UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2013 – 2014
COMPLEXITEIT VAN DE FISCALE VOORDELEN OP WOONKREDIETEN
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master of Science in de Handelswetenschappen
Tessie Verbrugge onder leiding van Prof. Doolaege
VERTROUWELIJKHEIDSCLAUSULE PERMISSION
Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Tessie Verbrugge
III
VOORWOORD Deze masterproef geeft het eindwerk weer van mijn opleiding Master in de Handelswetenschappen. Hierin
wordt een overzicht gegeven van de huidige wetgeving omtrent de fiscale voordelen op woonkredieten en het toekomstperspectief van de aftrek voor de enige en eigen woning. Naast de wetgeving zullen ook recent gepubliceerde parlementaire vragen, verschenen circulaires, gevelde arresten en vonnissen, enz. aan bod komen. Hierbij wil ik graag een speciaal woord van dank toekennen aan allen die mij hebben gesteund bij het schrijven van dit eindwerk. Vooreerst is het mijn promotor, Dhr. Doolaege, aan wie ik mijn dank wil betuigen. Zijn leiden en tips hebben ervoor gezorgd dat ik mijn masterproef tot een goed eind kon brengen. Ook wil ik graag het personeel van de bibliotheek van Campus Mercator en de Faculiteitsbibliotheek Rechtsgeleerdheid bedanken voor de hulp die zij geboden hebben. Als laatste is het mijn familie en mijn vriend die mijn dank verdienen. Zij zijn mij steeds blijven bijstaan. Hartelijk dank iedereen.
Tessie Verbrugge Gent, mei 2014
V
INHOUDSOPGAVE VERTROUWELIJKHEIDSCLAUSULE ....................................................................................................... III VOORWOORD ..................................................................................................................................... V INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................................. VII LIJST VAN AFKORTINGEN .................................................................................................................... XI INLEIDING ............................................................................................................................................ 3
DEEL 1 FISCALE VOORDELEN OP WOONKREDIETEN: WETGEVING VANAF 1 JANUARI 2005
ALGEMEEN ........................................................................................................................................... 7 PROGRAMMAWET VAN 27 DECEMBER 2004: AANKNOPINGSPUNT ...................................................... 7 REGELGEVING VOOR 1 JANUARI 2005 (OUD STELSEL) ........................................................................... 8 FISCALE VOORDELEN OP DE INTRESTEN .................................................................................................. 8 Gewone intrestaftrek .......................................................................................................................... 8 De bijkomende intrestaftrek ............................................................................................................... 9 FISCALE VOORDELEN OP DE KAPITAALAFLOSSINGEN EN DE PREMIES VOOR INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN .......................................................................................................................... 9 Belastingvermindering voor het lange termijnsparen ......................................................................... 9 Verhoogde belastingvermindering voor het bouwsparen ................................................................ 10 AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING ...................................................................................... 11 SITUERING: WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992 .......................................................... 11 DEFINIËRING VAN DE AFZONDERLIJKE BEGRIPPEN ............................................................................... 11 Aftrekbare besteding ......................................................................................................................... 11 Woning .............................................................................................................................................. 12 Eigen woning ..................................................................................................................................... 13 Enige woning ..................................................................................................................................... 15 VOORWAARDEN .................................................................................................................................... 17 TOTAAL AFTREKBAAR BEDRAG .............................................................................................................. 20 PROBLEEMSTELLINGEN: OUDE VERSUS NIEUWE REGELING ................................................................ 24 ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 24 OVERGANGSBEPALINGEN: ART. 526 WIB 1992 ..................................................................................... 25 HERFINANCIERINGSLENING DIE BETREKKING HEEFT OP EEN HYPOTHECAIRE LENING VOOR 1 JANUARI 2005 ....................................................................................................................................................... 25 NIEUWE LENING VOOR DEZELFDE WONING DIE REEDS EEN HYPOTHECAIRE LENING HEEFT LOPEN, DATEREND VOOR 1 JANURI 2005 .......................................................................................................... 26 HET OUDE EN HET NIEUWE STELSEL: EEN COMBINATIE ....................................................................... 27
VII
ANDERE LENINGEN VOOR ONROERENDE GOEDEREN DIE NIET VOLDOEN AAN DE VOORWAARDEN VOOR DE AFTREK VOOR ENIGE EN EIGEN WONING ............................................................................ 29 SITUERING: WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992 .......................................................... 29 DE GEWONE INTRESTAFTREK ................................................................................................................ 30 DE BELASTINGVERMINDERING VOOR HET LANGE TERMIJNSPAREN ..................................................... 30 COMBINATIE AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING EN DE BELASTINGVERMINDERING VOOR HET LANGE TERMIJNSPAREN .............................................................................................................. 32 ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 32 KORF ÉÉN ............................................................................................................................................... 32 KORF TWEE ............................................................................................................................................ 32 AFHANKELIJKHEID KORF TWEE VAN KORF ÉÉN ..................................................................................... 33 GROENE LENINGEN ............................................................................................................................ 33 ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 33 DE INTRESTBONIFICATIE ........................................................................................................................ 33 DE BIJKOMENDE BELASTINGVERMINDERING ........................................................................................ 34 AFSCHAFFING INTRESBONIFICATIE: IMPACT ......................................................................................... 35 ALGEMEEN SLOT: DEEL ÉÉN ................................................................................................................ 35
DEEL 2 DE AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING: TOEKOMSTPERSPECTIEF ALGEMEEN ......................................................................................................................................... 39 REGIONALISERING VAN DE WOONBONUS .......................................................................................... 40 AANKNOPINGSPUNT ZESDE STAATSHERVORMING ............................................................................... 40 ONMOGELIJKHEID OM DE HUIDIGE WOONBONUS VERDER TE ZETTEN ............................................... 42 AFTREKBARE BESTEDING VERSUS BELASTINGVERMINDERING ............................................................ 42 TRANSFORMATIE NAAR HET SYSTEEM VAN BELASTINGVERMINDERINGEN ......................................... 42 BELASTINGVERMINDERING VERSUS AFTREKBARE BESTEDING ............................................................. 43 WIJZIGING VOOR DE IN HET VERLEDEN AANGEGANE HYPOTHECAIRE LENINGEN ............................... 44 VERSCHILLENDE VISIES OVER DE WIJZIGING VAN DE WOONBONUS ................................................... 46 ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 46 ADVIES VLAAMSE WOONRAAD ............................................................................................................. 47 Selectievere eigendomsondersteuning ............................................................................................. 48 Ondersteuning van de private huurmarkt ......................................................................................... 48 Ondersteuning van de sociale huurmarkt ......................................................................................... 49 GROENBOEK ZESDE STAATSHERVORMING ............................................................................................ 50 Optie één ........................................................................................................................................... 50 Optie twee ......................................................................................................................................... 50 Optie drie ........................................................................................................................................... 50 VIII
Optie vier ........................................................................................................................................... 51 Optie vijf ............................................................................................................................................ 51 Optie zes ............................................................................................................................................ 51 Optie zeven ....................................................................................................................................... 51 VLAAMSE POLITIEKE PARTIJEN .............................................................................................................. 52 Sp.a .................................................................................................................................................... 52 CD&V ................................................................................................................................................. 52 Open VLD ........................................................................................................................................... 53 N-‐VA .................................................................................................................................................. 54 Groen ................................................................................................................................................. 54 LDD .................................................................................................................................................... 55 Vlaams Belang ................................................................................................................................... 55 BELGISCHE BEVOLKING .......................................................................................................................... 55 ENKELE VISIES VAN DESKUNDIGEN ........................................................................................................ 56 Afschaffing huidig systeem woonbonus ............................................................................................ 56 Afbouw huidig systeem woonbonus ................................................................................................. 58 Alternatieve vormen ......................................................................................................................... 59 EFFECTEN (ONZEKERHEID) AFSCHAFFING/AFBOUW WOONBONUS OP DE WONINGMARKT ............... 61 ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 61 EFFECT ONZEKERHEID OP HET AANGAAN VAN EEN HYPOTHECAIRE LENING ....................................... 61 EFFECT AFBOUWENDE WOONBONUS OP DE WONINGPRIJZEN ........................................................... 62 ALGEMEEN SLOT: DEEL 2 .................................................................................................................... 65
BESLUIT............................................................................................................................................. 69 ALGEMEEN BESLUIT ............................................................................................................................... 69 KORTE SAMENVATTING ......................................................................................................................... 71
BIBLIOGRAFIE....................................................................................................................................XIII
WETGEVING .......................................................................................................................................... XIII RECHTSPRAAK ....................................................................................................................................... XIV RECHTSLEER ........................................................................................................................................... XV
IX
LIJST VAN AFKORTINGEN Aj.
aanslagjaar
Art.
artikel
Artt.
artikelen
BFW
Bijzondere Financieringswet
BIV
Instituut van Vastgoedmakelaars
B.S.
Belgisch Staatsblad
BVK
Beroepsvereniging van het Krediet
BW
Burgerlijk Wetboek
Cass.
Hof van Cassatie
CD&V
Christen-‐Democratisch en Vlaams
CEO
chief executive officer
CIB
Confederatie van Immoberoepen
Circ.
circulaire
Com.IB
Commentaar op het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1
EER
Europese Economische Ruimte
EU
Europese Unie
KB
Koninklijk Besluit
KI
kadastraal inkomen
KUL
Katholieke Universiteit Leuven
LDD
Libertair, Direct, Democratisch
NV-‐A
Nieuw-‐Vlaamse Alliantie
OESO
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
Open VLD
Open Vlaamse Liberalen en Democraten
OV
onroerende voorheffing
Parl. Vr.
parlementaire vraag
PwC
PriceWaterhouseCoopers
Rb.
Rechtbank van Eerste Aanleg
sp.a
Socialistische Partij Anders
VCB
Vlaamse Confederatie Bouw
VMSW
Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen
WIB
Wetboek van de inkomstenbelastingen
1
28 Lidstaten van de EU + Ijsland, Liechtenstein en Noorwegen.
XI
INLEIDING
INLEIDING De masterproef draagt de titel: ‘de complexiteit van fiscale voordelen op woonkredieten’. De regelingen omtrent de aftrek voor de enige en eigen woning, de belastingvermindering op het lange termijnsparen, enz. worden ervaren als te complex. Dit blijkt uit een financiële kennisenquête, opgesteld door Netto.2 Liefst 46 pct. van de Belgen ervaart de fiscaliteit van zijn hypothecaire lening als te ingewikkeld.3 Als gevolg hierop is het interessant na te gaan hoe de huidige regeling juist beschreven staat in de wetgeving. Het eerste deel geeft deze beschrijving weer. Het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 vormt hierbij de basis. Verder zal ook gebruik worden gemaakt van recente en relevante rechtspraak en rechtsleer. Gevarieerde informatiebronnen zoals parlementaire vragen, circulaires, administratieve commentaren, enz. zullen de huidige wetgeving verder detailleren. Het eerste deel van deze masterproef kan ingedeeld worden in drie grote onderdelen en betreft alle mogelijke fiscale voordelen op leningen die betrekking hebben op het onroerend goed. Eerst wordt het systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning (de woonbonus) besproken. Dit systeem is in zijn voegen getreden vanaf 1 januari 2005. Om de wijzigingen vanaf aanslagjaar 2006 goed te begrijpen, is het zinvol het nieuwe systeem te laten volgen op een korte uiteenzetting van het oude. Meer bepaald de bijkomende intrestaftrek en de verhoogde belastingvermindering voor het bouwsparen. Er lopen nog steeds hypothecaire leningen die berusten op de oude regeling, waardoor dit zeker niet te verwaarlozen is. De belastingvermindering op het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek kunnen beschouwd worden als het tweede onderdeel. Deze systemen kunnen samen gezien worden als het alternatief van de woonbonus. Om te kunnen genieten van de aftrekbare besteding ‘de aftrek voor de enige en eigen woning’, moet de belastingplichtige voldoen aan enkele voorwaarden. Wanneer hij hieraan niet voldoet, kan hij zich mogelijks beroepen op de belastingvermindering voor het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek. Ten derde zijn het de groene leningen die kort beschreven worden. Het belastingvoordeel betreffende de intrestbonificatie op groene leningen is niet langer van kracht. Doch is het interessant dit voordeel te overlopen. Afgezien van het feit dat deze regeling niet meer van kracht is op nieuwe leningen, zijn er nog steeds belastingplichtigen die verder kunnen genieten van het fiscaal voordeel op deze groene leningen. Het tweede deel beschrijft het toekomstperspectief van één van de fiscale voordelen, zijnde de woonbonus. Er vinden zich actuele debatten plaats omtrent de toekomstige wijziging van de woonbonus. Vanaf 1 juli 2014 zijn de gewesten bevoegd om een eigen systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning uit te werken. De regionalisering van het fiscaal voordeel op hypothecaire leningen zorgt voor onrust bij de Belgische bevolking. Meer bepaald bij de belastingplichtigen met toekomstige koop-‐, bouw-‐ of verbouwplannen. Verschillende visies hoe deze woonbonus het best verandert, worden de wereld ingestuurd. Deze visies zullen een groot deel uitmaken van het tweede deel van deze masterproef. De nadruk wordt hierbij vooral op het Vlaams Gewest gelegd. Naast de visies van de Vlaamse politieke partijen, zijn het ook de meningen van de Vlaamse Woonraad, de Belgische bevolking en van andere deskundigen die beschreven staan. Een ruim aanbod van mogelijke pistes is het resultaat. Naast de standpunten, zijn het ook de effecten van de onzekerheid die kort behandeld worden. De onzekerheid over de afbouw van het systeem
2
X, “Je hypothecaire lening”, http://kredietunie.be/nl/je-‐hypothecaire-‐lening, (consultatie op 19 mei 2014). X, “Je hypothecaire lening”, http://kredietunie.be/nl/je-‐hypothecaire-‐lening, (consultatie op 19 mei 2014).
3
3
van de woonbonus zal zijn effect hebben op de woningmarkt. Denkend aan het aantal hypothecaire leningen die worden aangegaan, als aan het effect op de woningprijzen. Als laatste wordt in het besluit een korte, gestructureerde samenvatting weergegeven van de masterproef. Om af te sluiten wordt kritisch gekeken naar de verscheidene standpunten die de laatste maanden publiekelijk aan bod kwamen. Een eigen, subjectieve mening staat in deze conclusie beschreven.
