MPGSD2009050714290146
GSD
07.05.2009
0145
Drechtsteden
ConceptJAARREKENING 2008
Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden
GR DRECHTSTEDEN CONCEPT-JAARREKENING 2008
INHOUDSOPGAVE
1
Inleiding
3
1.1
Bestuur
3
1.2 1.3 1.4
Organisatorische ontwikkelingen Financiële uitkomsten Leeswijzer
3 4 5
2 2.1 2.2 2.3
Programma's Bestuur Manden maken Economie, bereikbaarheid en toerisme
6 6 7
2.4
Fysiek
2.5 Sociaal 2.6 Sociale Dienst Drechtsteden 2.7 Bureau Leerplicht en voortijdig schoolverlaten 2.8 Ingenieursbureau Drechtsteden 2.9 Servicecentrum Drechtsteden 2.10 Gemeentebelastingen Drechtsteden 2.11 Onderzoekcentrum Drechtsteden 2.12 Algemene dekkingsmiddelen 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
Verplichte paragrafen Weerstandsvermogen Bedrijfsvoering Financiering Onderhoud kapitaalgoederen Rechtmatigheid
4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Jaarrekening Balans Staat van baten en lasten Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Niet uit de balans blijkende verplichtingen Resultaatbestemming
5
Accountantsverklaring (nog niet opgenomen)
6
Vaststelling
Bijlage 1 : Overzicht kredieten Bijlage 2: SISA-verantwoording
Concept dd 29 april
8
11 17 19 32 35 39 42 44 46 48 48 50 52 52 53 56 56 58 59 60 66 67 69
70 71 72
INLEIDING 1.1
Bestuur
2008 was voor de Drechtsteden het derde achtereenvolgende jaar waarin de netwerkorganisatie werd uitgebreid. Het Servicecentrum, Onderzoekcentrum en Gemeentebelastingen gingen in 2008 van start. Het was daarom financieel gezien een druk jaar; administraties moesten worden overgezet of op elkaar worden aangesloten. 2008 was het jaar waarin Drechtsteden direct geconfronteerd is met de gevolgen van de kredietcrisis; een op deposito uitgezet bedrag is (nog) niet terugontvangen En 2008 was het jaar waarin belangrijke volgende stappen zijn gezet in het verder vormgeven en concretiseren van de Drechtstedelijke ambities, onder andere met de piekenbenadering en het principebesluit over ROM-D. Het verslag daarvan is terug te zien in dezejaarrekening. Er was ook veel personele drukte: medewerkers gingen verhuizen naar een nieuwe locatie, leerden veel nieuwe collega's kennen en moesten zich nieuwe werkwijzen eigen maken. Al met al was 2008 een spannend jaar. De rekening wordt zoals gebruikelijk aan het eind van het jaar opgemaakt. Wat hebben we gedaan, welke resultaten zijn geboekt en welke kosten stonden hier tegenover?
1.2
O r g a n i s a t o r i s c h e ontwikkelingen
In 2008 is de GR Drechtsteden uitgebreid met drie nieuwe organisatieonderdelen. Per1 januari 2008 is het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) gestart. Het OCD levert producten als beleidsonderzoek, opinieonderzoek, klanttevredenheidsonderzoek, monitoring en statistische basisgegevens op een groot aantal beleidsterreinen, zoals economie, welzijn, onderwijs, toerisme, verkeer, cultuur, bestuur, veiligheid en wonen. Het OCD is sinds oktober 2008 gevestigd in het gemeentehuis van Zwijndrecht. Op 1 april 2008 is het Servicecentrum Drechtsteden (SCD) van start gegaan. Het SCD levert een breed scala aan ondersteunende diensten aan de Drechtstedengemeenten, regio Zuid-Holland Zuid en natuurlijk de GRD zelf. Vorming en start van het SCD is een ambitieuze en vernieuwende volgende stap in de regionale samenwerking binnen de Drechtsteden. De hoofdvestiging van het SCD is in Dordrecht. Daarnaast is er in elk gemeentehuis een serviceplein voor directe dienstverlening. De meeste diensten worden echter online geboden, via het virtuele serviceplein. Tenslotte is per 1juli 2008 Gemeentebelastingen Drechtsteden gestart. De GBD heft en int de onroerende zaakbelasting, hondenbelasting, precariobelasting, rioolrecht, afvalstoffenheffing, parkeerbelasting, baatbelasting en reinigingsrecht voor de gezamenlijke gemeenten in de Drechtsteden. Daarnaast is de dienst belast met de uitvoering van de Wet waardering onroerende zaken (WOZ). De GBD is gehuisvest in het gemeentehuis van Sliedrecht. Met de komst van deze nieuwe organisatie-onderdelen is de GR Drechtsteden gegroeid tot een middelgrote organisatie met een personeelsomvang van 850 fte. De GRD is daarmee tevens een van de grotere werkgevers in de Drechtsteden.
1.3 Financiële u i t k o m s t e n De rekening sluit met een positief saldo van € 5,8 miljoen, dat als volgt per GRD-dochter is opgebouwd.
1Bureau Drechtsteden 1Sociale Dienst 1Bureau Leerplicht 1 Ingenieursbureau 1 Servicecentrum Gemeentebelastingen Onderzoekcentrum Algemene dekkingsmiddelen Totaal
1 Bedrag X €1.000 - 296 6.073 21 823 0 35 246 - 1.064 5.838
In de jaarrekening is per onderdeel een toelichting en analyse opgenomen, en een voorstel voor bestemming van het resultaat. Uit het overzicht blijkt dat alle dochters met een positief resultaat sluiten, met uitzondering van Bureau Drechtsteden. Bij het begrotingsprogramma Bestuur, in hoofdstuk 2.1 is dat negatieve resultaat toegelicht. Bij de Sociale Dienst is een forse daling van het aantal mensen in de bijstand gerealiseerd, wat ook een positief financieel resultaat laat zien. Daarnaast is er bij de WMO-huishoudelijke hulp een aanzienlijk positief financieel resultaat, zowel door een onderschrijding van de kosten als een overschrijding van de baten. Bij de afhandeling van het rekeningresultaat 2007 is geconstateerd dat bij de resultaatbestemming een te hoog bedrag, van € 0,5 miljoen, aan de reserve WWBinkomen is toegevoegd. De stand van de reserve is inmiddels gecorrigeerd. Bij het Ingenieursbureau was de begrote winst € 500.000, er is dus een flink hoger resultaat gerealiseerd. Het resultaat van het Servicecentrum past binnen het financieel kader dat bij de tweede marap 2008 is vastgesteld. De transitiekosten kunnen juist worden gedekt binnen de daarvoor begrote dekkingsmiddelen. Wel is er nog een aantal openstaande punten bij de financiële afrekening van 2008 met de eigenaren. In de risicoparagraaf in hoofdstuk 3.1 is dit toegelicht. Bij alle GRD-dochters is een aanzienlijke stijging van de apparaatslasten te zien. Deze stijging is voor een belangrijk deel structureel en wordt veroorzaakt door de vastgestelde verdeelsystematiek voor de bijdragen aan het Servicecentrum. De verdeelsleutel is het aantal formatieplaatsen van de klantorganisaties. Dat aantal formatieplaatsen is, met de vorming van het SCD, bij de gemeenten verminderd; bij de GRD-dochters echter niet. Hierdoor is het relatieve aandeel van de GRD in de bijdrage aan het SCD sterk gestegen. Bij de basisbegroting van het SCD, vastgesteld in de Drechtraad van december 2007, was het GRD-aandeel 15,8%. Bij de tweede marap 2008 was dit gestegen tot 18,8%. Dit leidt tot een jaarlijkse hogere bijdrage van bijna € 1 miljoen. Bij de Sociale Dienst speelt hetzelfde effect ook voor de bijdrage aan het Onderzoekcentrum. Het negatief resultaat bij de algemene dekkingsmiddelen is veroorzaakt doordat een voorziening is gevormd van 2 0 % , € 1,4 miljoen, op de openstaande vordering bij Landsbanki. Deze vordering is ontstaan doordat de bank, door de kredietcrisis, niet in staat bleek het door de GR Drechtsteden uitgezette deposito van € 7,0 miljoen terug te betalen. De verwachting is dat de afhandeling van deze vordering nog geruime tijd zal duren. Voorgesteld wordt deze extra last van € 1,4 miljoen te dekken door een evengrote onttrekking aan de algemene reserve, die daarmee negatief wordt. Het
Drechtstedenbestuur komt met een voorstel hoe deze negatieve stand van de algemene reserve in de komende jaren weer aan te vullen. Verder wordt voorgesteld een deel van het rekeningresultaat, € 1,5 miljoen, te gebruiken voor het vormen van een reserve netwerkontwikkeling. Uit die reserve worden in 2009 kosten gedekt voor de verdere versterking van regionale samenwerking en de netwerkorganisatie, als onderdeel van de ontwikkelagenda Drechtsteden, waaronder: - versterken regionale samenwerking en strategieontwikkeling verbeteren raadsinformatie, regiogriffie; - versterken concern-directie GRD; - versterken control & compliance functie; uitwerken beheersstructuur ROM-D; - verbeteren medezeggenschap en ARBO-coördinatie; proceskosten brede doorlichting. De Drechtraad ontvangt hiervoor in 2009 inhoudelijke voorstellen. De vorming van de reserve netwerkontwikkeling is opgenomen bij de algemene dekkingsmiddelen, in hoofdstuk 2.12. Een samenvatting van de voorstellen voor bestemming van het rekeningresultaat is opgenomen in hoofdstuk 4.6. Bij die voorstellen zijn de bepalingen gevolgd uit de bijdrageverordening, alsmede de aanvullende financiële afspraken voor de budgetten van de Sociale Dienst. De Drechtraad heeft de bijdrageverordening in december 2008 vastgesteld. Na de voorgestelde toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves wordt € 3,5 miljoen van het rekeningresultaat aan de gemeenten uitgekeerd. In hoofdstuk 4.6 is hiervan een specificatie op genomen.
1.4 Leeswijzer Dezejaarrekening is volgens hetzelfde stramien opgebouwd als de jaarrekening over 2007. Na deze inleiding volgen in hoofdstuk 2 de beleidsinhoudelijke programma's. Elke GRD-dochter heeft haar eigen begrotingsprogramma. De verschillende beleidsvelden die vanuit Bureau Drechtsteden worden aangestuurd vormen afzonderlijke begrotingsprogramma's. In hoofdstuk 3 zijn de verplichte paragrafen terug te vinden. Hoofdstuk 4 bevat de financiële jaarrekening met toelichtingen; de accountantsverklaring vormt hoofdstuk 5.
2.
PROGRAMMA'S
2.1
Bestuur
2008 was het jaar van de afronding van Manden maken en de start van het denken over de nieuwe regionale agenda. De voorbereidingen daarvoor resulteerden op 15 oktober in het congres 'Pieken in de Drechtsteden 7 . Raadsleden, vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven gingen met elkaar in discussie over de drie pieken: maritiem, (unieke) landschappen en binnenstad. Net voor het einde van het jaar gaf de Drechtraad het groene licht om de agenda verder uit te werken. In 2008 werd ook gewerkt aan een korte film over de Drechtsteden. Tijdens de Woondag en het piekencongres waren al verschillende versies te zien. De finale montage van de film werd voor het eerst vertoond net in het nieuwe jaar tijdens de nieuwjaarsreceptie Drechtsteden. De Drechtsteden werden in 2008 veel door andere regio's en gemeenten bezocht. Zowel ambtenaren als bestuurders wisten de weg naar de Drechtsteden te vinden. Ook werden verschillende bestuurders, secretarissen en griffiers regelmatig gevraagd om elders in Nederland tijdens verschillende bijeenkomsten de samenwerking in de Drechtsteden te presenteren. Aan het eind van het jaar werd afscheid genomen van de gemeente Binnenmaas. De Drechtsteden en de buurgemeente zijn nog wel met elkaar verbonden via een convenant, maar de gemeente Binnenmaas is met ingang van 1januari 2009 geen lid meer van de Drechtsteden. W a t heeft het gekost? Programma Bestuur (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 saldo lasten baten
Begroting 2 0 0 8 saldo lasten baten
3.512
14.468
2.575
-937
13.658
-809
Realisatie 2 0 0 8 lasten baten saldo 15.823
14.584
-1.239 i
Toelichting Hogere baten en lasten hangen voor € 1,3 miljoen samen met de mutaties in het fonds BLS (Besluit Locatiegebonden Subsidies), die via het begrotingsprogramma Bestuur lopen. In 2008 zijn de werkelijke BLS-baten € 13,1 miljoen (begroot was € 11,8 miljoen), en de werkelijke lasten € 7,1 miljoen (begroot € 4,5 miljoen). Per saldo is dus € 6,0 miljoen aan het fonds toegevoegd. Het saldo is € 430.000 nadeliger dan begroot. Dit komt door hogere kosten voor: - huisvesting Bureau Drechtsteden: € 90.000; gebleken is dat de huisvestingskosten te laag zijn begroot, en dat bovendien de huurkosten over 2007 niet in de jaarrekening 2007 zijn meegenomen; - extra kosten voor communicatie en bijeenkomsten: € 150.000; - kosten voor netwerkontwikkeling: € 70.000; - hogere loon- en apparaatskosten: € 30.000. Verder was bij de baten rekening gehouden met de vrijval van verplichtingen van voor 2008. Dit bedrag is echter lager uitgevallen: € 90.000. Bestemmingsvoorstel: Door een herschikking van de aanwending van de algemene inwonerbijdrage (zie hoofdstuk 2.12) kan € 134.000 worden gedekt. Voorgesteld wordt het verdere tekort van € 296.000 te dekken door een onttrekking aan de algemene reserve.
2.2
Manden maken
In maart 2008 heeft de Drechtraad de stand van zaken en de evaluatie Manden maken behandeld. Op basis van de ervaringen is een aantal aanbevelingen naar de toekomst geformuleerd. Ook is de opdracht gegeven met concrete voorstellen te komen hoe een vervolg aan Manden maken te geven. Via het Piekencongres van medio oktober heeft dit geleid tot de in de Drechtraad van december behandelde startnotitie Pieken in de Drechtsteden. Het is de ambitie in juli 2009 een voorlopige inhoudelijke investeringsagenda te hebben geformuleerd. Deze investeringsagenda is onze leidraad richting partners en kan worden benut als bouwsteen richting de volgende raadsperiode. Met de inzet op de pieken en de doorvertaling van de pieken naar een investeringsagenda is het van belang Manden maken af te hechten. De afwikkeling zal in de komende periode zijn beslag krijgen. Het gaat om onder meer de verantwoording die voortvloeit uit de provinciale ASV-systematiek en ons eigen regionaal investeringsfonds. De Provincie geeft blijkens het PS-besluit van september 2005 een financiële injectie van €15 miljoen. In eerste instantie is besloten € 11,2 miljoen bij te dragen aan de uitvoering van de programma's en projecten. De Provincie heeft aangegeven dat gezien de voortgang van Manden maken daar nog eens € 3,8 miljoen bijkomt. Het overleg hierover loopt. De Provincie heeft er in een eerder stadium voor gekozen haar bijdrage niet in ons regionaal investeringsfonds te storten. Zij geeft (deels) op programmaniveau beschikkingen af, waarop de Algemene Subsidieverordening van de Provincie van toepassing is. Dit betekent dat de normale daarmee samenhangende risico's door de Provincie binnen het Manden maaksysteem zijn gebracht. Voor de totale bijdrage in het kader van Manden maken aan een bepaald project heeft dit geen gevolgen. Voor de allocatie van middelen vanuit het regionaal investeringsfonds kan dit gevolgen hebben; dit onverlet dat het randtotaal onveranderd blijft. Daarnaast zal de Provincie (onder voorwaarden) bijdragen aan de ROM-D ten bedrage van € 10 miljoen ter versterking van het eigen vermogen van de ROM-D. De definitieve vormgeving van de provinciale bijdrage kan tot gevolg hebben dat een herallocatie van middelen vanuit het regionaal investeringsfonds moet plaatsvinden. Op dat moment zullen daar in regionaal verband nadere afspraken over moeten worden gemaakt. W a t heeft het gekost? Programma Manden maken (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 lasten baten saldo
Begroting 2 0 0 8 saldo baten lasten
11.201
6.660
10.444
-757
6.660
0
Realisatie 2 0 0 8 lasten baten saldo 4.769
4.769
Toelichting In 2008 is in totaal een bedrag van € 4,7 miljoen uitgekeerd. Daarnaast is € 150.000 conform de begroting aangewend voor het dekken van kosten van beheer en administratie. Van de provincie Zuid-Holland Zuid is in 2008 € 525.000 als bijdrage ontvangen. Volgens de verordening investeringsfonds komen de rentebaten van het uitzetten van de nog niet bestede middelen ten gunste van het fonds. Binnen de jaarrekening lopen deze rentebaten via het onderdeel voor de algemene dekkingsmiddelen. Zie hiervoor hoofdstuk 2.12. De gerealiseerde rentebaten zijn € 660.000 (begroot was € 650.000). Per saldo wordt daarmee aan het fonds € 3,6 miljoen onttrokken, waarmee het fonds per 31-12-2008 een stand heeft van € 14,0 miljoen.
0
2.3
Economie, Bereikbaarheid en Toerisme
Deelprogramma Economie De hoofddoelstelling voor de regionale samenwerking op het gebied van economie is het realiseren van een duurzame economische groei in de Drechtsteden. Daarvoor werken we aan het verbeteren van de economische concurrentiepositie van de Drechtsteden, het vergroten van de werkgelegenheid en het versterken van de regionale economische structuur. Om dat te kunnen bereiken zijn in 2008 diverse activiteiten ontplooid. Economische Visie De Economische Visie "Het werkt met water" is opgesteld. De visie is een paraplu over het sectorale beleid en stemt de ontwikkelingsrichtingen die daar uit voortvloeien af. Het hart van de visie is een geactualiseerd economisch profiel van de regio tot 2020. Op 19 maart 2008 is deze visie door de Drechtraad vastgesteld. De visie wordt geconcretiseerd in uitvoeringsprogramma's op het gebied van bedrijfsterreinen, kantoren en detailhandel. Website Maritiem Cluster In samenwerking met de Kamer van Koophandel en Werkgevers Drechtsteden wordt gewerkt aan de opzet van een portal/website voor het maritieme cluster. Op basis van de uitgewerkte kaders wordt een private exploitant geworven. Bedrijven terreinstra teaie In het kader van bedrijfsterreinen is in 2008 gewerkt aan de opzet van een Strategie Natte Bedrijventerreinen en de afronding van de Uitvoeringsstrategie Bedrijventerreinen. Door twee externe ontwikkelingen is het niet gelukt beide producten in 2008 af te ronden: de mogelijke komst van een containertransferium voor de binnenvaart en een eventuele opvang van de bovenregionale ruimtevraag vanuit de Stadsregio Rotterdam. Naar verwachting volgt over deze ontwikkelingen begin 2009 uitsluitsel, waarna beide strategieën kunnen worden afgerond. Arbeidsmarktbeleid Het opstellen van regionaal arbeidsmarktbeleid is een verantwoordelijkheid van de gemeente Dordrecht, vanuit de rol van centrumgemeente voor de regio Zuid-HollandZuid. Kantorenstrateaie In 2008 is gewerkt aan de Regionale Monitor Kantoren, als één van de vijf actielijnen uit de regionale kantorenstrategie. Begin 2009 worden hiervan de resultaten opgeleverd, onder meer in de vorm van een regionale digitale vastgoedkaart met daarop aanbod en marktbewegingen op het gebied van kantoren. In het vervolg wordt tweemaal jaarlijks zowel aanbod als vraag gemonitord door het Onderzoek Centrum Drechtsteden. Ook is in 2008 opdracht verstrekt tot de uitwerking van de aanpak Leegstand kantoren. Dit zal medio 2009 moeten resulteren in een door de regio vastgestelde aanpak. Detailhandel & Horeca Vanwege andere prioriteiten binnen het programma economie is de actualisatie van de Structuurvisie Detailhandel en Horeca (2002) pas in 2008 aan bod gekomen. Gestart is met een evaluatie van de huidige visie. Deze wordt begin 2009 opgeleverd. Op basis van de uitkomsten wordt in 2009 een nieuwe strategie uitgezet voor de periode 2009-2014. Containertransferium Halverwege 2008 zijn middelen beschikbaar gesteld voor het inspringen op de actuele vraag rondom de vestiging van een Containertransferium voor de binnenvaart in de regio, in het kader van Randstad Urgent. Naar verwachting wordt de locatiekeuze in de eerste helft van 2009 afgerond, waarna het vestigingsproces vanuit de regio wellicht nog enige regie vraagt vanwege de gemeentegrensoverstijgende effecten..
ROM-D De herstructureringsopgave van bedrijventerreinen in De Drechtsteden vraagt om een sterke regionale uitvoeringskracht. De huidige ROM-D moet worden doorontwikkeld om die uitvoeringskracht daadwerkelijk te kunnen zijn. In 2008 zijn de kaders voor de doorontwikkeling uitgewerkt in de beslisnotitie "Uitvoeringskracht in de Drechtstedeneconomie". Daarnaast is op basis van de voorlopige orderportefeuille een businesscase opgesteld. In de vergadering van 17 december heeft de Drechtraad de beslisnotitie vastgesteld als richtinggevend kader voor de verdere uitwerking en kennis genomen van de businesscase.
Deelprogramma Bereikbaarheid In 2008 zijn belangrijke resultaten geboekt om beleid te actualiseren en de uitvoering hiervan dichterbij te brengen. Herziening mobiliteitsplan Door het ontbreken van voldoende betrouwbare gegevens kon in 2008 geen gebruik worden gemaakt van de gegevens van het regionaal verkeersmodel. Dit RVMK is een belangrijk instrument voor de herziening van het regionaal mobiliteitsplan. Deze herziening heeft hierdoor vertraging opgelopen. De herziening moet een beperkt aantal prioriteiten opleveren wat moet leiden tot een regionale uitvoeringsagenda. Samenwerkingsagenda Zuidvleuael Na positieve besluitvorming in 2007 door rijk en provincie over de aansluitingen A16 N3 en A16 Dordt Centrum, hebben de genoemde overheden ook voor aanpassing van de aansluiting A15 - N3 (100%) financiële steun toegezegd. Het vizier kan nu worden gericht op het in uitvoering brengen van de beide grote regionale verkeersknelpunten. Hiertoe wordt in 2009 tussen de desbetreffende partijen een convenant afgesloten. Waterbus Begin april 2008 heeft het provinciebestuur besloten dat het personenvervoer over water opnieuw wordt aanbesteed. Naar verwachting is de aanbesteding medio 2009 afgerond. HOV-D Tussen Provincie en Drechtsteden is op 14 november 2008 de bestuursovereenkomst HOV-D fase twee ondertekend. Hiermee is formeel het traject gestart om uiterlijk in 2011 te starten met de uitvoering van de (nader te benoemen) projecten uit de tweede fase. Stedenbaan In 2008 is gewerkt aan de volgende kernactiviteiten; - activiteiten voortvloeiend uit de uitvoeringsovereenkomst Stedenbaan Zuidvleugel - activiteiten voortvloeiend uit de Ruimtelijke Ambitie Stedenbaan 2020 - activiteiten rondom de pilots Maasterras en Zuidpoort Toegankelijkheid OV Ook in 2008 zijn door de gemeenten plannen ingediend voor het (in 2009) toegankelijk maken van de OV haltes. De provinciale subsidieregeling maakt het mogelijk de uitgesproken ambities in concrete plannen te vertalen. Verkeerveiligheid In 2008 is met succes gestart met het in uitvoering nemen van het meerjarenprogramma 2008 - 2010. Dit MJP vormt een belangrijk kader voor te realiseren projecten op het gebied van gedragsbeïnvloeding.
