e
Opstandingskerk - 29 maart 2015– 6 zondag van de veertig dagen – Palmzondag Orde 2
Vandaag is het palmzondag. We zien de slinger van rode bloemen die samen een weg vormen. Ze verwijzen naar de jassen die door de mensen uitgetrokken werden om een rode loper voor Jezus te vormen toen hij de stad Jeruzalem binnentrok op een ezelsveulen. De handen juichen mee met de vele stemmen. Lezing: Filippenzen 2, 5-11 en Markus 11, 1-11 Verkondiging Jezus’ intocht in Jeruzalem is een vreugdevol gebeuren. Je ziet de kleuren van al die afgeworpen kleren voor je, de mensen die dansen en juichen. Dit is de eenvoud en vreugde die van de schilderijen van Henri Matisse1 afspat: ongedwongen, lichtvoetig. Kijkend naar Matisse’s werk ben je onmiddellijk van je winterdip af.
1
Henri Matisse, La perruche et la sirène, 1952-53, gouache, collage op papier op linnen, 337 x 768,5 cm. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. - See more at: http://www.stedelijk.nl/tentoonstellingen/de-oase-van-matisse#sthash.JnuF4Dhv.dpuf
Het is een spontaan volksfeest. In dat feest speelt Jezus de hoofdrol, want hij is het die wordt toegejuicht. Maar tegelijkertijd relativeert hij die centrale rol door juist een ezel te kiezen als voertuig. Jezus komt niet hoog te paard. Zo zou een Romeins veldheer triomfantelijk een veroverde stad binnenkomen. Nee, Jezus rijdt op een ezel en dat maakt het feest lichtvoetig en kleurrijk.
Jezus trekt naar Jeruzalem, met al die duizenden pelgrims die naar de heilige stad gaan met Pesach. En vlak voor men de stad in zicht heeft, zegt Hij onverwacht tegen zijn discipelen dat ze in een ander dorp een ezelsveulen moeten ophalen. Het dier is vastgebonden en nog niemand heeft er op gereden. Het dier is dus nog vrij van een vaste meester. Aan de andere kant is het dier wel degelijk gebonden. Hoewel nog jong en onbelast, is zijn lot is al bepaald. Dat past wel goed bij het karakter van dit dier in de Oudheid. Een ezel is het allemansautootje van die tijd: een volks-wagen. Een lastdier waarmee je spullen naar de markt vervoert. Een massaproduct. Ezels rollen in de Oudheid de lopende band af als de Kiaatjes en Fordjes anno 2015. Je kunt alle kleuren kiezen als het maar grijs is en balkt… Het dier heeft ook geen enkele eigen glorie. De ezel is beeld van de massamaatschappij. Net als wij: de meesten van ons moeten gewoon ons rolletje vervullen dat reeds lang tevoren is vastgelegd. 2
Natuurlijk, wij doen wel alsof we in onze maatschappij hyperindividualistisch zijn en dat we allemaal heel verschillend zijn. Maar die pretentie is het laatste verzet tegen het massakarakter van onze samenleving. Wij zijn gewoon allemaal ezels. Vrij en onbelast, maar wel gebonden. Waaraan? Wat is dan de aard van die binding? Je kunt bijvoorbeeld gebonden zijn aan je talenten en karakter. Dat lijkt mooi. Talenten spiegelen je een mooi ‘ik’ voor en fluisteren je in: als ik wil, kan ik de hele wereld aan en alle problemen oplossen. Maar ondertussen kost het ons ongelooflijk veel moeite te accepteren dat bepaalde problemen, b.v. in families, niet oplosbaar zijn. Gewoon wat geven en nemen, je een beetje verplaatsen in de ander en dan los je alle problemen op. Als b.v. die Israëli’s en Palestijnen nu gewoon eens aan tafel gingen zitten en eens rustig met elkaar zouden praten, dan kwam er vast vrede. Maar helaas, het blijven ezels. Vind jij. Ons talent suggereert dat alles oplosbaar is. Geertje Standhardt zei afgelopen vrijdag op het symposium ‘hoe vrij is vrij?’: de grootste bedreiging van onze vrijheid is onze zekerheid. We doen alsof vrijheid is dat je onbekommerd je gang kunt gaan. Maar dat is een illusie. Je staat daar langs de kant van de weg, je hebt nog geen last gedragen, maar je staat wel vast. Je moet nog bevrijd worden. Je zit gevangen aan je ‘ik’. Je talenten en je mogelijkheden, zijn ook je beperkingen. Dat dubbele beeld typeert ons leven. Je kunt heel wat. Je straalt, fier en ferm: ik ben ik en ik ben heel bijzonder. Maar je kent ook de beperkingen, van je ik, van je leven, je eindigheid en je onzekerheid. Er is geen perspectief buiten dat ik. Je kunt niet van jezelf verlost worden en wilt dat ook niet. Ja, je wilt misschien verlost worden van wat slechte