4
DEEL 1
FISCALE VOORDELEN OP WOONKREDIETEN -‐ WETGEVING VANAF 1 JANUARI 2005 -‐ WETGEVING Ι RECHTSPRAAK Ι RECHTSLEER
01 ALGEMEEN 02 PROGRAMMAWET VAN 27 DECEMBER 2004 AANKNOPINGSPUNT 03 REGELGEVING VOOR 1 JANUARI 2005 (OUD STELSEL) 04 AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING 05 PROBLEEMSTELLING: OUDE VERSUS NIEUWE REGELING 06 ANDERE LENINGEN VOOR OG DIE NIET VOLDOEN AAN DE VOORWAARDEN VOOR DE AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING 07 COMBINATIE AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING EN DE BELASTINGVERMINDERING VOOR HET LANGE TERMIJNSPAREN 08 GROENE LENINGEN 09 ALGEMEEN SLOT: DEEL ÉÉN
03.1 FISCALE VOORDELEN OP DE INTRESTEN 03.2 FISCALE VOORDELEN OP DE KAPITAALAFLOSSINGEN EN DE PREMIES VOOR INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN 04.1 SITUERING: WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992 04.2 DEFINIËRING VAN DE AFZONDERLIJKE BEGRIPPEN 04.3 VOORWAARDEN 04.4 TOTAAL AFTREKBAAR BEDRAG 05.1 ALGEMEEN 05.2 OVERGANGSBEPALINGEN: ART. 526 WIB 1992 05.3 HERFINANCIERINGSLENING DIE BETREKKING HEEFT OP EEN HYPOTHECAIRE LENING VOOR 1 JANUARI 2005 05.4 NIEUWE HYPOTHECAIRE LENING VOOR DEZELFDE WONING DIE REEDS EEN HYPOTHECAIRE LENING HEEFT LOPEN, DATEREND VOOR 1 JANUARI 2005 05.5 HET OUDE EN HET NIEUWE STELSEL: EEN COMBINATIE 06.1 SITUERING: WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992 06.2 DE GEWONE INTRESTAFTREK 06.3 DE BELASTINGVERMINDERING VOOR HET LANGE TERMIJNSPAREN 07.1 ALGEMEEN 07.2 KORF ÉÉN 07.3 KORF TWEE 07.4 AFHANKELIJKHEID KORF TWEE VAN KORF ÉÉN 08.1 ALGEMEEN 08.2 DE INTRESTBONIFICATIE 08.3 DE BIJKOMENDE BELASTINGVERMINDERING 08.4 AFSCHAFFING INTRESTBONIFICATIE: IMPACT
DEEL
1 .
FISCALE VOORDELEN OP WOONKREDIETEN: WETGEVING VANAF 1 JANUARI 2005
..
ALGEMEEN Het eerste deel toont de regelgeving en de wijzigingen aan van de fiscale regels omtrent de eigen woning en meer specifiek omtrent de fiscale voordelen voor woonkredieten die van toepassing zijn vanaf 1 januari 2005. Eerst wordt verwezen naar de programmawet van 27 december 2004. Om de wijziging vanaf aanslagjaar 2006 te schetsen wordt het oude regime verder kort beschreven. Vervolgens wordt de huidige wetgeving aangekaart omtrent de aftrek voor de enige en eigen woning. Daarna worden de oude en de nieuwe regeling tegenover elkaar gesteld waarbij enkele probleemstellingen opduiken. Nadien wordt verwezen naar de belastingvoordelen voor leningen wanneer de belastingplichtige niet voldoet aan de voorwaarden van de aftrek voor de enige en eigen woning, zijnde de systemen van de belastingvermindering voor het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek. Ook zal de wisselwerking tussen het systeem van de woonbonus en de belastingvermindering voor het lange termijnsparen besproken worden. Ten slotte worden de groene leningen in het kort aangehaald. Het belastingvoordeel betreffende de intrestbonificatie op groene leningen is niet langer van kracht. Doch is het interessant dit voordeel te overlopen om zo de impact en de reden tot afschaffing aan te tonen.
PROGRAMMAWET VAN 27 DECEMBER 2004: AANKNOPINGSPUNT De fiscale regels omtrent de eigen woning ondergingen grote wijzigingen vanaf aanslagjaar 2006. Deze wijzigingen vinden hun oorsprong in art. 396 van de programmawet van 27 december 2004, hoofdstuk XVII: “wijziging van de fiscale regels die in de personenbelasting van toepassing zijn op de eigen woning”. 4 De hervorming had tot doel het bezitten van een eerste, eigen woning te stimuleren. 5 De programmawet bepaalde o.a. dat vanaf aanslagjaar 2006 de woningaftrek afgeschaft werd.6 De vroegere aftrek werd vervangen door een volledige vrijstelling van het KI van de eigen woning.7 De volledige vrijstelling geldt voor de woning die de belastingplichtige zelf betrekt. Geldt het vorige voor meerdere woningen dan heeft de belastingplichtige de keuze welke woning in aanmerking komt voor de vrijstelling van het KI. De wijziging betekent concreet dat art. 16 WIB 1992 opgeheven werd en art. 12, §3 WIB 1992 in het leven geroepen werd. Beide artikelen hebben uiteindelijk tot doel een vrijstelling te bekomen van het KI van de eigen woning. Het ging echter in art. 16 WIB 1992 om een vermindering van de belastbare basis van de eigen woning en gaat het, volgens art. 12, §3 WIB 1992, om een volledige vrijstelling van het KI van de eigen woning. De vermindering die beschreven stond in art. 16 WIB 1992 kwam vaak uit op een vrijstelling. Er moet worden opgemerkt dat art. 16 WIB 1992 wel definitief, maar niet volledig is afgeschaft. De woningaftrek blijft van toepassing wanneer voldaan wordt aan de overgangsbepalingen van art. 526 WIB 1992. Wordt gebruik gemaakt van deze overgangsbepalingen dan zal de vrijstelling volgens art. 12, §3 WIB 1992 niet van toepassing zijn.8 De overgangsbepalingen komen later aan bod wanneer de probleemstellingen tussen de oude en de nieuwe regeling uiteengezet worden.
4
Art. 396 Programmawet 27 december 2004, B.S. 31 december 2004. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 685. 6 Art. 389 Programmawet 27 december 2004, B.S. 31 december 2004. 7 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 685. 8 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 685. 5
7
Ook zal door de programmawet van 27 december 2004 gebruik worden gemaakt van een nieuw begrip, namelijk de aftrek voor de enige en eigen woning.9 Deze aftrek zal in de plaats komen of een alternatief vormen van het oude stelsel. Het vormt in sommige gevallen een alternatief aangezien de oude regeling onder bepaalde voorwaarden van toepassing blijft volgens de overgangsbepalingen. Het belastingvoordeel bij hypothecaire leningen zal voortaan een aftrekbare besteding inhouden en afgetrokken worden van het totaal netto belastbaar inkomen. Het belastingvoordeel werd eerder aanzien als een belastingvermindering op de verschuldigde belasting. Bij de wijziging van dit belastingvoordeel hield het te wensen resultaat een vereenvoudigd systeem in voor de berekening van het belastingvoordeel voor hypothecaire leningen.10 De vereenvoudiging komt tot uiting doordat de verschillende uitgaven die betrekking hebben op de hypothecaire lening samen genomen worden (kapitaalaflossingen, intresten en premies voor individuele levensverzekeringen). 11 Deze bestedingen zullen binnen eenzelfde korf aftrekbaar zijn waardoor een complexe aparte behandeling van de bestedingen vermeden wordt.12 De term vereenvoudiging kan hier cynisme naar boven brengen aangezien nu niet één systeem, maar drie systemen van toepassing zijn.13 Dit omwille van de overgangsbepalingen die van kracht zijn volgens art. 526 WIB 1992. Deze drie systemen worden later uitvoerig besproken. Het betreft het gebruik van het oude stelsel, het nieuwe stelsel of een combinatie van beiden.
REGELGEVING VOOR 1 JANUARI 2005 (OUD STELSEL) Vooraleer over te gaan naar het nieuwe stelsel, is het belangrijk ook het oud regime kort te schetsen. Bij de beschrijving over de aftrek voor de eigen en enige woning is het interessant om het oude stelsel in het achterhoofd te houden zodanig dat de wijzigingen, vanaf aanslagjaar 2006, in deze woningfiscaliteit duidelijk worden. Verder in deze masterproef zal dan ook vaak verwezen worden naar de oude regelgeving. In het oud stelsel zal de aftrek van de kapitaalaflossingen en de aftrek van de intresten geschieden aan de hand van afzonderlijke artikelen. Dit in tegenstelling tot het nieuwe stelsel waarvoor de wetgever één artikel gecreëerd heeft dat zowel de aftrek van de kapitaalaflossingen als van de intresten omvat (de aftrek voor de enige en eigen woning). FISCALE VOORDELEN OP DE INTRESTEN
Gewone intrestaftrek Voor de intresten bestond er naast de gewone intrestaftrek ook een bijkomende intrestaftrek.14 De gewone intrestaftrek staat beschreven in art. 14 WIB 1992. De intresten kunnen van de onroerende inkomsten afgetrokken worden wanneer de lening aangegaan is om een onroerend goed te verwerven of te behouden. Dit artikel is nog steeds van toepassing wanneer de leningen geen gebruik kunnen maken van de aftrek voor
9
F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 685. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 685. 11 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 12 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 13 M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 14 Artt. 14, 115 en 116 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 10
8
de enige en eigen woning. Dit is het geval wanneer de lening niet voldoet aan de voorwaarden verbonden aan het nieuwe stelsel.15 De bijkomende intrestaftrek De bijkomende intrestaftrek is afgeschaft vanaf aanslagjaar 2006.16 Deze intrestaftrek stond beschreven in de oude artikelen 115 en 116 WIB 1992. Het betrof intresten die overschoten na de gewone intrestaftrek en waarbij de onroerende inkomsten reeds verrekend waren. Deze intresten konden toen afgetrokken worden van het totaal netto belastbaar inkomen. De lening moest wel een hypothecaire lening zijn met een looptijd van minstens tien jaar. Daarnaast moest het gaan om een lening voor het verwerven of het bouwen van een enige woning in nieuwe staat of voor de vernieuwing van de enige woning. Bij deze renovatie moest het gebouw reeds 15 tot 20 jaar in gebruik zijn. Bovendien gold er een aftrekbeperking bij de bijzondere intrestaftrek. De intresten waren slechts aftrekbaar voor de eerste twaalf belastbare jaren.17 FISCALE VOORDELEN OP DE KAPITAALAFLOSSINGEN EN DE PREMIES VOOR INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN
Belastingvermindering voor het lange termijnsparen De kapitaalaflossingen en de premies voor individuele levensverzekeringen die verschuldigd waren om een niet enige woning te verwerven, te verbouwen of te bouwen, konden genieten van een belastingvermindering voor het lange termijnsparen. 18 De bijzondere gemiddelde aanslagvoet voor deze belastingvermindering bedroeg minstens 30 pct.19 Het oude art. 1455 WIB 1992 toont aan dat het om een hypothecaire lening moest gaan die een looptijd had van minstens tien jaar en die gesloten werd bij een instelling uit de EU.20 De woningen daarentegen moesten gelegen zijn in de EER.21 De kapitaalaflossingen die in aanmerking kwamen om te kunnen genieten van het fiscaal voordeel werden begrensd. Er werd een aanvangsbedrag vastgelegd voor het totaal ontleend kapitaal. Het grensbedrag werd ieder jaar herzien en werd niet verhoogd naargelang het aantal kinderen ten laste. Enkel de kapitaalaflossingen die betrekking hadden op de hypothecaire lening kwamen in aanmerking voor de belastingvermindering. Via een eenvoudige formule kon berekend worden welk deel van de jaarlijkse aflossingen recht gaven op het fiscaal voordeel. Hierbij werd het grensbedrag gedeeld door het totaal ontleend bedrag en vermenigvuldigd met de kapitaalaflossing van het desbetreffende aanslagjaar.22 Merk wel op dat ook deze belastingvermindering nog steeds van toepassing is voor leningen die niet voldoen aan de voorwaarden om gebruik te kunnen maken van de aftrek voor de enige en eigen woning. Vanaf
15
Artt. 14, 115 en 116 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 16 Artt. 14, 115 en 116 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 17 Artt. 14, 115 en 116 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 18 1 5 17 20 Artt. 145 , 2° en 3°, 145 , 145 t.e.m. 145 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 19 P. BEGHIN; I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek personenbelasting 2004-‐2005, Antwerpen, Intersentia, 2004, p. 54. 20 1 5 17 20 Artt. 145 , 2° en 3°, 145 , 145 t.e.m. 145 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 21 J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014). 22 J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014).
9
aanslagjaar 2006 wordt deze belastingvermindering nog steeds toegepast op woningen die niet de enige of niet de eigen woning zijn (vóór aanslagjaar 2006 werd het enkel toegepast op niet enige woningen).23 Verhoogde belastingvermindering voor het bouwsparen Naast de belastingvermindering voor het lange termijnsparen bestond ook de verhoogde vermindering voor het bouwsparen. Deze regelgeving werd volledig afgeschaft vanaf aanslagjaar 2006. De oude artikelen 14517 t.e.m. 14520 WIB 1992 beschreven deze belastingvermindering en de bijhorende voorwaarden.24 “Binnen de grenzen en onder de voorwaarden bepaald in de artikelen 145/18 tot 145/20, wordt, in de plaats van de verminderingen als vermeld in artikel 145/1, 2° en 3° , een verhoogde belastingvermindering verleend die wordt berekend op de volgende tijdens het belastbare tijdperk werkelijk betaalde uitgaven die de belastingplichtige heeft gedaan om in België een woning te bouwen, te verwerven of te verbouwen die bij het afsluiten van de lening zijn enige woning is : 1° bijdragen als vermeld in artikel 145/1, 2°, voor het vestigen van een kapitaal bij leven of bij
overlijden en dat uitsluitend dient voor het wedersamenstellen of het waarborgen van een
hypothecaire lening die voor die enige woning is aangegaan; 2° betalingen als vermeld in artikel 145/1, 3°, voor de aflossing of wedersamenstelling van een 25
hypothecaire lening die voor die enige woning is aangegaan.”
De voorwaarden voor de verhoogde belastingvermindering voor het bouwsparen zijn verschillend naargelang de lening vóór of na 1 januari 1993 werd aangegaan.26 Bij beide tijdperken zal de lening moeten worden aangegaan om de woning te bouwen, te verbouwen of te verwerven. Echter gaat het vóór 1 januari 1993 om de ‘eigen’ woning en na 1 januari 1993 om de ‘enige’ woning.27 Behalve voor de hypothecaire leningen gesloten vóór 1989, moest het in beide gevallen gaan om een woning die gevestigd was in de EER.28 Bij de leningen, aangegaan vóór 1989, was het verplicht dat de hypothecaire lening betrekking had op een in België gelegen woning.29 Het marginaal belastingtarief in de personenbelasting werd toegepast om de belastingvermindering te kennen van deze verhoogde vermindering voor het bouwsparen.30 Hierbij werd gekeken naar het hoogste belastingtarief waaraan de belastingplichtige onderworpen was.
31
Daarnaast moest de verhoogde
belastingvermindering voor het bouwsparen minstens even groot zijn als zijn tegenhanger, de belastingvermindering voor het lange termijnsparen.32 Wanneer het marginaal belastingtarief kleiner was
23
J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014). 24 1 5 17 20 Artt. 145 , 2° en 3°, 145 , 145 t.e.m. 145 WIB 1992 (AJ. 2005); M. DILLEN; B. LOMBAERTS; P. MAERTENS, “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). 25 17 Art. 145 WIB 1992. 26 P. BEGHIN; I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek personenbelasting 2004-‐2005, Antwerpen, Intersentia, 2004, p. 73. 27 P. BEGHIN; I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek personenbelasting 2004-‐2005, Antwerpen, Intersentia, 2004, p. 73. 28 J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014). 29 J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014). 30 P. BEGHIN; I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek personenbelasting 2004-‐2005, Antwerpen, Intersentia, 2004, p. 72-‐73. 31 18 Art. 145 , lid 1 WIB 1992. 32 P. BEGHIN; I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek personenbelasting 2004-‐2005, Antwerpen, Intersentia, 2004, p. 72 – 73.
