzoekenden (Nww)
(nov 2012)
(jan 2013)
+0,25
-0,5 -1,1 +14 -3
•
•
DNB
De vooruitzichten voor heel 2013 zijn ronduit slecht en door alle instellingen onlangs flink naar beneden bijgesteld. De werkgelegenheid daalt verder. De ramingen lopen uiteen van -0,5% (CPB) tot -1,1% (UWV). De werkloosheid groeit fors. CPB (+12%) en UWV (+14%) zijn optimistischer dan DNB (+21%). In tegenstelling tot de vorige raming ziet het UWV ook in 2013 de vacaturemarkt nog niet groeien. De Rabobank is met zijn groeiprognose van 0,25% voor 2013 wat optimistischer. Men verwacht kennelijk een sneller effect op de Nederlandse economie van de opleving in de Verenigde Staten en China.
Drechtsteden • UWV De vooruitzichten van het UWV voor onze regio (de nieuwe arbeidsmarktregio Drechtsteden = Werkplein Dordrecht) zijn niet langer slechter dan voor Nederland als geheel, maar liggen op hetzelfde niveau: Nww: regio +14%; landelijk +14%
Bronnen: • • • • • • • • • • •
Wwb/WIJ: SDD (regio en benchmark) en CBS (landelijk) WW: UWV WERKbedrijf (regio en landelijk) Nww: UWV WERKbedrijf vacatures: UWV WERKbedrijf en CBS bedrijvendynamiek: KvK faillissementen Drechtsteden: t/m 2011-4: faillissementen.com, vanaf 2012-1: KvK faillissementen landelijk: CBS, Graydon, faillissementdossier.nl banen van werknemers : CBS gewerkte uitzenduren : ABU consumenten- en producentenvertrouwen : CBS vooruitzichten: CPB, DNB, UWV, Europese Commissie
Lijst met afkortingen: • • • • • • • • • • • • • • • •
BBP Wwb WIJ WW Nww SDD UWV ABU CBS CPB CEP MEV DNB EC KvK ILO
Bruto Binnenlands Product Wet werk en bijstand Wet Investeren in Jongeren (per 1.1.2012 afgeschaft) Werkloosheids Wet Niet werkende werkzoekenden Sociale Dienst Drechtsteden Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Algemene Bond Uitzendondernemingen Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Planbureau Centraal Economisch Plan (van CPB) Macro Economische Verkenning (van CPB) De Nederlandse Bank Europese Commissie Kamer van Koophandel International Labour Organization
Frans Winterwerp en Ingrid Soffers februari 2013
Postbus 619, 3300 AP Dordrecht (078) 770 39 05
[email protected] www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