eigenschappen en wat innerlijke conflicten. Maar je wilt ook jezelf blijven. Zo ervaren we vaak ons eigen leven. Alsof je uiteindelijk jezelf moet liefhebben, jezelf rechtvaardigen, jezelf in stand houden, jezelf op de been helpen en zelfredzaam zijn. Je bent je eigen zin. Er is dus in onze beleving geen ander dorp. En toch stuurt Jezus twee discipelen naar ons dorp om de ezel los te maken. Waarop de inwoners natuurlijk vragen: waarom denk je dat je die ezel kunt losmaken? “Omdat de Heer hem nodig heeft”. Er is kennelijk nog Iemand anders die wat te zeggen heeft in jouw leven. Die zich ‘Heer’ laat noemen. Hij heeft je ‘nodig’. En je hebt nood als jou iets ontbreekt. Dat is nou precies waar het bij God om draait: het ontbreekt God aan iets, aan iemand, aan ons. En als je echt iets ontbreekt, dan mis je het, dan verlang je er naar. Dus geloof begint niet bij ons die God nodig hebben, maar bij God die ons nodig heeft. Als deel van Zijn verlangen, dus als deel van Zijn hart. Mijn leven, mijn ‘ik’ is dus niet gesloten. Juist omdat ik onaf ben. Het is een open ruimte waarin de ander welkom is. Een ruimte om de ander te ontvangen als echt ander perspectief. Dus je moet onze maatschappij een ander dorp laten zien. Een andere droom. Een droom van een ander Jeruzalem.
Door Jezus, Messias op een ezel, rijdt God onze wereld binnen. God heeft de mens gevonden. En we leggen onze kleren af, leggen een bontgekleurde loper uit. Onze eenzaamheid en ons verdriet, ons talent en onze draagkracht worden los gemaakt. We stonden te wachten op dit moment. Want wij, onze maatschappij moet op een andere leest worden geschoeid dan die van het ik. Dat gebeurt nu wij God zien als de ruimte die het ik openbreekt. Waarin ik deel ben van Zijn hart en omgekeerd. Dan kunnen we de problemen van deze samenleving weer aan en dan vieren we de intocht in een ander leven. Een tijd geleden sprak ik een jongeman die werkt als verpleegkundige op een specialistische afdeling van een ziekenhuis. Hij wilde graag praten over zijn werk, en over het geloof, en over de zin van het leven. Hij vertelde over de patiënten van zijn afdeling, die soms vroegtijdig overlijden vanwege hun ziekte. “Soms zie ik de angst in hun ogen”, zei hij, “en dan blijf ik wat langer stilstaan bij zo iemand, om even te praten. Mijn collega’s doen dat niet, want ze vinden dat zulke gesprekjes niet bij ons vak horen. Dat is iets voor de pastor.” Ik zei toen tegen: “Weet je wat de zin is van het leven, en ook de kern van geloven in God en Jezus? Dat jij stil staat bij die man of vrouw met angst in de ogen. Misschien dat je hem of haar niet meer kunt genezen. Je voelt misschien alleen nog maar je onmacht. Je kunt alleen nog maar luisteren, belangeloos aanwezig zijn bij die ander, liefde en geven en delen. Dat is soms het enige, maar het is altijd ook het mooiste en belangrijkste wat je kunt doen.” Daarin ligt de kern van ons geloof. Precies dát is God komen doen, in Jezus op de kruisweg: als een nederige koning bij ons stil staan, luisteren, soms wat zeggen, een gebaar; - bij ons stil staan, totdat wij van binnen geraakt zijn, ontroerd door zijn ontferming, totdat wij van binnen weten: ‘Mijn leed wordt gezien, mijn schuld vergeven, mijn verdriet vindt troost, mijn toekomst gaat open, mijn capaciteiten komen aan het licht, mijn vreugde wordt geraakt, mijn kracht komt naar buiten.’ Amen.
4
Als overgang naar de stille week, luisteren we nog een keer naar de ezel van palmzondag2: “Het was prachtig, al die vrolijke en uitgelaten mensen. Ze juichten en zongen: onvergetelijk. Ten slotte kwamen we aan bij het huis waar we moesten zijn, ze zouden daar Pasen gaan vieren, begreep ik. Ze gingen naar binnen, maar die ene, die op mijn rug had gezeten, kwam nog even terug. Hij gaf me een paar klapjes op mijn hals. ‘Bedankt’ zei hij. Nu sta ik weer de hele nacht op mijn eigen stek buiten de stad. Ik weet niet hoe het komt dat ik mij zo angstig voel. Er zit een vreemde dreiging in de lucht. De sterren zijn verdwenen achter laaghangende donderwolken. Klaaglijk sta ik te balken tegen de hemel. Verderop neemt een jankende hond het over. Daarna een haan, drie keer die haan. Maar ik was de eerste.”
2
Karel Eykman, Als er een God is.
6