10
dan 30 pct., werd toch 30 pct. toegepast. Werd het percentage berekend op de volledig betaalde kapitaalaflossing? Neen, de kapitaalaflossingen waarop de verhoogde belastingvermindering voor het bouwsparen werd berekend, werden begrensd.33 Het aanvangsbedrag van de hypothecaire lening mocht een bepaald bedrag niet overstijgen. Dit grensbedrag werd ieder jaar aangepast en kan verhoogd worden naargelang het aantal kinderen ten laste. Het was best mogelijk dat de belastingplichtige meer leende dan het gegeven grensbedrag. In dit geval mocht een deel van de jaarlijkse kapitaalaflossingen niet in rekenschap genomen worden bij de berekening van de belastingvermindering. Via de eenvoudige formule, die reeds beschreven staat in het vorig onderdeel over de belastingvermindering voor het lange termijnsparen, kon berekend worden welk deel van de jaarlijkse aflossingen recht gaven op het fiscaal voordeel.34
AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING SITUERING: WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992
De wetgeving rond de aftrek voor de eigen en enige woning is terug te vinden in de afdeling aftrekbare bestedingen van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992.35 Meer exact in de artikelen 104, 9°; 115 en 116 WIB 1992. De twee laatste artikelen bepalen de grenzen en de voorwaarden om van de fiscale aftrek te kunnen genieten. Art. 104, 9° WIB 1992 toont de inhoudelijke betekenis van de bestedingen die aftrekbaar zijn: “De intresten en betalingen voor de aflossing of wedersamenstelling van een hypothecaire lening afgesloten vanaf 1 januari 2005, die specifiek is aangegaan om een enige eigen woning te verwerven of te behouden, en bijdragen van een aanvullende verzekering tegen ouderdom en vroegtijdige dood die de belastingplichtige tot uitvoering van een individueel gesloten levensverzekeringscontract definitief heeft betaald voor het vestigen van een rente of een kapitaal bij leven of bij overlijden en dat uitsluitend dient 36
voor het wedersamenstellen of het waarborgen van een dergelijke hypothecaire lening.”
Het begrip ‘de aftrek voor de enige en eigen woning’ kan ingedeeld worden in vier begrippen: aftrekbare besteding, eigen woning, enige woning en het begrip woning zelf. Hierna volgt de beschrijving van deze begrippen. De beschrijving zal aanleiding geven tot een nauwkeurige analyse van de aftrekbare besteding. DEFINIËRING VAN DE AFZONDERLIJKE BEGRIPPEN
Aftrekbare besteding Vooreerst is het fiscaal voordeel op hypothecaire leningen een aftrekbare besteding. De uitgaven worden afgetrokken van het totaal netto belastbaar inkomen en dit vóór de berekening van de verschuldigde belastingen.37 Hierdoor zal het netto belastbaar inkomen inkomen dalen waardoor de belastingplichtige
33
J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014). 34 J. WELLENS, “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014). 35 Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992. 36 Art. 104, 9° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 687. 37 X, “Aftrekbare besteding”, http://finipedia.tijd.be/Aftrekbare_besteding.2731, (consultatie op 15 februari 2014).
11
finaal minder belastingen moet betalen. Zo’n aftrekbare besteding levert bijgevolg een voordeel op tegen het marginaal belastingtarief.
38
De aftrekbare besteding is een alternatief voor het systeem van de
belastingverminderingen. De fiscale voordelen van de hypothecaire leningen die betrekking hadden op het oude systeem bestonden in een belastingvermindering. Het verschil tussen beiden zal beschreven worden in het komende deel over het toekomstperspectief. Dit vermits het systeem weer de vorm zal aannemen van een belastingvermindering.39 Vanaf 1 juli 2014 wordt de woonbonus een materie waarvoor de gewesten bevoegd zullen zijn. “Vooraleer de bevoegdheid overgedragen kan worden, moet de federale regering nog dit jaar de aftrek, die de woonbonus nu is, omzetten naar een belastingvermindering” kondigt Jef Wellens, fiscalist bij Kluwer, aan.40 Later komt aan bod of een belastingvermindering al dan niet nadeliger is dan een aftrekbare besteding. Woning Ten tweede moeten de hypothecaire leningen betrekking hebben op een woning. Het begrip woning kan worden verstaan als een “gebouw of een deel van een gebouw, zoals inzonderheid een eengezinswoning of een appartement, dat wegens zijn aard voor bewoning bestemd is of als zodanig wordt gebruikt, ofwel door een gezin, ofwel door een alleenstaande, en waar de verschillende gezinsactiviteiten worden uitgeoefend.”41 Aandacht moet worden gevestigd op het feit dat niet het gebruik, maar de aard van het gebouw bepalend is om als woning aangemerkt te worden.
42
Stel dat een huurder het gebouw gebruikt voor
beroepswerkzaamheden. Er zal niet gekeken worden naar het beroepsmatig gebruik van het gebouw, maar naar de aard van de woning. Hierdoor wordt het gebouw toch als ‘woning’ gekwalificeerd.43 Worden niet beschouwd als woningen: studentenkoten, kamers voor seizoenarbeiders en kamers die gelegen zijn in o.a. kloosters, klinieken, hospitalen, weeshuizen, enz. 44 Er zou geconcludeerd kunnen worden dat leningen aangegaan voor de aankoop van gronden sowieso niet in aanmerking komen voor de aftrekbare besteding. In dit geval zou derhalve enkel genoten kunnen worden van het recht op een gewone intrestaftrek.45 Deze gevolgtrekking is echter niet helemaal correct aangezien het in sommige gevallen wel mogelijk is. Zoals wanneer “een hypothecaire lening bestemd is voor de aankoop van grond waarop een woning wordt opgericht met inachtneming van de voorwaarden van art. 115, 1°, a en b, WIB 1992, voor zover aan de grond en de woning samen één enkel kadastraal inkomen wordt toegekend.”46 Wordt met een woning ook een woonboot bedoeld? Hieromtrent was er onduidelijkheid tot een antwoord werd gegeven op de parlementaire vraag van de heer Schiltz.47 De vraag of een hypothecaire lening gevestigd kan worden op woonboten en of de bijhorende kapitaalaflossingen en intresten in aanmerking komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning werd gesteld op 26 juni 2006. Beide vragen werden toen negatief beantwoord.48 De wet van 26 maart 2012 betreffende de teboekstelling van binnenvaartuigen, andere dan
38
X, “Aftrekbare besteding”, http://finipedia.tijd.be/Aftrekbare_besteding.2731, (consultatie op 15 februari 2014). X, “Woonbonus in woelige wateren...”, www.promocon.be/blog/2013/09/23/woonbonus-‐in-‐woelige-‐wateren/, (consultatie op 15 februari 2014). 40 X, “Woonbonus in woelige wateren...”, www.promocon.be/blog/2013/09/23/woonbonus-‐in-‐woelige-‐wateren/, (consultatie op 15 februari 2014). 41 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 687. 42 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 43 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 44 Com.IB 1992, nr. 104/217. 45 Art. 14, 1° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 689. 46 Com.IB 1992, nr. 104/217. 47 Parl. Vr. nr. 247 van 26 juni 2008 (SCHLITZ). 48 Parl. Vr. nr. 247 van 26 juni 2008 (SCHLITZ); X, “Aftrek enige en eigen woning. Woonboot.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1316, p. 14. 39
12
binnenschepen als bedoeld in artikel 271 van Boek II van het Wetboek van Koophandel, bevestigt dat het momenteel mogelijk is om binnenvaartuigen te boek te stellen.49 Door deze registratie is het mogelijk een hypotheek te vestigen op binnenschepen die niet aangeduid worden als winstgevend.50 Desondanks komen ze nog steeds niet in aanmerking voor de fiscale aftrek op hypothecaire leningen. 51 De aard van de woonboten wijzigt niet door de nieuwe wet waardoor de argumentatie van de Administratie omtrent de woonboot de volgende blijft: “hij kan nog steeds niet gekwalificeerd worden als onroerend goed, en er kan bijgevolg geen kadastraal inkomen voor worden vastgesteld.”52 Na de nieuwe wet van 26 maart 2012 werd opnieuw een parlementaire vraag gesteld met de hoop dat de fiscale aftrek nu wel toepasbaar zou zijn voor woonboten. Ondanks alles wenst de wetgever de wetgeving nog niet te veranderen, dit met het oog op de toekomstige regionalisering.53 Kan een kangoeroewoning in aanmerking komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning? Door de vergrijzing wordt deze vorm van wonen populairder.54 Bij een kangoeroewoning zal de belastingplichtige een aparte woongelegenheid aanwijzen in de reeds bestaande woning.55 Meestal zullen twee oudere personen, bijvoorbeeld de ouders, gaan inwonen bij de kinderen. Vaak zijn de ouders niet meer goed te been zodat sociale controle op deze manier vlotter verloopt.56 Om te weten of de desbetreffende woning in aanmerking komt voor de fiscale aftrek is de structuur van de woonst elementair.57 Betreft het één woning of twee woningen? De werkelijke situatie zal hierbij bepalend zijn. Heeft de woning twee aparte inkomhallen, dan zal de fiscus de woning automatisch beschouwen als twee woningen.58 Wanneer de kinderen eigenaar zijn van deze woning zullen ze hierdoor niet kunnen genieten van de aftrek voor de enige en eigen woning.59 Eigen woning Bovendien moet de hypothecaire lening betrekking hebben op de eigen woning van de belastingplichtige. Een eigen woning die ook zorgt voor een vrijstelling van het KI.60 Deze toestand van eigenheid wordt enkel en alleen nagegaan op 31 december van het jaar van het afsluiten van de hypothecaire lening.61 Is hierbij de datum van de hypothecaire inschrijving beslissend of het aangaan van de lening? Er zal rekening gehouden worden met het moment waarop de belastingplichtige het krediet afsluit.62 Met het begrip ‘eigen’ wordt het
49
Art. 2 wet 26 maart 2012 betreffende de teboekstelling van binnenvaartuigen andere dan binnenschepen als bedoeld in artikel 271 van Boek II van het Wetboek van Koophandel, B.S. 30 mei 2012. 50 B.S. 30 mei 2012. 51 Parl. Vr. nr. 247 van 26 juni 2008 (SCHLITZ); X, “Aftrek enige en eigen woning. Woonboot.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1316, p. 14. 52 Circ. Nr. Ci.RH. 241/620.281 van 17 oktober 2012; X, “Aftrek enige en eigen woning. Woonboot.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1316, p. 14. 53 Parl. Vr. nr. 500 van 12 juli 2012 (DEDECKER); X, “Aftrek enige en eigen woning. Woonboot.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1316, p. 14. 54 X, “Woonbonus”, www.taxworld.be/taxworld/content.aspx?id=23294&LangType=2067, (consultatie op 27 februari 2014). 55 X, “Zorgwonen of kangoeroewonen”, www.vlaanderen.be/nl/bouwen-‐wonen-‐en-‐energie/alternatief-‐wonen/zorgwonen-‐ kangoeroewonen, (consultatie op 27 februari 2014). 56 X, “Zorgwonen of kangoeroewonen”, www.vlaanderen.be/nl/bouwen-‐wonen-‐en-‐energie/alternatief-‐wonen/zorgwonen-‐ kangoeroewonen, (consultatie op 27 februari 2014). 57 X, “Is het wel uw enige en eigen woning?”, http://ondernemingsdatabank.indicator.be/fiscaal___woonbonus/is_het_wel_uw_enige_en_eigen_woning_/VLTAVGAR_EU15 1803/search, (consultatie op 27 februari 2014). 58 X, “Is het wel uw enige en eigen woning?”, http://ondernemingsdatabank.indicator.be/fiscaal___woonbonus/is_het_wel_uw_enige_en_eigen_woning_/VLTAVGAR_EU15 1803/search, (consultatie op 27 februari 2014). 59 X, “Woonbonus”, www.taxworld.be/taxworld/content.aspx?id=23294&LangType=2067, (consultatie op 27 februari 2014). 60 Art. 12, §3 WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 695. 61 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 694. 62 X, “Woonbonus”, www.taxworld.be/taxworld/content.aspx?id=23294&LangType=2067, (consultatie op 27 februari 2014).
13
volgende beoogd: eigenaar, bezitter, vruchtgebruiker, erfpachter of opstalhouder. 63 Als gevolg kan een naakte eigenaar geen gebruik maken van de aftrek voor de enige en eigen woning aangezien deze persoon niet wordt bedoeld in art. 12, §3 WIB 1992. Om het onderscheid tussen de volle eigendom en de blote eigendom te kennen, kan verwezen worden naar het burgerlijk recht. Art. 544 BW vermeldt het volgende: “Eigendom is het recht om op de meest volstrekte wijze van een zaak het genot te hebben en daarover te 64
beschikken, mits men er geen gebruik van maakt dat strijdig is met de wetten of met de verorderingen.”
Waar de volle eigenaar onbeperkt over het goed kan beschikken én er genot op heeft, bezit de blote eigenaar enkel het goed.65 Het genot hoort bij de opdeling van het eigendomsrecht toe aan de vruchtgebruiker. Graag wordt de aandacht gevestigd op de situatie waarbij één van de twee echtgenoten eigenaar is van de woning.66 Kan enkel de echtgenoot, die eigenaar is van de woning, genieten van de aftrek voor de enige en eigen woning? Bij het beantwoorden van deze vraag moet worden gekeken naar het huwelijksvermogensstelsel. Wanneer de partners gehuwd zijn onder het wettelijk stelsel zal het onroerend inkomen van de woning in de gemeenschap vallen. De woning behoort tot het eigen vermogen van de ene partner en de onroerende inkomsten behoren tot beide partners.67 Als gevolg zullen beide echtgenoten belast worden op de helft van de onroerende inkomsten. De partner die geen juridische eigenaar is van de woning zal wel degelijk aansprakelijk zijn voor de aangifte in de personenbelasting ten belope van de helft van de onroerende inkomsten. De niet-‐juridische eigenaar zal fiscaal beschouwd worden als vruchtgebruiker. Zo zullen beide partners aanspraak kunnen maken op de aftrek voor de enige en eigen woning en dit op voorwaarde dat de lening op naam van beide partners staat. Zijn de partners echter gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen of betreft het wettelijk samenwonende partners dan zal de aftrekbare besteding enkel toegekend worden aan de juridische eigenaar van de woning. Enkel hij ontvangt de onroerende inkomsten. Een uitzondering betreft de echtgenoten die gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen, maar waarvan de gezinswoning deel uitmaakt van de onverdeeldheid. In deze situatie hebben beide echtgenoten wel recht op de fiscale aftrek. Bij een onverdeeldheid zijn beide echtgenoten juridisch eigenaar.68 Bij wijze van uitzondering kan de aandacht ook worden gevestigd op het systeem van de verticale natrekking. In art. 553 BW wordt geschreven: “Alle gebouwen, beplantingen en werken op of onder de grond van een erf, worden vermoed door de eigenaar, op zijn kosten, te zijn tot stand gebracht en hem toe te behoren, tenzij het tegenovergestelde 69
bewezen is; ...”
