OUD EN NIEUW Oudjaar 2015 Filippenzen 4:1013 Een moment om even stil te staan. Wat ligt er achter ons? Wat ligt er voor ons? Waar sta ik zelf? Wat is er in mijn leven gebeurd? Wat is er niet allemaal in de wereld om ons heen gebeurd…? Waar gaan we heen? Waar ga ik heen? Waar hoop ik op, droom ik van? We hoorden vanavond een stukje persoonlijke overpeinzing van de apostel Paulus. Hij zit op dat moment in de gevangenis in Efese. En hij schrijft aan zijn geliefden in Filippi. Kennelijk heeft hij op een of andere manier heeft vanuit Filippi iets ontvangen. Ondersteuning, waarschijnlijk financieel En hij is daar blij mee. En in dat gevoel van blijdschap en verbondenheid met de mensen daar laat hij zijn gedachten ook verder de vrije loop. Ik ben blij met jullie… Het vergaat hem net als wanneer wij iets moois krijgen van iemand van wie je houdt. Dan gaat ‘t hem niet eens zozeer om wat je nu precies gekregen hebt, maar meer om wat hij erin beleeft aan vertrouwdheid met elkaar, verbondenheid En dat is voor Paulus vooral de verbondenheid in geloof… Het gaat in wezen om wat ook óns hier met elkaar bindt… Ja, want hoe verschillend we ook zijn, ja, dat merk ik zo vaak in alle contacten met mensen hier,… Verschillend in hoe ieder zijn / haar geloof beleeft ook…. Maar wat je toch hier deelt met elkaar…. Dat is: Dat je met elkaar in geloof wil leven, daarin je weg probeert te gaan, waar je energie, je vertrouwen, je moed uit probeert te halen…. Dat je van daaruit ook probeert een beetje grip te krijgen op je eigen leven en op al die ingewikkelde vragen waar we in deze tijd voor staan, Hoe geef je het in je geloof een plekje…. alles wat er op ons afkomt. We hebben wat dat betreft wel weer een jaartje achter ons! Telkens die vreselijke verhalen / beelden over al die vluchtelingen en het zoeken van hoe daar hier mee om te gaan. De grote problemen van de wereld zijn zo veel dichterbij gekomen. Zoals ook het meedogenloze geweld van terreur steeds dichter bij ons komt. Denk aan die trein, aan Parijs, Brussel…. …………………………………. En zo denkt Paulus aan wat hem met de mensen daar in Filippi nu echt bindt en hoe ze dat met elkaar delen. Hij is blij met alle hulp, maar zegt hij, dat is niet omdat ik gebrek lijd. Op zich gaat het goed met me…. en dan zegt hij iets opmerkelijks… (iets waar ik een beetje bij bleef haken) ik heb geleerd in alle omstandigheden voor mezelf te zorgen (Ik weet niet hoe u dat ervaart, maar ) Ik vind dat op het eerste gezicht best een irritante opmerking: …….. Wat hoogmoedig, eigengereid. Het klinkt als: …. Ik kan best voor mezelf zorgen hoor…. ik heb geleerd met de omstandigheden waarin ik verkeer genoegen te nemen. ….zegt de oude vertaling Tja… dat maakt het voor je gevoel niet beter De Naardense Bijbel zegt: ik heb geleerd om in welke omstandigheden ik ook ben tevreden te zijn
Ja, daarmee kom ik er wel al een beetje dichter bij, denk ik Maar wat bedoelt Paulus nu? Dat je altijd maar tevreden moet zijn…? Dat kan toch niet, en dat kan ík toch niet tegen iemand zeggen die met enorm veel verdriet en zorgen deze oudejaarsavond meemaakt? Dat ga ik al die vluchtelingen die Europa overstromen ook niet vertellen dat ze in alle omstandigheden moeten leren tevreden te zijn,…. (al hoor je soms mensen wel zo denken|) Kijk, één ding is duidelijk: het gaat er Paulus om hoe hij geleerd heeft om te gaan met … “de omstandigheden” En dat maakt het voor mijn gevoel voor ons vanavond tóch belangrijk…. Hoe bepalend zijn voor ons wat hij noemt ‘de omstandigheden’? Wat maakt uit… hoe we vanavond op het afgelopen jaar terugblikken? Wat maakt uit… hoe we omgaan met alles wat we meegemaakt hebben? Zijn dat wat Paulus hier noemt ‘de omstandigheden’ waarin je verkeert? Want … Wat bepalen de omstandigheden ons leven…, !!! …: alles wat ons overkomt… En wat dacht u van de mensen die nu in de kou in de open lucht ergens onderweg zijn, ja waar naar