Deelprogramma Toerisme Toerisme Het programma Hollands Glorie is in 2008 voortgezet. Centraal in het programma staat de bundeling van de toeristisch-recreatieve pijlers in de regio Drechtsteden, teneinde een sterk toeristisch product te realiseren. Het gaat hierbij om elementen die het klassieke beeld van Holland oproepen met (de beleving van) het water als verbindende schakel, en in het bijzonder om het nadrukkelijk op de kaart zetten van een drietal iconen: de historische binnenstad van Dordrecht; het werelderfgoed Kinderdijk; nationaal park de Biesbosch (in het bijzonder de Hollandse Biesbosch). De verbinding over water tussen deze iconen en de Rotterdamse regio is eveneens van belang. In 2008 is vooral gewerkt aan de promotie van Hollands Glorie, het betrekken/informeren van ondernemers in de recreatieve sector, monitoring, de uitwerking van een financiële stimuleringsregeling, en de ontwikkeling van een vierde, maritieme icoon. In de sfeer van de marketing is onder meer aandacht besteed aan de realisering van een loketfunctie voor marktinitiatieven, en de verkenning van nieuwe markten. Als specifiek marketinginstrument is een Hollands Glorie-logo ontworpen en ingevoerd. Mede dankzij provinciale cofinanciering konden de projecten 'infozuilen bij waterbushaltes' en 'aanleg watertaxisteigers' in uitvoering worden genomen. In het kader van de vestiging van een Holland Experience is een locatiestudie verricht. Ook is een meerjarenperspectief Hollands Glorie uitgewerkt, met een aantal grote(re) investeringsprojecten als speerpunten. Dit meerjarenperspectief wordt ingebracht in de uitwerking van de piek 'Landschap'. Deze piek is één van de drie dragers van het nieuw te ontwikkelen investeringsprogramma 'Pieken in de Drechtsteden'. De participatie van de Drechtsteden in het werelderfgoed Kinderdijk is in 2008 gecontinueerd. Het gaat hierbij zowel om participatie in het bestuur/Raad van Toezicht, als om de medefinanciering van investeringen met een toeristisch-recreatief karakter. Tenslotte is een aantal kleinere initiatieven tot stand gekomen. Genoemd kunnen onder meer worden de realisering van het dagarrangement Fop Smit, het promoten van de Biesbus Dordrecht-Biesbosch, en de uitgave van een shopping gids Dordrecht. Vrijetijdsbeleid In 2008 is het initiatief genomen om een samenhangend vrijetijdsbeleid te ontwikkelen. Daarvoor is een startnotitie opgesteld, waarin diverse sectoren zoals toerisme, recreatie, cultuur, sport en voorzieningen zijn benoemd als elementen van een regionaal vrijetijdsbeleid. Met behulp van een onderzoek en enkele werkconferenties zijn de mogelijkheden en speerpunten in kaart gebracht. Dit heeft in 2008 nog niet geleid tot bestuurlijk gedragen beleid over gezamenlijke inspanningen ten bate van de regionale vrijetijdseconomie. W a t heeft het gekost? Programma Economie, Bereikbaarheid < 2nToerisme (bedrag en x € 1.000) Realisatie 2 0 0 8 Realisatie 2 0 0 7 Begroting 2 0 0 8 lasten baten saldo baten saldo lasten baten saldo lasten 1.424
838
-587
1.693
933
-760
1.793
1.044
Toelichting Hogere lasten en baten worden veroorzaakt door de kosten van het Regionaal Platform Verkeersveiligheid. In de begroting waren niet opgenomen de Provinciale subsidie van €136.000 en de kosten van de bijbehorende activiteiten. Voor de financiering van de kosten van het RPV is verder een bedrag van € 16.000 aan de bestemmingsreserve RPV onttrokken, dit was niet begroot.
10
-749
2.4
Fysiek
Deelprogramma W o n e n en stedelijke vernieuwing Actualisering Woonvisie In 2008 heeft een vijftal themabijeenkomsten plaatsgevonden als input voor de herziening van de woonvisie. Woonkwaliteit en kwaliteit van de woonomgeving zijn nog steeds de na te streven doelen. Alleen met nieuwbouw redden we het echter niet om in de gevraagde kwaliteiten te voorzien. Steeds belangrijker is het om ook in de bestaande woningvoorraad in te spelen op de veranderende vraag. Steeds meer verschuift de aandacht dan ook naar het op peil houden van de kwaliteit van de woningen, de woonomgeving en het aanbod van voorzieningen in de bestaande buurten en wijken. Jaarplan Wonen en Stedelijke Vernieuwing Drechtsteden Het Jaarplan Wonen en Stedelijke Vernieuwing 2008 is op 24 april 2008 door het DSB vastgesteld. Het Jaarplan is een bundeling van de volgende beleidsvoorstellen: • Woningbouwprogramma Drechtsteden 2005-2010. • Uitwerking 2008 Prestatieafspraken Lange Termijn; o Voorstel indicatief woningbouwprogramma 2010-2015, nader uit te werken met de actualisering van de Woonvisie Drechtsteden • Voorstel indicatieve taakstelling voor woningen in particulier opdrachtgeverschap per gemeente. Task Force Woningbouw Drechtsteden Ook in 2008 hebben per gemeente twee toetsronden per plaatsgevonden om de voortgang van de projecten te bewaken. Het was in 2008 echter nauwelijks nog mogelijk om eventuele vertragingen, voor opleveringen tot en met 2009, op te lossen. De toetsingen blijven nodig en nuttig om zicht te houden op de voortgang en om elkaar scherp te houden. ISV2-programma 2008 was een relatief rustig 'tussenjaar' voor ISV2. De gemeenten dienen de ISV2 projecten tot uitvoering te brengen. De volgende activiteiten stonden centraal; • Vervolgafspraken maken over verantwoording, inclusief SISA. • Herverdeling ISV geluid-subsidie. • Bijwonen provinciale bijeenkomsten. • Wegwerken van de werkvoorraad. Woningbouwsubsidies BLS Conform de overeenkomst Locatiegebonden Subsidies Drechtsteden van 13 december 2007 heeft in 2008 de eerste aanzet tot administratieve afwikkeling plaatsgevonden.(programma per gemeente, per regeling, per jaar en per subsidiecategorie) Kwaliteitsbeleid In 2008 is een begin gemaakt met het onderzoeken of we de huidige regionale checklist kwaliteitseisen moeten evalueren en al dan niet aanpassen of moeten gaan kiezen voor een ander systeem. PALT In 2008 gaat het om de volgende producten en/of acties: • Er is regie gevoerd over het volgen van de gemaakte afspraken. • Dejaarlijkse invulling (voorheen: PAKT) is in het Jaarplan Wonen opgenomen. • Er is een bijdrage geleverd aan de discussie over de nieuwe Woonvisie, tevens de basis van nieuwe afspraken voor de periode na 2010. • De jaarvergadering heeft plaatsgevonden op 13 juni 2008. De afspraken en prestaties aan de hand van het Jaarplan Wonen zijn besproken. • Er is een 'handreiking gebiedscontracten' opgesteld. 11
Woonpromotie Op 11 oktober 2008 heeft voor de tweede maal dejaarlijkse Woondag plaatsgevonden in De Volgerlanden. Ten behoeve van de Woondag is de brochure "Op zoek naar een nieuwbouwwoning in de Drechtsteden' aangepast. Verstedelh'kinasafspraken Drechtsteden 2010-2020 In 2008 is op verzoek van VROM het basisdocument Verstedelijkingsafspraken DS 20102020 opgesteld. Het is de bedoeling dat op basis van dit document integrale gebiedsafspraken worden gemaakt.
Deelprogramma Groen, w a t e r en milieu Milieu in de Drechtsteden In 2008 is het Stand van zakenbericht Milieu in de Drechtsteden 2008 verschenen. Het rapport laat zien dat de Drechtsteden op veel terreinen aan verbetering werken: Luchtkwaliteit, Vervoer van Gevaarlijke Stoffen, Geluid, Bodem, Energie, Groen en Water. Het geeft een kort en bondig overzicht van milieuproblemen in de Drechtsteden en laat zien welk beleid de Drechtsteden uitvoeren om deze problemen te verminderen en de kwaliteit van het milieu te verbeteren. Het voornemen is om in de toekomst ook te monitoren of de gewenste verbeteringen en effecten bereikt worden. Milieubeleidsplan 2010-2015 In 2008 is ingestemd met het projectvoorstel Regionaal Milieubeleidsplan 2010-2015. Het plan is de eerste stap in de beleidscyclus. Het biedt een kader voor alle programma's en projecten die door het beleidsveld Groen Water en Milieu geïnitieerd worden. Het plan geeft inzicht in samenhang tussen de diverse programma's en projecten en zorgt voor onderlinge afstemming. Ook maakt het plan duidelijk welk doel de Drechtsteden voor ogen hebben. Het Regionaal Milieubeleidsplan zal in de loop van 2009 worden opgesteld en bestuurlijk worden behandeld. Thema: Externe integratie milieubeleid De Milieudienst Zuid-Holland Zuid (MZHZ) is in 2007 gestart met het opstellen van een regioprofiel, dat in de toekomst een vroegtijdige afstemming tussen het (faciliterende) milieuprogramma van de MZHZ en de realisatiestrategie Ruimte Geven Drechtsteden mogelijk moet maken. In 2007 vond bovendien overleg plaats tussen vertegenwoordigers van de Drechtsteden, de Milieudienst Zuid-Holland Zuid (MZHZ) en het Intergemeentelijk Kennis Centrum (IKC) over het vormgeven aan proactief milieubeleid. Hierbij zijn de mogelijkheden verkend om de programma's voor ruimte, mobiliteit e.d. op hun milieueffecten te toetsen, en van flankerende milieumaatregelen te voorzien. Daarnaast gaat het om een uitbouw van het instrumentarium om milieubelangen optimaal mee te wegen bij de voorbereiding en uitvoering van programma's en strategische projecten (milieukansenkaart, regionale verkeers- en milieukaart e.d.). Thema: Versterken groenblauwe kwaliteiten Eind 2007 is gestart met het opstellen van het Uitvoeringsprogramma Groenblauwe Netwerk Drechtsteden waarin de ambities verder worden uitgewerkt. De Drechtraad heeft op 17 december 2008 ingestemd met het Uitvoeringsprogramma Groenblauwe Netwerk Drechtsteden. Kern van het programma is dat er meer groen in en om de Drechtsteden wordt gecreëerd en dat er nadrukkelijk ook gekeken wordt naar ecologische zones, zoals tussen de Sliedrechtse en Dordtse Biesbosch. De Drechtsteden kunnen daarin functioneren als katalysator en gesprekspartner om onder meer de plannen en financiering met de buurregio's ter hand te nemen. In 2008 is een bestuurlijke gespreksronde gestart om binnen en buiten de regio zoveel mogelijk draagvlak voor het uitvoeringsprogramma te
12
krijgen. Ook is een begin gemaakt met het opstellen van een projectenboek waarin kosten en organisatie per project worden uitgewerkt. Thema: Water op de regionale kaart zetten In samenwerking met de andere waterpartners zijn de mogelijkheden nagegaan voor een gezamenlijke aanpak van de wateropgave ("Water op de kaart"). Op basis van een startnotitie en een expertmeeting is een concept-kadernotitie Water in de Drechtsteden opgesteld. Uitgangspunt is dat de Drechtsteden starten met gezamenlijke aandacht voor water bij (stedelijke) gebiedsontwikkeling. Het gaat daarbij om waterbeheer en het omgaan met risico's als gevolg van wateroverlast. De nieuwe Kaderrichtlijn Water en de Beleidslijn Grote Rivieren hebben belangrijke ruimtelijke consequenties voor de Drechtsteden en beïnvloeden de ruimtelijke mogelijkheden die in het ruimtelijk kader Ruimte Geven en verschillende sectorale plannen voorzien worden. In 2008 is een concept wateragenda opgesteld. Hierover wordt in 2009 een bestuurlijk besluit verwacht. Thema: Verbeteren van de
leefomgevinciskwaliteit
Luchtkwaliteit Algemeen Het Programma Luchtkwaliteit Drechtsteden 2006-2015 heeft tot doel een bijdrage te leveren aan de verbetering van de luchtkwaliteit in de Drechtsteden. Het programma maakt deel uit van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De uitvoering van het NSL moet er toe leiden dat in Nederland in 2015 aan de normen uit het Besluit Luchtkwaliteit wordt voldaan. Schone Brandstoffen Het Programma Luchtkwaliteit Drechtsteden 2006-2015 is een bundeling van een aantal projecten waaronder het project Schone Brandstoffen. Het Drechtstedenbestuur is eind 2008 akkoord gegaan met het projectvoorstel: rijden op aardgas. Het project heeft twee doelen: realisatie van aardgasvulpunten door de markt en de introductie van aardgas in de gemeentelijke wagenparken. Voor de aardgasvulpunten is EFRO subsidie beschikbaar. Provincie stelt per 1januari regeling open. Begin 2009 start de campagne. Walstroomvoorzieningen Het haalbaarheidsonderzoek Walstroomvoorzieningen voor de binnenvaart is in 2008 afgerond. Het blijkt zo te zijn, dat aanleg van een walstroomvoorziening op de locatie Achterhakker/Wilgenbos in Dordrecht noodzakelijk is om in de toekomst luchtkwaliteitsproblemen te voorkomen. Voor de overige kades is walstroom effectief om als generieke maatregel de achtergrond concentratie in de Drechtsteden te verlagen. Publiekscampagne Luchtkwaliteit In 2008 zijn de voorbereidingen getroffen voor een publiekscampagne Luchtkwaliteit in de Drechtsteden. In 2009 wordt hierover een bestuurlijk besluit verwacht. Externe Veiligheid Algemeen In de zomer van 2008 is er een Lobby-boekje voor Externe Veiligheid verschenen. In het boekje wordt inzicht gegeven in alle actoren en dossiers die iets van doen hebben met Externe Veiligheid in en rond de Drechtsteden. Het boekje is vertrouwelijk van aard. Wegvervoer In het kader van het Basisnet heeft het Rijk onderzocht wat de risico's zijn van het vervoer van gevaarlijke stoffen via de wegen in de Drechtsteden, de A15, A16 en N3. Binnen de 10-6 contour mogen geen kwetsbare bestemmingen, zoals woningen, liggen. In de Drechtsteden doet deze situatie zich niet voor, behalve op het tracé H.ï.-AmbachtAlblasserdam (omleidingroute). Verder mogen binnen deze contour logischerwijs ook 13
geen kwetsbare bestemmingen, zoals scholen, worden gerealiseerd. Er is nergens sprake van een probleem met het groepsrisico. Spoorvervoer Het vervoer van gevaarlijke stoffen zoals zeer brandbare gassen en zeer toxische vloeistoffen over het spoor is in de afgelopen jaren toegenomen. Hiermee is de 10-6 contour voor het plaatsgebonden risico gegroeid tot maximaal 55 meter. Ook de overschrijding van het groepsrisico is toegenomen (tot maximaal 49 maal de oriëntatiewaarde). De ingebruikname van de tunnel Laan der VN (Dordrecht) en de Betuweroute hebben positieve invloed op zowel het groepsrisico als het plaatsgebonden risico. Dit heeft echter geen effect op de meest belaste plaatsen. De transporten van het brandbaar gas LPG door SHELL zullen vanaf 2008 via de Betuweroute worden afgewikkeld. Dit zal op het volledige tracé Kijfhoek-Lage Zwaluwe veiligheidswinst opleveren. De mate waarin wordt in de loop van 2008 duidelijk. Scheepvaart In het kader van het Basisnet heeft het Rijk onderzocht wat de risico's zijn van het vervoer van gevaarlijke stoffen via de vaarwegen in de Drechtsteden. De 10-6 contour voor het plaatsgeboden risico ligt nergens op de oever. Verder is er geen sprake van het benaderen van de oriëntatiewaarde voor het groepsrisico. Energie en duurzaamheid Drechtwarmte In 2008 is er een marktinitiatief ontstaan van HVC in samenwerking met Eneco. Zij willen het initiatief nemen om mogelijke warmte levering en in voorkomende gevallen eveneens koude levering in de Drechtsteden te onderzoeken. In de eerste fase beperken zij het onderzoek tot warmte en koude levering in Dordrecht. Ontwikkeling klimaatbeleid In 2008 is een verkenning klimaatbeleid opgesteld. De verkenning geeft inzicht in het klimaatbeleid in de Drechtsteden en kan aansluiten bij reeds vastgesteld beleid, projecten en activiteiten. De Drechtsteden gemeenten sluiten hiermee aan bij het Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk 2007-2011 en de SLOK-uitkering uit het gemeentefonds. In 2008 heeft de meerderheid van Drechtsteden gemeenten een positief besluit genomen over het opstellen van een klimaatprogramma op basis van de verkenning klimaatbeleid in de Drechtsteden. Ook hebben zij een SLOK-aanvraag ingediend voor een uitkering uit het gemeentefonds. In 2009 vindt besluitvorming plaats over het opstellen van een klimaatprogramma op Drechtsteden niveau. Duurzaam ondernemen In september 2008 heeft er een startbijeenkomst plaatsgevonden in het kader van het pilot-project Duurzaam Ondernemen op Industrieterrein Groote Lindt/De Geer in Zwijndrecht. De doelen van het project zijn het bijdragen aan het verduurzamen van Industrieterrein Groote Lindt/De Geer, een duurzaam ondernemen aanpak neer te zetten die past bij de huidige behoefte in de Drechtsteden en opgedane ervaringen te verspreiden naar andere gemeenten en bedrijven in de regio. Het project wordt in 2010 afgerond en geëvalueerd. Natuur- en milieueducatie In opdracht van de Drechtsteden heeft het NME-centrum Weizigt ter bevordering van milieubewust gedrag regionaal activiteiten uitgevoerd op het gebied van de natuur- en milieueducatie. Voor de thema's is aansluiting gezocht bij de regionale beleidsthema's. In de zomer van 2008 is er ingestemd met het werkplan Natuur- en milieueducatie 2009.
14
Deelprogramma Ruimtelijke Ontwikkeling In 2006 heeft de Drechtraad het Ruimtelijk kader "Ruimte geven' vastgesteld. Daarmee zijn de ruimtelijke ambities van de regio voor de langere termijn vastgelegd. In 2008 is deze visie verder uitgewerkt in een zogeheten Realisatiestrategie; daarin wordt voor de nieuwe raadsperiode de visie vertaald in concrete acties. Deze nota is op 19 maart 2008 door de Drechtraad vastgesteld. De Realisatiestrategie Ruimte geven is vervolgens verder uitgewerkt in de Notitie Stand van zaken Uitwerking Deze bevat de volgende onderdelen: voorstel voor het sturen op kwaliteit, in casu het instellen van een kwaliteitsteam - voorstel voor nadere prioritering voorstel voor de regierol van de regio t.a.v. de in de Realisatiestrategie geselecteerde projecten inzicht in de relaties tussen de projecten en de verschillende trajecten geactualiseerde informatie per project (bijgevoegd)Realisatiestrategie. Op 13 november 2008 is door het Drechtstedenbestuur ingestemd met de in voornoemde notitie gedane voorstellen voor het sturen op kwaliteit, het principe van nadere prioritering en de vervolgstappen. Deze zijn op 19 november 2008 gepresenteerd in een Raadscarrousel en op 17 december 2008 ter kennis van de Drechtraad gebracht. Bij de uitwerking van de Realisatiestrategie is nadrukkelijk een koppeling gelegd naar het project Pieken in de Delta, de Zuidvleugelvisie en het project Deltapoort. Naast het hoofdonderwerp Realisatiestrategie ruimte geven hebben de Drechtsteden geparticipeerd in het (provinciale) project Merwedezone, zowel op ambtelijk (projectgroep) als op bestuurlijk niveau (stuurgroep Merwedezone). De Ontwerpvisie is door de stuurgroep Merwedezone vastgesteld op 25 januari 2007. De vaststelling van de Transformatievisie is net over de jaargrens heen geschoven en zal naar verwachting plaatsvinden in de stuurgroep van 24 februari 2009. Als vervolg op de Transformatievisie wordt een Uitvoeringsprogramma opgesteld. Op 21 januari is in een ambtelijke workshop Merwedezone hiervoor het startschot gegeven. Op structuurvisieniveau is het beleid erop gericht dat binnen de Drechtsteden de gemeentelijke structuurvisies passen binnen het regionale kader "Ruimte geven". Ook wordt op structuurvisieniveau overlegd met de aangrenzende regio's Hoeksche Waard en Alblasserwaard-Vijfheerenlanden teneinde de ontwikkelingen zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Zo is in dat kader bijvoorbeeld positief gereageerd op de nieuwe Structuurvisie Hoeksche Waard. Tot slot hebben de Drechtsteden op het vlak van de ruimtelijke ordening op bovenregionaal niveau geparticipeerd in Zuidvleugelkader, Deltapoort, RijnSchelde-Delta en de voorbereiding van de nieuwe Provinciale Structuurvisie. Vooral ambtelijk vroeg de inwerkingtreding van de nieuwe Wet RO (Wro) de nodige extra aandacht.
W a t heeft het gekost? Programma Fysiek (bedragen x € 1.000) |_
Realisatie 2 0 0 7 lasten baten saido
Begroting 2 0 0 8 saldo lasten baten
1.313
2.445
847
-465
1.746
15
-699
Realisatie 2 0 0 8 lasten baten saldo 2.152
1.454
-698
Toelichting Lagere lasten en baten worden met name veroorzaakt doordat een aantal activiteiten van het Regionaal Programma Luchtkwaliteit later wordt uitgevoerd. In de 2e marap is dat reeds toegelicht. Het betreft: - Planvan aanpak zonebeheer: € 120.000 - Monitor milieu- en leefomgevingskwaliteit: € 40.000 - Opstellen regionaal klimaatbeleid: € 230.000 De baten uit de provinciale FES-middelen (Fonds Economische Structuurversterking) zijn overeenkomstig lager. Hogere lasten van € 202.000 zijn veroorzaakt doordat nu kosten voor het project Deltapoort zijn opgenomen, die voor € 130.000 nog betrekking hebben op 2007. Lagere lasten worden veroorzaakt door de vrijval van verplichtingen van vóór 2008.
16
2.5
Sociaal
Deelprogramma Sociaal Regionale Agenda Samenleving 2008 was het laatste jaar van de bestuursovereenkomst met de Provincie Zuid-Holland ten aanzien van de Regionale Agenda Samenleving (RAS) 2006 - 2008. Dat betekent dat de consequenties van Provincie Nieuwe Stijl volgend jaar, 2009 voelbaar worden voor de regio. De Provincie heeft besloten tot een beleidswijziging ten aanzien van de RAS. Volgend jaar worden alleen nog middelen ontvangen voor directe uren hulpverlening voor jeugd, voor cultuurparticipatie en nog een bedrag voor coördinatie. Dit betekende dat in 2008 de discussie is gevoerd hoe op sociaal gebied verder te gaan in de Drechtsteden. Besloten is een groot aantal projecten te beëindigen of'financieel af te slanken'. Op die manier is het gelukt voor 2009 de uitgaven op het gebied van sociaal, waar de provinciale RAS-bijdrage de belangrijkste voeding voor was, behoorlijk terug te snoeien. De discussie wat wij als Drechtsteden gemeenten, in relatie tot 'Pieken in de Drechtsteden' willen met de 'Maatschappelijke agenda in het fundament' loopt nog door in 2009 en is basis voor de begroting 2010.