Stel dat de echtgenoten gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen en een gezinswoning wordt opgetrokken op de grond waarvan één van beiden de eigenaar van is. Enkel de laatstgenoemde partner heeft hier recht op de fiscale aftrek.70 Door middel van de verticale natrekking wordt de echtgenoot die de grond bezit geacht ook eigenaar te zijn van de gezinswoning waardoor enkel hij kan genieten van de
63
Art. 12, §3 WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 688. Art. 544 BW. 65 BELASTINGPORTAAL VLAANDEREN, “Volle eigenaar”, http://belastingen.vlaanderen.be/nlapps/docs/default.asp?id=306, (consultatie op 16 februari 2014). 66 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 689. 67 Art. 127 WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 689. 68 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 689. 69 Art. 553 BW. 70 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 689. 64
14
aftrek voor de enige en eigen woning. Dit probleem komt niet tot stand wanneer de belastingplichtigen gehuwd zijn onder het wettelijk stelsel. De onroerende inkomsten behoren zo tot de gemeenschap waardoor ook de andere partner recht heeft op de aftrekbare besteding.71 Enige woning Als laatste begrip wordt gesteld dat de hypothecaire lening moet aangegaan zijn voor de enige woning van de belastingplichtige. Dit wordt bevestigd in art. 115, §1, 1° WIB 1992: “De bestedingen moeten zijn gedaan voor de woning die op 31 december van het jaar waarin het leningcontract is afgesloten, de enige woning van de belastingplichtige is en die hij op diezelfde datum zelf 72
betrekt;”
Het basisprincipe is dat de belastingplichtige geen tweede woning mag bezitten op 31 december van het jaar waarin de hypothecaire lening wordt afgesloten (de uitzonderingen buiten beschouwing gelaten).73 Bezit de belastingplichtige later dan deze datum een tweede woning, dan mag hij de fiscale aftrek voor de enige en eigen woning behouden.74 De verhogingen die van toepassing zijn op de fiscale aftrek kunnen echter bij het bezitten van een tweede woning niet meer toegepast worden.75 De verhogingen worden aangehaald in het onderdeel over het totaal aftrekbaar bedrag. Wanneer
de
belastingplichtige
reeds
andere
onroerende
goederen
bezit
zoals
gronden,
nijverheidsgebouwen, handelszaken, serres, stallen, enz. dan heeft dit geen invloed bij de afweging of de woning de enige woning is.76 De functie woongelegenheid ontbreekt bij dergelijke onroerende goederen.77 Als de belastingplichtige reeds mede-‐eigenaar, naakte eigenaar of vruchtgebruiker is van andere woningen als gevolg van een erfenis, zal daar ook geen rekening met gehouden worden.78 Deze eerste uitzondering geldt niet als de belastingplichtige de woning geschonken kreeg.79 Bij een reeds ontvangen woning als gevolg van een schenking onder levenden kan de belastingplichtige geen aanspraak maken op de gunstregel voor de aftrek van de kapitaalaflossingen en intresten voor de nieuw verworven woning.
80
Wel zal de
belastingplichtige zich kunnen beroepen op de gewone intrestaftrek en de belastingvermindering voor het lange termijnsparen.81 Hij zal steeds goed in het achterhoofd moeten houden of de woning verkregen werd wegens erfenis of wegens schenking. Ook moet gekeken worden ingeval van een erfenis of het wel degelijk gaat om een mede-‐eigendom en niet om een exclusieve, uitsluitende eigendom. Bij een uitsluitende eigendom, waarbij slechts één belastingplichtige eigenaar wordt van de woning via erfenis, kan de belastingplichtige geen aanspraak maken op de aftrek voor de enige en eigen woning.82
71
F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 689. Art. 115, §1, 1° WIB 1992. 73 Art. 115, §1, 1° WIB 1992. 74 Art. 115 WIB 1992, P. VAN HEUVERSWYN, Handboek Personenbelasting 2012, Mechelen, Kluwer, 2012, p. 1212. 75 Art. 115 WIB 1992, P. VAN HEUVERSWYN, Handboek Personenbelasting 2012, Mechelen, Kluwer, 2012, p. 1212. 76 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 182. 77 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 692. 78 e Art. 115, §1, 2 lid, 1° WIB 1992. 79 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 80 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 81 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 691. 82 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 691. 72
15
Als tweede uitzondering op het begrip enige woning kan aanvaard worden dat de belastingplichtige toch reeds eigenaar is van een andere woning. Dit op voorwaarde dat deze woning te koop staat op het moment van het aangaan van de hypothecaire lening voor de ‘nieuwe’ woning en dat ze verkocht wordt ten laatste op 31 december van het jaar volgend op het jaar waarin de hypothecaire lening gesloten werd. 83 De belastingplichtige zal kunnen genieten van de fiscale aftrekmaatregel in het jaar waarin de hypothecaire lening gesloten werd. 84 Hij zal de aftrekbare besteding echter verliezen voor de komende jaren wanneer de ‘oudere’ woning het volgende jaar nog steeds niet verkocht werd. Art. 115, §1, 1° WIB 1992 toont aan dat de belastingplichtige verplicht is de enige woning te betrekken in het jaar waarin de lening wordt afgesloten. Is de belastingplichtige gehuwd of wettelijk samenwonend dan moeten beide partners verplicht de woning betrekken.85 Doch zal in sommige gevallen geen rekening worden gehouden met het betrekken van de woning zodanig dat de belastingplichtige alsnog recht heeft op de fiscale aftrek. Dit om volgende redenen: de onmogelijkheid om de woning te betrekken op de verplichte datum ten gevolge van wettelijke of contractuele belemmeringen of door de stand van (ver)bouwwerkzaamheden.86 Betrekken de belastingplichtigen de woning in het tweede jaar dat volgt op het jaar van het sluiten van de hypothecaire lening daarenboven nog steeds niet, dan zal de belastingplichtige geen gebruik meer kunnen maken van de fiscale aftrek. Vanaf het moment dat de belemmeringen verdwenen zijn en de belastingplichtige de woning betrekt, kan hij opnieuw aanspraak maken.87 Wat is het gevolg wanneer de vertraging met betrekking tot de woning te wijten is aan een aannemer die bijvoorbeeld failliet ging?88 Ook hier zal de fiscale aftrek teloorgaan indien de woning niet betrokken wordt door de belastingplichtige en dit vóór 31 december van het tweede jaar volgend op het sluiten van de hypothecaire lening.89 Daarnaast stelt art. 12, §3, 3e lid, WIB 1992 dat ook beroepsredenen of redenen van sociale aard ingeroepen kunnen worden om de niet-‐betrekking van de woning te verantwoorden. Wat kunnen beroepsredenen of redenen van sociale aard inhouden? Dit kan bijvoorbeeld tot uiting komen wanneer de belastingplichtige voor een tijdje verhuist naar zijn zieke ouder.90 Een volgende parlementaire vraag werd gesteld door mevrouw Wouters: “Wanneer de redenen van artikel 115, § 1, tweede lid, 3°, WIB 92 vervallen, behoudt de belastingplichtige dan het recht op de aftrek voor de enige woning wanneer hij vanaf dat jaar beroepsredenen of redenen van sociale aard kan inroepen waardoor hij zijn enige woning niet persoonlijk betrekt?”91 Als antwoord werd bevestigd dat wanneer de woning niet zelf betrokken kon worden ten gevolge van sociale-‐ of beroepsredenen, de maatregel van de aftrek voor de enige en eigen woning toch ingeroepen kan worden. Deze exceptie kan steeds gehanteerd worden naast de in art. 115, §1, 2e lid, 3°, WIB 1992 vermelde uitzonderingen. Geconcludeerd kan worden dat indien de eerder vernoemde wettelijke of contractuele belemmeringen niet weggevallen zijn in het tweede jaar dat volgt op het jaar van het afsluiten
83
e
Art. 115, §1, 2 lid, 2° WIB 1992. M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 85 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 694. 86 e Art. 115, §1, 2 lid, 3° WIB 1992. 87 e Art. 115, §1, 2 lid, 3° WIB 1992. 88 C. GOVAERT, “Toch recht op aftrek voor enige woning bij bouwvertraging of contractuele belemmering.”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). 89 C. GOVAERT, “Toch recht op aftrek voor enige woning bij bouwvertraging of contractuele belemmering.”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). 90 X, “Aanslagjaar 2012/inkomsten 2011: De fiscaliteit van het hypothecaire woningkrediet”, https://multimediafiles.kbcgroup.eu/ng/published/KBC/PDF/Campagne_Wonen_2012_Woongids_Fiscaliteit_2011.pdf, (consultatie op 2 mei 2014). 91 Parl. Vr. nr. 18 van 14 december 2011 (WOUTERS). 84
16
van de lening, de aftrek voor de enige en eigen woning toch verlengd wordt door middel van het aanhalen van sociale-‐ of beroepsredenen.92 Een volgend vonnis toont aan hoe moeilijk de interpretatie van het begrip enige en eigen woning is.93 Het vonnis werd uitgesproken op 16 mei 2012 en betrof een zelfstandige geneesheer die eigenaar is van een appartement dat dient als ‘medisch kabinet’ en daarnaast een hypothecaire lening aanging voor een gezinswoning die volgens hem zijn enige en eigen woning is. De rechtbank van Eerste Aanleg te Luik keurde deze kwalificatie eerder goed met als reden dat een medisch kabinet geen woning is.94 De gezinswoning kan zo beschouwd worden als de enige woning. De rechtbank van Eerste Aanleg te Luik baseerde zich op de huidige bestemming van het onroerend goed. Het medische kabinet werd niet gebruikt als woning, maar diende voor beroepsdoeleinden. Eerder werd aangehaald dat niet het gebruik beslissend is, maar de aard van de woning.95 In dit geval is het mogelijk dat hierdoor de gezinswoning aanzien wordt als een tweede woning. Het is duidelijk dat de rechtbank van Eerste Aanleg te Luik een andere interpretatie gaf aan het begrip enige en eigen woning. Een interpretatie die niet correct bleek te zijn volgens het Hof van Beroep.96 Het besluit van het Hof van Beroep baseerde zich op de wetgeving rond de vrijstelling van het KI voor de eigen woning: “De vrijstelling wordt niet toegekend voor het deel van de woning dat wordt gebruikt voor het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid van de belastingplichtige of van een van zijn gezinsleden of dat wordt 97
betrokken door personen die geen deel uitmaken van zijn gezin.”
De wetgeving rond de vrijstelling van het KI voor de eigen woning toont aan dat de uitoefening van een beroepswerkzaamheid de geaardheid van een woning niet uitsluit.98 Ook wanneer een deel van de woning gebruikt wordt voor beroepsdoeleinden, blijft het geheel een ‘woning’. Het medisch kabinet blijft bijgevolg dus een woning, ook al wordt deze woning enkel en alleen gebruikt voor beroepsdoeleinden. Bijgevolg slaat de gezinswoning op een tweede woning waardoor de aftrek voor de enige en eigen woning niet mogelijk is.99 VOORWAARDEN
Naast de beschrijving van het begrip ‘aftrek voor de enige en eigen woning’ is het ook van groot belang de voorwaarden te omschrijven. Opdat de kapitaalaflossingen, de intresten en de premies van de schuldsaldoverzekeringen kunnen genieten van de fiscale aftrek moeten de leningen voldoen aan deze voorwaarden. Met lening wordt beoogd een hypothecaire lening waarbij het onroerend goed bestempeld wordt als onderpand. Het is een waarborg ten dienste van de kredietinstelling waardoor de kredietverstrekker een bevoorrechte schuldeiser wordt bij eventuele wanbetaling. De hypothecaire lening die gesloten werd vanaf 1 januari 2005 komt in aanmerking. Er zal daarbij gekeken worden naar de datum van het verlijden van de authentieke akte.100 De andere modaliteiten zijn terug te vinden in art. 115 WIB
92
Parl. Vr. nr. 18 van 14 december 2011 (WOUTERS). Luik 16 mei 2012; C. BUYSSE, “Wat is een ‘woning’?”, Fiscoloog, 2012, nr. 1301, p. 12. 94 Rb. Luik 10 september 2009; C. BUYSSE, “Wat is een ‘woning’?”, Fiscoloog, 2012, nr. 1301, p. 12. 95 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 181. 96 Luik 16 mei 2012; C. BUYSSE, “Wat is een ‘woning’?”, Fiscoloog, 2012, nr. 1301, p. 12. 97 e Art. 12, §3, 4 lid WIB 1992. 98 e Art. 12, §3, 4 lid WIB 1992; C. BUYSSE, “Wat is een ‘woning’?”, Fiscoloog, 2012, nr. 1301, pp. 12-‐13. 99 e Art. 12, §3, 4 lid WIB 1992; C. BUYSSE, “Wat is een ‘woning’?”, Fiscoloog, 2012, nr. 1301, pp. 12-‐13. 100 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 710. 93
17
1992. De eerste voorwaarde omtrent de woning die de enige woning moet zijn en die de belastingplichtige zelf moet betrekken, werd reeds aangehaald.101 Vervolgens moet de hypothecaire lening aangegaan zijn bij een instelling gelegen in de EER.102 Merk op dat niet enkel kredietinstellingen beschreven worden. Met instellingen worden ook makelaars bedoeld waarbij de belastingplichtige een hypothecaire lening sluit.103 Niet enkel de instelling moet gevestigd zijn in de EER, tevens de woning moet er gegrondvest zijn.104 Verder moet de looptijd van de hypothecaire lening minstens tien jaar zijn.105 Wat stelt de wetgeving indien de lening vervroegd wordt terugbetaald? Het is best mogelijk dat de contractuele looptijd verschilt met de effectieve.106 De Administratie stelt dat de kapitaalaflossingen en de bijhorende intresten, die betrekking hebben op de vervroegde terugbetaling, niet kunnen dienen voor de fiscale aftrek.107 Dit omwille van het feit dat de terugbetaling nu zal geschieden vóór de eerste tien jaren. Deze wijze van terugbetaling wordt niet bedoeld in de desbetreffende voorwaarde. De eerdere regelmatige (normale) kapitaalaflossingen en intresten, welke plaats vonden vóór de vervroegde terugbetaling, kunnen echter toepassing blijven maken van de aftrek voor de enige en eigen woning. In het belastbaar tijdperk waarin overgeschakeld wordt naar een vervroegde terugbetaling zal geen aanspraak meer kunnen gemaakt worden op de fiscale aftrek voor de kapitaalaflossingen en de intresten die betrekking hebben op het vervroegd terugbetalen. De terugbetalingen die geen betrekking hebben op de vervroegde betaling en die plaats vinden in het belastbaar tijdperk van de overgang kunnen wel nog aanspraak maken op de aftrekbare besteding.108 Omgekeerd kan het gebeuren dat de looptijd van het contract aanvankelijk minder dan tien jaar betrof, maar later de looptijd verlengd wordt tot ten minste 10 jaar. Hier zal de belastingplichtige pas kunnen genieten van de fiscale aftrek vanaf het belastbaar tijdperk waarin de voorwaarde voldaan werd.109 De schuldsaldoverzekering moet zijn aangegaan: “a) door de belastingplichtige die daarbij alleen zichzelf heeft verzekerd; b) vóór de leeftijd van 65 jaar; contracten die tot na de oorspronkelijk bepaalde termijn worden verlengd, opnieuw van kracht gemaakt, gewijzigd of verhoogd wanneer de verzekerde de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt, worden geacht niet vóór die leeftijd te zijn aangegaan; c) voor een minimumlooptijd van 10 jaar wanneer het in voordelen bij leven voorziet;”
110
Het is ofwel de belastingplichtige zelf die de voordelen ontvangt vanaf de leeftijd van 65 jaar (voordelen bij leven), ofwel de persoon die het vruchtgebruik van de woning verwerft of de volle eigendom als gevolg van het vooroverlijden van de verzekerde (voordelen bij overlijden).111
101
Art. 115, §1, 1° WIB 1992. Art. 115, §1, 2° WIB 1992. 103 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 717. 104 Art. 115, §1, 2° WIB 1992. 105 Art. 115, §1, 3° WIB 1992. 106 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 183. 107 Circ. nr. Ci.RH.26/587.064 van 25 april 2008. 108 Circ. nr. Ci.RH.26/587.064 van 25 april 2008. 109 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 714. 110 Art. 115, §1, 4° WIB 1992. 111 Art. 115, §1, 5° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 719. 102
18
Als laatste voorwaarde moet de hypothecaire lening aangegaan zijn om de enige en eigen woning te verwerven of te behouden.112 Hierbij wordt bedoeld: het kopen of het bouwen van een onroerend goed en het geheel of ten dele renoveren van de woonst. Ook wordt het betalen van de successierechten bedoeld (met uitsluiting van de nalatigheidsintresten).113 Binnen de categorie renovatie geldt enkel een voorwaarde omtrent de aard van de dienstverrichtingen.114 Deze werken worden enkel aanvaard wanneer ze beschreven staan in rubriek XXXI van tabel A van het KB 20 (het verlaagd btw-‐tarief van 6 pct.). Een minimumbedrag aan renovatie is niet meer vereist. Ook is het niet meer verplicht om de werken te laten uitvoeren door een geregistreerde aannemer. Wanneer de belastingplichtige de werken zelf verricht, kan hij dus steeds aanspraak maken op de fiscale aftrek. Dit ten belope van het aankoopbedrag van de bouwmaterialen.115 Vóór de programmawet van 27 december 2004 gold: “worden de dienstverrichtingen met betrekking tot die werken, waarvan de Koning de aard bepaalt, verricht door een persoon die op het ogenblik van het sluiten van het ondernemingscontract als aannemer is geregistreerd overeenkomstig artikel 401.”116 Art. 401 WIB 1992 werd opgeheven waardoor de voorwaarde van registratie werd afgeschaft.117 Ook niet-‐geregistreerde aannemers kunnen momenteel factureren aan het verlaagd btw-‐tarief van 6 of 12 pct.118 De verplichte registratie werd vroeger vaak gehanteerd als voorwaarde voor een steunmaatregel zoals bij de fiscale voordelen voor hypothecaire leningen.119 Ondanks de uiteenzetting in de wetgeving van wat bedoeld wordt met ‘verwerven’ en ‘behouden’ van een onroerend goed, rijzen toch enkele vragen omtrent de goedkeuring van bepaalde kosten. Kan bijvoorbeeld de financiering van architectkosten of de kosten voor een veiligheidscoördinator in aanmerking komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning?120 Indien deze kosten gemaakt werden om de woning aan te verwerven of te behouden, meent de Administratie dat ook deze financiering recht geeft op de fiscale aftrek. De kosten moeten dus een rechtstreeks verband hebben met de aankoop of de bouw van het onroerend goed. Kosten die gepaard gaan met de aanleg van een tuin, een zwembad of kosten van een interieurarchitect worden niet geaccepteerd. De werkwijze ligt anders als het gaat om kosten van architecten, landmeters, ingenieurs en veiligheidscoördinators die gemaakt zijn ter voorbereiding of ter coördinatie van vernieuwingswerken. Vernieuwingswerken komen enkel in aanmerking voor de fiscale aftrek wanneer de dienstverrichtingen beschreven staan in rubriek XXXI van tabel A van het KB 20 (het verlaagd btw-‐tarief van 6 pct.). Bijgevolg kunnen de laatstgenoemde kosten in principe niet in aanmerking komen. Niettemin zal de Administratie de architectkosten of de kosten voor een veiligheidscoördinator toch aanvaarden wanneer deze een rechtstreeks verband hebben met de renovatie van het onroerend goed.