toe? Of de mensen die het afgelopen jaar een geliefde verloren aan een aanslag… Of wie nu onder ons met een fataal bericht van de dokter het nieuwe jaar in gaan… De zorgen in je gezin, je familie… wat bepálen die je leven, je welbevinden… Je geluk Er zijn zoveel dingen die jij niet in de hand hebt…. Dingen die gewoon gebeuren, en die heel bepalend kunnen zijn… die je leven kunnen maken en breken… Dat zijn toch de “omstandigheden waar Paulus het over heeft!!! En laten we goed bedenken dat Paulus dat niet vanuit zijn bureau schrijft maar vanuit de gevangenis!!! Hij zegt het ook: (en dat is waar) Ik weet wat het is om gebrek te lijden,… Ik heb alles aan den lijve ondervonden: overvloed en honger, rijkdom en gebrek. En toch…. toch probeert hij ons iets te laten zien van een leven, een levenshouding waarin je tóch daardoor niet voor 100% bepaald wordt. Hij zegt: ik heb iets geleerd: (nl. …) om in alle omstandigheden die me overkomen… (en ja, dan komt er een inderdaad bijna niet te vertalen woord: ….) (maar de beste vertaling is volgens mij toch de letterlijke ….) onafhankelijk te zijn . Niet de omstandigheden bepalen mijn leven Hij zegt: hoe beroerd de omstandigheden ook zijn…. tóch, toch ….wil ik mijn leven niet meer volledig erdoor laten bepalen, door wat gebeurt, door: wat is… wat me overkomt. Er is iets dat daar boven uit gaat, meer is dan de omstandigheden…. Nou is het aardige (alle commentaren wijzen daarop) dat Paulus hier een term gebruikt, die heel gangbaar was in die dagen in de wijsheid van de filosofen, stoïcijnen o.a. Het ideaal van de ‘autarkie’, het onafhankelijk zijn…. Misschien zou je moeten zeggen: innerlijk vrij… Het besef van… er is méér dan alles wat ons overkomt… dat is uiteindelijk niet álles bepalend! Kijk de crux van Paulus’ verhaal zit natuurlijk in dat laatste zinnetje, als hij aangeeft HOE hij zo kan zijn…: wàt hem die innerlijke vrijheid heeft gegeven ”Ik ben tegen alles bestand door Hem, die mij kracht geeft.”
door… God, Christus…. Dat maakt (zegt Paulus) voor mij alles uit: De kracht,… die Hij geeft, ook hier in de gevangenis… … die maakt dat tóch wat mij overkomt niet het laatste is. En daar zit ‘m tegelijk ook het verschil met de wijzen uit die dagen Met hetzelfde woord dat Paulus hier gebruikt… (autarkeia) bedoelden zíj zoiets als wat wij vandaag zouden noemen zelfredzaamheid . Nog altijd voor veel mensen vandaag een hoog, liberaal ideaal …. Het ideaal van onze zo vreselijke individualistische samenleving… Zelfredzaamheid… Ik? Ik heb niemand nodig, ik red mezelf wel in alles… En wat me overkomt, ach, dat laat ik gewoon over me heen komen en dat schud ik wel weer af…. We weten allemaal dat we daar als mensen èn als samenleving aan kapot gaan…: Het idee dat ieder zichzelf moet kunnen redden. Waardoor je omgekeerd ook soms totale onverschilligheid ziet als het gaat om het lot van ànderen, die het niet redden. Zelfredzaamheid betekent dan: ik rede me wel en laten anderen ook maar zien zichzelf maar te redden. Wanneer je op de sociale media leest en hoort hoe mensen soms praten over wat vandaag al die vluchtelingen overkomt… Zonder enig gevoel van wat die mensen allemaal meemaken. Laat ze voor zichzelf zorgen! Wij hebben hier genoeg aan onze eigen problemen Of nog vele erger, dat weet u….. Schreeuwen om gesloten grenzen en verwensingen aan het adres van vluchtelingen, mensen die zichzelf helemaal niet meer kunnen redden Het is echt dat het gebeurt, maar je kunt het bijna niet geloven… De boodschap van: ze zoeken het zelf maar uit, die mensen Terug naar Paulus. Die geeft aan dat hij het juist helemaal niet alleen redt, dat hij – zeker dankbaar is zó geholpen te zijn door de mensen uit Filippi. Maar hij maakt ook duidelijk waar ten diepste zijn kracht ligt, en waarom toch geen enkele omstandigheid hem kapot krijgt: ”Ik ben sterk… vóel me sterk … door Hem, die mij kracht geeft.” 