In 2008 is gewerkt aan de vier in het MJP 2008 - 2012 opgenomen doelstellingen voor sociaal. Vergroten van de ontwikkelkansen van de jeugd Op het gebied van jeugd is nagedacht over de vormgeving van de Centra/Cirkels voor Jeugd & Gezin en de regionale component daarbij. Daarnaast is de lopende samenwerking op het gebied van netwerkvorming, virtuele jongerenparticipatie, registratie risicojongeren voortgezet. Het gewijzigde beleid van de Provincie Zuid-Holland ten aanzien van de inzet van Bureau Jeugdzorg heeft ons dit jaar beziggehouden. De Provincie wil dat Bureau Jeugdzorg terug gaat naar haar kerntaak, een indicerende rol voor de geïndiceerde jeugdzorg en niet langer de huidige, centrale, coördinerende rol speelt in regionale netwerken. Naar oplossingen hiervoor wordt gezocht. Dit jaar is voor het tweede jaar extra geld ontvangen van de Provincie voor de Begeleiding van Risicogezinnen. Dit zijn nu nog extra middelen naast de RAS, volgend jaar wordt dit onderdeel van de RAS. Dit project loopt goed en voorziet in een behoefte. Versterken en verbeteren van de kennisinfrastructuur en het terugdringen van de schooluitval In 2008 zijn vanuit Manden maken resterende middelen voor Kennisinfrastructuur Drechtsteden ingezet, om naast de fysieke vernieuwing die vanuit Manden maken wordt ondersteund ook de inhoudelijke vernieuwing en de samenwerking tussen de LOC's en de scholen in het Leerpark, waaronder het ROC Da Vinci verder te brengen. Eind 2008 is het LOC Zwijndrechtse Waard, oftewel LOC@ feestelijk geopend. Begin 2009 volgen het nieuwe gebouw van het Stedelijk Dalton Lyceum in Dordrecht, het LOC in de West-Alblasserwaard en het LOC in Sliedrecht. Vanuit Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten is het project 'De Overstap' regiobreed uitgevoerd om de uitval tussen de overstap van leerlingen van VMBO naar MBO tegen te gaan. In 2008 is de discussie gevoerd over de opschaling van BLVS naar Zuid-Holland Zuid. Dit zal in 2009 geëffectueerd worden. Versterken van de sociale infrastructuur, het bevorderen van maatschappelijke participatie en het vergroten van het cultuurbereik De samenwerking op het gebied van de WMO is voortgezet, o.a. in de vorm van een aantal pilots Mantelzorg, om op dit gebied naar aanleiding daarvan gemeentelijk beleid te formuleren. In de regiegroep WMO komen gemeenten en de Sociale Dienst Drechtsteden
17
bijeen om zaken die het lokale overstijgen regionaal af te stemmen en desgewenst gezamenlijk te ontwikkelen. Een van de nieuwe projecten die hieruit zijn voortgekomen, is het project 'onderzoek doelgroepenvervoer'. Onderzocht wordt of het voordelen biedt om vervoerstaken die op het bordje van de gemeente liggen, zoals leerlingenvervoer, CVV Drechthopper, WSWvervoer, gezamenlijk op te pakken. Dit onderzoek loopt door in 2009. Cultuurbereik Op het terrein van cultuurbereik zijn een aantal projecten uitgevoerd, waaronder een aantal nieuwe zoals het succesvolle 'Drechtsteden (Ge)dicht' en het project met regionaal erfgoedcentrum DiEP, over de industriële cultuurhistorie van dit gebied. Dit project wordt volgend jaar nog voortgezet. Ook op dit terrein geldt volgend jaar een nieuwe situatie aangezien het nu geldende 'Actieprogramma cultuurbereik' afloopt en het Programmafonds Cultuurparticipatie 2009 - 2012 gaat gelden. In dit kader wordt een plan opgesteld voor de regio. Financieel brengt dit geen grote veranderingen met zich mee. Het vormen van een vangnet voor kwetsbare burgers en het bevorderen van de zelfredzaamheid Het Manden maken project Spreiding bijzondere groepen richt zich op deze doelstelling. In 2008 heeft het Meldpunt Huisvesting met Zorg deze spreiding in de gaten gehouden en organisaties geholpen bij nieuwe vestigingsvragen. Voor deze doelstelling is daarnaast van belang dat vanaf 2009 sprake is van één Participatiebudget waarin de huidige Wet Inburgering, de Wet Educatie en Beroepsonderwijs en het werkdeel van de WWB in opgaan. In 2008 is samen met de Sociale Dienst Drechtsteden in een landelijke pilot deze wijziging voorbereidt.
W a t heeft het gekost? Programma Sociaal (bedrag x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 lasten baten saldo 3.957
3.815
-142
Begroting 2 0 0 8 saldo lasten baten 4.976
4.699
-277
Realisatie 2 0 0 8 lasten baten saldo 5.465
5.290
-175
Hogere lasten en baten hangen samen met extra ontvangen bijdragen en bijbehorende kosten van activiteiten: - uitvoering WEB: € 0,1 miljoen - RAS-middelen: € 0,2 miljoen - risicogezinnen: € 0,2 miljoen Het positievere saldo wordt veroorzaakt door de vrijval van verplichtingen van vóór 2008.
2.6
Sociale Dienst Drechtsteden
W a t hebben w e bereikt? De Sociale Dienst Drechtsteden heeft in het tweede jaar van haar bestaan een goed jaar achter de rug. Een goed jaar omdat er opnieuw een forse daling van het aantal mensen in de bijstand heeft plaatsgevonden in de Drechtsteden. Een goed jaar omdat een fors aantal mensen is gestart met inburgering. Maar ook omdat het bereik van ons minimabeleid fors gestegen is: steeds meer mensen en intermediairs weten de Sociale Dienst Drechtsteden te vinden. Het aantal mensen dat deelneemt aan trajecten naar werk is sterk gestegen. Toch zijn er ook resultaten te melden die minder zijn of niet op koers liggen, zoals de doorlooptijd van de aanvragen bijstand en het aantal geslaagde schuldbemiddelingen. In de primaire begroting 2008 waren 10 doelen opgenomen voor de SDD. Bij de tweede marap 2008 heeft bijstelling van de doelen plaatsgevonden; 2 doelen werden toen scherper gesteld omdat ze te weinig ambitieus waren en eveneens 2 doelen werden vanwege een aanvankelijk te hoog ambitieniveau naar beneden bijgesteld. De resultaten op de definitieve doelstellingen 2008 zijn opgenomen in de volgende tabel.
Doel
Resultaat
De ontwikkeling van het WWBklantenbestand is 3 % gunstiger dan het landelijke gemiddelde.
Wij gaan ervoor dat minimaal 35% van het aantal klanten dat deelneemt aan onze trajecten uitstroomt naar werk.
In totaal zijn 578 van de 2.147 klanten op traject uitgestroomd naar regulier werk of op basis van een individuele loonkostensubsidie aan,de werkgever. Dit is 2 7 % , . ; . , Nb. Wanneer hierbij de verloningstrajecten worden opgeteld, is het percentage 3 8 % . ^
7 5 % van onze WWB-klanten zonder ontheffing zit op een traject. De huidige budgetten voor minimabeleid komen volledig terecht bij de door ons aangewezen doelgroepen
98,85% van de beschikbare gelden voor het reguliere minimabeleid (exclusief 50 euro actie) is besteed ten behoeve van de aangewezen doelgroepen.
In 2008 doen we aan 400 personen een aanbod voor een inburgeringcursus. Nb. Dit doel is in 2008 bijgesteld van aanvankelijk 700 personen naarde huidige 400. Het meerjarendoel is ongewijzigd.
19
Van de door ons in behandeling genomen aanvragen voor schuldbemiddeling leidt 5 0 % tot een schuldregeling, minnelijk of wettelijk.
2 2 % van de door ons in behandeling genomen aanvragen,hebben tot een schuldbemiddeling geleid.
Minstens 5 5 % van de fraudeonderzoeken die we uitvoeren, leidt tot beëindiging of wijziging van de uitkering. Nb. Dit doel is aangescherpt van aanvankelijk 2 5 % naar de huidige 55%.
406 van de 761 uitgevoerde fraudeonderzoeken hebben tot beëindiging of wijziging van de uitkering geleid. Dit is 53%.
8 0 % van de aanvragen wordt bij ons binnen 20 werkdagen afgehandeld (dit geldt voor aanvragen WWB levensonderhoud, bijzondere bijstand en WMO individuele voorzieningen).
WWB levensonderhoud Levensonderhoud bijz. Groepen. '*;. Bijzohdere bijstand WMÖ •. ;r v - ' > ! "
58 % 69 % 69 % 73%
We streven naar minimaal een 7 wanneer het gaat om de tevredenheid van onze klanten over onze dienstverlening.
10 Onze uitgaven voldoen aan de rechtmatigheidnormen van het Rijk.
De uitgaven voldoen aan de rechtmatigheidsnormen. Zie ook de opmerkingen bij het onderdeel WMO huishoudelijke hulp.
W a t hebben w e daarvoor gedaan? De SDD heeft de opdracht om werkzoekenden toe te leiden naar werk en ze maximaal te ondersteunen met een re-integratietraject. Ook in 2008 was hiervoor de Work First aanpak leidend. Ook de inrichting van het Werkgeversservicepunt, Social Return on Investment en Route 23 maken deel uit van deze aanpak. Daarnaast krijgt de intensievere samenwerking in de Werkboulevard met onze ketenpartners, CWI en UWV om de vraag naar personeel optimaal te koppelen aan onze werkzoekenden, steeds meer vorm in het Werkplein Drechtsteden. In 2008 hebben we ook voor het eerst gewerkt met de inzet van loonkostensubsidies bij individuele werkgevers en met zgn. verloningstrajecten bij re-integratiebedrijven. In totaal zijn 820 klanten vanuit trajecten uitgestroomd naar werk. Van deze 820 klanten zijn 430 klanten uitgestroomd naar regulier werk, 148 klanten zijn aan het werk met een individuele loonkostensubsidie voor de werkgever en 242 klanten zijn op basis van verloning bij een re-integratiebedrijf aan de slag. De ervaring elders in het land leert dat circa 4 0 % van de groep verloning en individuele loonkostensubsidie blijvend uitkeringsonafhankelijk wordt; voor de overigen zullen in 2009 vervolgtrajecten nodig zijn. De SDD is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet kinderopvang die op 1 januari 2005 is ingevoerd en verstrekt de tegemoetkoming in de kosten voor kinderopvang voor de ouders die hiervoor in aanmerking komen. Met ingang van 1januari 2008 is de kinderopvang op grond van sociaal medische indicatie (SMI) uniform geregeld. Een onafhankelijke organisatie (de Gemeenschappelijke Geneeskundige Dienst) bepaalt de noodzaak tot kinderopvang op basis van sociaal medische indicatie.
20
De SDD heeft zich begin 2007 bij de start van de Wet Inburgering ten doel gesteld in 2008 700 inburgeraars te plaatsen op een inburgeringtraject. Halverwege het jaar werd duidelijk dat deze doelstelling, evenals in veel andere gemeenten, niet haalbaar was, mede door te telkens wisselende wetgeving. Wij hebben dit doel in juni 2008 bijgesteld van 700 naar 400. Hierbij is afgesproken dat binnen de gestelde termijn tot en met 2010 het aantal mensen dat gestart is met een inburgeringstraject in de Drechtsteden, wel behaald zal worden. Het gaat hier om een totaal van 2100 mensen. Gedurende 2008 zijn 470 mensen met een inburgeringtraject gestart. Het verstrekken van bijstandsuitkeringen (op grond van de WWB, IOAW, IOAZ en BBZ) aan mensen die daar recht op hebben op een juiste wijze, en bij 8 0 % van de aanvragen binnen de gestelde termijn van 20 dagen, is een van de kerntaken van de Sociale Dienst. Het opjuiste wijze verstrekken is adequaat gedaan. Het verstrekken binnen 20 dagen is in 5 8 % van de aanvragen gerealiseerd. Inmiddels zijn hier verbeteracties op gezet. De doelstelling om in minstens 55% (in de primaire begroting 2008: 25%, wat een te weinig ambitieuze doelstelling was) van de fraudeonderzoeken als resultaat tot een beëindiging of verlaging van de uitkering te komen, is net niet gehaald ( 5 3 % ) . Wij hebben door onder andere gebruik van risicoprofielen en een themagerichte aanpak onze controle en opsporingsinstrumenten efficiënt in weten te zetten. Met dit resultaat heeft ook handhaving een bijdrage kunnen leveren aan de bestandsreductie. 98,85% van alle middelen die voor het reguliere minimabeleid beschikbaar waren zijn gebruikt. Op het reguliere minimabeleid is slechts € 46.000 overgehouden. Aan de € 50 euro regeling voor minima is € 392.550 uitgegeven, waardoor per saldo het budget voor het minimabeleid is overschreden. In 2008 is dus nagenoeg geen regulier minimageld op de plank blijven liggen, ook de opbrengsten uit terugvorderingen en aflossingen leenbijstand zijn ten goede van de minima in de Drechtsteden benut. Brochures over de minimaregeling geven in begrijpelijke taal informatie over mogelijke vergoedingen. De grotere bekendheid van regelingen heeft gezorgd voor meer gebruik. Bij elk bezoek voor een WMO voorziening is ook aandacht voor het eventuele recht op de minimaregeling. De Sociale dienst Drechtsteden kent inmiddels 8.000 van de 10.000 minimahuishoudens met een inkomen tot 110%, een bereik van 8 0 % . Wij ondersteunen burgers zodat ze zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en mobiel blijven. Burgers kunnen een Wmo voorziening aanvragen bij het Wmo loket in hun gemeente, maar kunnen ook telefonisch, per post, fax, of via het e-loket, rechtstreeks bij ons een aanvraag doen. Een overzicht van het aantal mensen dat een beroep doet op de WMO individuele voorzieningen ziet er als volgt uit:
lïSqÖifèv^ 17.300 8.300 3.800 3.000 32.400
| Vervoer(*) Hulp bij het huishouden Rolstoelen Wonen Totaal
(*) Hoppers plus individuele voorzieningen zoals scootmobiels en vergoedingen taxikosten In 2008 is zowel het aantal voorzieningen als het aantal cliënten ten opzichte van 2007 fors gestegen. Een deel van de toename is te verklaren door de voortschrijdende 'vergrijzing' van de bevolking en het beleid dat er op gericht is om steeds minder mensen in verzorgings- en verpleeginstellingen op te nemen (extramuralisering). Bovendien stijgt
21
het aantal cliënten en voorzieningen door verschraling van de AWBZ en de trend dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven wonen. De doelstelling "van de door ons in behandeling genomen aanvragen voor schuldbemiddeling leidt 5 0 % tot een schuldregeling, minnelijk of wettelijk" hebben we dit jaar niet kunnen realiseren. Ons slagingspercentage lag op 2 2 % . In 2008 hebben we fors geïnvesteerd in een nieuwe werkwijze waardoor we van mening zijn deze doelstelling in 2009 wél te kunnen halen. We houden deze ambitie dan ook vast. Het afgelopen jaar stond in het teken van het ontwikkelen en uitwerken van een nieuwe werkwijze op het gebied van schuldhulpverlening. Door de toenemende complexiteit van de problematiek en de starre toelatingseisen sloot het aanbod niet meer goed aan bij de vraag van onze klanten. Aan de voorkant was de drempel tot de dienstverlening te hoog waardoor een (te) grote groep mensen niet geholpen kon worden. Aan de achterkant was het vangnet niet sluitend waardoor uitstroom belemmerd werd en mensen langdurig op onze dienstverlening aangewezen waren. In 2008 is de visienotitie "Reikwijdte van de zorgplicht van SDD en hoe verder met de klant?" vastgesteld en hiermee zijn onze grenzen opnieuw bepaald. Onze preventieactiviteiten schulden voorzien duidelijk in een behoefte. De vraag is groot en groeiende. Ons preventieteam heeft in 2008 voorlichting gegeven op scholen voor basis- en voortgezet onderwijs, aan groepen nieuwkomers, tienermoeders, schoolverlaters, 65-plussers enz. Ook worden intermediairs getraind.
Hoe hebben w e dat gemeten? De SDD beschikt over een goed werkende cyclus van begroting, via jaarplan en management- en bestuursrapportages, naar uiteindelijk het jaarverslag. Een belangrijk deel van de managementinformatie is realtime beschikbaar via een voor alle medewerkers te raadplegen 'dashboard'. De doelgerichtheid van de uitvoering wordt hiermee enorm ondersteund. In aanvulling op de planning- en controlecyclus neemt de SDD deel aan verschillende benchmarks waardoor ze zich spiegelt aan andere Sociale Diensten en informatie vergaart op basis waarvan ze kan leren en verbeteren. Tot slot kent de SDD een in potentie nu al krachtig instrumentarium van kwaliteitsonderzoeken, interne controles en audits.
22
Wat waren de kosten?
co o o
Ol
1
r
.2 1 '<M
1 ra
1.2 "5
c
h t o co
r i Is G 1 vc
O "O ra
1 rs
°°-
I 4->
n
ro
en a i co ^ten LO ai
1 •
in
1 ra 1 JQ
m oo K D
K
^
o
fN Kf
LO
fN MD Oi
o r**
^
CO 1
CO O
ro o
MD
LO
fN
^
1 en 1
xf
r>
MD 1 f ^
MD LO
r> Lr m 1 r^
1 I
r^
fN
rH
\cï0) c 1 4-<
w ja
rs o
co rv
°°-
fN
CX> Tt
LO
UD
ai
en f N MD MD I r H
^
en
o 2
1 T_1
00 fN 1
°)
LO
^
LO
rH
LO
oó
fN
fN
ro
MD
1 J
-iH
c I
^
h t cr> ^t I N I N fM n n N -
fN • i
a>
CT\ CT»
o
O
rs
c
o
4-»
00 d iq
ra -Q
(O
fM
o
O
MD O O
fN MD
o
fN
MD ^j!
ra
o
ró
'N
1' i - I
5 ra
c
100
o o CM en c
I 4J
o
1*Dl
C 4-J
W
ja
o
2ra
^ ^
r^
^
r^ J-i
fN
r^ ^r
^J.
O
O
LO
^r ro
fN rH CD
MD O O
LO
Xj1
r^ r^ ro ^t
en
fN
rH
"•""*
r>
•^
r^ ro
^f N
*t O ! rs co
^o
o ro
MD O
rH
^t
r-.
tn vo M
"tf-
a> fN
fN 00 O
fN MD
co
,_,
«3- ro
LO rH
LO O rH
a>
rH fN
fN Oï
^* ro
fN
•r-i
fN
rH
O
o
fN H
^ MD K
fN
Lfl i-i
^
-vf fN
fN
iH,
s
I *
1O 1o
1
MD O
TH
Ico
1.2 ro
^
c
CU 4-1
ra JQ
G* <5f
a>
a>
T-\
LO
O 00 00
00
rH
LO
fN
LO
r^
ro
O
O
ai rH
vol
Xl"
CTH O LO O
a» co
LO fN LO
ro ro MD fN
rH
15 ad c
*t col to
ja
1/5 ml TH 1
CÜ
lO fN
r^
^ r^ co co
fN MD MD LO
rH1
ro ro
MD O r^s
^f a» r^ co
MD fN rH
fN 00 fN
^t\ 00 O
fN
^f
ro
fN
to CU
>
T3
ra
4-J 1 CU
en "a
1o
E E ra
rH
CT>
o
o
IUP
DL
en
X I
c
CU
en ra
LH
ra ra
4-»
CU -Q
o
| H |
4-J
—
LD j
en c
1 *4-J I ra 1 1 *— 1 Q_ en O 1 cu L_ I 4 >
>
1 - I CU c= 1 " O 1i I c CU
CO 4-» 1
cz
CU
en c "03 c "O u T3 1 E i51
4—» I
*— 1
1°
ZJ JZl
en .E c1 cu
fO
1 l_~ 1 ra JQ
| rH J
Cn C i_ 1 CU
CO 1— 1 CU T3 C LO 1
zI
CU
en i— 1 =3 XD C
rH ~\l J —L-
o
IE CU JQ
ra
I
E E ro1
o 5 LO J
^r1
23
CU JZ)
4-» 1
IE
ra
uI co
fö 1
i_ 1 ra CL CL
^o J r^ J
J
1 1
Analyse verschillen
Re-integratie Resultaat op de baten: € 1.685.000 (realisatie > begroot) In de begroting 2008 is het voorlopige Rijksbudget opgenomen. Voor de Sociale Dienst Drechtsteden is uiteindelijk een bedrag van € 29.389.000 als baten geboekt ter dekking van de totale re-integratielasten. Uit de tabel blijkt dat dit bedrag niet toereikend is. Het verschil van € 283.537 is het tekort op het WWB-Werkdeel van de gemeente Papendrecht. Dit tekort is voornamelijk het effect van hoge uitgaven in 2007, en in mindere mate in 2008, door de inzet van verloningstrajecten, die als gevolg van aanbestedingsregels alleen ingezet mochten worden voor klanten uit de gemeente Papendrecht. De gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht hebben een voordeel behaald door de vaststelling van de subsidie uit het Europees Sociaal Fonds. Dat subsidietraject dateerde van voor de oprichting van de Sociale Dienst Drechtsteden en is in 2008 afgerond. De gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht hebben respectievelijk ruim € 55.000 en bijna € 40.000 als positief resultaat behaald. Beide bedragen zijn door de Sociale Dienst Drechtsteden aan die gemeenten overgemaakt. Resultaat op de lasten: € 6.666.000 (realisatie > begroot) In de begroting zijn wij er vanuit gegaan dat we € 4,7 miljoen minder zouden uitgeven dan het Werkdeel 2008. Door extra inspanningen, in het bijzonder voor gesubsidieerde arbeid en collectieve verloning, door de afkoop van ID-banen, en door het uitvoeren van re-integratie activiteiten in eigen beheer, is uiteindelijk bijna € 2 miljoen meer uitgegeven dan het WWB-Werkdeel 2008. Alle resultaten zijn incidenteel van karakter.
Kinderopvang Resultaat op de lasten: € 143.000 (realisatie > begroot) De bijdragen die op voor-calculatorische basis zijn verkregen van de gemeenten zijn niet toereikend om de volledige lasten te dekken. Het blijkt dat de verlaging van de bijdrage met € 0,6 miljoen, verwerkt in de eerste begrotingswijziging 2008, te groot is geweest. Op basis van nacalculatie wordt voor de totale Sociale Dienst Drechtsteden ten behoeve van de Wet Kinderopvang € 55.982 afgerekend met de gemeenten, en voor de kinderopvang op grond van sociaal medische indicatie (SMI) € 87.497. In vergelijking tot 2007 is € 108.196 meer aan kinderopvang uitgegeven. Mogelijk is hier sprake van een structurele verhoging, voornamelijk te verklaren door de inburgering. De Sociale Dienst Drechtsteden zal het verloop van de uitgaven in de gaten houden en zo nodig bij eerste of tweede burap 2009 komen met een voorstel voor wijziging van de begroting. Resultaat op de baten: € 143.000 (realisatie > begroot) Als gevolg van de gekozen financieringssystematiek van dit programma (financiering op basis van nacalculatie) wordt het resultaat op de baten verklaard door het resultaat op de lasten, en is daaraan gelijk. Van de totale uitgaven kinderopvang Sociale Dienst Drechtsteden is € 527.279 ten behoeve van de doelgroep WWB ten laste van het WWB-werkdeel gebracht. In het jaar 2009 zullen de kosten kinderopvang die ten laste van het Participatiebudget gebracht kunnen worden mogelijk hoger uitvallen. Deze verwachting hebben wij op grond van het in werking treden van de wet Scholingsplicht alleenstaande ouders. Het resultaat op de lasten en baten heeft, zoals hierboven reeds is aangegeven, mogelijk een structureel karakter. In 2009 zal dit duidelijk moeten worden.
Inburgering Resultaat op de lasten: € 959.000 (realisatie > begroot) Het resultaat op de lasten wordt verklaard door het resultaat op de baten (immers: nietbestede middelen worden als last geboekt en zo meegenomen naar 2009) plus de extra last van € 249.000 voor de nadeelcompensatie van de aanbieders van Inburgering. De lasten bestaan voor ongeveer € 630.000 aan daadwerkelijke lasten voor inburgering. De overige € 4,3 miljoen zijn naar 2009 overgehevelde vooruit ontvangen bijdragen Inburgering. Resultaat op de baten: € 710.000 (realisatie > begroot) Het resultaat op de baten bestaat voor € 37.500 aan een vergoeding voor de inzet van taalcoaches, v o o r € 205.500 uit een vooruit ontvangen vergoeding voor gepardonneerden Drechtsteden en voor € 467.000 uit aan de gemeenten doorberekende lasten voor oude 'inburgering-regelingen'. Het negatieve saldo van baten en lasten, van € 249.000, is het bedrag dat de Sociale Dienst Drechtsteden in het kader van de nadeelcompensatie verschuldigd is aan zijn contractpartijen Inburgering. Rijk, Sociale Dienst Drechtsteden en contractpartijen dragen ieder 1/3 van de verliezen die de contractpartijen hebben geleden als gevolg van het vertraagd op gang komen van de inburgering. Het voorstel wordt aan de Drechtraad gedaan om dit negatieve resultaat te dekken uit het renteresultaat GRD. Dit renteresultaat is immers mede ontstaan op de niet-bestede inburgeringsmiddelen. De daarop ontvangen rente is voldoende om het negatieve resultaat te dekken.