112
Art. 115, §2 WIB 1992. Art. 115, §2 WIB 1992. 114 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 700. 115 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 700. 116 Circ. nr. Ci.RH. 26/581.538 van 17 juli 2007. 117 B.S. 10 november 2011; X, “Registratie als aannemer wordt volledig afgeschaft.”, www.kluwereasyweb.be/documents/voorbeeld-‐artikels/20110909-‐registratie-‐aannemer-‐registrierung-‐unternehmer-‐ lenregistrement-‐des-‐entrepreneurs-‐registered-‐contractor-‐.xml?lang=nl, (consultatie op 17 februari 2014). 118 J. LEMMENS, “Verlaagde BTW-‐tarieven: geregistreerd aannemer is verleden tijd”, www.taxworld.be/taxworld/verlaagde-‐btw-‐ tarieven-‐geregistreerd-‐aannemer-‐is-‐verleden-‐tijd.html?LangType=2067, (consultatie op 17 februari 2014). 119 B.S. 10 november 2011; X, “Registratie als aannemer wordt volledig afgeschaft.”, www.kluwereasyweb.be/documents/voorbeeld-‐artikels/20110909-‐registratie-‐aannemer-‐registrierung-‐unternehmer-‐ lenregistrement-‐des-‐entrepreneurs-‐registered-‐contractor-‐.xml?lang=nl, (consultatie op 17 februari 2014). 120 Circ. nr. Ci.RH. 26/614.524 van 19 oktober 2012; X, “Aftrek enige en eigen woning. Belastingvermindering kapitaalaflossingen. Architectkosten.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1315, p. 15. 113
19
Vanzelfsprekend zullen de kosten die gemaakt zijn voor het aanleggen van een tuin, zwembad en dergelijke ook bij vernieuwingswerken uitgesloten worden. 121 Broers en zussen kunnen in onverdeeldheid optreden bij de verwerving van een woning van de ouders.122 Het was voor de heer De Clercq onduidelijk of de aftrek voor de enige en eigen woning mogelijk is wanneer de broers en zussen in der minne uit onverdeeldheid treden. Eén persoon wordt zo volle eigenaar van de woning. Daarvoor dient hij een bepaald bedrag te betalen aan de anderen die uit onverdeeldheid treden. Als antwoord werd nogmaals gewezen naar wat bedoeld wordt met het verwerven of het behouden van een onroerend goed en hoe ruim deze begrippen dienen geïnterpreteerd te worden. Wanneer de belastingplichtige een hypothecaire lening aanging met het oog op de uitbetaling aan de vroegere mede-‐ eigenaars dan is het mogelijk te genieten van de fiscale aftrek (als ook aan de andere voorwaarden voldaan zijn).123 Kunnen kosten die automatisch gemaakt worden bij het aangaan van een hypothecaire lening in aanmerking komen? Denkend aan hypotheekkosten, registratierechten, notariskosten, bankkosten, enz. “Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen de financiering van de bijkomende kosten en belastingen die rechtstreeks verband houden met het verwerven of behouden van een in artikel 12, § 3, WIB 92, bedoelde woning, en de financiering van andere kosten en belastingen, zoals inzonderheid de kosten en belastingen die betrekking hebben op het sluiten van de hypothecaire lening.”124 Notariskosten en registratierechten komen in aanmerking voor het deel dat rechtstreeks verband houdt met de verwerving van een woonst.125 Ook is het rechtstreeks verband aanwezig bij de btw die verschuldigd is bij de aankoop van een nieuwe woning, bij de bouw van een onroerend goed of de renovatie ervan. De hypotheekkosten en de bankkosten, die te maken hebben met het sluiten van de hypothecaire lening, worden niet geaccepteerd. Notariskosten zullen gedeeltelijk aanvaard worden. Het deel dat niet aanvaard wordt, betreft het deel dat te linken is met de opmaak van de hypothecaire akte door de notaris.126 TOTAAL AFTREKBAAR BEDRAG
Welke bestedingen komen in aanmerking voor de fiscale aftrek? Het zijn de in art. 104, 9° WIB 1992 beschreven uitgaven. Zowel de intresten als de kapitaalaflossingen van de hypothecaire lening komen in aanmerking.127 Over bepaalde sommen van hypothecaire leningen, die niet goedgekeurd worden voor de aftrek voor de enige en eigen woning, werd hiervoor reeds een woordje uitleg gegeven. Met name bepaalde notariskosten, registratierechten, enz. Naast de kapitaalaflossingen en de intresten worden ook de individuele levensverzekeringspremies bedoeld in art. 104, 9° WIB 1992. Het zijn sommen die betaald werden tegen ouderdom en vroegtijdige dood in de vorm van een aanvullende verzekering.128 Zo wordt een rente of een kapitaal gevestigd die zijn uitwerking vindt bij leven of bij overlijden. Deze rente of kapitaal
121
Circ. nr. Ci.RH. 26/614.524 van 19 oktober 2012; X, “Aftrek enige en eigen woning. Belastingvermindering kapitaalaflossingen. Architectkosten.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1315, p. 15. 122 Parl. Vr. 169 van 13 mei 2008 (DE CLERCQ). 123 Parl. Vr. 169 van 13 mei 2008 (DE CLERCQ). 124 Circ. nr. Ci.RH. 26/614.524 van 19 oktober 2012. 125 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, pp. 704-‐705. 126 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, pp. 704-‐705. 127 Art. 104, 9° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 709. 128 Art. 104, 9° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 709.
20
vormt tevens een waarborg van een hypothecaire lening. Wanneer de lening werd aangegaan voor een onroerend goed dat gedeeltelijk gebruikt wordt voor beroepswerkzaamheden, dan zullen de intresten niet in zijn geheel in aanmerking komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning. De intresten die verbonden zijn met het beroepsgedeelte worden reeds beschouwd als aftrekbare beroepskosten. Wat met de kapitaalaflossingen en schuldsaldoverzekeringspremies die verbonden zijn met het beroepsgedeelte? Deze bedragen worden wel aanvaard, zelfs wanneer ze betrekking hebben op het beroepsgedeelte. 129 Alle kapitaalaflossingen, intresten en premies zullen bij een huwelijk bekeken worden per echtgenoot en dit ter waarde van het eigen aandeel in de aangegane lening. 130 Ook de voorwaarden die hiervoor aan bod kwamen, zullen per echtgenoot bekeken worden.131 Het eigen aandeel per echtgenoot is vrij te kiezen bij een gemeenschappelijke aanslag.132 Art. 105, 1° WIB 1992 toont aan: “1° eerst wordt bij elke belastingplichtige de aftrek waarop hij overeenkomstig artikel 104, 9°, recht heeft, aangerekend op zijn netto-‐inkomen. Wanneer echter beide belastingplichtigen bestedingen hebben gedaan die recht geven op de voormelde aftrek, wordt die aftrek aangerekend volgens de verdeling die de belastingplichtigen kiezen binnen de in artikel 115, § 1, eerste lid, 6°, en 116 bedoelde begrenzingen;”133 Drie voorwaarden moeten worden voldaan wanneer echtgenoten of wettelijke samenwonenden toepassing willen maken van de vrije verdeling. 134 Zo moet er logischerwijs ten eerste sprake zijn van een gemeenschappelijke aanslag. Vervolgens moeten ze beiden hoofdelijk en onverdeeld aansprakelijk zijn voor de hypothecaire lening waarbij ze allebei aanzien worden als kredietnemer. Als laatste voorwaarde moeten ze beiden mede-‐eigenaar, vruchtgebruiker, erfpachter of opstalhouder zijn van de enige en eigen woning. Zijn de partners gehuwd onder het wettelijk stelsel waarbij het inkomen van het onroerend goed gemeenschappelijk is, dan moeten beide echtgenoten de woonst niet verplicht in eigendom hebben om te kunnen genieten van de vrije verdeling. Bij wettelijk samenwonenden of gehuwden die getrouwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen zal het eigendomsrecht wel verplicht zijn wanneer ze de leninglast vrij wil verdelen onder elkaar.135 Het is interessant te weten dat deze vrije verdeling niet in het begin van toepassing was.136 Art. 105, 1e lid WIB 1992 (AJ. 2008) beschreef het volgende: “Eerst wordt de aftrek vermeld in artikel 104, 9°, aangerekend volgens de verdeling die de belastingplichtigen kiezen binnen de in artikel 115, eerste lid, 6°, en 116 vermelde begrenzingen, voor zover die verdeling er niet toe leidt om in hoofde van een van de belastingplichtigen minder dan 15 pct. van de aftrekbare sommen aan te rekenen;”137
129
Art. 104, 9° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 709. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 726. 131 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 726. 132 Art. 105, 1° WIB 1992. 133 Art. 105, 1° WIB 1992. 134 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 731. 135 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 731. 136 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 730. 137 e Art. 105, 1 lid WIB 1992 (AJ. 2008). 130
21
Kort geformuleerd moest een belastingplichtige minstens 15 pct. bezitten van het aandeel wanneer hij een gemeenschappelijke aanslag kreeg en recht had op de aftrek voor de enige en eigen woning. 138 Dit percentage werd afgeschaft in aanslagjaar 2009 door een wetswijziging op 24 december 2008 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 wat betreft de aanrekening van de fiscale aftrek van de hypothecaire lening van de enige woning.
139
Betekent dit dat de belastingplichtigen met een
gemeenschappelijke aanslag momenteel helemaal vrij zijn te kiezen welk aandeel van de aftrek bij wie hoort? Dit is niet helemaal correct aangezien de belastingplichtige nog steeds rekening moet houden met de grensbedragen per belastingplichtige.140 De begrenzing van het totaal aftrekbaar bedrag voor aanslagjaar 2014 is in art. 115, §1, 6° WIB 1992 aan te treffen: “het totaal aftrekbaar bedrag mag per belastingplichtige en per belastbaar tijdperk niet meer bedragen dan 2.260 EUR (basisbedrag 1.500 EUR).”141 Bedragen de sommen meer dan het totaal aftrekbaar grensbedrag, dan is het niet mogelijk het overschot te hergebruiken. 142 Zo kunnen andere onroerende inkomsten niet worden verminderd met het overschot. Ook zal de regeling omtrent de gewone intrestaftrek en de belastingvermindering voor het lange termijnsparen niet ingeroepen kunnen worden voor het deel van de bestedingen dat hoger is dan het grensbedrag.143 De belastingplichtige kan ervoor opteren om de meest gunstige weg te kiezen waardoor het overschot niet verloren gaat. 144 A.d.h.v. een berekening kan de belastingplichtige vaststellen welk bedrag precies geleend moet worden in de vorm van een hypothecaire inschrijving om maximaal van de aftrek te kunnen genieten. Voor het andere deel van de lening, die zorgde voor het overschot, kan geopteerd worden voor een lening die niet gelijk staat met een hypothecaire inschrijving. Zo’n ongelijkstelling kan worden bereikt wanneer een deel van de lening niet voldoet aan de voorwaarden van een hypothecaire lening. Voor de intresten bij deze leningen kan wel gebruik worden gemaakt van de gewone intrestaftrek. Andere leningen zijn bijvoorbeeld leningen met waarborgen zoals een hypothecair mandaat of een hypothecaire belofte.145 “Met een hypothecair mandaat heeft de bank nog geen hypothecaire inschrijving, maar wel het recht om die te allen tijde te nemen. Bij de minste hapering in de terugbetaling kan de bank zonder meer het hypothecair mandaat omzetten in een hypothecaire inschrijving...”146 Via de aftrek voor de enige en eigen woning zullen de intresten afgetrokken worden van het totaal netto belastbaar inkomen.147 Vóór deze fiscale aftrek in het leven geroepen werd, namelijk vóór aanslagjaar 2006, moest de belastingplichtige de intresten aftrekken van de onroerende inkomsten. Art. 14 WIB 92 beschrijft deze intrestaftrek en werd reeds uitgebreid besproken in het deel over het stelsel vóór 1 januari 2005. Vandaag kan de belastingplichtige de gewone intrestaftrek pas hanteren wanneer zijn lening niet in
138
C. GOVAERT, “Recht op aftrek voor enige woning vrij te verdelen over belastingplichtigen”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). 139 Wet 24 december 2008 tot wijziging van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 wat betreft de aanrekening van de fiscale aftrek van de hypothecaire lening van de enige woning (1), B.S. 31 december 2008. 140 C. GOVAERT, “Recht op aftrek voor enige woning vrij te verdelen over belastingplichtigen”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). 141 Art. 115, §1, 6° WIB 1992. 142 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 710. 143 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 712. 144 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 186. 145 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 186. 146 X, “Hypothecair mandaat”, http://finipedia.tijd.be/Hypothecair_mandaat.2035, (consultatie op 17 februari 2014). 147 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 186.