2x Is het een soort innerlijke kracht, …..? “ ’” “ ” Maar… zult u zich afvragen: Maakt geloof een mens dan immuun voor omstandigheden. Leef je als gelovig mens dan als een steen waar alles op afketst? Nee, natuurlijk niet, integendeel! U moet de rest van die brief ook maar eens lezen… Je leest dan over Paulus’ twijfel hoe het nu verder moet, of hij eigenlijk wel verder wil leven…. Een hele worsteling En Paulus geeft niet voor niets met zoveel woorden aan dat hij dat “geleerd” heeft… geleerd om innerlijk vrij, zelfstandig, onafhankelijk van de omstandigheden te zijn En dat is voor hem ook een bar zware leerschool geweest. Zeker nu in de gevangenis ook weer… Hoe moeilijk is het niet: om in alle ellende die je als mens kan overkomen niet volledig onder te gaan, te verdwijnen, helemaal door bepaald te worden… Laten we Paulus’ woorden vooral onszelf maar als spiegel voorhouden. Hoe gaan u en ik straks het nieuwe jaar in? Hoe nemen we mee wat we meedragen uit 2016? Waar ligt dan onze kracht? En hoe zullen we er kunnen zijn voor anderen? Dat hoeven we niet zonder God te doen. Dat kan en mag "in (zoals er staat) Hem die ons kracht geeft” … Wat er ook gebeurt.
In alle omstandigheden Geloven houdt ook altijd iets van: ‘en toch’ zeggen. En toch is er reden om de hoop niet op te geven…. En toch leggen we ons niet neer bij het onrecht in onze wereld. En toch: hebben terreur, dreiging, ja zelfs heeft de dood niet het laatste woord! Ik blijf geloven in Gods liefde… Die kan niemand mij dat afpakken. De woorden van Paulus doen me ook denken aan de bekende woorden uit de profetie van Habakuk. Al zou de vijgenboom niet bloeien, en er geen opbrengst aan de wijnstokken zijn, de vrucht van de olijfboom teleurstellen; al zouden de akkers geen spijs opleveren, de schapen uit de kooi verdreven zijn en er geen runderen in de stallingen zijn, nochtans zal ik juichen in de Here, jubelen in de God van mijn heil. Er is een prachtig lied dat daarop geïnspireerd is, Ik stel voor dat samen te zingen Lied 910 (vers 4) Al zal geen wijnstok dragen, geen vijgenboom zijn vrucht, al ligt het veld te klagen onder een lege lucht, God doet zijn hand toch open, zijn lof krijgt stem in mij. Daar ik op Hem mag hopen, ben ik alleen maar blij. Nieuwjaar 2016 We horen het begin van het boek Jozua. Dat staat voor een nieuw begin: Mozes is er niet meer, nu zullen we het moeten doen zonder hem, Maar wel mét wat hij ons geleerd heeft Nu wordt de Jordaan wél overgetrokken en.... het volk zal het beloofde land intrekken. Een heel nieuw begin, nieuwe uitdagingen, nieuwe kansen dus Maar hoe zal het het volk vergaan, daar over de grens heen? Hoe zal het ons vergaan, nu weer de grens over naar een nieuw jaar toe? Jozua 1: 1 Na de dood van Mozes, de dienaar van de HEER, zei de HEER tegen Jozua, de zoon van Nun en de rechterhand van Mozes: 2 ‘Nu mijn dienaar Mozes is gestorven, moet jij je gereedmaken om met heel dit volk de Jordaan over te trekken. Ga naar het land dat ik het volk van Israël zal geven. 3 Elk stuk grond dat jullie zullen betreden geef ik jullie, zoals ik Mozes heb beloofd. 4 Jullie gebied zal zich uitstrekken van de woestijn tot aan de Libanon, en van de grote rivier, de Eufraat, met het land van de Hethieten, tot aan de Grote Zee in het westen. 5 Zolang je leeft zal niemand tegen je kunnen standhouden. Zoals ik Mozes heb bijgestaan, zo zal ik ook jou bijstaan. Ik zal niet van je zijde wijken en je niet verlaten. 6 Wees vastberaden en standvastig, want jij moet dit volk leiden wanneer ze het land veroveren dat ik hun zal geven, zoals ik hun voorouders gezworen heb. 7 En houd je vóór alles vastberaden en standvastig aan de wet waarin mijn dienaar Mozes je heeft onderwezen. Houd je daar altijd aan en wijk er op geen enkele manier van af, opdat je in alles wat je doet zult slagen. 8 Leg dat wetboek geen moment terzijde en verdiep je er dag en nacht in, opdat je je aan alles houdt wat erin geschreven staat. Dan zal alles wat