Inkomensondersteuning Resultaat op de lasten: € 42.000 (realisatie > begroot) De gerealiseerde lasten WWB < 65 jaar, WWB > 65 jaar, IOAW, IOAZ alsmede BBZ wijken nauwelijks af van de begrote lasten. Resultaat op de baten: € 143.000 (realisatie > begroot) Bij het declaratiedeel van de rijksvergoedingen voor de IOAW, IOAZ en BBZ zijn de gerealiseerde baten per saldo hoger dan begroot (€ 136.000): Minder inkomsten (=declarabele lasten) als gevolg van de lagere uitkeringslasten voor deze regelingen (dalende klantenaantallen) ad € 208.000; Hogere inkomsten rijksvergoeding budgetdeel ad € 28.000; Hogere inkomsten terugvorderingen ad € 316.000. Hier staan tegenover lagere inkomsten terugvorderingen WWB < 65 jaar dan begroot (€ 366.000), hogere inkomsten terugvorderingen WWB > 65 jaar dan begroot (€ 9.000) alsmede een bate als gevolg van de herwaardering debiteuren WWB (€ 364.000). Alle resultaten hebben een incidenteel karakter.
Minimabeleid Resultaat op de lasten: €296.000 (realisatie > begroot) Het resultaat op de lasten bestaat uit een geringe onderuitputting (€ 46.000) van de verschillende producten van het reguliere minimabeleid t.o.v. de vastgestelde begroting. Het SMS-kinderfonds is een succesrijk onderdeel van het minimabeleid. De verstrekkingen voor School-, Muziek- en Sportactiviteiten voor kinderen uit gezinnen met een minimuminkomen, namen in 2008 met € 126.000 toe, dat is 4 3 % meer dan in 2007. Naast het reguliere minimabeleid hebben we uitvoering gegeven aan het amendement Tang / Spekman. Deze in december aangenomen motie hebben wij direct omgezet in een intensieve campagne waarmee tot 1 februari 2009 eenmalig € 50 beschikbaar werd gesteld voor de minima huishoudens.
25
Gedurende de maand december hebben we 7.851 huishoudens deze tegemoetkoming uitbetaald. Er zijn met deze actie 925 mensen bereikt die behoren tot de groep minima maar nog niet bekend waren bij de Sociale Dienst Drechtsteden. De totale uitgaven bedragen € 392.550. Betalingen die niet meer in het jaar 2008 konden worden gerealiseerd zijn uitbetaald in de maand januari 2009 en worden in 2009 met de gemeenten verrekend. De resultaten op het minimabeleid hebben grotendeels een structureel karakter. De uitgaven laten een stijgende trend zien die momenteel wordt geanalyseerd. Incidenteel waren de uitgaven voor leenbijstand voor inrichtingskosten voor mensen die vielen onder het generaal pardon. Hieraan werd € 600.000 uitgegeven. Vanaf 2009 zal ook de langdurigheidstoeslag worden gefinancierd vanuit het minimabeleid. De door het rijk beschikbaar gestelde middelen voor de langdurigheidstoeslag zijn niet toereikend. Wij houden op grond van deze twee ontwikkelingen rekening met een overschrijding op het minimabeleid vanaf 2009, en zullen indien noodzakelijk bij eerste of tweede burap met een begrotingswijziging komen. Resultaat op de baten: € 50.000 (realisatie < begroot) Het resultaat op de baten bestaat uit lager dan geraamde inkomsten uit terugvordering bijzondere bijstand en aflossing leenbijstand.
W M O Huishoudelijke hulp Resultaat op de lasten: € 1.794.000 (realisatie < begroot) Het resultaat op de lasten van bijna € 1,8 min wordt verklaard doordat de lasten voor huishoudelijke hulp in natura of via PGB's, budgettair neutraal zijn opgenomen in de begroting. Dat wil zeggen dat ~ bij gebrek aan betrouwbare ervaringscijfers - er in de begroting ruimte was voor uitgaven ter hoogte van de begrote ontvangsten uit eigen bijdragen plus de gemeentelijke bijdragen zoals vastgesteld door de regiegroep WMO. De feitelijke uitgaven blijken hierbij achter te blijven. De oorzaken hiervan, en de doorwerking van maatschappelijke en demografische trends in de lasten van komende jaren, zijn onderwerp van analyse. Ondanks het positieve resultaat van 2008 houden wij rekening met budgetoverschrijdingen in de toekomst. Resultaat op de baten: €2.670.000 (realisatie > begroot) Het resultaat op de baten van bijna € 2,7 min meer ontvangsten dan begroot wordt verklaard door meer baten vanuit het Rijk, zoals vastgesteld door de regionale regiegroep WMO: € 0,9 min meer ontvangsten uit eigen bijdragen (geïnd door het CAK): € 1,8 min Rechtmatigheid verantwoorde baten en lasten huishoudelijke hulp Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden omtrent omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen. Van een beperkt deel van de totale verantwoorde lasten ad € 20.780.000 kan de Sociale Dienst Drechtsteden niet met zekerheid verklaren dat deze rechtmatig zijn gedaan. Dit is het gevolg van een samenstel van factoren, waarbij de kwaliteit van de administratie zoals de Sociale Dienst Drechtsteden die medio 2007 overgedragen heeft gekregen en de complexe geldstromen de belangrijkste zijn. De Sociale Dienst Drechtsteden doet er alles aan om het financiële beheer en de rechtmatigheid van de uitgaven WMO op orde te krijgen en te houden.
26
De uitgaven die mogelijk leiden tot een financiële fout in termen van rechtmatigheid zijn: € 1.099.000 betaald aan aanbieders van huishoudelijke hulp op grond van facturen waarop het totaal aantal gedeclareerde uren het totaal aantal geïndiceerde uren hulp overtrof; € 181.000 betaald voor zorg verleend aan klanten waarvoor meer dan 1 aanbieder facturen heeft ingediend; € 22.000 betaald voor personen die in de klantenadministratie van de Sociale Dienst Drechtsteden niet bekend zijn. De Sociale Dienst Drechtsteden onderzoekt met de zorgaanbieders de mogelijkheden om deze bedragen in 2009 terug te vorderen. De uitgaven met een onzekere rechtmatigheid zijn: € 1.270.000 betaald aan aanbieders van huishoudelijke hulp voor klanten zonder geldige WMO indicatie. Deze onzekerheid is grotendeels het gevolg van onvolledigheid in de overgedragen gekregen klantenadministratie van het regionaal indicatieorgaan (RIO). Omdat de reeds uitgevoerde herindicaties hebben geleerd dat de nieuwe indicatie slechts in een beperkt aantal gevallen afwijkt van de bestaande indicatie, gaan wij ervan uit dat na herindicatie zal blijken dat het overgrote deel van dit bedrag terecht betaald is. Wij kenmerken deze bedragen om die reden niet als een financiële fout maar als een financiële onzekerheid. Alle resultaten op de WMO HH hebben een incidenteel karakter.
W M O W o o n - en vervoersvoorzieningen ( e x - W V G voorzieningen) Resultaat op de lasten: € 691.000 (realisatie > begroot) De gerealiseerde lasten zijn hoger dan begroot. Deze overschrijding, in plaats van de gedurende 2008 verwachte onderschrijding, is vooral het gevolg van het doorvoeren van noodzakelijke prijsindexaties in relatie tot vervoer en rolstoelen. Het negatieve resultaat (meer lasten dan begroot) wordt verklaard door: • € 175.000 nagekomen prijsstijging op woonvoorzieningen en rolstoelen uit 2007 die in dat jaar niet aan de gemeenten is doorberekend. Het resultaat op de woon- en vervoersvoorzieningen is als gevolg hiervan in 2007 te hoog geweest. • ruim € 300.000 prijsstijging 2008 op woonvoorzieningen en rolstoelen; • gestegen aantallen klanten en voorzieningen Resultaat op de baten: € 701.000 (realisatie > begroot) Als gevolg van de gekozen financieringssystematiek van dit programma (financiering op basis van nacalculatie) wordt het resultaat op de baten verklaard door het resultaat op de lasten en is daaraan gelijk. De baten worden immers bepaald door de lasten die op basis van nacalculatie bij de gemeenten in rekening worden gebracht. In het geval van de ex-WVG voorzieningen zit er een kleine afwijking (€ 10.000) op de baten als gevolg van een correctie op de afrekening WVG 2005 van de gemeente Dordrecht. Rechtmatigheid verantwoorde lasten woon- en vervoersvoorzieningen Vanaf 1januari 2007 heeft de Sociale Dienst Drechtsteden in zijn administratie voor wat betreft de lasten van ex-WVG-voorzieningen gewerkt met "richtlijnhuurprijzen" per maand. Eind 2008 is dit gecorrigeerd door met de werkelijke huurprijzen per maand te gaan werken. Consequentie hiervan is dat het tot dat moment opgebouwde verschil tussen werkelijke en "richtlijnhuurprijzen", zijnde € 0,7 min, niet meer te herleiden was op klanten per gemeente. Het bedrag van € 0,7 min is om die reden naar rato van klantenaantallen verdeeld over de zes gemeenten.
27
Schuldbemiddeling en budgetadvies Resultaat op de lasten: € 34.000 (realisatie < begroot) De lasten zijn lager uitgevallen dan begroot doordat ketenpartners minder aanspraak maakten op subsidie dan waarmee in de begroting rekening was gehouden. Resultaat op de baten: € 10.000 (realisatie < begroot) Als gevolg van de gekozen financieringssystematiek van dit programma (financiering op basis van nacalculatie) is het resultaat op de baten in principe gelijk aan het resultaat op de lasten. I n dit geval is er echter toch een verschil tussen het resultaat op de baten en dat op de lasten vanwege het verantwoorden van een detacheringsvergoeding op dit product. De resultaten hebben een incidenteel karakter. Apparaatskosten Resultaat op de lasten: € 4.134.000 (realisatie > begroot) Er is per saldo € 4.134.000 meer uitgegeven aan het apparaat dan begroot. De verklaring hiervoor is als volgt. Realisatie Begroot Reguliere apparaatskosten Doorbelaste kosten SCD, OCD, GRD en afwikkeling Stafdiensten Dordrecht Automatiseringskosten Kosten externe inhuur Opleidingskosten Kosten FPU Kosten regulier personeel (vacatureruimte) Organisatiekosten Uitvoeringskosten WMO Innovatiereserve Diversen
Projecten Energieadvies op maat Voorbereidingstraject Participatiebudget
Totaal generaal
Saldo
€4.591.000
€ 5.426.000
€ 835.000
779.000 550.000 320.000 0 16.096.000
524.000 4.094.000 407.000 260.000 15.216.000
-255.000 3.544.000 87.000 260.000 -880.000
1.244.000 295.000 200.000 77.000
1.431.000 312.000 200.000 0
187.000 17.000 0 -77.000
€24.152.000
€27.870.000
€3.718.000
€0 225.000
416.000 225.000
€416.000 0
€ 225.000
€641.000
€416.000
24.377.000
€ 28.511.000
€4.134.000
De inhuur van externe capaciteit vond plaats ten behoeve van projecten waarvoor de SDD geen reguliere capaciteit beschikbaar heeft (o.a. kwaliteitsverbetertraject Projectl, herindicaties WMO en implementatie inburgeringsagenda), benodigde specialistische kennis (o.a. heroriëntatie beleid en processen schuldbemiddeling, Werkgeversservicepunt) interim-management en tijdelijke invulling van vacatures. Resultaat op de baten: €3.190.000 (realisatie > begroot) Er is voor een bedrag ad € 3.190.000 meer aan baten gerealiseerd dan begroot. Dit wordt verklaard door: gerealiseerde dekking vanuit de programmabudgetten (WWB-Werkdeel) van
€2.294.000; gerealiseerde inkomsten detachering van € 480.000: bijdrage project Energieadvies op maat (zie lasten) van € 416.000.
28
Resultaatbestemmïng Inburgering Programmareserve I n b u r g e r i n g
€218.000 € 800.000
Stand per 1januari 2008 Maximum volgens nota reserves en weerstandsvermogen (Drechtraad december 2007) Desgewenst nog toe te voegen
€ 582.000
Te bestemmen resultaat 2 0 0 8 Resultaat Inburgering 2008 (tekort) Dekking d.m.v. renteresultaat GR Drechtsteden
-€ 249.000 249.000 €0
Inkomensondersteuning Programmareserve I n k o m e n s d e e l W W B €4.500.000 -502.000
Stand per 1januari 2008 Correctie beginbalans
€ 3.998.000 4.500.000
Maximum volgens nota reserves en weerstandsvermogen (Drechtraad december 2007) Desgewenst nog toe te voegen
€ 502.000
Te bestemmen resultaat 2 0 0 8 Resultaat WWB / IIB 2008 (overschot) Toevoeging aan de programmareserve Inkomensdeel WWB Verrekening tekort werkdeel Papendrecht
€
3.398.734 0 283.537
3.115.197
Voorstel terugbetaling aan g e m e e n t e n o.b.v.
verdeelsleutel (5-jaars voortschrijdende W W B - k ï a n t e n a a n t a l l e n ) Alblasserdam Dordrecht H.I. Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Totaal
€ 130.527 2.178.146 75.388 191.896 163.859 375.381 €3.115.197
29
Minimabeleid P r o g r a m m a r e s e r v e Minimabeleid € 300.000 € 300.000
Stand per 1januari 2008 Maximum volgens nota reserves en weerstandsvermogen (Drechtraad december 2007) Desgewenst nogtoete voegen
n.v.t.
Te bestemmen resultaat 2 0 0 8
Resultaat minimabeleid Toevoeging /Onttrekking aande programmareserve Minimabeleid
Regulier resultaat €46.361
Resultaat Tang/Spekman -€ 392.550
0 €46-361 (overschot)
0 €392.550 (tekort)
Voorstel verrekening m e tg e m e e n t e n o.b.v verdeelsleutel (5~jaars voortschrijdende WWB-klantenaantaller»)
Alblasserdam Dordrecht H.I. Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Totaal
Regulier resultaat € 1.943 32.415 1.122 2.856 2.439 5.586 € 46.361 ( t e betalen SDD)
Resultaat Tang/Spekman -€ 16.448 -274.471 -9.500 -24.181 -20.648 -47.302 -€ 392.550 (te ontvangen SDD)
W M O Huishoudelijke hulp Programmareserve W M O Stand per 1januari 2008 Maximum volgens nota reserves en weerstandsvermogen (Drechtraad december 2007) Desgewenst nogtoete voegen
€ 1.383.000 € 5.000.000 € 3.617.000
Te bestemmen resultaat 2 0 0 8 Resultaat WMO Huishoudelijke hulp (overschot) Toevoeging aande programmareserveWMO
30
€4.463.158 2.500.000 € 1.963.158
Voorstel terugbetaling aan gemeenten o.b.v. verdeelsleutel ( i n w o n e r a a n t a l ) Albiasserdam Dordrecht H.I. Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Totaal
.
€ 140.267 888.469 186.220 236.164 178.093 333.945 € 1.963.158
Bij WMO - ex-WVG voorzieningen resteert nog een postief afrekenresultaat van €10.000. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de bedrijfsrisicoreserve. Het postief resultaat bij schuldbemiddelinq en budgetadvies van € 24.000 wordt eveneens toegevoegd aan de bedrijfsrisicoreserve.
Apparaatskosten Bedrijfsrïsïcoreserve Sociale Dienst Drechtsteden Stand per 1januari 2008 Maximum volgens nota reserves en weerstandsvermogen (Drechtraad december 2007) Desgewenst nog toe te voegen
€710.000 € 710.000 n.v.t.
Te bestemmen resultaat 2 0 0 8 Resultaat apparaatskosten (tekort) Onttrekking aan de Bedrijfsrisicoreserve SDD
-€ 943.900 350.000
-€ 593.900 Voorstel extra bijdrage apparaatskosten g e m e e n t e n o.b.v. verdeelsleutel ( 5 - j a a r s voortschrijdende W W B klantenaantallen) Albiasserdam Dordrecht H.I. Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Totaal
-€ 24.884 -415.255 -14.372 -36.584 -31.239 -71.565 -€ 5 9 3 . 9 0 0
31
2.7
B u r e a u L e e r p l i c h t en V o o r t i j d i g S c h o o l v e r l a t e n
W a t hebben w e b e r e i k t ? De aandacht voor het terugdringen van schoolverzuim en voortijdige schooluitval is ook in 2008 toegenomen. De gemeenten in de regio hebben nadrukkelijk aangegeven dit gezamenlijk op te pakken, uiteraard met ruimte voor maatwerk als de lokale omstandigheden daarom vragen. W a t hebben w e gedaan? In 2008 hebben drie thema's centraal gestaan. De aanpak van schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten is versterkt. a. Per 1 augustus 2008 is de kwalificatieplicht volledig ingevoerd. Alle leerlingen blijven volledig leerplichtig tot het einde van het schooljaar waarin ze zestien jaar worden. Voor de uitvoering van de kwalificatieplicht is per 1 augustus 2007 een extra bijdrage aan het RMC budget toegevoegd. In dit kader zijn sinds 1januari 2008 4 nieuwe medewerkers aangenomen. b. Er is extra geïnvesteerd in de aanpak van het voortijdig schoolverlaten. Omdat dit in projectmatige vorm gebeurt, komt dit onderwerp in de volgende paragraaf aan de orde bij het convenant aanpak van schooluitval. c. Het bureau heeft in 2008 de aandacht in toenemende mate gelegd op preventie, het voorkomen van ongeoorloofd verzuim en voortijdig schoolverlaten. Dit kon conform de verwachting met eigen middelen en specifiek daarvoor bestemde gelden worden uitgevoerd. De resultaten van deze activiteiten worden beschreven in de inhoudelijke jaarverslagen die per schooljaar worden uitgebracht. De leerplichtfunctie is in het verslagjaar verder geregionaliseerd. Acht gemeenten uit de Hoeksche Waard en Alblasserwaard-Vijfheerenlanden hebben zich voor de uitvoering van de leerplichttaak aangesloten bij het bureau. Eind 2008 is een voorstel opgesteld om de leerplichttaken over te dragen aan de regio Zuid-Holland Zuid. De Drechtraad heeft met dit voorstel op 17 december 2008 ingestemd. Begin 2009 volgt overleg hierover met de andere besturen. De verbreding van de Leerplichtwet en de uitbreiding van het aantal deelnemende gemeenten zijn aanleiding geweest om het bureau te reorganiseren en een professionaliseringstraject te starten. Dit moet leiden tot een versterking van de regionale aanpak met behoud van aandacht voor lokale problematiek. Projecten en extra activiteiten Naast de basistaken Leerplicht en RMC voerde het bureau in 2008 een aantal projecten en extra activiteiten uit. Deze projecten en activiteiten werden afzonderlijk gefinancierd. Het betreft de volgende projecten en activiteiten: Project de Overstap: opdracht gemeente Dordrecht, Grote Steden Beleid, voortijdig schoolverlaten. Alle 4 VMBO leerlingen die in het schooljaar 2007-2008 eindexamen hebben gedaan worden gevolgd tot zij hun startkwalificatie behaald hebben. Project de Volgende Stap: RAS gelden provincie Zuid-Holland Leerlingen die woonachtig zijn binnen de Drechtsteden en eindexamen 4 vmbo hebben gedaan zijn gedurende het schooljaar 2007-2008 door het AOB gevraagd wat zij het volgende schooljaar van plan zouden zijn te gaan doen. De resultaten zijn aangeleverd bij het Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten. In september 2008 is er een controle geweest of leerlingen daadwerkelijk op hun bestemming waren aangekomen. Een groep van 140 jongeren is begeleid door twee schoolcoaches, Deze medewerkers van het bureau hebben een post-HBO opleiding gevolgd om als gecertificeerd schoolcoach jongeren met een verhoogd risico op voortijdig schoolverlaten tijdens de overstap van VMBO naar MBO te begeleiden.
32
Convenant aanval op de uitval: Ministerie OCW Op 6 maart 2008 tekenden alle deelnemers in de RMC regio 30 een convenant met het ministerie van onderwijs om in de jaren 2008 t / m 2011 het aantal voortijdig schoolverlaters per schooljaar met 1 0 % terug te dringen ten opzichte van schooljaar 2005-2006. Het bureau ontvangt hiervoor geen extra geld. De middelen van het convenant komen rechtstreeks terecht bij de scholen op voorwaarde dat zij daadwerkelijk bijdragen aan de reductie van schooluitval. Het ministerie van OCW houdt toezicht daarop. Het ROC Da Vinci heeft gelden ontvangen die voor specifieke programma's beschikbaar zijn gesteld. Protocol schoolgaande zwangeren en tienermoeders: provincie Zuid-Holland In samenwerking met alle vmbo scholen uit de Drechtsteden, het mbo Da Vinci en Bureau Leerplicht is een protocol opgesteld, hoe om te gaan met deze doelgroep binnen de scholen. Het protocol is op 5 juni 2008 ondertekend door de scholen en de coördinerend wethouder. De afspraken uit het protocol worden toegepast. Poortwachterfunctie Voortgezet Algemeen Volwassenenonderwijs (VAN/O) In de WEB (Wet Educatie en Beroepsonderwijs) zijn nieuwe afspraken gemaakt betreffende de Poortwachterfunctie. De gemeente Dordrecht die voor de regio coördinerend optreedt, heeft de inzet van het Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten voor 20 uur per week gehandhaafd. Het bureau bewaakt de afspraken en treedt op tegen verzuim. Het Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten is een van de eerste regionale bureaus leerplicht in Nederland. Omdat daardoor minder gemakkelijk terug gevallen kan worden op bestaande praktijken, is innovatie één van de kenmerken van de werkwijze van het bureau.
W a t heeft het gekost? Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 lasten baten 1.704
1.704
saldo 0
Begroting 2 0 0 8 baten lasten 3.097
3.097
saldo 0
Realisatie 2 0 0 8 Lasten baten 2.536
saldo
2.556
Toelichting De personeelslasten waren in de begroting opgehoogd naar aanleiding van de projectinkomsten die ontvangen worden. In de tweede marap is al gemeld dat met name wat betreft de Kwalificatieplicht hier aan het einde van 2008 op overgehouden kan worden. Deze inschatting isjuist gebleken. In afwachting van de ontwikkeling van het bureau is namelijk met enige terughoudendheid nieuw personeel aangenomen. Daarnaast wordt ook geprofiteerd van voordelen doordat de uitvoering van de kwalificatieplicht voor de hele (RMO)regio wordt verricht. Het volledige door het Ministerie beschikbaar gestelde bedrag aan Kwalificatieplicht is bij de contactgemeente Dordrecht opgevraagd. In de exploitatie 2008 is als inkomst alleen het bedrag opgenomen welke ook daadwerkelijk in 2008 is besteed. De resterende middelen Kwalificatieplicht zijn in de transitoria opgenomen als nog te besteden. Uitvoering projecten In 2008 zijn er minder uitgaven geweest voor de projecten Aanval op de uitval en De Overstap Dordrecht en Drechtsteden. De projecten zijn conform de werkelijke lasten afgerekend. Hierdoor zijn de betreffende inkomsten vanzelfsprekend ook minder dan begroot. De resterende middelen Kwalificatieplicht zijn in de transitoria opgenomen als nog te besteden.
33
21
Bijdrage Leerplicht De in de begroting 2008 opgenomen bijdrage Leerplicht is inclusief de bijdragen van de in 2008 nieuw aangesloten gemeentes. Deze bijdrage is gebaseerd op € 19,50 per leerling, rekeninghoudende met een geschat leerlingenaantal van 23.250 leerlingen. In de praktijk blijkt het leerlingenaantal af te wijken. Hiervan is in de tweede marap reeds melding gemaakt. Degemeentes zijn in oktober geïnformeerd over de voor hen geldende afwijking en hebben op basis daarvan een aanvullende nota c.q. creditnota ontvangen. In totaal is € 38.882 minder aan de nieuw aangesloten gemeentes in rekening gebracht. Resultaatbestemming Voorgesteld wordt het exploitatiesaldo van € 20.770 aan de bestemmingsreserve BLVS toe te voegen.