22
aanmerking komt voor de woonbonus. Wanneer de woonbonus van toepassing is, zijn de artikelen 115 en 116 WIB 1992 van toepassing. De verrekening van de intresten met de onroerende inkomsten kan in dit geval niet meer plaats vinden. 148 Het bedrag van de basiskorf, 2.260 euro in aanslagjaar 2014, kan verhoogd worden volgens art. 116 WIB 1992. Deze verhogingen worden ook wel eens de aanvullende korven genoemd.149 Zo kan het basisbedrag tien jaar verhoogd worden vanaf het belastbaar tijdperk waarin de hypothecaire lening werd aangegaan.150 Deze verhoging bedraagt geïndexeerd 750 euro voor aanslagjaar 2014. Daarnaast is er nog een verhoging mogelijk voor het aantal kinderen ten laste. Gelet op de toestand op 1 januari van het belastbaar tijdperk waarin de hypothecaire lening werd aangegaan, zal vastgesteld worden of de belastingplichtige minstens drie kinderen ten laste heeft. Wanneer hij een gehandicapt kind ten laste heeft, telt het kind voor twee. Heeft de belastingplichtige minstens drie kinderen ten laste, dan zal de basiskorf nog eens voor tien jaar verhoogd worden met 80 euro (AJ. 2014).151 Heeft de belastingplichtige op een later tijdstip, maar vóór het elfde belastbaar tijdperk, geen drie kinderen meer ten laste, dan zal de belastingplichtige toch de verhoging kunnen blijven uitoefenen tot het elfde jaar. 152 Bij een gemeenschappelijke aanslag kunnen beide echtgenoten elk apart genieten van de verhoging. 153 Wanneer het echter gemeenschappelijke kinderen betreft van partners die feitelijk samenwonen en die als alleenstaanden worden belast, dan zal maar één partner van deze verhoging kunnen genieten.154 Een afzonderlijke aanslag wordt ook gevestigd in het jaar van een huwelijk of een wettelijke samenwoning. Wanneer de hypothecaire lening wordt afgesloten in het belastbaar tijdperk waar de partners nog geen gemeenschappelijke aanslag kregen, dan zal ook slecht één van de twee kunnen genieten van het supplement voor kinderen ten laste (indien de belastingplichtige ten minste drie kinderen ten laste heeft).155 Geconcludeerd kan worden dat wanneer het elfde belastbaar tijdperk van de hypothecaire lening is aangebroken, de verhogingen niet meer van toepassing zijn.156 Eerder werd aangetoond dat de verhogingen ook vroeger kunnen vervallen. Wanneer de belastingplichtige een tweede woning bezit, heeft hij er vanaf dat belastbaar tijdperk geen recht meer op. De situatie van een tweede woonst wordt bestudeerd op telkens 31 december van de komende tien belastbare tijdperken. Indien de belastingplichtige een tweede woning bezit vóór 31 december, bijvoorbeeld op 13 juli, dan kan deze woning steeds vervreemd worden vóór 31 december zodoende het recht op de verhogingen niet te verliezen.157 Merk op dat de verhogingen niet retroactief komen te vervallen zodat de belastingplichtige ze behoudt voor de jaren vóór het bezit van de tweede woning.158 Kan de belastingplichtige het recht op verhogingen terug inroepen vanaf het moment waarop de tweede woning verkocht wordt? Neen, ze gaan definitief verloren.159
148
Art. 407 Programmawet 27 december 2004; M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 186. 149 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 185. 150 e e e Art. 116, 1 2 3 lid WIB 1992. 151 e e e Art. 116, 1 2 3 lid WIB 1992. 152 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 727. 153 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 185. 154 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 727. 155 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 727. 156 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 185. 157 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 185. 158 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 728. 159 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 728.
23
Er kan twijfel ontstaan of de vorige bedragen geïndexeerd wijzigen gedurende de looptijd van de lening of gebruik gemaakt wordt van één vast bedrag dat ieder jaar opnieuw van toepassing is. Art. 115, §1, 6° WIB 1992 spreekt over het totaal aftrekbaar bedrag per belastbare periode.160 Dit bedrag zal jaarlijks indexeren. Ook bij de verhogingen zal het bedrag jaarlijks geïndexeerd worden.161 Welke lasten moeten uiteindelijk worden ingevuld in de belastingaangifte bij het vak aftrek voor de enige en eigen woning?162 De kapitaalaflossingen, intresten en premies van individuele levensverzekeringen kunnen allen ingevuld worden. In de wet staat niet vermeld welke lasten eerst in aanmerking komen. Niettemin moet er rekening gehouden worden met het grensbedrag. De wet geeft niet aan op welke lasten dit grensbedrag als eerste betrekking zal hebben. Doch zal het voordeliger zijn, indien de kapitaalaflossingen en de bijhorende intresten reeds het maximum grensbedrag behalen, de verzekeringspremies niet in te vullen. De schuldsaldoverzekering resulteert in voordelen die belast worden eenmaal de fiscale aftrek erop werd toegepast.163
PROBLEEMSTELLINGEN: OUDE VERSUS NIEUWE REGELING ALGEMEEN
Het systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning is enkel van toepassing op hypothecaire leningen en de bijhorende levensverzekeringscontracten aangegaan vanaf 1 januari 2005. Voor de overige hypothecaire leningen geldt een overgangsbepaling.164 De leningen lijken gemakkelijk te plaatsen in ofwel de oude ofwel de nieuwe regeling. Echter staat deze toewijzing niet altijd zwart op wit vast. Denkend aan de situatie waarbij de lening, aangegaan vóór 1 januari 2005, geherfinancierd wordt na deze datum.165 Of wanneer een nieuwe lening wordt aangegaan vanaf aanslagjaar 2006 die betrekking heeft op een woning waarvoor reeds een hypothecaire lening loopt (vóór aanslagjaar 2006). Ook is het mogelijk dat zowel vóór als na 1 januari 2005 een hypothecaire lening werd gesloten en dit binnen eenzelfde belastbaar tijdperk.166 Al deze probleemstellingen zullen verder uitgeklaard worden. Voorafgaand werd de vereenvoudiging der fiscale voordelen bij woonkredieten sceptisch aangehaald. Dit omwille van het feit dat nu niet één systeem van toepassing is, maar drie regelgevingen. Zo zullen de fiscale voordelen momenteel betrekking hebben op het oude stelsel, het nieuwe stelsel of een combinatie van beide.167 Welk stelsel precies gehanteerd moet worden, zal afhangen van het belastbaar tijdperk waarin de hypothecaire lening werd aangegaan.
160
Art. 115, §1, 6° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 726. Art. 116 WIB 1992. 162 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 735. 163 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 735. 164 Art. 526 WIB 1992. 165 Circ. nr. Ci.RH.26/581.538 van 17 juli 2007. 166 Circ. nr. Ci.RH.26/581.538 van 17 juli 2007. 167 Circ. nr. Ci.RH.26/581.538 van 17 juli 2007. 161
24
OVERGANGSBEPALINGEN: ART. 526 WIB 1992
De overgangsbepalingen van het oude stelsel staan beschreven in art. 526 WIB 1992. Het artikel beschrijft de regelgeving voor hypothecaire leningen die zijn afgesloten: “a) voor 1 januari 2005; b) vanaf 1 januari 2005, maar: -‐ ofwel, een herfinanciering betreffen van een in a) bedoelde lening; -‐ ofwel, een hypothecaire lening betreffen die is afgesloten terwijl voor dezelfde woning nog een hypothecaire lening die is bedoeld in a) of in het vorige streepje in aanmerking komt voor de aftrek van interesten van hypothecaire leningen of voor het bouwsparen;”
168
Om te beginnen kan gesteld worden dat de oude regeling sowieso toegepast wordt op hypothecaire leningen aangegaan voor de eigen en enige woonst vóór 1 januari 2005 waarvoor geen nieuwe lening werd afgesloten na deze datum.169 HERFINANCIERINGSLENING DIE BETREKKING HEEFT OP EEN HYPOTHECAIRE LENING VOOR 1 JANUARI 2005
Een hypothecaire lening wordt aangegaan voor een lange looptijd, gemiddeld 20 jaar. 170 De rentevoeten fluctueren continu waardoor het mogelijk is dat tijdens de looptijd van de hypothecaire lening de eigen rentevoet wordt ervaren als té hoog in vergelijking met de actuele rentevoet. Daardoor overweegt de kredietnemer vaak om de lening te herfinancieren. Op deze manier kan hij toepassing maken van een nieuwe, lagere rentevoet. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met de kosten die deze herfinanciering met zich meebrengt (boete-‐intrest, nieuwe aktekosten, enz.).171 De fiscale voordelen die van kracht waren op de oorspronkelijke lening zullen bij de herfinanciering ook van kracht blijven op de nieuwe hypothecaire lening.172 Er geldt hier echter een beperking. Het is enkel mogelijk ten belope van de nog openstaande schuld bij het aangaan van de herfinanciering.173 Wanneer de lening vóór 1 januari 2005 geherfinancierd wordt na 1 januari 2005 zal niet alleen de oude regel van toepassing blijven op de oude lening, maar zal ook de herfinancieringslening niet kunnen omschakelen naar het systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning.174 De belastingplichtige is niet vrij te kiezen van welke regeling hij gebruik wenst te maken. 175
168
Art. 526, §2, 1° WIB 1992. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 744. 170 J. STEENACKERS, “Onze tips voor een woonkrediet op maat.”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/onze-‐tips-‐voor-‐ een-‐woonkrediet-‐op-‐uw-‐maat/article-‐4000534328518.htm, (consultatie op 21 februari 2014). 171 J. STEENACKERS, “Onze tips voor een woonkrediet op maat.”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/onze-‐tips-‐voor-‐ een-‐woonkrediet-‐op-‐uw-‐maat/article-‐4000534328518.htm, (consultatie op 21 februari 2014). 172 Circ. nr. Ci.RH.331/450.989 van 7 juli 1994; M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 191. 173 Circ. nr. Ci.RH.331/450.989 van 7 juli 1994; M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 191. 174 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 745. 175 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 745. 169
25
NIEUWE LENING VOOR DEZELFDE WONING DIE REEDS EEN HYPOTHECAIRE LENING HEEFT LOPEN, DATEREND VOOR 1 JANURI 2005
Als uitzondering op de twee vorige toestanden heeft de belastingplichtige een keuze bij het opnieuw aangaan van een hypothecaire lening na 1 januari 2005 voor de enige en eigen woning waarop reeds een hypothecaire lening loopt (aangegaan vóór aanslagjaar 2006).176 Dit wordt de bijkomende lening genoemd. De keuzemogelijkheid houdt de oude of de nieuwe regeling in. Daarnaast is de keuze onherroepelijk en bindend. Dit betekent dat afwijkingen van de gekozen regelgeving verboden is en dit voor de komende belastbare tijdperken. Ook zullen beide partners, bij een gemeenschappelijke aanslag, dezelfde keuze moeten hanteren. Evident is dat niet alleen de kapitaalaflossingen, maar ook de intresten en de verzekeringspremies gebonden zijn aan de gekozen regelgeving.177 Wanneer de belastingplichtige gebruik wenst te maken van de aftrek voor de enige en eigen woning, zal hij dit systeem enkel en alleen kunnen toepassen op de nieuwe hypothecaire lening.178 Als gevolg vervallen de fiscale voordelen, gerelateerd aan de lening vóór 1 januari 2005. Ingeval de belastingplichtige opteert voor de oude regeling, zal dit gelden voor beide hypothecaire leningen. De fiscale voordelen van de lening vóór 1 januari 2005 gaan bij deze optie niet verloren.179 Toegevoegd moet worden dat nieuwe leningen aan de voorwaarden moeten voldoen om in aanmerking te kunnen komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning.180 Enkel dan kan de belastingplichtige kiezen voor deze regelgeving. Wanneer de voorwaarden niet voldaan worden, zullen beide leningen enkel gebruik kunnen maken van de oude regelgeving.181 Bij de keuze voor de aftrek voor de enige en eigen woning kan het gebeuren dat de fiscale aftrek zeer weinig is in het jaar van overgang.182 Dit is zo bij het aangaan van een nieuwe hypothecaire lening op het einde van het belastbaar tijdperk. Als de belastingplichtige bijvoorbeeld in december 2008 een nieuwe lening aanging, dan kon pas in januari 2009 de eerste afbetaling plaats vinden. Dit leidde tot een jaar zonder fiscaal voordeel in aanslagjaar 2009. Mevrouw Fonck vroeg zich af of de wetgever het zo bedoeld had? Zij stelde het volgende voor: “zouden tal van gezinnen aldus geen ‘mager’ jaar qua belastingvoordeel kunnen vermijden, op voorwaarde dat de keuze die uiterlijk in het jaar volgend op het jaar waarin de nieuwe lening wordt aangegaan, “definitief, onherroepelijk en bindend voor de belastingplichtige” blijft?” 183 De Administratie toonde aan dat de wetgeving, geschreven door de wetgever, van openbare orde is. Het is de Administratie niet toegestaan van deze wetgeving af te wijken. Wanneer de wet stelt dat de keuze definitief en onherroepelijk wordt in het jaar van afsluiting van een nieuwe hypothecaire lening na 1 januari 2005, dan moet deze gevolgd te worden.184
176
F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 745-‐746. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 745-‐746. 178 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 745-‐746. 179 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 745-‐746. 180 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 746. 181 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 746. 182 Parl. Vr. nr. 269 van 17 februari 2011 (FONCK) en Parl. Vr. nr. 332 van 6 april 2011 (BROTCORNE). 183 Parl. Vr. nr. 269 van 17 februari 2011 (FONCK) en Parl. Vr. nr. 332 van 6 april 2011 (BROTCORNE). 184 Parl. Vr. nr. 269 van 17 februari 2011 (FONCK) en Parl. Vr. nr. 332 van 6 april 2011 (BROTCORNE). 177
26
HET OUDE EN HET NIEUWE STELSEL: EEN COMBINATIE
Kan uit de vorige toestanden een gevolgtrekking worden genomen omtrent het niet samen kunnen toepassen van de oude en de nieuwe regeling? Algemeen wordt deze constatering gevolgd. Art. 526, §2 WIB 1992 bevestigt dit. Doch bestaat er een situatie waarbij belastingplichtigen én het oude én het nieuwe stelsel kunnen hanteren.185 Dit gebeurt wanneer de belastingplichtige meer dan één hypothecaire lening aangaat binnen eenzelfde belastbaar tijdperk waarbij de ene lening vóór 1 januari 2005 werd aangegaan en de andere daarachter. Rekening houdend met de volgende voorwaarden omtrent de hypothecaire leningen zal een combinatie van beide systemen mogelijk zijn: de hypothecaire leningen moeten “ al dan niet gelijktijdig lopen maar op verschillende woningen betrekking hebben die toch als de enige woning kunnen worden beschouwd; of niet gelijktijdig lopen, maar op dezelfde woning betrekking hebben.”186 Om het vorige in concrete situaties om te vormen, wordt gebruik gemaakt van de circulaire nr. Ci.RH.26/581.538 van 17 juli 2007: 1.