je onderneemt voorspoedig verlopen. 9 Ik gebied je dus: wees vastberaden en standvastig, laat je door niets weerhouden of ontmoedigen, want waar je ook gaat, de HEER, je God, staat je bij.’ Wat Mozes niet meer gegeven was, dat mag, nee dat móet Jozua nu doen: met heel het volk de Jordaan over trekken. In de taal van de bijbel is dat nogal wat: de Jordaan over, dat is: de grote grens over. De grens naar het beloofde land over. Hoe passeren wij mensen een grens? Er is altijd de uitdaging én de onzekerheid van het nieuwe, het niet verwachte.... Hoe zal het ons gaan nu we de grens zijn overgegaan naar een nieuw jaar? Hoe zullen we ons houden? Wat zullen wíj allemaal tegenkomen? In het stukje dat ik las staan een paar dingen die ons voor mijn gevoel ook iets te zeggen kunnen hebben. 1 Allereerst: Het verleden wordt het verleden gelaten. Mozes is er niet meer... Nu is het de beurt aan Jozua. Dus, Jozua, nu jij!! Nu deze generatie, nu vooruit. Nu mag en moet jij verantwoordelijkheid dragen, lijkt God te zeggen. Nu kun je niet meer blijven leunen op Mozes En blijven staren op wat vroeger was.... We maken dat ook in ons eigen leven mee En voor ons samen als PGM is het een heldere boodschap. Nieuwe wegen mogen, nee moeten bewandeld! 2 Wat wel meteen ook duidelijk wordt: het land, de toekomst is een gave, gegeven... Dat wordt keer op keer gezegd en zal in het boek Jozua telkens worden herhaald. In vers 6 staat letterlijk: “Jij, Jozua, zult hen het land doen beërven” Het is dan ook echt fout als dat de NBV vertaalt: “.... jij moet dit volk leiden wanneer ze het land veroveren ...” Want beërven is echt wat anders dan het te veroveren. Het beloofde land is in de Bijbel nooit iets wat mensen veroveren, maar altijd gave, erfenis... iets wat je krijgt Onze toekomst, hoe veel we er zelf ook aan zullen moeten werken, hoe veel ook afhangt van de keuzes die u en ik maken: onze toekomst is niet van onszelf. Is een geschenk. Niet alles is maakbaar. Niet alles is te koop en niet als is te plannen Geluk is ook altijd een geschenk, iets wat je overkomt, toe valt en niet iets wat je regelen of organiseren kan En in feite weten we dat maar al te goed! We mogen beseffen dat leven überhaupt een geschenk is. Dat ook onze nieuwe jaar weer een jaar Onzes Heren is... Een nieuw geschenk van God, met nieuwe uitdagingen en nieuwe kansen Maar…. Die moeten we dan ook wel aangrijpen, als we ze krijgen… 3 Maar er werd in dat stukje Jozua nog iets duidelijk. Als onze toekomst van God is.... dan mag je er ook vanuit gaan dat God als eerste zich ervoor verantwoordelijk weet. Ja, misschien is dat nog wel het belangrijkste:
Hoe hoorden we het God tegen Jozua zeggen? “Zoals ik Mozes heb bijgestaan, zo zal ik ook jou bijstaan. Ik zal niet van je zijde wijken en je niet verlaten” Even later: “....wees vastberaden en standvastig, laat je door niets weerhouden of ontmoedigen, want waar je ook gaat, de HEER, je God, staat je bij.’ Ik weet van de zorgen waarmee sommigen uit onze kring het nieuwe jaar in gaan. Grote zorgen soms: Hoe moet het verder met mijn werk, met mijn relatie, mijn gezin. Zal ik het redden met mijn zwakke gezondheid. Ach, het is zó verschillend De één gaat met grootse plannen 2016 in... Mooie dingen om naar uit te kijken. De ander denkt: dit zou ook mijn laatste nieuwjaarsdag wel eens kunnen zijn. En als kerkgemeente van Jezus Christus hier in Middelburg gaan we ook een belangrijk jaar tegemoet, na alle beleidsplannen en vergaderingen zal het er echt van moeten komen,… zullen we stappen moeten zetten en voorbereiden. En dan horen we vanmorgen: wees sterk en moedig... Dat is een bemoediging maar zeker ook een appèl sterk en moedig, dat is dus wat anders dan slap en bangelijk. Nee heb moed, en laat je de moed niet ontnemen... want waar je ook gaat, hoe dan ook: …. Ik ga met je mee, zegt God.