34
2.8
Ingenieursbureau Drechtsteden
W a t wilden w e bereiken? Om onze doelen te kunnen bereiken zijn de volgende uitgangspunten gebruikt: • IBD is het huisingenieursbureau van de Drechtsteden. • IBD blijft een publiek ingenieursbureau. • IBD zal zich in eerste instantie richten op haar opdrachtgevers uit de Drechtsteden en slechts in geringe mate, voor zover dit aansluit bij deze doelgroep, op activiteiten voor derden. • IBD is naast een traditioneel ingenieursbureau voor civiele techniek en bouwkunde ook een adviesbureau voor gebouwenbeheer, een (min of meer kleinschalig ontwerpbureau) voor architectuur, ruimtelijke ordening en landschapsarchitectuur en daarnaast een onderhoudsdienst voor overheidsgebouwen. IBD richt zich op groei tot een ingenieursbureau dat alle bij de GR Drechtsteden aangesloten ingenieursdiensten omvat Positie Streven is om.uit te groeien tot een ingenieursbureau dat in eerste instantie voor alle Drechtsteden werkt. Daarnaast moet er serieus gewerkt worden aan het toevoegen van de ingenieursbureaus (of delen van afdelingen met die activiteit) van Papendrecht, Sliedrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Alblasserdam. Van privatisering van het IBD kan geen sprake zijn. Nu is er vanuit Dordrecht en Zwijndrecht een omzetgarantie afgegeven van 6 0 % voor bouwkunde en 8 0 % voor civiele projecten. Door het missen van omzet voor derden dient nu vervangende omzet bij Dordrecht en Zwijndrecht gegenereerd te worden. Het beleid zal daarop gericht zijn. IBD is daarmee het huisingenieursbureau voor de Drechtsteden. Profilering Het IBD zal zich qua organisatie op haar opdrachtgevers moeten richten. De opdrachtgevers wensen graag met ingenieursbureaus uit de vrije markt samen te werken. IBD zal zich met marktpartijen moeten kunnen meten. Via bench-marking kan dit elk jaar gemeten worden. Daarnaast zal het IBD zich echter aan de opdrachtgevers moeten aanpassen, zodat er bij opdrachtgevers geen behoefte meer bestaat om met marktpartijen in zee te gaan. Er zal dus veel geïnvesteerd moeten worden in de relaties met onze vaste opdrachtgevers. Personele groei Er van uit gaande dat op termijn alle Drechtsteden deel nemen aan het IBD, dient het beleid voor de wat langere termijn gebaseerd te zijn op een gestage groei tot 120-140 medewerkers en een omzet van ongeveer € 15 miljoen. Omdat de beschikbaarheid van technici in de toekomst alleen maar slechter wordt, dienen we medewerkers waar mogelijk vast aan ons te binden. Hierdoor houden we de beschikking over een basisbezetting voor de door onze opdrachtgevers te realiseren projecten. Huisbureau zijn betekent d a t j e de klanten altijd moet kunnen bedienen. Pieken in de omzet worden met de inhuur van technici of via uitbesteding aan kleinere bureaus gerealiseerd. Voor de uitbesteding gaan we een netwerk uitbouwen van betrouwbare onderaannemers (kleinschalig). Voor representatieve functies (bijv. projectleider), onmisbare specialistisch functies (bijv. kostendeskundige) of leidinggevende functies moet voor zover mogelijk inhuur vermeden worden. Inhuur heeft altijd een tijdelijk karakter en dat verhoogt de kwetsbaarheid bij voornoemde functies.
35
Klantverwachting Onze klanten verwachten dat het IBD zich, voor wat betreft kwaliteit, service en prijs, kan meten met marktpartijen. Om de positie bij de klant te handhaven zal het IBD beter dan de gemiddelde marktpartij moeten opereren. Gemiddeld wordt er nu een 7 gescoord, maar dit betekent dat sommige activiteiten een 8 of 9 en sommige activiteiten een 5 of 6 scoren. Vooral de laag scorende activiteiten dienen aangepakt te worden, zodat het gemiddelde kan stijgen tot het niveau boven dat van de marktpartijen. We dienen daarom werkzaamheden te evalueren en daarbij opgetreden fouten of problemen te benoemen. Aan de hand daarvan moeten we methodes ontwikkelingen om deze te voorkomen en vervolgens kunnen we dit naar onze klanten communiceren. Daarnaast dienen we onze prestaties en resultaten te communiceren naar al onze klanten. We zullen waardering en respect van onze klanten zelf moeten aanwakkeren. Waardevol voor onze klanten is vooral datgene waarin we ons van marktpartijen onderscheiden: kennis van werken binnen de overheid, plaatselijke kennis (geografisch, sociaal, bestuurlijk) en een netwerk van leveranciers, aannemers etc. De kwaliteit hiervan dient steeds verbeterd te worden Aandeelhouders In eerste instantie willen de huidige aandeelhouders, Dordrecht en Zwijndrecht, dat er voor de door hen overgedragen organisaties "goed gezorgd" wordt. Daarbij worden zij echter ook gehouden aan afspraken die m.b.t. de overdracht zijn gemaakt. De omzetgarantie is daarbij een belangrijk aandachtspunt. De beide aandeelhouders hebben een winstdoelstelling voor het IBD weggezet van € 500.000 per jaar. Dit is fors, maar gezien eerdere resultaten geen irreëel bedrag. Indien echter de winstdoelstelling de kwaliteit van de dienstverlening onder druk zal zetten dan zal kwaliteit toch prevaleren.
Wat hebben we bereikt? 2008 heeft vooral in het teken gestaan van het werven van personeel en het verbeteren van de relatie met onze vaste opdrachtgevers. De verhouding vaste medewerkers versus inhuur was zoek. Door een goede wervingscampagne en veel netwerkcontacten is het vaste personeelsbestand gegroeid met meer dan 20 % t o t 65 ingevulde fte's. Wat betreft de klantcontacten zijn er diverse grote sessies geweest met Zwijndrecht en Dordrecht. Onderwerpen als opdrachtgeverschap versus opdrachtnemerschap zijn aan de orde geweest. Zeker de relatie met Zwijndrecht is helder en duidelijk en weet iedereen wat van elkaar verwacht wordt. Ook de financiële afhandeling van de afrekenvoorstellen door de gemeente Zwijndrecht is uitstekend geweest in 2008 en verdient een pluim. De beoogde financiële doelstelling is ruimschoots gehaald. Ondanks de hogere lasten van externe overhead, veroorzaakt door een gewijzigde rekensystematiek, is het positief resultaat € 323.000 hoger dan begroot. W a t gingen w e daarvoor doen? Het Ingenieursbureau Drechtsteden is ontstaan uit een overdracht van taken en middelen van de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht, die deze taak beëindigen. Het is daarbij de ambitie om ook voor andere Drechtsteden te gaan werken. In 2007 en 2008 zal het Ingenieursbureau zich inspannen om ook vanuit de andere Drechtsteden opdrachten te verwerven. Ook worden incidenteel opdrachten uitgevoerd voor derden zoals woningbouwverenigingen, waterschappen en energiebedrijven. Het Ingenieursbureau Drechtsteden is actief op drie terreinen: civiele techniek, bouw, beheer en onderhoud van gebouwen. Het Ingenieursbureau Drechtsteden levert de volgende producten en diensten: projectmanagement, raadgeving en advies, ontwerp, voorbereiding, uitvoering, beheer en onderhoud.
36
Maatschappij In de eerste plaats dienen we maatschappelijk verantwoord te ondernemen, vooral waar dat het milieu betreft. Duurzaam bouwen, hergebruik van materialen, toepassing van milieuvriendelijke materialen, voldoen aan energieprestatie-doelstellingen, enz. zijn al ver doorgevoerd, maar blijven onderhevig aan vernieuwing. Het is onze taak om samen met onze opdrachtgevers te komen tot een verantwoorde besteding van overheidsgeld. Onze kennis en ervaring leiden tot een optimale prijskwaliteitverhouding. We moeten onze sturende rol daarin oppakken. We dienen te zorgen voor een brede bekendheid en goed imago van het IBD, zodat de omgeving (inwoners en bedrijven) ons kent als overheidsorganisatie en ons daardoor ook vertrouwt. Daarnaast dienen we ons bewust te zijn van de respons van inwoners en bedrijven. Als IBD dienen we ook publiciteitsbewust te zijn. Negatieve artikelen in dagbladen e.d. dienen te alle tijden voorkomen te worden, maar we mogen ook zeker de publiciteit opzoeken om onszelf beter te profileren. Van belang is ook dat het kennisnetwerk van het IBD wordt uitgebreid. Nauwer contact met collega-ingenieursbureaus, het onderwijs, belangengroepen enz. brengt onze deskundigheid op een hoger niveau. Voor wat betreft ondersteuning van civieltechnische en bouwkundige opleidingen hebben wij in de regio een vrij unieke positie Het IBD gaat dan ook actiever aan studenten van technische opleidingen stageplaatsen aanbieden. Personeel Om het kennispeil van het IBD omhoog te brengen dienen medewerkers regelmatig getraind en bijgeschoold te worden. Dit stimuleert medewerkers ook in hun persoonlijke ontwikkeling. Maar ook binnen de dagelijkse activiteiten dient voortdurend bekeken te worden of medewerkers zich verder kunnen ontwikkelen door het hen toekennen van meer verantwoordelijkheden. Carrière maken door van werkgever te veranderen moet niet meer nodig zijn. Het IBD moet talent ook kansen bieden en zal zich daar actief op moeten richten. Kijkend naar de toekomst zullen we ook in stagiaires en schoolverlaters moeten investeren. Ook het geven van verantwoordelijkheid, vrijheid en vertrouwen zal sterk tot de verdere ontwikkeling van medewerkers bijdragen. We moeten ons realiseren dat de kans bestaat dat een medewerker het vertrouwen zal schaden. In dergelijke gevallen zullen we misbruik hard moeten afstraffen. Maar aan de andere kant moeten we ook de mogelijkheid scheppen om medewerkers die excelleren extra te belonen. Het wijgevoel moet aangewakkerd worden. Dit wijgevoel betreft niet alleen het IBD maar ook de gehele Drechtstedenorganisatie. Daarin moet extra geïnvesteerd worden. Hiervoor dienen extra middelen vrijgemaakt te worden. Maar alleen met het organiseren van leuke bijeenkomsten, borrels, uitstapjes enz. redden we het niet. Dag in, dag uit zullen we er naar moeten streven om het onderling ook gewoon tijdens het werk leuk te hebben W a t hebben w e er voor gedaan? Een van de doelstellingen was het streven om te komen tot een "waardenvolle" en "normenarme" organisatie, waarbij bureaucratie voorkomen dient te worden. Sturen op waarden lukt door de open managementstructuur al behoorlijk. Integriteit is daarbij een zeer belangrijk aandachtspunt geweest. Eind 2008 is er voor alle medewerkers van het IBD een gedragscode vastgesteld. Ook toeleverende bedrijven zijn van deze gedragscode op de hoogte gesteld. In 2009 zal op basis van de gedragscode met alle medewerkers de discussie over integriteit gevoerd gaan worden. Medewerkers op de meest kwetsbare posities krijgen daarbij extra aandacht.
37
Het beperken van normen, van regels, wordt nagestreefd, maar is dikwijls in tegenspraak met datgene wat onze omgeving ons oplegt. Het daarbij geven van vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid wordt intussen door de medewerkers als vanzelfsprekend ervaren en vullen dit dan ook in. Het bedrijfsproces voor de doorloop van fysieke projecten is al verbeterd en inmiddels voor een deel vastgelegd. Het betreft de belangrijke aanbestedingsprocedure. Ook binnen het bedrijfsbureau zijn diverse procedures vastgelegd om te komen tot een professioneel bedrijfsbureau. Het ingezette traject om tot verdere professionalisering van de adviestaken te komen wordt in het l e kwartaal van 2009 voortgezet. De voorbereidingen hiervoor zijn in 2008 uitgevoerd. Hoe gaan w e dat meten? Het Ingenieursbureau houdt klanten- en medewerkers tevredenheidonderzoeken waaruit blijkt of de geformuleerde ambities ten aanzien van de te leveren toegevoegde waarde en de ontwikkeling van de medewerkers ook daadwerkelijk worden bereikt. De betrokken gemeentelijke diensten leggen in hun - in het kader van de beleids- en beheerscyclus op te stellen - jaarplannen vast hoeveel opdrachten (in Euro's) zij aan het ingenieursbureau dan wel derden zullen verstrekken. Het Ingenieursbureau monitort per kwartaal of de opdrachtverlening vanuit de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht in lijn is met de overeengekomen omzetgarantie. De jaarrekening biedt uiteraard inzicht in de afgegeven omzetgarantie en of de beoogde financiële resultaten ook daadwerkelijk worden gerealiseerd De gerealiseerde omzet 2008 voor de gemeente Dordrecht is 8 % hoger dan de gegarandeerde omzet. Voor de gemeente Zwijndrecht is dit zelfs 2 5 % hoger. Dit geeft vertrouwen voor de toekomst dat het Ingenieursbureau voldoende kwaliteit in huis heeft om onze klanten naar behoren te bedienen. Monitoring Het managementsysteem leidt tot een eenvoudig, goed leesbaar dashboard met daarin voor de gehele organisatie meest relevante informatie. Dit dashboard wordt maandelijks in het MT besproken en 2x per jaar verstrekt aan alle medewerkers van het IBD. Steekproefsgewijs zal maandelijks per sector een project geëvalueerd worden. In deze evaluatie dient de bijdrage van alle betrokkenen te worden meegenomen evenals het financiële deel. Leren en niet verwijten is daarbij uitgangspunt. Fouten en problemen moeten leiden tot verbeteracties voor het gehele IBD. Klanten worden hiervan op de hoogte gebracht, zodat zij weten dat wij actief met de organisatieverbetering bezig zijn. Tevens kunnen zij op basis daarvan hun eigen organisatie wellicht verbeteren. Projectevaluatie dient uiteindelijk tot hogere klanttevredenheid te leiden. Om hier een beeld van te krijgen dient dit, zodra de organisatie zich wat gezet heeft, onderzocht te worden. De volgende grote projecten zijn geëvalueerd in 2008. - Dordrecht - Stationsomgeving deel bouwkunde - Dordrecht - Parkeergarage gezondheidspark - H.I Ambacht - Sloop saneringsbestek Volgerlanden - Papendrecht - HOV-D maatregelen - Zwijndrecht - Houtkopersstraat. Alle relevante gegevens worden verwerkt en besproken in de diverse afdelingsoverleggen, zodat continu geleerd kan worden van fouten die door IBD als externen worden gemaakt tijdens de realisering van een project.
38
W a t zijn de kosten? De exploitatiebegroting 2008 is gebaseerd op de bezetting van vast en ingeleend personeel van 1 april 2007. Het is duidelijk, gezien de verwachte groei van het ingenieursbureau Drechtsteden, dat dit een momentopname is. De groei van de lasten zal tevens een groei van de omzet/inkomsten opleveren, waarbij de doelstelling in eerste instantie is, een zogenaamde nul begroting te creëren waarin een verwachte winst (risicoreservering) is opgenomen. Bij de tweede marap was de winstprognose al verhoogd van € 500.000 naar € 700.000. Ingenieursbureau Drechtsteden (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 baten 1lasten 8.245
8.748
saldo 503
Begroting 2 0 0 8 baten lasten 8.127
Realisatie 2 0 0 8 Lasten baten
saldo
8.627
700
8.430
saldo
9.253
823
Toelichting Er is een hogere omzet gerealiseerd met name door een hoger aantal productieve uren van de medewerkers. Deze hogere productiviteit wordt veroorzaakt door lagere bestedingen aan indirecte activiteiten en door een lager ziekteverzuim. Het ziekteverzuim is 3,93 % wat 2,07 % lager is dan begroot. Met de hogere omzet zijn ook de lasten, de kosten van de omzet, toegenomen. Ten opzichte van de primaire begroting is het resultaat € 323.000 hoger. Mede door een gewijzigde rekenmethodiek zijn de overhead lasten (van de GRD en het SCD) met € 250.000 gestegen ten opzichte van de primaire begroting. Naast deze kostenstijging, heeft er een kostenreductie plaatsgevonden door inhuur structureel te vervangen door vast personeel, waarbij de geprognotiseerde productieve uren niet zijn gewijzigd. Resultaatbestemming De afdracht aan beide aandeelhouders wordt gebaseerd op de werkelijke omzet (= bestede uren 2008 x tarief) De beide aandeelhouders hebben in 2008 de volgende omzet gerealiseerd.
Dordrecht Zwijndrecht
Gegarandeerde omzet €4.090.000 € 1.350.000
Werkelijke omzet €4.436.113 € 1.685.579
% 108 125
De afdracht van de werkelijke winst aan de aandeelhouders wordt gebaseerd op de verhouding van de gerealiseerde omzet. Bedragen x € 1.000 Dordrecht Zwijndrecht Totaal
Werkelijke omzet 4.436 1.686 6.122
% 72,47 27,53 100,00
Winstafdracht 596 227 823
Voorgesteld wordt om het totale resultaat 2008 uit te keren aan de aandeelhouders ondanks dat nu al verwacht wordt dat er in 2009 extra kosten worden gemaakt voor de organisatieontwikkeling van het IBD. Het betreft een uitgebreid opleidingstraject inzake adviesvaardigheden, investeren in onze opdrachtgevers en verder onderzoek naar de positie van het Ingenieursbureau Drechtsteden. In 2009 zal het Ingenieursbureau Drechtsteden hier een voorstel voor indienen en de financiële consequenties worden in de eerste marap 2009 opgenomen.
39
2.9
Servicecentrum Drechtsteden
W a t willen w e bereiken en w a t hebben w i j er voor gedaan? Het SCD is nu negen maanden in bedrijf. De overgang van dienstverlening van de acht bestaande organisaties naar het SCD was en is een spannende en vooral ook ingrijpende gebeurtenis. De overgangsfase kenmerkt zich door grote organisatorische veranderingen en vraagstukken. Deze fase wordt ook wel aangeduid als xde overlevingsfase'. Dit is de eerste periode na de start. Dit is de fase waarin het allemaal moet gebeuren en waarin het leerproces plaats vindt en die in het teken staat van het vestigen van vertrouwen. Voor het SCD is dit min of meer de fase waarin de centralisatie van de verschillende werkzaamheden plaats vindt en waar we nu midden in zitten. Van te voren was bekend dat in deze fase de dienstverlening tijdelijk kan teruglopen. Bovenstaande schets wil overigens niet zeggen dat het SCD zich momenteel volledig in de overlevingsfase bevindt. De eerste resultaten van standaardisatie en nieuwe mogelijkheden zijn al zichtbaar. Wel is herkenbaar dat het oprichten van het SCD een ingrijpend veranderingsproces is dat grote organisatorische veranderingen en vraagstukken met zich mee brengt. Zowel het SCD als de klantorganisaties c.q. eigenaren moeten hierin hun positie vinden en verder vorm geven. Dankzij de inzet van de medewerkers van het SCD en de medewerkers van de deelnemende klantorganisaties zijn grote problemen in de primaire processen van de klantorganisaties beperkt gebleven en veel vraagstukken opgelost. Het SCD heeft de eerste successen inmiddels geboekt. Voorbeelden zijn synergievoordelen op inkoop door het initiëren van gezamenlijke aanbesteding en het hanteren van innovatieve werkwijzen en resulteert in significante besparingen. De treasury- en verzekeringsfunctie kreeg een kwalitatief goede invulling die individueel niet mogelijk was geweest en levert financiële voordelen en risicoreductie op. Ook is er een regionaal rekencentrum gekomen waar alle systemen op aangesloten kunnen worden. Er is regionaal beleid gemaakt voor aanbestedingen en voor P-beleid. Er is een regionale regeling voor rampencoördinatie. Dat er successen worden geboekt neemt niet weg dat, zoals hiervoor geschetst, de oprichting van een SSC niet zonder slag of stoot gaat en er ook de nodige knelpunten en uitdagingen naar voren zijn gekomen. De beoogde standaardisatie is nog niet gerealiseerd. Met name op ICT gebied vergt dit veel aandacht, tijd en energie. De relatie opdrachtgever-opdrachtnemer vraagt tijd en energie en zal bovenaan de agenda moeten blijven staan. De deelnemende organisaties zijn en blijven eigenaar, maar komen steeds meer in de rol van klant-/opdrachtgever. Het is belangrijk zowel de eigenarenrol als klantrol steeds meer vorm te geven. Hierbij is de rol van contramal essentieel en nog niet bij elke deelnemer gedegen ingevuld. De relatie SCD-IP&A wordt nog verder uitgekristalliseerd. De formatie is gebaseerd op het O&F rapport dat eind 2007 jaar is vastgesteld. Nu het SCD operationeel is, is een aantal onevenwichtigheden zichtbaar geworden. Daarbij is de situatie bij de afdeling die de ICT-hardware beheert de meest zorgelijke. De formatie is gebaseerd op een standaardisatie die nu nog geen werkelijkheid is. Dit zorgde voor een zeer complexe situatie, waarvoor de huidige formatie niet toereikend is. Dit alles heeft geleid tot een dusdanige druk op deze service-eenheid dat de gebruiksondersteuning en beheer niet meer adequaat kon worden ingevuld. Hier waren aanvullende maatregelen nodig. Al met al heeft dit erin geresulteerd dat de incidentele transitiekosten hoger zijn uitgevallen. Echter, de structurele besparingen, die ambitieus waren ingezet op 2 0 % bij een generieke norm van 10%, liggen nog steeds op koers. Hierbij dient aangetekend te worden dat deze besparing afgezet dient te worden op de oorspronkelijke uitgangspunten.
40
Om invulling te geven aan het ontwikkelingsproces van het SCD en bovengenoemde uitdagingen aan te gaan zijn in het tweede deel van 2008 de volgende acties ingezet. Er is ingezet op de versterking van de communicatie richting eigenaren over het ontwikkeltraject SCD en over de verdere invulling van de verschillende rollen (eigenaar, klant, opdrachtgever, opdrachtnemer). Knelpunten bij de deelnemende organisaties zijn gedefinieerd en op basis hiervan zijn verbeteracties ingezet. Een onderzoek naar mogelijke innovaties en verdere standaardisatie is opgestart.
Wat zijn de kosten?
De basisbegroting 2008 van het SCD is in 2008 bij de l e en 2e marap gewijzigd. Naast het reguliere budget werd ook het transitiebudget opgenomen. De transitiekosten, aanvankelijk bij l e marap geraamd op € 3,6 miljoen, werd bij de 2 e marap bijgesteld n a a r € 5,2 miljoen en van een dekkingsvoorstel voorzien. De hogere kosten worden met name veroorzaakt door de extra kosten bij ICT. Voor de uitvoering van projecten uit het strategisch IP&A plan worden interne SCD-medewerkers ingezet. Om hun reguliere werkzaamheden uit te voeren was tijdelijke externe inhuur noodzakelijk. Dit was ook nodig omdat langere tijd dan voorzien meerdere systemen voor de verschillende klantorganisaties in productie moeten blijven. De realisatie van nieuwe projecten uit het IP&A plan deelprogramma I I en I I I ten behoeve van de gemeenten leidde tot een grote werklast voor de verander- en de beheerorganisatie dan gepland. Servicecentrum Drechtsteden (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 baten lasten nvt
nvt
saldo nvt
Begroting 2 0 0 8 baten lasten 33.553
33.553
saldo 0
Realisatie 2 0 0 8 Lasten baten 33.881
saldo
33.881
De totale lasten kwamen uit op € 33,9 miljoen. Dit is uiteindelijk € 0,3 miljoen hoger dan bij 2 e marap gemeld. Er werden per saldo voor € 0,5 miljoen meer aan kosten van drukkerij, frankeren etc. voorgefinancierd en aan de klantorganisaties doorberekend dan begroot. De kosten waren per saldo € 0,2 miljoen lager; huisvestingskosten en materiële kosten vielen lager uit. Kleine mee- en tegenvallers in de overige personele lasten en apparaatskosten vielen tegen elkaar weg. De lagere kosten hebben bij de baten tot een lagere onttrekking van € 0,2 miljoen uit de bestemmingsreserve SCD geleid. Met de deelnemers is een afspraak gemaakt over het vergoeden van hogere salariskosten die werden veroorzaakt bij de plaatsing van medewerkers in de nieuwe organisatie. Voor 2008 is dit bedrag € 0,48 miljoen. Een aantal bij het SCD begrote kosten in 2008 is betaald door de deelnemers aan het SCD en werden gedeclareerd bij het SCD. Dit betrof de kosten van schoonmaak, beveiliging en catering en de materiële kosten van ict-beheer. Voor de materiële kosten van ict-beheer zijn meer kosten gedeclareerd dan waar eerder afspraken over gemaakt zijn. De afronding van deze geclaimde materiële budgetten in het kader van het IPAprogramma I B heeft nog niet plaatsgevonden. Voor de afrekening hiervan is bij de lasten een bedrag van € 1,4 miljoen opgenomen.