“Een woning waarop een vóór 1.1.2005 gesloten hypothecaire lening betrekking heeft wordt tijdens het belastbare tijdperk vervreemd. Tijdens hetzelfde belastbare tijdperk wordt vanaf 1.1.2005 een nieuwe hypothecaire lening gesloten die betrekking heeft op een andere dan de vervreemde woning;
2.
Een woning wordt op de vastgoedmarkt te koop aangeboden op 31 december van het jaar waarin een hypothecaire lening is gesloten vanaf 1.1.2005 voor een andere woning;
3.
Een vóór 1.1.2005 gesloten hypothecaire lening heeft betrekking op een ingevolge erfenis verkregen woning en die vanaf 1.1.2005 gesloten hypothecaire lening heeft op een andere woning betrekking;
4.
5
Toepassing arrest De Jaegher (zie Com.IB 92, nr. 145 /22) -‐ De vóór en vanaf 1.1.2005 gesloten hypothecaire leningen hebben betrekking op verschillende woningen;
5.
Een vóór 1.1.2005 gesloten hypothecaire lening werd tijdens het belastbare tijdperk (al dan niet vervroegd) afgelost of terugbetaald. De vanaf 1.1.2005 gesloten hypothecaire lening die daarna wordt aangegaan heeft op dezelfde woning betrekking;”
187
Eisers bevonden zich in de laatste situatie waardoor zij in principe recht hadden op het gebruik van een combinatie van het oude en het nieuwe stelsel.188 Echter betrof deze situatie zich vóór de uitvaardiging van de voorgaande circulaire. De eerdere hypothecaire lening liep van 2003 t.e.m. 2007 en een nieuwe hypothecaire lening werd aangegaan in 2007, weliswaar na het beëindigen van de eerdere lening. De eisers waren zich niet bewust van de keuze tot combinatie. Naar aanleiding van deze ‘discriminatie’ werd een vonnis geveld op 13 januari 2012 door de rechtbank van Eerste Aanleg te Leuven. Er werd aangekondigd dat discriminatie hier niet aan de orde is. Een circulaire of een omzendbrief dient ter interpretatie van een wet. Ook zonder de circulaire kon deze interpretatie aan de wet gegeven worden door de belastingplichtigen.189
185
F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 757. Circ. nr. Ci.RH.26/581.538 van 17 juli 2007; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 757. 187 Circ. nr. Ci.RH.26/581.538 van 17 juli 2007. 188 Rb. Leuven 13 januari 2012. 189 Rb. Leuven 13 januari 2012. 186
27
Een praktijkgericht voorbeeld toont aan dat het vaak niet evident is om uit te maken of een combinatie van de twee stelsels mogelijk is. 190 Een belastingplichtige heeft reeds een hypothecaire lening lopen die is aangegaan vóór 1 januari 2005. Daarnaast wenst hij een nieuwe hypothecaire lening aan te gaan ter financiering van de aangrenzende woning. Deze woning wordt gekocht door de belastingplichtige met het oog op het maken van één gezamenlijke woonst. Is het in deze situatie mogelijk gebruik te maken van een combinatie tussen het oude en het nieuwe stelsel? Om een antwoord te geven op deze vraag moet er een onderscheid gemaakt worden tussen twee omstandigheden: 1.
“De nieuwe lening is uitsluitend gesloten om de aankoop van de aangrenzende woning te financieren;
2.
De nieuwe lening is gesloten ofwel ter financiering van zowel de aankoop van de aangrenzende woning als het totaal of een gedeelte van de verbouwingswerken, ofwel uitsluitend ter financiering van het totaal of een gedeelte van de verbouwingswerken.”
191
In het eerste geval kan er slechts sprake zijn van een combinatie wanneer de aankoop van de aangrenzende woning de enige en eigen woning betreft op 31 december van het belastbaar tijdperk waarin de hypothecaire lening werd aangegaan.192 Op deze datum zouden de twee woningen in feite reeds één geheel moeten uitmaken. De Administratie baseert zich op de feitelijke omstandigheden om te beslissen of twee woningen beschouwd kunnen worden als één woning. Wanneer de twee woningen reeds één KI hebben gekregen, is er geen twijfel meer mogelijk. De belastingplichtige zal spontaan bij de beëindiging van de renovatiewerken de Administratie van het Kadaster moeten verwittigen en dit binnen de 30 dagen na voltooiing van de renovatiewerken. Geconcludeerd kan worden dat de voltooiing ten laatste op 30 november dient te gebeuren en dat de belastingplichtige de beëindiging binnen de 30 dagen aangeeft. Dit alles betekent niet dat één KI de voorwaarde is voor de woningen om te kunnen worden beschouwd als één onafscheidelijke woning. Hierbij zal ook rekening gehouden worden met de werkelijke toestand. Opdat de belastingplichtigen kunnen genieten van de aftrek voor enige en eigen woning moet er naast het feit dat het om de ‘enige’ woning gaat, ook voldaan worden aan de andere voorwaarden. Wordt niet voldaan aan deze voorwaarden dan kan de belastingplichtige nog altijd terugvallen op de gewone intrestaftrek en de belastingvermindering voor het langetermijnsparen.193 In het tweede geval ligt het enigszins anders. Hier zal de belastingplichtige geen beroep kunnen doen op een combinatie van de twee stelsels.194 De lening dient in dit geval ook ter financiering van de renovatiewerken. Niet enkel voor de tweede woning, maar ook voor de eerst gekochte woning. Er wordt met andere woorden een nieuwe lening aangegaan voor dezelfde woning die reeds een lening heeft lopen, daterend vóór 1 januari 2005. Aansluitend kan gesteld worden dat in principe het oude regime van toepassing zal zijn op zowel de oude als de nieuwe lening. Doch heeft de belastingplichtige de keuze om voor de aftrek voor de enige en eigen woning te kiezen. Deze fiscale aftrek zal in dit geval enkel en alleen van toepassing zijn op de nieuwe hypothecaire lening. De fiscale voordelen die hingen aan de oude lening gaan hierbij verloren.195
190
Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). 192 Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). 193 Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). 194 Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). 195 Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). 191
28
Het volgend praktijkvoorbeeld betreft een steeds meer voorkomende situatie. Het gaat over een echtscheiding waarbij de ene partner de huidige lening, aangegaan vóór 1 januari 2005, overneemt in de vorm van een herfinanciering.196 De andere partner betaalt hij uit via het aangaan van een nieuwe lening die wordt aangegaan na 1 januari 2005. Deze nieuwe lening wordt verondersteld te voldoen aan de voorwaarden om te kunnen genieten van de aftrek voor de enige en eigen woning. Daarnaast blijft de woning gedurende de gehele tijd de enige en eigen woning van de ene belastingplichtige die de woning aanwerft. Is het hier mogelijk om gebruik te maken van een combinatie van het oude en het nieuwe stelsel? Deze vraag werd negatief beantwoord. De belastingplichtige kan ofwel het oude stelsel verkiezen, dit voor beide leningen. Ofwel kiest hij voor de aftrek voor de enige en eigen woning waarbij de herfinancieringslening uitgesloten wordt. Enkel de lening om de andere belastingplichtige uit te betalen, komt in aanmerking voor de woonbonus.197
ANDERE LENINGEN VOOR ONROERENDE GOEDEREN DIE NIET VOLDOEN AAN DE VOORWAARDEN VOOR DE AFTREK VOOR ENIGE EN EIGEN WONING SITUERING: WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992
Wanneer de voorwaarden omtrent de aftrek voor de enige en eigen woning niet voldaan zijn, kan de belastingplichtige gebruik maken van een ander belastingvoordeel. 198 Voor de kapitaalaflossingen en de premies van individuele levensverzekeringen kan beroep gedaan worden op de belastingvermindering voor het lange termijnsparen. Art. 1451, 2° en 3° WIB 1992 geeft deze regelgeving weer. Daarnaast kunnen ook de bijhorende intresten genieten van een gewone intrestaftrek. Hiervoor kan verwezen worden naar art. 14 WIB 1992.199 Na wat rekenwerk is het best mogelijk dat de belastingplichtige inziet dat de regeling rond de belastingvermindering voor het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek voordeliger is dan de fiscale aftrek voor de enige en eigen woning. 200 Doch bestaat er geen keuze tussen de twee. Wanneer de hypothecaire lening voldoet aan de voorwaarden voor de woonbonus moet deze toegepast te worden.201
196
Parl. Vr. nr. 459 van 1 maart 2010 (VAN DER AUWERA). Parl. Vr. nr. 459 van 1 maart 2010 (VAN DER AUWERA). 198 1 Artt. 14 en 145 , 2° en 3° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 735. 199 1 Artt. 14 en 145 , 2° en 3° WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 735. 200 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 738. 201 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 738. 197
29
DE GEWONE INTRESTAFTREK
Hier betreft het geen aftrekbare besteding die afgetrokken wordt van het totaal netto belastbaar inkomen. Bij de gewone intrestaftrek worden de intresten afgetrokken van de onroerende inkomsten.202 De volgende intrest komt in aanmerking: “de interest uit hoofde van schulden, met inbegrip van de schulden die betrekking hebben op de in artikel 12, § 3, vermelde woning en die niet zijn bedoeld in artikel 104, 9°, die specifiek zijn aangegaan om die goederen of die in artikel 12, § 3, bedoelde woning te verwerven of te behouden ...”
203
Soms worden leningen aangegaan ter voorkoming dat schuldeisers beslag kunnen leggen op het onroerend goed.204 Zo’n werkzaamheid voldoet niet aan de voorwaarde om de woning te verwerven of te behouden. De belastingplichtige is de lening niet om deze reden aangegaan. De lening heeft daarentegen betrekking op betalingen die de schuldenaar niet kan vereffenen. Logischerwijs is de gewone intrestaftrek niet van toepassing op deze intresten.205 Aangezien de onroerende inkomsten verminderd worden met de intresten, is het vanzelfsprekend dat deze intresten niet meer mogen bedragen dan de onroerende inkomsten.206 Opmerkelijk is dat de intresten niet van de onroerende inkomsten van de desbetreffende onroerende goederen, waarop de lening geplaatst werd, moeten worden afgetrokken.207 Het kan worden afgetrokken van het totaal bruto onroerend inkomen. Daarnaast is het mogelijk, in geval van een gemeenschappelijke aanslag, om het overschot van de ene partner aan te rekenen op de onroerende inkomsten van de andere partner.208 DE BELASTINGVERMINDERING VOOR HET LANGE TERMIJNSPAREN
Het betreft hier geen aftrekbare besteding, maar de kapitaalaflossingen zullen via een belastingvermindering als fiscaal voordeel optreden. Art. 1452 WIB 1992 werd recent gewijzigd. 209 Vandaag bedraagt de belastingvermindering vast 30 pct. terwijl het vroeger schommelde tussen 30 pct. en 40 pct. 210 Deze schommeling was te wijten aan het feit dat de belastingvermindering gekoppeld werd aan de grootte van het inkomen dat belast wordt aan het progressief tarief.211 Het voordeelpercentage werd berekend volgens de artikelen 127, 130, 131, 1e lid en 134, § 2 WIB 1992.212
202
Art. 14 WIB 1992. e Art. 14, 1 lid, 1° WIB 1992. 204 e Cass. (1 k.) AR F.06.0026.N van 20 december 2007, www.jura.be. 205 e Cass. (1 k.) AR F.06.0026.N van 20 december 2007, www.jura.be. 206 e Art. 14, 2 lid WIB 1992. 207 M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 189. 208 e Art. 14, 4 lid WIB 1992. 209 B.S. 20 december 2011. 210 J. WELLENS, “Di Rupo raakt ook aan woonbonus, pensioensparen, groepsverzekeringen en kinderoppaskosten”, www.taxworld.be/taxworld/di-‐rupo-‐raakt-‐aan-‐woonbonus-‐pensioensparen-‐groepsverzekering-‐ kinderopvang.html?LangType=2067, (consultatie op 24 februari 2014). 211 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 736. 212 2 Art. 145 , 1e lid WIB 1992 (AJ. 2012). 203
30
De intresten moeten niet gekoppeld zijn aan een hypothecaire lening om te kunnen genieten van de gewone intrestaftrek.213 Dit in tegenstelling tot de kapitaalaflossingen. Zij moeten wel verschuldigd zijn door een hypothecaire lening om aanspraak te kunnen maken op de belastingvermindering voor het lange termijnsparen.214 Daarnaast is het ook vereist dat de hypothecaire lening een woning, gelegen in de EER, financiert met het oog op het bouwen, verbouwen of verwerven ervan. Vervolgens dient de belastingplichtige de volle eigenaar te zijn van de woning in kwestie.215 Art. 1455 WIB 1992 stelt vast dat niet enkel de woning in de EER gelegen moet zijn, maar ook de instelling waar de hypothecaire lening werd aangegaan. Deze lening moet voor ten minste tien jaar worden aangegaan.216 Wanneer er sprake is van een herfinancieringslening dan zal de looptijd ervan toegevoegd moeten worden aan de looptijd van de eerdere hypothecaire lening.217 Naast de vorige voorwaarden moeten de kapitaalaflossingen en de premies voor de individuele levensverzekeringen ook getoetst worden aan het volgende positieve verschil: -‐ “enerzijds, 15 pct van de eerste schijf van 1.880 EUR (basisbedrag 1.250 EUR) van het totale beroepsinkomen en 6 pct van het overige, met een maximum van 2.260 EUR (basisbedrag 1.500 EUR); -‐ en anderzijds het bedrag dat bij toepassing van artikel 104, 9°, is afgetrokken zonder rekening te houden 218
met de eventuele verhoging bedoeld in artikel 116.”
Het geeft een soort grensbedrag aan voor de kapitaalaflossingen en de premies.219 Deze uitgaven mogen niet meer bedragen dan het voornoemde positieve verschil. Wanneer dit het geval is, zullen ze verlaagd worden tot het verschil en kan hierop de belastingvermindering toegepast worden. 220 Art. 1456 WIB 1992 stelt bovendien dat de uitgaven voor de afbetalingen of de wedersamenstelling van de hypothecaire lening alleen maar kunnen genieten van de belastingvermindering (aanslagjaar 2014): “... in zoverre zij betrekking hebben op de eerste schijf van 75.270 EUR (basisbedrag 50.000 EUR) van het aanvangsbedrag van de voor die woning aangegane leningen.”