41
0
j
2.10
Gemeentebelastingen Drechtsteden
Met ingang van 1juli 2008 voert Gemeentebelastingen Drechtsteden (GBD) de belastingtaken uit voor de gemeenten Dordrecht, Hendrik-ïdo-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. De opgelegde taken omvatten uitvoering van de Wet waardering onroerende zaken, heffing en invordering van gemeentelijke belastingen en taken aangaande bezwaar en beroep. In deze rekening wordt geen verantwoording afgelegd over de belastingopbrengsten van de vijf gemeenten omdat deze geen onderdeel uitmaken van de begroting van de GBD. Dit vindt plaats in een afzonderlijke "Verantwoording belastingopbrengsten GBD 2008" welke voorzien wordt van een zogeheten consolidatieverklaring van de daarvoor aangewezen accountant. W a t wilden w e bereiken in 2 0 0 8 ? In 2007 heeft de Drechtraad besloten de belastingtaken van vijf Drechtsteden onder te brengen in één organisatie, Gemeentebelastingen Drechtsteden. Deze organisatie maakt onderdeel uit van de GR Drechtsteden. Naast de opbouw van de organisatie was het zaak de productie en de dienstverlening gedurende de transitieperiode zoveel mogelijk op peil te houden. W a t hebben w e bereikt in 2008? GBD zorgt voor het verwerven van belastingopbrengsten voor de deelnemende gemeenten. Voor de belastingplichtigen in het Drechtstedengebied is GBD een dienstverlenende organisatie die - altijd in naam van de gemeenten - wegwijs biedt in de rechten en plichten op het gebied van de lokale heffingen en de Wet waardering onroerende zaken (WOZ). De organisatie was vanaf de beginperiode operationeel. Het niet beschikbaar zijn van een Drechtstedennetwerk voor de belastingapplicaties was de grootste drempel. De versnippering en de matige kwaliteit van bestaande systemen en databestanden vroeg in de tweede helft van 2008 veel aandacht en inzet. Daarbij werden de risico's aanmerkelijk vergroot door veel storingen en uitval. Ondanks deze tegenvallers werd het leeuwendeel van de databestanden succesvol opgewerkt. De vorming van een organisatie uit vijf verschillende gemeenten vroeg ook aandacht voor de medewerkers van Gemeentebelastingen Drechtsteden. Naast de concrete veranderingen, zoals reistijd, andere werkplekken en nieuwe collega's vroeg de omslag van een territoriale functie (gemeenteambtenaar) naar een functionele (belastingmedewerker) tijd en aansturing. Het samenbrengen van verschillende bedrijfsculturen was een extra uitdaging. Deze uitdaging is zowel door het management als door de medewerkers ter hand genomen. Het honderd-dagenplan, de safari door de Drechtsteden en twee inhoudelijke workshops zijn succesvol uitgevoerd. Dit blijkt ook uit een gehouden nulmeting van de tevredenheid van de medewerkers over de vorming van Gemeentebelastingen Drechtsteden. Ook het meedoen aan het Nieuwjaarsfestival van de Drechtsteden mogen we als positief signaal niet onvermeld laten. Wat hebben w e daarvoor gedaan? In de eerste helft van 2008 zijn de voorbereidingen voor de bundeling uitgevoerd. Hiertoe is onder verantwoordelijkheid van een kwartiermaker en een projectcoördinator een project gestart. Daarbij zijn in een daarvoor ontworpen projectplan de volgende aspecten in deelprojecten aangepakt: Fiscaal juridische aspecten (verordeningen c a . ) Personele en organisatorische aspecten (structuur, uitvoering sociaal plan) - . Contactfunctie (baliefuncties, postverwerking c a . ) ICT (systeemintegratie) Bedrijfsvoering (begroting, AO/IC, huisvesting)
42
Vanuit een ingesteld coördinatieteam (portefeuillehouder NDD, kwartiermaker, directeur dienstverlening, projectcoördinator) zijn de rapportages en beslispunten bij de Netwerkdirectie ingebracht. Beslispunten werden aan de onderscheidenlijke niveaus (Drechtraad, Drechtstedenbestuur, raden en colleges gemeenten, NDD) voorgelegd. Binnen de planning en begroting startte Gemeentebelastingen op 1juli 2008 in het gemeentekantoor van Sliedrecht. Deze datum markeerde een scherpe aandachtsverschuiving van ontwikkelen naar uitvoeren. Bedrijfsvoering Op organisatieniveau is na de totstandkoming veel aandacht besteed aan het uitlijnen van bedrijfsvoeringaangelegenheden. Voorbeelden: Afronden AO/IC project; Benoemen OR; Doorontwikkelen systematiek managementinformatie; Uitvoeren medewerkers tevredenheidsonderzoek; Starten en ontwikkelen gespreksplatform contramal (control en dienstverlening); Ontwikkelen verantwoordingssystematiek (b.v. consolidatieverklaring accountant). Naast het op stoom brengen van de verschillende interne aangelegenheden is er vooral gewerkt aan de voorbereiding van de verzending van de aanslagen gemeentebelastingen 2009. Ook zijn er de eerste stappen gezet om in 2009 tot een werkwijze te komen die op het gebied van kwaliteit en voortgang voldoen aan daartoe opgestelde prestatieindicatoren. Hoe hebben w e dat gemeten? Voor de totstandkoming van GBD is het plan van aanpak leidraad geweest. Dit plan van aanpak bestond uit 33 activiteiten, verdeeld over de hiervoor genoemde deelprojecten. Belangrijkste meetpunten daarin waren de kwaliteitseisen en de datum van gereedkomen. Het overgrote deel van de activiteiten werd binnen de gestelde normen afgerond. Vooral de ICT georiënteerde deelprojecten werden, vanwege de vertraging in de uitvoering van het IP&A-programma, later opgeleverd. W a t heeft het gekost? Gemeentebelastingen Drechtsteden (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 lasten baten saldo nvt
nvt
nvt
Begroting 2 0 0 8 baten saldo lasten 2.974
2.974
0
Realisatie 2 0 0 8 Lasten baten saldo 2.553
2.588
Toelichting Daar de GBD per 1juli 2008 is gestart, is er in feite sprake van een rekening over het tweede halfjaar 2008. De begroting 2008 bestaat daarom uit de ramingen voor het tweede halfjaar waaraan zijn toegevoegd de begrote transitiekosten. Onder de geraamde lasten is in de begroting 2008 voor een bedrag ad € 447.000 aan transitiekosten over het eerste halfjaar 2008 opgenomen. De werkelijke transitiekosten zijn beperkt tot € 356.000. In de reguliere exploitatie zijn incidentele kostenonderschrijdingen gerealiseerd van circa € 300.000 bij voornamelijk de directe uitvoeringskosten van de producten en de kosten van huisvesting. Resultaatbestemming Voorgesteld wordt het voordelig resultaat ad € 35.000 toe te voegen aan een te vormen bestemmingsreserve GBD, waarvoor een bovengrens geldt van € 150.000 ( 3 % van het begrotingstotaal op jaarbasis).
43
35
2 . 1 1 O n d e r z o e k c e n t r u m Drechtsteden W a t hebben w e bereikt? Het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) is per 1januari 2008 gestart als onderdeel van de GR Drechtsteden en heeft in 2008 een forse stap gezet in de regionalisering van haar'basispakket' aan producten. We hebben met de Drechtsteden gemeenten afspraken gemaakt over de statistische basisinformatie die we op een rij gaan zetten (kerncijfers Drechtsteden). En een aantal monitoren (onderwijs, sociaal, economie) zijn of worden op korte termijn geregionaliseerd. Daarnaast heeft het OCD met succes gewerkt aan haar bekendheid bij de Drechtstedengemeenten. Dat heeft geresulteerd in een groeiende stroom additionele onderzoeksopdrachten, vooral in de laatste maanden van het jaar. Omdat er sprake was van een overgangsjaar, heeft het OCD het eerste kwartaal van 2008 nog veel gewerkt aan opdrachten uit 2007. Verder heeft het OCD in 2008 een goede start gemaakt met het opzetten van haar kwaliteitssysteem. Er zijn 22 kwaliteitsacties afgerond, vooral gericht op een verbetering van de producten en een transparante en efficiëntere bedrijfsvoering. W a t hebben w e daarvoor gedaan? Voor de regionalisering van ons basispakket hebben we gebruik gemaakt van de bestaande ambtelijke en bestuurlijke overleggroepen. In samenspraak met Bureau Drechtsteden gebruiken we het ambtelijke overleg van de verschillende regionale programma's als platform en eerste contact voor de bespreking van de basisproducten. In dit overleg brengen we een eerste opzet voor het product in, waarna zonodig een afzonderlijk overleg van beleidsmedewerkers wordt gevormd om het product verder te ontwikkelen. Het definitieve product wordt daarna in het portefeuillehouderoverleg van dat programma bestuurlijk afgekaart. Om gemeenten kennis te laten maken met het OCD, is de directeur OCD bij de MT's van de Drechtsteden gemeenten langs geweest om een presentatie te geven over het OCD en haar (basis)producten. Daarnaast heeft het OCD in juni 2008 een conferentie georganiseerd over de Staat van de Drechtsteden. Deze conferentie is bezocht door 80 personen. De directeur OCD presenteerde hier de stand van zaken wat betreft de thema's economie en wonen. Daarnaast hebben we in ten behoeve van onze profilering 2008 twee nieuwsbrieven uitgebracht, waarvan één special over de conferentie. Verder is onze website vernieuwd en hebben we geregeld berichten op de intranetsites geplaatst over onderzoek of publicaties van het OCD. In 2008 hebben we diverse artikelen gepubliceerd. Voor een goede afstemming met onze opdrachtgevers is een klankbordgroep opgezet, bestaande uit contactpersonen van alle gemeenten. In deze groep bespreken we (de procedures voor) de ontwikkeling van het basispakket, de (coördinatie van) onderzoeksopdrachten en de kwaliteit van de dienstverlening van het OCD. Deze groep is in 2008 twee keer bij elkaar geweest. W a t heeft het gekost? Onderzoekcentrum Drechtsteden (bedragen x € 1.000) Realisatie 2 0 0 7 baten saldo lasten nvt
nvt
nvt
Begroting 2 0 0 8 baten saldo lasten 1.386
1.386
44
0
Realisatie 2 0 0 8 Lasten baten saldo 1.292
1.537
246
Toelichting De begroting van het OCD is gebaseerd op een maximale formatie omvang van 14,6 fte. Begin 2008 was het OCD echter nog niet op haar volle sterkte. In de loop van 2008 heeft het centrum drie nieuwe onderzoekers aangesteld. De formatie aan het eind van 2008 was 14.0 fte. Hierdoor hebben we in 2008 minder personeelslasten voor vast personeel dan begroot. Wel zijn er extra kosten gemaakt voor inhuur van onderzoekers en secretariaat, maar ook dan zijn de totale kosten voor personeel nog lager dan begroot. Daar tegenover staat dat we meer materiële kosten hebben gemaakt dan begroot en dat de kosten voor de dienstverlening van het SCD hoger uitgevallen zijn dan verwacht. Maar over het geheel genomen is er sprake van een positief lastensaldo van € 100.000. Het OCD heeft in 2008 € 150.000 aan inkomsten uit lopende opdrachten uit 2007, externe opdrachten en detachering. Door de activiteiten op lopende projecten heeft het OCD haar onderzoeksbudget niet volledig kunnen benutten. Dat is eenmalig het geval en is het gevolg van de overgangssituatie van het OCD. Resultaatbestemming Begin 2008 is gestart met het project Verval van buurten, waarin wij in opdracht van de gemeente Dordrecht in het kader van het onderzoeksprogramma van het Nicis Institute in samenwerking met Onderzoeksinstituut OTB (TU Delft) onderzoek doen naar de determinanten van het verval van buurten. De meeste activiteiten voor dit project vinden in 2009 plaats. Het budget wat voor dit project eind 2008 nog openstaat is € 24.400. Voorgesteld wordt om dit budget van € 24.400 naar 2009 over te hevelen. Van het resultaat wordt conform de notitie reserves en weerstandsvermogen € 100.000 toegevoegd aan de te vormen exploitatiereserve van het OCD. Het restant van € 121.600 zal terugvloeien naar de deelnemers, op basis van de verdeelsleutel aangegeven in onderstaande tabel. lOCD 2 0 0 8
Alblasserdam Dordrecht Hl Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht GR Drechtsteden
fte
104,30 831,03 114,89 186,07 138,23 231,77 362,80
%
5,30% 42,20% 5,83% 9,45% 7,02% 11,77% 18,42%
Teruggave bijdrage x € 1.000 6,4 51,3 7,1 11,5 8,5 14,3 22,4
121,6 | Totaal 1.969,09 100,00% 1 Totaal teruggave bijdrage aan i ? i fi 1 deelnemers ' Toevoeging Exploitatiereserve ' Bestemming project Verval van Buurten 24,4 Resultaat OCD 2 0 0 8 246,0 |
45
1
2 . 1 2 Algemene Dekkïngsmïddeien De algemene inwonerbijdrage van de gemeenten aan de exploitatie van de GRD, en het renteresultaat worden opgenomen als algemene dekkingsmiddelen. Lasten waar geen directe baten tegenover staan worden uit deze middelen gedekt. Realisatie 2 0 0 7 lasten baten saldo
Begroting 2 0 0 8 saldo baten lasten
4.040
2.450
7.729
3.689
4.995
2.545
Realisatie 2 0 0 8 lasten baten saldo 3.870
5.371
1.501
De overschrijding van de lasten wordt veroorzaakt door de gevormde voorziening van €1,4 miljoen op de vordering van Landsbanki. Deze extra lasten worden gedekt door een onttrekking aan de algemene reserve. De specificatie van de gerealiseerde baten is als volgt (bedragen x € 1.000): 1bedragen x € 1.000 Deposito's Rekening-courant Rente op investeringen Kosten Totaal Renteresultaat Algemene inwonerbijdrage Totaal
Begroting
2.450 2.545 4.995
Realisatie 1.860 391 555 -20 2.786 2.565 5.351
Toelichting: De uitgezette depositogelden hebben in 2008 gemiddeld 4 , 6 9 % rente opgebracht. In verband met de kredietcrisis worden de liquide middelen sinds november op de reguliere bankrekening van de BNG aangehouden. In 2008 zijn alle investeringen gefinancierd uit de beschikbare liquide middelen. Het rente-bestanddeel van de kapitaallasten wordt als baten in het renteresultaat opgenomen. Hiervoor wordt conform de financiële kadernota een rekenrente van 5 % gebruikt. Onderdeel van de kosten is € 13.000 voor de bijdrage aan de procedure die de gezamenlijk getroffen overheden voeren in verband met de vordering op Landsbanki. Aanwending Conform de begroting 2008 wordt de algemene inwonerbijdrage gebruikt voor de financiering van de programma's van Bureau Drechtsteden. Het renteresultaat wordt als volgt aangewend: 1bedragen x € 1.000 1Rente Manden Maken Toevoeging aan organisatie- en innovatiereserve SDD Dekking transitiekosten SCD Uitkering aan gemeente Papendrecht Toevoeging aan BLS-reserve Dekking kosten inburgering Toevoeging aan algemene reserve Totaal
Begroting
Realisatie
Verschil
650
660
+ 10
200
200
1.299 177 124
1.299 177 152 249 49 2.786
2.450
46
+ 28 + 249 + 49 + 336
De in de verschil-kolom opgenomen bedragen zijn de voorstellen tot bestemming van het aanvullende renteresultaat: Rente Manden Maken wordt volgens de verordening Investeringsfonds aan het fonds Manden maken toegevoegd. Conform de begroting is hiervan € 150.000 gebruikt voor de dekking van de kosten van administratie en beheer. Conform de afgesloten overeenkomst Besluit Locatiegebonden Subsidies wordt de gerealiseerde rente toegevoegd aan de bestemmingsreserve BLS. De dekking van de inburgeringskosten is toegelicht in hoofdstuk 2.6. Voorgesteld wordt de resterende rentebaten toe te voegen aan de Algemene reserve. De aanwending van de algemene inwonerbijdrage is als volgt (bedragen x € 1.000): 1 Programma Bestuur Economie en bereikbaarheid Fysiek Sociaal Totaal
Begroting 809 760 699 277 2.545
Realisatie 943 749 698 175 2.565 |
Vorming reserve netwerkontwikkeling Voorgesteld wordt een deel van het rekeningresultaat, € 1,5 miljoen, te gebruiken voor het vormen van een reserve netwerkontwikkeling. Uit die reserve worden in 2009 kosten gedekt voor de verdere versterking van de regionale samenwerking en netwerkorganisatie, waaronder: versterken regionale samenwerking en strategieontwikkeling verbeteren raadsinformatie, regiogriffie; versterken concern-directie GRD; versterken control & compliance functie; uitwerken beheersstructuur ROM-D; verbeteren medezeggenschap en ARBO-coördinatie; proceskosten brede doorlichting. Voor een groot deel betreft dit structurele kosten, waarvoor dan ook structurele dekking moet worden gevonden. Die dekking kan komen uit: structurele opbrengsten uit de brede doorlichting; extra bijdragen door de gemeenten; interne doorberekening naar de GRD-dochters (wat indirect leidt tot een hogere bijdrage van gemeenten). De Drechtraad ontvangt hiervoor in 2009 inhoudelijke voorstellen, en voorstellen voor (structurele) dekking. Voor 2009 kan de nu voorgestelde reserve netwerkontwikkeling als dekking dienen. De vorming van de reserve netwerkontwikkeling vindt plaats door een verlaging van de uitbetaling van het rekeningresultaat 2008 aan de gemeenten, met in totaal € 1,5 miljoen, verdeeld op basis van inwoneraantallen: 1bedragen x € 1.000
1Alblasserdam 1 Dordrecht Hendrik-Ido-Ambacht Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht Totaal
Bijdrage aan reserve netwerkontwikkeling 108 677 j 144 181 137 254 1.500
47
VERPLICHTE PARAGRAFEN
3.1 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen wordt gedefinieerd als het vermogen om niet-structurele financiële risico's op te vangen. Het weerstandsvermogen bestaat uit de weerstandscapaciteit in relatie tot de risico's waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of verzekeringen zijn afgesloten. Weerstandscapa eiteit De weerstandscapaciteit bestaat uit het aanwezige eigen vermogen in de vorm van algemene reserves en bestemmingsreserves. In december 2007 is door de Drechtraad de nota reserves en weerstandscapaciteit vastgesteld. In de nota is het gewenst niveau van weerstandscapaciteit van de GR Drechtsteden aangegeven, waarbij de relatie is gelegd tussen de bij de GRD en de deelnemende gemeenten benodigde reserves. Uitgangspunt is daarbij dat elke GRD-dochter, naast de programmareserves, over een exploitatiereserve beschikt van 3% van de totale apparaatskosten, met een minimum van € 100.000. De exploitatiereserves worden gevormd en gevoed uit de respectievelijke exploitatieresultaten. Op GRD-niveau is daarnaast nog een beperkte algemene reserve. Nog niet bij alle GRD-dochters is de exploitatiereserve gevormd. In hoofdstuk 4.4 is een overzicht en toelichting van de per ultimo 2007 aanwezige reserves opgenomen. Risico's Vordering Landsbanki GR Drechtsteden heeft eind 2008 een vordering van € 7,0 miljoen bij Landsbanki in IJsland. Deze vordering komt voort uit een deposito waarvan het bedrag door Landsbanki niet is teruggestort doordat de bank niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. Over het aandeel dat uiteindelijk nog geïnd kan worden bestaat veel onzekerheid. De inzichten ten tijde van het opstellen van de jaarrekening laten een uitkeringspercentage zien van 8 0 % . Conform afspraken met de accountant en toezichthouder is een voorziening gevormd van € 1,4 miljoen, ten laste van het resultaat 2008. Er is een risico dat die voorziening niet hoog genoeg blijkt. Bureau Drechtsteden De jaarlijkse schommelingen in het exploitatieresultaat worden normaliter opgevangen door toevoegingen of onttrekkingen aan de exploitatiereserve BDS. De omvang van die reserve is echter nihil. Een negatief exploitatieresultaat kan dus niet door een onttrekking uit de reserve worden opgevangen. Manden Maken Er is nog geen zekerheid over de omvang van de bijdrage van de Provincie Zuid-Holland. Indien die bijdrage achterblijft bij de gebudgetteerde totale bijdrage van € 25 miljoen, bestaat een risico voor de continuïteit van de uitvoering van het vastgestelde programma. Sociale Dienst Drechtsteden Per 1januari 2007 zijn de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de nieuwe Wet Inburgering in werking getreden. De budgetten voor de uitvoering van deze wetgeving zijn gebaseerd op door het Rijk hiervoor beschikbaar gestelde bedragen. Er is geen zekerheid over de toereikendheid van deze budgetten. Het budgetrisico op de WMO ligt gedeeltelijk bij de gemeenten (ex WVG voorzieningen) en gedeeltelijk bij de SDD (huishoudelijke verzorging). Er een risico op een tekort op het WMO-budget, met name bij de huishoudelijke hulp. Over de omvang en hoogte van de eigen bijdragen van cliënten in de huishoudelijke verzorging bestaat onzekerheid. Op pagina 26 is dat nader toegelicht. In de Bestuurscommissie SDD zijn besluiten genomen over de maatregelen, die de kosten moeten beheersen en voor dekking van mogelijke tekorten moeten zorgen. Om
48
dat laatste risico op te vangen heeft de SDD een WMO reserve met een bovengrens van € 5,0 miljoen. Op de uitvoering van de Wet Inburgering lopen gemeenten een prijsrisico op inburgeringstrajecten. Dit prijsrisico heeft de SDD overgenomen van de gemeenten. Om dit risico op te vormt de SDD een reserve WI met een maximale omvang van € 800.000. Ook voor de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand wordt uitgegaan van de desbetreffende beschikkingen van het Rijk. Deze budgetten laten een dalende tendens zien die samenhangt met de landelijke daling van het aantal bijstandsgerechtigden. De economische recessie zal echter een toenemend beroep op de inkomensondersteunende maatregelen van de SDD laten zien, wat in eerste instantie zal kunnen worden opgevangen door de gevormde reserve Inkomensdeel WWB. De economische teruggang zal ook leiden tot een grotere aanspraak op het minimabeleid en op de schuldhulpverlening. Bij de vorming van de SDD is het minimabeleid van de deelnemende gemeenten geharmoniseerd. Het risico van een eventuele budgetoverschrijding als gevolg van de harmonisatie ligt bij de SDD. De langdurigheidstoeslag gaat vanaf 2009 vanuit de budgetten minimabeleid worden verstrekt, maar de begroting is daarop nog niet aangepast. Met de deelnemende gemeenten zijn afspraken gemaakt over het opvangen van financiële over- en onderschrijdingen. Ingenieursbureau Drechtsteden Het resultaat van het Ingenieursbureau Drechtsteden wordt vooral bepaald door de hoogte van de omzet. Met de eigenaren, de gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht, zijn over de omzet garantie-afspraken. Daarnaast zijn de positie en vooruitzichten van het Ingenieursbureau gunstig, maar er is een risico dat het gunstige beeld zich niet voortzet. Voor het opvangen van schommelingen in het resultaat is een exploitatiereserve gevormd, met een maximum van € 100.000. Servicecentrum Drechtsteden Het SCD is in 2008 van start gegaan. De transitie-inspanningen en -kosten om te komen tot een éénduidige dienstverlening van het gewenste kwaliteitsniveau zijn aanzienlijk. Ook in 2009 en 2010 zijn er nog transitiekosten. Inmiddels zijn er besluiten genomen deze kosten te beheersen en te dekken. Er is een risico dat de transitiekosten uiteindelijk hoger uitvallen. Bij de vorming van de SCD zijn afspraken gemaakt over de afhandeling van de financiële consequenties voor de SCD-eigenaren. Het hiervoor in 2008 afgesloten financieel arrangement is door de besturen van de acht betrokken organisatie vastgesteld. Bij de afrekening over 2008 is gebleken dat een aantal partijen extra claims hebben ingediend, die niet zijn opgenomen in het financieel arrangement, of die gebaseerd zijn op een andere interpretatie van het financieel arrangement. Deze extra claims zijn niet in de jaarrekening 2008 opgenomen. Er is een risico dat de extra claims toch geheel of gedeeltelijk (moeten) worden gehonoreerd, wat tot extra lasten voor het SCD kan leiden. Aangezien het financieel arrangement een afspraak is van de acht betrokken organisaties, zullen deze mogelijke extra lasten door de organisaties gezamenlijk worden opgebracht. Bij de afrekening van de kosten van IP&A deelprogramma I B , de toekomstige geïntegreerde ICT-infrastructuur, is vastgesteld dat het totaal van de door de deelnemers en het SCD gemaakte exploitatielasten ruim hoger ligt dan in de SCD-begroting opgenomen. In de jaarrekening 2008 zijn deze hogere kosten in zijn geheel, tot een bedrag van € 1,4 miljoen verwerkt. Vastgesteld moet nog worden wat de samenstelling is van deze (hogere) kosten en of ze in lijn zijn met de oorspronkelijke kostenopgaven van de deelnemers. Eerst na deze analyse zal tot feitelijke vergoeding worden overgegaan. Er is een risico van een structurele doorwerking van de hogere kosten.
49
3.2 Bedrijfsvoering De paragraaf bedrijfsvoering geeft inzicht in de ontwikkelingen en de belangrijkste realisaties van de beleidsvoornemens op het gebied van bedrijfsvoering. De bedrijfsvoering bestaat uit alle beherende, verantwoordende en controlerende activiteiten die de organisatie in staat stellen de voorgenomen programma's en prestaties zo effectief en efficiënt mogelijk te realiseren. Voor de bedrijfsvoering is het xin control' brengen van concern en onderdelen de belangrijkste doelstelling. x In control zijn' betekent het hebben en hanteren van goede informatievoorziening en sturingsmechanismen, waarmee een goede uitvoering van de programma's wordt bereikt. V o o r d e inrichting van de bedrijfsvoering is in de afgelopen periode een aantal verordeningen en kaders vastgesteld. Verordeningen en kaders worden aangevuld en uitgewerkt, waarbij, mede op basis van de eerste ervaringen, een nadere invulling wordt gegeven aan de wijzen en tijdstippen van informatievoorziening en besluitvorming. Planning en Control In 2007 zijn door de Drechtraad de verordeningen 212 en 213, het financieringsstatuut, de notitie reserves en weerstandsvermogen, het controleprotocol 2007 en 2008 vastgesteld, en is een auditcommissie ingesteld. In 2008 is de notitie activeren en afschrijven door de Drechtraad vastgesteld. Intern zijn nota's opgesteld over de inrichting van de P&C-cyclus, over begrotingswijzigingen en tussentijdse rapportages (maraps). In 2008 zijn twee bestuurlijke maraps opgesteld die zijn behandeld in de Drechtraad van september 2008, respectievelijk december 2008. De marap bevat een tussentijdse rapportage en bijgestelde prognoses over de jaaruitkomsten. Gestart is met een periodiek regionaal controllers-overleg tussen de concerncontrollers van de gemeenten en van de GRD. Naast informatie-uitwisseling en het bespreken van regionale ontwikkelingen geeft het overleg de controllers de mogelijkheid hun bestuursadvisering voor te bereiden. Intern is er periodiek overleg tussen de controllers van de GRD-dochters en de concerncontroller. Er is voor gekozen de GRD concern-controlorganisatie lean en mean in te richten, waardoor de algemene overhead kan worden beperkt. Daarmee ontstaat wel het gevaar dat op concernniveau onvoldoende capaciteit beschikbaar is om de organisatie in control te krijgen en te houden. Door Deloitte is eind 2008 een advies uitgebracht met een stappenplan voor het verbeteren van de control en de informatievoorzieningen. Ook in de managementletter bij de interimcontrole 2008 is op basis van de bevindingen een aantal verbeterpunten geformuleerd. In 2009 worden de verbeterpunten planmatig uitgewerkt en geïmplementeerd. Binnen de GRD-dochters is de interne P&C-cyclus uitgewerkt, afgestemd op de eigen bedrijfsvoering. Bureau Drechtsteden heeft naast de reguliere budgetoverzichten twee tussentijdse rapportages opgesteld. De Sociale Dienst heeft een aantal real-time indicatoren en maandrapportages over de uitvoering van de belangrijkste werkprocessen, en managementrapportages per kwartaal, die ook aan de BC SDD worden aangeboden. Het Ingenieursbureau heeft de interne managementinformatie sterk verbeterd, tot een dashboard waarvan de informatie maandelijks intern beschikbaar wordt gesteld. Voor verder informatie over de ontwikkelingen van de bedrijfsvoering bij de GRDdochters wordt verwezen naar hun afzonderlijke jaarverslagen.
50
Personeel & Organisatie In 2008 is gewerkt aan de totstandkoming van een HRM programma dat een gezamenlijk HRM kader biedt voor alle Drechtsteden organisaties. Hiermee is een aanzet gegeven voor de verdere uitwerking en ontwikkeling van de volgende thema" s: Functiebouwwerk Arbeidsmarktbeleid Personeelsgesprekken Competentiemanagement Gezondheidsbeleid Opleiden en Ontwikkelen Leiderschap Leeftijdsfasebewust Personeelsbeleid Integriteit Gelet op de specifieke omstandigheden en behoefte van de GRD organisatie is er een tweetal onderwerpen uit dit programma naar voren gehaald, t.w. Gezondheidsbeleid en Beleid inzake Ongewenste Omgangsvormen en bevindt zich in een ver gevorderd stadium van het besluitvormingstraject. Voor alle medewerkers van het IBD is er eind 2008 een gedragscode vastgesteld. In de loop van 2008 is ook het grootste deel van het besluitvormingstraject rondom het Functiebouwwerk Drechtsteden belopen. Deze besluitvorming zal in 2009 worden afgerond waarna de implementatie volgt binnen de GRD. Dit Functiebouwwerk biedt een transparant, logisch, overzichtelijk en compact systeem waarin alle medewerkers een herkenbare functie hebben en waarmee leidinggevenden zich ondersteund weten voor het realiseren van de organisatiedoelen en persoonlijke ontwikkeling. Operationeel HRM Het gemiddeld ziekteverzuim over 2008 was 5,72% (inclusief zwangerschap). Met betrekking tot het aantrekken van nieuw personeel ondervindt de GRD geen grote problemen, behalve bij een aantal specifieke functies zoals bij het IBD en schuldhulpverlening van de SDD. Op het gebied van arbeidsomstandigheden is het besluit genomen in de eerste helft van 2009 een risico inventarisatie en analyse te laten uitvoeren op alle locaties van de GRD. Tevens is er besloten een medewerkerstevredenheidsonderzoek in het eerste kwartaal van 2009 te laten uitvoeren. Medezeggenschap Met de in 2008 ingestelde Centrale Ondernemingsraad (COR) voor het overkoepelende GRD niveau is een volgende stap gezet in de professionalisering en optimalisering van de medezeggenschap van de GRD. Huisvesting In 2008 is de verbouwing gereed gekomen van het kantoorpand Noordendijk 248 (het Dienstengebouw) en van het kantoorpand Hellingen, Spuiboulevard, Spuiweg (de Hellingen). Beide panden staan in Dordrecht. Het Ingenieursbureau is in april 2008 verhuisd naar de Hellingen; in het tweede kwartaal van 2008 heeft het Servicecentrum het Dienstengebouw betrokken. In de gemeentehuizen van de Drechtsteden-gemeenten zijn Servicepleinen ingericht voor de dienstverlening van het SCD ter plekke. Gemeenbelastingen Drechtsteden is per 1juli 2008 gestart in het gemeentehuis van Sliedrecht. Het Onderzoekcentrum is in oktober 2008 verhuisd naar het gemeentehuis van Zwijndrecht.
51
3.3 Financiering De Drechtraad heeft in 2007 het financieringsstatuut vastgesteld. Het financieringsstatuut is in overeenstemming met de bepalingen van de Wet Financiering Decentrale Overheden (FiDO). In het treasurystatuut zijn de doelstellingen van de financiële functie aangegeven en uitgewerkt: beheren van financiële risico's; zorgdragen voor effectief en efficiënt kasbeheer; minimaliseren van de financieringskosten; zorgdragen voor een goed relatiebeheer. Inmiddels is vastgesteld dat het financieringsstatuut niet meer voldoet, mede door de ontwikkelingen in de kredietcrisis. In 2009 wordt een nieuw financieringsstatuut op- en vastgesteld. Die ervaringen hebben er ook toe geleid dat het Drechtstedenbestuur tijdelijk stengere eisen heeft gesteld bij het uitzetten van gelden, dan in het financieringsstatuut opgenomen. Zo is een beperkte lijst vastgesteld met partijen waarbij geld kan worden uitgezet; die partijen moeten aan een hogere rating voldoen. Financiële risico's Renterisico's kunnen worden onderscheiden in het renterisico van de vlottende schuld en dat van de vaste schuld. In de Wet Fido zijn normen gesteld voor kortlopende financieringsmiddelen en het renterisico op de vaste schuld. De gemeenschappelijke regeling is verplicht eens per kwartaal aan de toezichthouder (Provincie Zuid-Holland) een rapportage te verstrekken over de liquiditeitspositie. GR Drechtsteden had in 2008 voldoende liquide middelen, waardoor geen kortlopende of langlopende financieringsmiddelen zijn aangetrokken. Kredietrisico's Kredietrisico's kunnen zich op twee manieren manifesteren. Ten eerste is er risico dat wordt gelopen op verstrekte leningen en uitgezette beleggingen. Deze risico's worden door de Wet Fido ingeperkt door middel van te stellen voorwaarden aan marktpartijen en financiële producten. In het financieringsstatuut is hiertoe opgenomen dat partijen moeten beschikken over een A-rating volgens Standard & Poors, of een A2-rating volgens Moody's. Daarnaast kunnen uitzettingen plaatsvinden bij deelnemende gemeenten en bij woningcorporaties aangesloten bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Verder is een kredietrisico aan de orde bij borgstellingen. Alle in 2008 uitgezette gelden zijn gedaan bij financiële marktpartijen die aan de gestelde voorwaarden voldeden. Ook bij een deelnemende gemeente zijn gelden uitgezet. GR Drechtsteden verstrekt geen borgstellingen.
3.4 Onderhoud kapitaalgoederen De Drechtraad heeft in de vergadering van december 2008 de notitie activeren en afschrijving vastgesteld. In de notitie is vastgesteld wanneer activa worden gevormd en op welke wijze afschrijvingen plaats vinden en met welke termijnen. GR Drechtsteden heeft kapitaalgoederen in de vorm van een investering in de kantoorpanden die worden gebruikt voor huisvesting van Sociale Dienst, Ingenieursbureau, en Servicecentrum. GRD sluit met de eigenaar, de gemeente Dordrecht, een huurcontract voor de periode van 15 jaar. Voor de kantoorpanden wordt in de loop van 2009 een MeerjarenOnderhoudsPlan opgesteld op basis waarvan preventief onderhoud zal plaatsvinden en de jaarlijkse onderhoudskosten kunnen worden vastgesteld en beheerd. Dejaarlijkse kapitaal- en onderhoudslasten worden op basis van het aantal formatieplaatsen omgeslagen naar de gebruikers van de panden, en zijn dus opgenomen in de begrotingsprogramma's van desbetreffende GRD-dochters.
52
Daarnaast heeft de GRD ICT-activa, en investeert de komende jaren verder daarin. Het Service Centrum exploiteert de regionale ICT-infrastructuur en stelt deze beschikbaar aan de deelnemende gemeenten, de regio Zuid-Holland Zuid, en de GR Drechtsteden zelf. Dejaarlijkse kapitaals- en onderhoudslasten zijn in het begrotingsprogramma van het SCD verwerkt. Voor onderhoud en vervanging worden planningen opgesteld. Verder heeft de GRD activa in de vorm van investering in de gebouwinrichting, zoals meubilair, en in software bij de Sociale Dienst en bij het Ingenieursbureau.
3.5 Rechtmatigheid In december 2007 is door de Drechtraad het controleprotocol 2008 financiële rechtmatigheid vastgesteld. Op basis van het controleprotocol zijn interne controles uitgevoerd die de accountant uit hoofde van zijn wettelijke taak heeft beoordeeld. Begrotingsrechtmatigheid. Volgens bijlage 2 van het controleprotocol zijn nadelige verschillen > € 100.000 mogelijk niet rechtmatig. Beneden deze drempel is sprake van begrotingsrechtmatigheid. Niet van invloed op de strekking van de accountantsverklaring zijn bovendien verschillen veroorzaakt door: I. Onjuist programma, product of budget II Onjuist begrotingsjaar I I I Extra kosten gedekt door baten c.q. minder baten gecompenseerd door minder kosten IV Extra kosten of minder baten, tijdig gesignaleerd V Extra kosten of minder baten, achteraf onrechtmatig; VI Extra uitgaven door hogere doorbelasting vanuit de kostenplaatsen VII Fout in de begroting. Financiële mutaties die het gevolg zijn van het inbrengen van de boekwaarden per 1januari vallen buiten de controle op financiële rechtmatigheid. De verschillen > € 100.000 zijn volgens hoofdstuk 4.2 (de staat van baten en lasten ) bij de volgende programma's aanwezig: 1 Omschrijving programma 1Bestuur
1Verschil ( x € 1.000) 1.355
1Economie, bereikbaarheid en toerisme
100
1Fysiek
292
1Sociaal
489
1Sociale Dienst Drechtsteden
Ingenieurs 1 bureau Drechtsteden |
3.109
303
Toelichting
De hogere lasten worden gecompenseerd door extra baten. € 1,2 miljoen betreft mutaties in de BLS-reserves Lasten De hogere lasten worden gecompenseerd door extra baten. Betreft lasten en baten RPV De lagere realisatie staat in Baten verband met lagere lasten Lasten De hogere lasten worden gecompenseerd door extra baten. Dit betreft FES-gelden. Lasten | De hogere lasten worden gecompenseerd door extra baten. Extra baten zijn met name WMO-middelen voor €3,4 miljoen Lasten 1 De hogere lasten worden gecompenseerd door extra baten, in de vorm van een |
1Lasten
53
1 Advies inzake begrotingsrecht -matigheid 1Rechtmatig
Rechtmatig
1
Rechtmatig
1
Rechtmatig
Rechtmatig
1
Rechtmatig
I
I Service centrum
328
1 Gemeentebela stingen 1Algemene dekkingsmidde len
386 1.145
1hogere omzet 1Lasten I De hogere lasten worden gecompenseerd door extra baten. Betreft voorgefinancierde en doorberekende materiële lasten De lagere realisatie staat in Baten verband met lagere lasten Lasten Hogere lasten € 1,4 miljoen ivm de getroffen voorziening op de vordering Landsbanki. Mogelijke noodzaak voor deze i voorziening is tijdig gesignaleerd, onder andere via de raadsinformatiebrief van 11 december 2008 |
I Rechtmatig
Rechtmatig Rechtmatig
Bij de investeringen zijn geen nadelige verschillen > € 100.000 te melden. Geconcludeerd w o r d t dat de financiële mutaties op basis van het controleprotocol voldoen aan begrotingsrechtmatigheid. Sociale Dienst Drechtsteden De SDD voert voor de gemeenten een aantal regelingen uit. De accountant voert hierop een afzonderlijke controle uit en geeft per gemeente een accountantsverklaring over deze overgedragen regelingen. Dit wordt ook wel de consolidatieverklaring genoemd. De gemeenten gebruiken de accountantsverklaring voor de eigen jaarrekening en SISAverklaring. Aangezien de desbetreffende baten en lasten (ook) via de begroting van de GR Drechtsteden lopen hebben de bevindingen van de accountant ook consequenties voor het oordeel over de jaarrekening van de GRD. De accountant is t o t een goedkeurend oordeel gekomen. Bij het onderdeel WMOhuishoudelijke hulp is daarbij een onzekerheid vastgesteld over de rechtmatigheid van een aantal betalingen. Dit is toegelicht in hoofdstuk 2.6. Servicecentrum Drechtsteden Het SCD voert met ingang van 1 april 2008 een groot aantal financiële beheershandelingen uit voor de acht klantorganisaties. Uit het oogpunt van doelmatigheid heeft de accountant één controlesystematiek op deze beheershandelingen ontwikkeld. Specifiek betreft het de processen Personeel, Kosten, Administratie & Vastlegging, en Betalingen. Op basis van de controle geeft de accountant voor elke klantorganisatie een afzonderlijk rapport van bevindingen af. Dit wordt ook wel de systeemverklaring genoemd. De klantorganisaties gebruiken die voor de eigen rechtmatigheidstoets.. Ook de GR Drechtsteden heeft als klantorganisatie een rapport van bevindingen over de financiële beheerbehandelingen bij het SCD ontvangen. Uit de bevindingen blijkt dat de desbetreffende financiële transacties rechtmatig zijn verwerkt. Gemeentebelastingen Met ingang van 1j u l i 2008 voert Gemeentebelasting Drechtsteden de belastingtaken uit voor de gemeenten Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. De accountant voert een afzonderlijke controle uit op de belastingopbrengsten en geeft per gemeente een accountantsverklaring af. De gemeenten gebruiken de accountantsverklaring voor de eigen jaarrekening. De accountant is t o t een goedkeurende verklaring gekomen. Aangezien de belastingopbrengsten niet via de begroting van de GR Drechtsteden lopen, hebben de bevindingen van de accountant overigens geen consequenties voor de rechtmatigheidspositie van de GRD.
54
1
GR Drechtsteden Aanvullend aan de hiervoor genoemde specifieke acties bij de GRD-dochters is er voor de GR Drechtsteden een interne controle uitgevoerd naar de rechtmatigheid van inkomsten en uitgaven, inclusief de uitgaven van Manden maken, en de naleving van de financiële verordening 212. Conclusie daarbij is dat de gecontroleerde onderdelen voor 2008 rechtmatig zijn.
55
4. 4.1
Jaarrekening Balans (bedragen x € 1.000)
1 ACTIVA
per
per
31/12/2008 31/12/2007 Vaste activa Immateriële vaste activa - Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio - Kosten van onderzoek en ontwikkeling Materiële vaste activa - Investeringen met een economisch nut gronden uitgegeven in erfpacht - overige investeringen met een economisch nut - Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut Financiële vaste activa - Kapitaalverstekking aan: - deelnemingen - gemeenschappelijke regelingen - overige verbonden partijen - Leningen aan: - woningbouwcorporaties - deelnemingen - overige verbonden partijen - Overige langlopende leningen u/g - Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer - Bijdragen aan activa in eigendom van derden
0
0
24
0
0
0
29.795 0
5.719 0
0 0 0
0 0 0
0 0 795 3
5.600
0 0 0 6 0
0
0
36.217
5.725
0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0
Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar -Vorderingen op openbare lichamen - Verstrekte kasgeldleningen - Rekening-courantverhoudingen met niet-financiele instellingen - Overige vorderingen - Overige uitzettingen
17.846 0 0 487 0
16.905 57.000 0 5.547 0
Liquide middelen - Kassaldi - Bank- en girosaldi
0 35.380
0 0
Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden - Grond- en hulpstoffen: - niet in exploitatie genomen bouwgronden - overige grond- en hulpstoffen - Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie - Gereed product en handelsgoederen - Vooruitbetalingen
Overlopende activa - Van Europese of Nederlandse overheden nog te ontvangen voorschotbedragen specifieke uitkeringen - Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen
0
0
19.635
11.217
Totaal vlottende activa
73.347
90.669
109.564
96.393
Totaal activa
56
PASSIVA
per
Per
31/12/2008 31/12/2007 Vaste passiva Eigen vermogen - Algemeen reserve - Bestemmingsreserves - Nog te bestemmen resultaat Voorzieningen - Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's - Onderhoudsegalisatievoorzieningen - Door derden beklemde middelen met een specifieke aanwendingsrichting
300 29.084 5.838
-106 22.922 11.781
0 0 3.172
0 0 3.214
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer - Obligatieleningen - Onderhandse leningen van: - binnenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen - binnenlandse banken en overige financiële instellingen - binnenlandse bedrijven - overige binnenlandse sectoren - buitenlandse instellingen, fondsen, banken, bedrijven en overige sectoren - Waarborgsommen - Verplichtingen uit hoofde van financial lease-overeenkomsten waarborgsommen Totaal vaste passiva
38.394
37.811
Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter één dan jaar - Kasgeldleningen 0 - Bank- en girosaldi 0 - Overige schulden 17.368
0 1.400 5.817
Vlottende passiva
Overlopende passiva - Overlopende verplichtingen - Van Europese of Nederlandse overheidslichamen ontvangen, nog te besteden specifieke uitkeringen - Overige vooruitontvangen bedragen Totaal vlottende passiva
Totaal passiva
57
14.184 35.640
12.771 35.797
3.979
2.797
71.171
58.582
109.564
96.393
(NOLO r^lT)
CO CX> f N
VDCJiLnrMGOOOVOi
sz u •M IA lm ro Q) .n
( N i - < r o r H r o v o o o o u D o o O i H cx> o ^ r ' CM vo o M (N i n ' f>j TH ^
o n ^ t ^ o^ TH ( N O f s
n co i n N m st- ro -r-i m vo
UO O
^
r o o o o o v o o o o ^ t
CO VO tH VO ^J"
cNOLncnvoco\j-r\j O l O H N L O H L n l -
rs
m
\J"
rs 01
> c
i n H O f o c o i j H n o c D H ' t o f i O O W O C ^ C O M D O
ÜJ
^ ^ ' ' ' <x>
ro
'
^ có
c (U *-> (A ra
Ec
00
00
f*
vo o
" ^ c ^ m r o r o o o o o c n o o o m *t m xt en r4 rs oo
hs , - i TH tN
ro
^o
CÓ
in N
o\ vo
oocnrotNxt-vovDOOrHrofNJVDCh vovocnmvoororo co i n cr>
M o N h H \ f H i A \ r co i n CNco <^ N ^ H f M i n C J ^ N C O ro rM fN ^ ro M N
in o o o o
\ r o < n r N j r s r s o o o i n o o o r s cn vo Nf ro fs vo o co fN rs \ f vo en cn rN cn rs ^t ^ co vo vo ' ' ' rs ' ro g^
r o o r a N - o r s o o o i n o o ^ t r s o vo co ro vo co f^rs ro vo TH p j er» \f °^vo rs vd rs 'op
o o
i D O ^ N C n O i N N O C O N f
r N J o c o ^ r o o o o o i n o o o o ^ cn vo- co ro co m i s vo *H CN
oo n
-
vo co
o»»
t H o > i n r o r o T H O o o c n o o \ r v o H i n ^ t n N o rs rs ^ o H H tM rs ro cr> is, KD Kt
o c ^ c n H h c n ^ n o H c o h H M \j-ocnrNvOhsinm o co m h ^ covocx>oJfNcoin
ra 4-1
w ro s £}
00
ro ^t •
f N i o \ f H N n H m o c M n ^ i n ^ rsvocnrochr^rNrN i x ro \ i - h* co h H co o^ H rs oo ro f ^ ^ m
.2 c
o o o o o v o o o o o o o o v o VO VO O vo CN y>
rN rN cx> CN <<*
rocorH(N\froinro
fN TH
r-H-^VDfÓcd
fOtNrHxt,
vo
ro
cn *$
is
VO VO 0*
vors co cnvo o cn rocnco
r H O O O O O O < < t O
cd
O
rs
N
cn N
3c
U (D < -M ^ W
ra
n o n i n i O f N N h o n ^ u ) ^ H Nvocn^hfOO^fN i n h co N a roiDvo-tcrihOH i n cn ro -sf ,$• VO VO T-H ( N \f- co ro co in
m o o o o r ^ o o o o o o ^ v o CJ> vo rs (v) CT> °^ o cd r»" K-
o
rs IN in
cd fM
o \t- co ^t in h H N N N
\D H
en « e '43 O
o o o
h
c
O) dj
X c
ra
M O VO Tt
•
•*>
ra i E c
O
r\j rN rH i n
c o o ^ T j - n f N i N N r n o o o M n
1 3 ra •
i n o rg o o « r-s o ro o
00
S
o ro vó o
Ch
^
o 00
in
o N 0)
c
cv
"i
>
U)
U)
ü
CU
E CU 4->
(A CJ
4J
ja 0) > c o <w
°"8
x: ro ra
ra IE
C
ra
>
o a
sf
o
l
c
N
o o
vn
m c
ro (/)
o o
in
(N O
o
C CD 4-» W
+J
cd
•+
T5 CU JD
4->
^ rH
IS 00 H
H C O H N ' t V D H C O
en ro
fö jQ
o vo
O ^
O D ^ r M O O O O f M O l N r O O O O O H C 0 H O ^ D t \ f M ( M 0 0 O fN)(NintNVOfNNHVO fs,
CU
CU
O - ^ O O O O f N J O O O O O O V O •^ rH vo o ro o ^t \ f CNJ rvj TH en I S
^
C (U ro
(A C 4-»
O
en
E i_
c (L) 'U VO C 3
CO
^
4-1
4-»
3
c (U
-o c O) cu
v- u •
Q
E 13
WI
_ J CO
o
- 1 - JZJ 4-J X I
4-1
^ x : •£ in
> ro ra
en u
u
4-J
x3 cu cu JZ
5
Ol C CU
o 5 EQ Q ? P -M 1 ^ cu cu c ccu -Q 5 cu u c C CU Q ro u u CU ro cu N IS 31 ro ro ni _ c & . y W QJ CU D . > "u ' u cu m ai O tn o O CU c O » - (U C UJ Ü_ L0 L0 O
h
> c c 7^ cu cu
O
E
3
CU
E
cu
i«I t i ^ Q
ro .o
ro
'Sa O £ EQ
CU s_
5-° ^ c ro cu E QJ
3
CU
CU Q
ro «'
3 -rr| o° in5 ^->' rou w"roo <^J
flj j 5 u > o O o o CÜ 21 HI U_ CO L0
II
C 3 dj X3 CU - M
_,_, cn u c * i }= c cu -F. 3 ro cj .y CU ro CU o. ' c .o . y i_ CU CL > cu o> o j - , cu c o cu _J ^ _ I co
CU
TJ C
•o i5 i J ' cu x : cu I iO CU TJ
E ra ra
o o
>
CU
> CU
w
7 - t_ —
u Q E cu r- tn
« S
.cu _ C) TJ
.E N QJ in cu £ ro T J cu "53 c o» CQ O
<
ro 4-»
3
E ro c 4-1
ro 3 w cd
4.3
Grondslagen voor w a a r d e r i n g en resultaatbepaling
De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten daarvoor geeft. De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Vaste activa De huidige materiële, immateriële en financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaarderingsprijs. Slijtende investeringen worden over het algemeen lineair afgeschreven op het moment dat de investering gereed is. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. Er wordt dan over het saldo afgeschreven. De gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn conform nota activeren en afschrijven toegepast. Over het algemeen wordt de annuïtaire afschrijvingsmethode toegepast. Investeringen lager dan € 10.000 worden in het jaar van aanschaf ten laste van de exploitatie gebracht. De gehanteerde afschrijvingstermijnen bedragen in jaren: Gronden en terreinen
n.v.t.
Huisvesting
15
Gebouweninrichting, meubilair
15
Technische infrastructuur
10
Personen- en bedrijfsauto's
5
1
Hardware en software
3-5
1
Op de balans bij de GRD zijn geen activa met maatschappelijk nut geactiveerd Vlottende activa Voor vlottende activa geldt dat voorraden gewaardeerd worden tegen de verkrijgingsprijs of de marktwaarde, indien deze lager is dan de verkrijgingsprijs. De vorderingen, liquide middelen en overlopende activa worden tegen nominale waarde gewaardeerd. Voor verwachte oninbaarheid van debiteuren bij de Sociale Dienst is een voorziening opgenomen. Vaste en vlottende passiva Reserves, voorzieningen en kortlopende verplichtingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.
59
4.4
Toelichting op de balans (bedragen x € 1.000)
Immateriële vaste activa
Immateriële vaste activa
Inves- Desinves- AfschrijBoekwaarde teringen teringen vingen 01/01/08
Bijdragen van derden
Afwaarderingen
Boekwaarde 31/12/08
Kosten onderzoek en ontwikkeling
0
24
0
0
0
0
24
Totaal
0
24
0
0
0
0
24
Materiële vaste activa Dit betreft de activa met economisch nut. De investeringen in de bedrijfsgebouwen bestaan uit aanpassingen aan het dienstengebouw Noordendijk. De investeringen van de overige materiële activa bestaan grotendeels uit investeringen vanuit het programma IP&A.
Investeringen economisch nut
BoekInves- Desinves-Afschrij- Bijdragen AfwaarBoekwaarde teringen teringen vingen van derden deringen mwaarde 01/01/08 *31/12/08
Bedrijfsgebouwen Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa
4.847 0 872
Totaal
5.719
6.693 413 18.710 25.816
0 0 0
262 0 1.228
o
0
11.279 413
250
18.104
1.490
250
29.795
De belangrijkste in het boekjaar gedane investeringen staan in onderstaand overzicht vermeld. Investeringen GRD-gebouwen Noordendijk en Hellingen Informatiseringsprojecten ihkv IP&A-plan Regionaal Rekencentrum en Drechtnet Overname activa gemeenten ihkv vorming GRD Informatiseringssystemen Overige investeringen
Bijdragen van derden Totaal
60
Beschikbaar krediet 11.978 9.505 6.240
Besteed 2008 11.054 6.849 4.442
2.075 200 62 30.060
3.051 0 148 25.544
1.703
250
28.357
25.294
Financiële vaste activa
Overige langlopende leningen
Leningenaanverbondenpartijen Overigelanglopendeleningen Overigeuitzettingenmetrentyp.looptijd>1 jr.
BoekBoekwaarde Investe- Desinves- Aflossin Bijdragen Afwaarder waarde 01/01/08 ringen teringen gen vanderden ingen 31/12/08 0 6 0
795 8 7.000
Totaal
0 1 0
7.803
0 10 0
0 0 0
10
0 0 1.400
795 3 5.600
1.400
6.398
De afwaardering bij de post "Overige uitzettingen" betreft de ten laste van het resultaat 2008 getroffen voorziening van 20% op de vordering op Landsbanki.
Voorraden nvt
Uitzettingen korter dan één jaar Dit betreft diverse vorderingen op zowel openbare lichamen als anderen. De samenstelling is als volgt. Saldo 31/12/2008 17.846 0 0 487 0
Saldo 31/12/2007 16.905 57.000 0 5.547 0
18.333
79.452
Saldo 31/12/2008
Saldo 31/12/2007
VanEuropese of Nederlandse overheidslichamen nogteontvangen voorschotbedragen specifieke uitkeringen Overig nogteontvangenenvooruitbetaalde bedragen
0 19.635
0 11.217
Totaal
19.635
11.217
Uitzettingen <1jaar Vorderingen opopenbare lichamen Verstrekte kasgeldleningen Rek.courantverh.met nietfinanciële instellingen Overigevorderingen Overige uitzettingen <1 jaar Totaal
Overlopende activa De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden.
Het saldo per 31-12-2008 betreft: Overige nog te ontvangen bedragen: € 10.711 Vooruitbetaalde bedragen: € 8.924
Eigen vermogen Het eigen vermogen van de balans bestaat uit de volgende onderdelen:
Algemenereserve Resultaatnogtebestemmen Bestemmingsreserves Totaal
61
Saldo 31/12/2008 300 5.838 30.084
Saldo 31/12/2007 -106 11.781 22.922
36.222
34.597
Het verloop van het eigen vermogen wordt in onderstaand overzicht per onderdeel weergegeven. Eigen vermogen Algemene reserve GRD Algemene reserve BDS Totaal algemene reserve 3
saldo per mutaties 01/01/08 beginbalans toevoeging
-106 -106
0 0 0
3.300
-502
877
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0
bestemming 2007
onttrekking
0 0 0
saldo 31/12/08
-202
502 106 608
300 0 300 3.998 1.326 13.945
-202
0
1.200
795 750 0
-346 -4.409
0
13.114
-7.097
0 400 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0
Reserve Inkomensdeel WWB Bestemmingsreserve BWS subsidiebel. Investeringsfonds Manden Maken Bestemmingsreserve RPV Bestemmingsreserve BLS Bestemmingsreserve Wet Inburgering Innovatiereserve SDD Bestemmingsreserve WMO Bestemmingsreserve Minimabeleid Exploitatie reserve SDD Exploitatie reserve IBD Exploitatie reserve SCD Exploitatiereserve BLVS Totaal bestemmingsreserves
22.922
-502
15.059
-12.152
3.757
29.084
Totaal
22.816
-502
15.059
-12.354
4.365
29.384
18.243
75 0 250 0 0 0 0 0 0 176
-639
-16
0 0 218 0
59 6.017
468 400
1.383
1.383
300 710 100 485 0
300 710 100 201 176
-284
0
In de kolom mutaties beginbalans is een neerwaartse bijstelling met € 502.000 van de stand van de reserve Inkomensdeel WWB opgenomen. Vastgesteld is dat bij de resultaatbestemming over 2007 de toevoeging aan die reserve te hoog is geweest, en derhalve gecorrigeerd diende te worden.
Toelichting
reserves
Algemene reserve GRD De algemene reserve kent een maximale omvang van € 500.000. Reserve inkomensdeel WWB Sinds het invoeren van de WWB in 2005 ligt het financiële risico voor de bijstandsverstrekking bij gemeenten. De WWB is een zogenaamd open eind regeling waardoor de financiële consequenties onzeker en in mindere mate beïnvloedbaar zijn. Op grond van de wet en verordening is het aanvragen van bijstand een recht en aansluitend het toekennen op basis van verordening een plicht. Om te voorkomen dat gemeenten in ernstige problemen komen, blijft het risico voor gemeenten beperkt tot 1 0 % van het beschikbaar gestelde budget. De bestuurscommissie SDD heeft bij de oprichting bepaald dat er een reserve beschikbaar moet zijn van minimaal € 3,3 miljoen, met een maximum van € 4,5 miljoen. Bestemmingsreserve BWS De reserve omvat door het Rijk aan de regio gedecentraliseerde middelen, die overeenkomstig de regels van het Rijk vrij besteedbaar zijn. De Drechtraad besluit jaarlijks een bedrag te onttrekken ten gunste van de exploitatie van Bureau Drechtsteden. De reserve wordt gevoed door de middelen die vrijkomen doordat er geen bestedingsplicht meer op rust. In de begroting is hiervoor vooralsnog geen bedrag opgenomen. Bij de besluitvorming over de diverse scenario's voor de inzet van de BWS-reserve is besloten jaarlijks een onttrekking te doen ten gunste van de uitvoering van de deelprogramma's van Bureau Drechtsteden.
62
Investeringsfonds manden maken Niet bestede middelen maar ook de rentebaten dienen volgens de verordening voor Manden maken te worden gereserveerd. Voor Manden maken wordt een aparte projectadministratie bijgehouden en een renteberekening opgesteld. De bestemmingsreserve Manden maken blijft voorlopig bestaan omdat de financiële afwikkeling van Manden maken nog enkele jaren in beslag neemt. Bestemmingsreserve RPV(Regionaal Platform Verkeersveiligheid) Deze reserve is bestemd voor de financiering van niet gedekte activiteiten van het Platform. Bestemmingsreserve Besluit Locatiegebonden Subsidies In december 2007 is de overeenkomst afgesloten over de herverdeling van de BLSsubsidies. In 2008 is het BLS-fonds, in de vorm van een bestemmingsreserve gevormd. De provinciale subsidies die de gemeenten ontvangen worden daarbij aan de GR Drechtsteden overgedragen en aan het BLS-fonds toegevoegd. Op basis van de feitelijke woningproducties ontvangen de gemeenten een uitkering uit het fonds. Bestemmingsreserve wet inburgering Sinds 1januari 2007 is de Wet Inburgering (WI) van kracht. Voor het uitvoeren van de WI ontvangt de SDD financiële middelen van het Rijk. Aangezien het Rijk eerst op basis van prestaties afrekent met gemeenten, ontstaan er voor- en nadelen in de prijzen die uiteindelijk met de SDD worden verrekend. Voor het opvangen van deze financiële consequenties is deze reserve gevormd, met een maximum van € 800.000. Bestemmingsreserve WMO huishoudelijke verzorging De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is sinds 1januari 2007 van kracht. Voor de Drechtsteden is voor de huishoudelijke verzorging één verordening vastgesteld. Ook hier is sprake van een open eind regeling, waarbij het budgetrisico bij de SDD ligt. Om die reden is een reserve opgebouwd, met een maximale opvang van € 5,0 miljoen. Bestemmingsreserve Minimabeleid De SDD voert regiobreed het geharmoniseerde minimabeleid uit. Het betreft een open eind regeling, aanvragen kunnen niet worden afgewezen vanwege een budgettair tekort. Om die reden is de reserve gevormd, met een maximum van € 300,000. Exploitatiereserves In de nota reserves en weerstandsvermogen is vastgelegd dat elke GRD-dochter beschikt over een exploitatiereserve voor het opvangen van incidentele financiële tegenvallers. De exploitatiereserve wordt gevoed uit het exploitatiesaldo van de desbetreffende GRDdochter. De maximale omvang van de exploitatiereserve is 3% van de apparaatskosten, met een minimum van € 100.000.
Voorzieningen De voorzieningen op de balans bestaan uit de volgende onderdelen:
Voorzieningenvoorverplichtingen enrisico's Voorzieningteregalisatie Voorzieningen bijdragenderden Totaal
63
Saldo 31/12/2008 0 0 3.172
Saldo 31/12/2007 0 0 3.214
3.172
3.214
Het verloop wordt in onderstaand overzicht per onderdeel weergegeven. m utaties beg inbalans
s a l d o per 01/01/08
voorzieningen
toevoeging
tg.v. exploitatie vrijgevallen
aanwending
saldo 31/12/08
voorziening regio zhz totaal voorziening verplicht, en risico's
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
voorziening renterisico BWS voorziening Fonds Roell voorziening giften cliënten BSHV totaal voorziening bijdragen derden
3.212 0 2 3.214
0 0 0 0
0 27 0 27
0 0 0 0
totaal
3.214
0
27
0
toelichting per
0
0 0
-51 -19 0 -70
0
3.161 9 2 3.172
-70
0
3.172
voorziening
voorziening regio ZHZ De voorziening heeft betrekking op de geclaimde afkoopsom door de regio Zuid Holland Zuid. De afkoopsom heeft betrekking op gemiste dekking van de overheadkosten bij de GR Regio Zuid-Holland Zuid door het vertrek van het bureau Drechtsteden naar de GRD. voorziening renterisico BWS Deze voorziening is bedoeld van het opvangen van het verschil in te betalen rente op de subsidiegelden en daarop ontvangen rente. voorziening Fonds Roell Dit is een particulier fonds waarover de sociale dienst het beheer voert. Voor dit fonds geldt dat de hulpverlening stopt als het fonds leeg is. voorziening giften cliënten BSHV Het betreft bij deze voorziening giften van derden die specifiek besteed moeten worden. Indien de giften besteed zijn eindigt de financiële hulp.
Vlottende passiva Onder de vlottende passiva zijn opgenomen: Saldo 31/12/2008
Saldo 31/12/2007
Vlottende schulden < 1 Overlopende passiva
17.368 54.981
7.217 51.140
Totaal
72.349
58.357
Kortlopende schulden De in de balans opgenomen kortlopende schulden kunnen als volgt gespecificeerd worden: Saldo 31/12/2008
Saldo 31/12/2007
Kasgeldleningen Bank- en girosaldi Overige schulden
0 0 17.368
0 1.400 5.817
Totaal
17.368
7.217
64
Overlopende passiva Saldo 31/12/2008
Overlopende passiva
Saldo 31/12/2007
Overlopende verplichtingen Van Europese of Nederlandse overheidslichamen ontvangen nog te besteden spec.uitkering Overig vooruitontvangen bedragen
14.184 35.640 3.979
12.771 35.797 2.797
Totaal
53.802
51.365
specificatie vooruitontvangen bedragen Europeseen Nederlandse overheid Saldo per 01/01/2008 22.387 2.113 379 402 231 133 2.326 8 24 413
Vooruitontvangen WWB-werkdeel Drechtsteden Vooruitontvangen BLS subsidie Vooruitontvangen RAS subsidie Vooruitontvangen bedragen Wmo Vooruitontvangen subsidie risico-gezinnen Vooruitontvangen bedragen WEB Vooruitontvangen bedragen HOV-D Vooruitontvangen bedragen Verkeer Vooruitontvangen bedragen Cultuurprofiel Vooruitontvangen bedragen Sociaal beleid Vooruitontvangen bedragen Luchtkwaliteit Vooruitontvangen bedragen NME Vooruitontvangen bedragen Recr. Routes Vooruitontvangen wet Inburgering 2007 Dordrecht Rijksbijdr.Wet inburg. samenwerk.verband Drechtst. Vooruitontvangen bedragen Deelprogramma 2 IPA Vooruitontv. ESF-subsidies Vooruitontvangen bedragen Deltapoort Vooruitontvangen Hollands Glorie
1.955 7 57 2.751 1.850 0
761 0 0 35.797
65
Mutaties Toevoeging beginbalans
Vrijgevallen
261 0 0 0 0 0 0 0 0 0
o o o o o o o o
2.768 1.532 0 109 1.826 180 0 0 35 0 0 0 1.828 2.546 306 0 150 180 11.721
Saldo per 31/12/2008
1.726 4.881 1.730 0 319 1.786 25 0 8 433 299 0 0 0 0 0 761 0 0
11.967
20.923 88 181 402 21 173 2.481 8 16 15
1.656 7 57 4.579 4.396 306 0 150 180 35.640
4.5
Niet uit de balans blijkende verplichtingen
Waarborgen en garanties nvt Lease- en meerjarige verplichtingen De GRD is gebonden aan verschillende, niet uit de balans blijkende financiële verplichtingen. De belangrijkste zijn: • aanbestedingsverplichtingen in het kader van de wet WMO • huurovereenkomsten dienstengebouwen Noordendijk, Hellingen en Montessorilaan 5 (BLVS) met de gemeente Dordrecht • huurovereenkomst met St. De Grote Rivieren voor gebouw Touwbaan in Gorinchem (tot 31 aug. 2010) • operational leasecontract Personal Car-lease, auto's t.b.v. SDD-Sociale Recherche (looptijd tot 1januari 2011, bedrag € 93.500 per jaar) • lease-overeenkomst met Cisco voor ICT-apparatuur
66
4.6
Resultaatbestemmïng
Samengevat wordt de volgende resultaatbestemming per begrotingsprogramma voorgesteld. 1 Programma
1 Bedrag ( x € 1.000) € -296
1 Bestuur 1Sociale Dienst Drechtsteden
€
2.941
€
3.381
€
- 249
1 Bestemming
1 Opmerking
Onttrekken aan algemene reserve 1 Toevoegen, onttrekken aan reserves 1 Afrekenen met gemeenten
1 Toelichting in hoofdstuk 2.1 1Specificatie in 1 hoofdstuk 2.6 1Specificatie in 1 hoofdstuk 2.6
1Dekking uit algemeen 1 renteresultaat 1 Toevoegen aan exploitatiereserve
1Saldo inburgering; zie 1 toelichting pag 25 1 Toelichting in hoofdstuk 1 2.7
€
21
€
823
1 Gemeentebelastingen Drechtsteden
€
35
1 Onderzoekcentrum Drechtsteden
€ €
24 100
Budget overhevelen Toevoegen aan exploitatiereserve
€
122
Afrekenen met deelnemers Onttrekken aan algemene reserve Vormen reserve netwerkontwikkeling Bijdrage gemeenten aan 1 reserve netwerkontwikkeling Toevoegen aan reserve 1 Manden maken Toevoegen aan reserve 1 BLS Dekken saldo 1 Inburgering Toevoegen aan 1 algemene reserve
1Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten 1 Ingenieursbureau Drechtsteden
€ - 1.400
1Algemene dekkingsmiddelen
€
1.500
€ - 1.500
1 Algemeen renteresultaat
Totaal bestemmïngsvoorstellen
1 €
10
€
28
€
249
€
49
€
5.838
1Uitkeren aan gemeenten Dordrecht en Zwijndrecht Toevoegen aan exploitatiereserve
Specificatie in hoofdstuk 2.8
Conform nota reserves 1 en weerstandsvermogen Conform nota reserves 1 en weerstandsvermogen Specificatie in hoofdstuk 2.11 Betreft voorziening op 1 vordering Landsbanki Toelichting in hoofdstuk 1 2.12
Conform verordening investeringsfonds Conform overeenkomst BLS Zie toelichting pag 25
1 |
Toelichting Dit zijn bestemmingsvoorstellen die niet al in de begroting waren opgenomen, danwei het in de begroting opgenomen bedrag overschrijden.
67
1
1 1
Afrekening rekeningresultaat met gemeenten
Bedragenx € 1.000
Bestemming
Resultaat
I Mutaties Reserves
Uitbetalen aan gemeenten
Overig
CU
1
E m
I 1
-o *—
1
m
1 1 1
1
o o
<*> m 1
J2 -O
I
sz o m n
"
E
"O 1_
o o
<
o cu *~ a> CL. co
o d> T3 CU
CU CU
o o
T3
I
CO
f
Q.
<
I Bureau Drechtsteden
i
c
JZ
I
e ° men
ra
'4~' o
0
-296
I Sociale Dienst Reïntegratie Kinderopvang Inburgering WWB-inkomen Minimabeleid
1
0 -249 3.398 -346
131 -16 2 140
4.473
2.178 -274
32 888
75 -10 1 186
192 -24 3 236
164 -21 2 178
375 -47 6 334
24
Schuldhulpverlening Apparaatskosten I Subtotaal SDD
-25 232
-944 6.073
21 823 0 35 246
Bureau Leerplicht I Ingenieursbureau I Servicecentrum I Gemeentebelastingen I Onderzoekcentrum Algemene dekkingsmiddelen
-415 2.409
-14 238
-37 370
-31 292
227
596
51
6
-72 596
7
11
9
14
-1.064
238
5.838
TOTAAL Reserve Netwerkontwikkeling I
-108
130
Netto uitbetaling aan gemeenten
-284
0
0
-249
3.115 -392
284
46 1.963
2.510
0
24
-594 4.138
-350 2.184
0 823 0 0 98 0
21
35 100 -1.313
3.056
245
381
301
837
5.059
731 |
-677
-144
-181
-137
-254
-1.500
1.500 |
2.379
101
200
164
583
3.559
| i
-296
0
-284
WMO
1
1
68
-249
48 249 48
5. ACCOUNTANTSVERKLARING Nog niet opgenomen
69
6.
VASTSTELLING
Dagelijks
Bestuur
Als ontwerpjaarrekening vastgesteld door het dagelijks bestuur op 23 april 2009.
Het dagelijks bestuur van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden De secretaris,
De voorzitter,
G J . Vogelaar
RJ.G. Bandell
Algemeen
Bestuur
Vastgesteld door het algemeen bestuur van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden op 17 juni 2009.
De griffier,
De voorzitter,
70
Bijlage 1:Overzicht kredieten (bedragen x € 1.000)
Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
I Beschikbaar gesteld juni2007
Kredietomschrijving IHuisvestingpandenHellingenenNoordendijk 248 IInrichtingSCDgebouwen IInformatiseringsprojecten SCD(IP&A-plan deelprog.IV) [Regionaal Rekencentrum enontsluiting Drechtnet(IP&ADP1A) MeubilairSDD Leerplichtapplicatie BLVS IP&Adeelprogramma 1Bjaartranche2008 Overname IP&Aactiva IP&Adeelprogramma 2voorber.krediet Rioleringssoftware IBD MeubilairIBD
okt.2007 okt.2007
3.900 2.350
3.253 1.976
647 374
dec.2007
6.240
4.935
1.306
dec.2007 dec.2007 juni2008 juni2008 sept.2008 sept.2008 sept.2008
672 202 5.900 2.600 1.500 25 40
682 200 ! 4.117 2.559 1.296 22 33
2
1.784 41 204 4 7
30.611
4.366
5.000 2.000 400 328 200 110
0 0 270 146 0 0
5.000 2.000 131 182 200 110
Subtotaal
8.0381
416
7.622
I
43.0151
IP&Adeelprogramma 1Bjaartranche2009 IP&Adeelprogramma 2 HuisvestingSCD HuisvestingSociale DienstDrechtsteden Aanpassing uitkeringssysteem SDD Glasvezelnetwerk BLVS
TOTAAL
-10
34.977
Subtotaal 12 13 14 15 16 17
1 Besteedper I Restant 31-12-2008 krediet 11.548 11.540 8
Krediet
I I I I I I
71
dec.2008 dec.2008 dec.2008 dec.2008 dec.2008 dec.2008
31.0271
11.9881
Bijlage 2: SISA-verantwoording
72