221
Art. 1451, 3° WIB 1992 kwam in 2003 aan bod bij een prejudiciële vraag die gesteld werd door de rechtbank van Eerste Aanleg te Leuven. 222 Het artikel werd beschuldigd het gelijkheidsbeginsel en het non-‐ discriminatiebeginsel te schenden. Het geval betrof echtgenoten waarbij verticale natrekking van toepassing was (verticale natrekking werd eerder behandeld). Één van beiden bezat de grond waarop een woning werd gebouwd. Voor deze woning sloten beide partners samen een hypothecaire lening. Echter stelt de wet dat de partner, die geen eigenaar is van de grond, niet in aanmerking komt voor de belastingvermindering voor het lange termijnsparen. Het Hof concludeerde dat er geen sprake is van schending van het gelijkheidsbeginsel.
213
M. DE MEY, Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, p. 188. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 736. 215 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 736. 216 5 Art. 145 WIB 1992. 217 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 737. 218 6 Art. 145 WIB 1992. 219 6 Art. 145 WIB 1992. 220 6 Art. 145 WIB 1992. 221 6 Art. 145 WIB 1992. 222 Arbitragehof nr. 146/2003 van 12 november 2003; X; “Arbitragehof nr. 146/2003, 12 november 2003 (prejudiciële vraag) -‐ samenvatting”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). 214
31
Het recht van natrekking is bewust gekozen bij de echtgenoten. Zo ook bij de wetgever om de belastingvermindering niet toe te staan.223
COMBINATIE AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING EN DE BELASTINGVERMINDERING VOOR HET LANGE TERMIJNSPAREN ALGEMEEN
Om de combinatie van beide regelingen in kaart te brengen, wordt gebruik gemaakt van het begrip ‘korven’.224 Korf één bezit de kapitaalaflossingen, intresten en premies van schuldsaldoverzekeringen van de hypothecaire leningen, aangegaan na 1 januari 2005 en die aan de voorwaarden voldoen voor de aftrek voor de enige en eigen woning. De kapitaalaflossingen en de premies voor levensverzekeringen die niet in aanmerking komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning zijn terug te vinden in korf twee.225 KORF ÉÉN
Art. 115, §1, 6° WIB 1992 toont aan dat de aftrek voor de enige en eigen woning een grensbedrag heeft van 2.260 euro (aanslagjaar 2014).226 Hierbij worden de verhogingen, vermeld in art. 116 WIB, niet in rekenschap genomen.227 KORF TWEE
Art. 1456 WIB 1992 vermeldt een maximumbedrag van 2.260 euro voor de kapitaalaflossingen en premies voor individuele levensverzekeringen die geen aanspraak kunnen maken op de woonbonus.228 Zij kunnen daarentegen wel genieten van een belastingvermindering voor het lange termijnsparen. Dit zal niet altijd mogelijk zijn. De tweede korf is namelijk afhankelijk van de eerste.229
223
Arbitragehof nr. 146/2003 van 12 november 2003; X; “Arbitragehof nr. 146/2003, 12 november 2003 (prejudiciële vraag) -‐ samenvatting”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). 224 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 739. 225 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 739. 226 Art. 115, §1, 6° WIB 1992. 227 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 740. 228 6 Art. 145 WIB 1992. 229 6 Art. 145 WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 740.
32
AFHANKELIJKHEID KORF TWEE VAN KORF ÉÉN
De afhankelijkheid ten opzichte van korf één is terug te vinden in art. 1456 WIB 1992. Zoals eerder omschreven mag korf twee niet meer bedragen dan het positieve verschil tussen: -‐ “enerzijds, 15 pct van de eerste schijf van 1.880 EUR (basisbedrag 1.250 EUR) van het totale beroepsinkomen en 6 pct van het overige, met een maximum van 2.260 EUR (basisbedrag 1.500 EUR); -‐ en anderzijds het bedrag dat bij toepassing van artikel 104, 9°, is afgetrokken zonder rekening te houden 230
met de eventuele verhoging bedoeld in artikel 116.”
Wanneer het maximale benut wordt uit korf één (2.260 euro in aanslagjaar 2014), zal korf twee niet meer kunnen genieten van een belastingvermindering voor het lange termijnsparen.231
GROENE LENINGEN ALGEMEEN
Groene leningen werden gesloten om energiebesparende investeringen te kunnen financieren.232 In 2009 werd aangekondigd dat deze soort leningen de kredietnemer toelaat een intrestbonificatie uit te voeren mits voldaan werd aan enkele voorwaarden. Naast de intrestbonificatie gaven de groene leningen ook recht op een bijkomende belastingvermindering op de overige betaalde intresten. De intrestbonificatie was echter een tijdelijke maatregel die enkel van toepassing was voor leningen gesloten tussen 1 januari 2009 en 31 december 2011.233 Doch is het interessant dit voordeel te overlopen om vervolgens de impact en de reden tot afschaffing aan te tonen. DE INTRESTBONIFICATIE
De intrestkorting werd in het leven geroepen door de Economische Herstelwet van 27 maart 2009.234 Deze herstelwet kwam er als gevolg van de crisisperiode. Het beschrijft het volgende voordeel: “Er wordt door de Staat een intrestbonificatie van 1,5 pct. toegekend voor elke leningovereenkomst die door een natuurlijke persoon wordt gesloten met een kredietgever als bedoeld in artikel 2, 5°, van de wet van 10 augustus 2001 betreffende de Centrale voor kredieten aan particulieren, en die bestemd is om uitgaven als bedoeld in artikel 14524, §1, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, zoals dat van toepassing in voor het aanslagjaar 2010, te financieren.”235
230
6
Art. 145 WIB 1992. 6 Art. 145 WIB 1992; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 740. 232 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 748. 233 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 748. 234 B.S. 7 april 2009; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 748. 235 Art. 2 van de Economische Herstelwet van 27 maart 2009. 231
33
Naast de voorwaarden die hiervoor beschreven staan, is het belangrijk te vermelden dat de groene leningen alleen konden worden aangegaan indien ze bestemd waren voor privédoeleinden.236 Wanneer een woning gedeeltelijk beroepsmatig gebruikt werd, kon enkel het privé gedeelte toepassing maken van de intrestbonificatie. Daarnaast was het niet vereist om de groene lening voor een specifieke looptijd aan te gaan. Wanneer de belastingplichtige ook een fiscaal voordeel wenste te krijgen op de kapitaalaflossingen was het nodig een hypothecaire lening aan te gaan voor minstens tien jaar. Normaal gezien moest de groene lening geen hypothecaire lening zijn. Bovendien was het van belang om de lening enkel en alleen te sluiten ter financiering voor uitgaven die vermeld staan in art. 14524 WIB 1992. Was dit niet het geval, dan kon de kredietnemer geen gebruik maken van het fiscaal voordeel. Zelfs niet voor het deel dat wel betrekking heeft op deze uitgaven. 237 Het grensbedrag voor de groene lening bedroeg 15.000 euro. 238 Bovendien moest de belastingplichtige een groene lening aangaan voor minstens 1.250 euro. Het grensbedrag gold voor iedere woning van de kredietnemer. Wanneer echtgenoten samen dezelfde woning bezaten, konden zij beiden de toepassing aanvragen voor de intrestbonificatie. De belastingvermindering is jaarlijks geldig. Zij is vervolgens niet verrekenbaar met andere belastingverminderingen voor energiebesparende uitgaven, maar toerekenbaar bovenop de andere belastingverminderingen.239 Het percentage staat op het eerste zicht vast.240 Toch kan het voorvallen dat de intrestvoet lager ligt dan dit percentage. Hier kan de belastingplichtige geen aanspraak maken op een bonificatie van 1,5 pct., maar wel op een vermindering gelijk aan de intrestvoet.241 DE BIJKOMENDE BELASTINGVERMINDERING
Naast de intrestbonificatie had de kredietnemer ook recht op een bijkomende belastingvermindering van 40 pct.242 Dit percentage wordt ieder jaar berekend op de betaalde intresten na aftrek van de intrestbonificatie. Ook hier zal de belastingvermindering toerekenbaar zijn bovenop de andere belastingvermindering voor energiebesparende uitgaven. Het percentage is momenteel verlaagd tot 30 pct. De betaalde intresten die zich situeren na 1 januari 2012 zullen dit percentage moeten hanteren. belastingvermindering geldt niet bij alle betaalde intresten.
243
De bijkomende
244
Wanneer ze aangemerkt worden als aftrekbare
beroepskosten of in aanmerking komen voor de aftrek voor de enige en eigen woning, de gewone intrestaftrek of de bijkomende intrestaftrek zullen ze niet kunnen genieten van de belastingvermindering.245
236
F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 748. F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 748-‐749. 238 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 749. 239 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 749. 240 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750. 241 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750. 242 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750. 243 B.S. 30 december 2011; F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750-‐ 751. 244 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750. 245 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750. 237
34
Kunnen de belastingplichtigen ook bij groene leningen gebruik maken van de aftrek voor de enige en eigen woning? Dit is wel degelijk mogelijk wanneer de groene lening een hypothecaire lening betreft en voldoet aan al de andere voorwaarden voor de aftrek voor de enige en eigen woning.246 De vorige alinea betreft enkel een belastingvermindering voor de intresten. Het is natuurlijk ook interessant om de kapitaalaflossingen in mindering te kunnen brengen. Zo kan naast de intrestaftrek ook gebruik worden gemaakt van de aftrek voor de kapitaalaflossingen via de woonbonus. Zonder de desbetreffende intresten in rekening te brengen, kunnen de belastingplichtige zo hun ‘korven’ opvullen wanneer blijkt dat deze nog niet maximaal benut werden.247 Daarnaast is een verdeling mogelijk van de intresten bij de groene leningen tussen het systeem van de bijkomende belastingvermindering en de aftrek voor de enige en eigen woning.248 Dit omwille van het optimaal benutten van de fiscale voordelen. 249 AFSCHAFFING INTRESBONIFICATIE: IMPACT
De Belgische federatie van de financiële sector constateerden dat 216.000 groene leningen afgesloten werden tussen 2009 en 2011.250 De Belg apprecieerde dit fiscaal voordeel en maakte er dan ook grootschalig gebruik van. Momenteel zijn de groene kredieten minder succesvol. De intrestbonificatie werd afgeschaft vanaf 1 januari 2012 en daarbij worden de belastingverminderingen voor energiebesparende uitgaven minder en minder voordelig. Betekent dit dat de belastingplichtigen momenteel twijfelen om nog energiebesparende uitgaven te doen? Nee, uit cijfers van AXA stelt Nick Orbaen vast dat 45 pct. van de particulieren, naast de traditionele renovatie, ook ‘groen’ renoveert. Enkele financiële instellingen zullen nog steeds bepaalde goedgunstige tarieven hanteren in het geval van een ‘groene’ renovatie.251
ALGEMEEN SLOT: DEEL ÉÉN De mogelijke fiscale voordelen bij het aangaan van een woonkrediet of een groene lening werden aangehaald. Aanslagjaar 2006 betrof een groot keerpunt in de woningfiscaliteit. De complexiteit rond deze wetgeving werd vatbaar en verklaarbaar opgesteld aan de hand van administratieve commentaren, publicaties in het Belgisch Staatsblad, enz. Als gevolg op de uiteenzetting rond de huidige regelgeving zal deel twee de onzekere toekomst omtrent de fiscale voordelen voor hypothecaire leningen weergeven.
246
X, “Woonbonus”, www.taxworld.be/taxworld/content.aspx?id=23294&LangType=2067, (consultatie op 27 februari 2014). X, “Woonbonus”, www.taxworld.be/taxworld/content.aspx?id=23294&LangType=2067, (consultatie op 27 februari 2014). 248 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750-‐751. 249 F. VANDENBERGHE, Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, p. 750-‐751. 250 R. VAN ESPEN, “Kunt u nog ‘groen’ lenen?”, http://ikgabouwen.knack.be/bouwen-‐renovatie/nieuws/batibouw-‐2013/kunt-‐u-‐ nog-‐groen-‐lenen/article-‐4000252758888.htm#, (consultatie op 26 februari 2014). 251 R. VAN ESPEN, “Kunt u nog ‘groen’ lenen?”, http://ikgabouwen.knack.be/bouwen-‐renovatie/nieuws/batibouw-‐2013/kunt-‐u-‐ nog-‐groen-‐lenen/article-‐4000252758888.htm#, (consultatie op 26 februari 2014). 247
35
DEEL 2
AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING -‐ TOEKOMSTPERSPECTIEF -‐
WETGEVING Ι RECHTSPRAAK Ι RECHTSLEER
01 ALGEMEEN 02 REGIONALISERING VAN DE WOONBONUS 03 AFTREKBARE BESTEDING VERSUS BELASTINGVERMINDERING 04 WIJZIGING VOOR DE IN HET VERLEDEN AANGEGANE HYPOTHECAIRE LENINGEN 05 VERSCHILLENDE VISIES OVER DE WIJZIGING VAN DE WOONBONUS 06 EFFECTEN (ONZEKERHEID) AFSCHAFFING/AFBOUW W OONBONUS OP DE WONINGMARKT 07 ALGEMEEN SLOT: DEEL TWEE
02.1 AANKNOPINGSPUNT ZESDE STAATSHERVORMING 02.2 ONMOGELIJKHEID DE HUIDIGE WOONBONUS VERDER TE ZETTEN 03.1 TRANSFORMATIE NAAR HET SYSTEEM VAN BELASTINGVERMINDERINGEN 03.2 BELASTINGVERMINDERING VERSUS AFTREKBARE BESTEDING 05.1 ALGEMEEN 05.2 ADVIES VLAAMSE WOONRAAD 05.3 GROENBOEK ZESDE STAATSHERVORMING 05.4 VLAAMSE POLITIEKE PARTIJEN 05.5 BELGISCHE BEVOLKING 05.6 ENKELE VISIES VAN DESKUNDIGEN 06.1 ALGEMEEN 06.2 EFFECT ONZEKERHEID OP HET AANGAAN VAN EEN HYPOTHECAIRE LENING 06.3
DEEL
2 .
DE AFTREK VOOR DE ENIGE EN EIGEN WONING: TOEKOMSTPERSPECTIEF
ALGEMEEN Wat of wie veroorzaakte de onzekerheid omtrent de woonbonus? Blijft de woonbonus in zijn huidige vorm bestaan? Welke wijzigingen kunnen zich voordoen? Bestaan er alternatieven voor het fiscaal voordeel? Is een volledige afschaffing van het fiscaal voordeel een optie? Zal een verandering ook de reeds aangegane hypothecaire leningen treffen? Welke effecten zijn het gevolg van de onzekerheid? De toekomstige verandering in het systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning doet vele vragen rijzen. De Belgische bevolking is geboren met een baksteen in de maag. Ongeveer 75 pct. van de Belgen bezit een eigen woning zodat deze uitspraak zeker bevestigd wordt.252 Van deze bevolkingsgroep heeft een groot deel een hypothecaire lening lopen om zo hun droom in realiteit om te zetten. Een wijziging in het fiscaal voordeel ‘de woonbonus’ treft de Belgen. Woningen Blavier ondervroeg in oktober 2013, 500 toekomstige kopers, bouwers en verbouwers naar o.a. de bezorgdheid omtrent de toekomst van de woonbonus.253 Hieruit bleek dat 77 pct. van de ondervraagden zich zorgen maakt bij de onzekere toekomst van de woonbonus.254 Daarnaast toont een ondervraging door Netto/De Tijd aan dat de helft van de Belgische bevolking de huidige aftrek voor de enige en eigen woning wil behouden.255 De politieke partijen beseffen maar al te goed dat de heroriëntatie van de woonbonus een gevoelig debat is. Met het oog op de verkiezingen van 25 mei 2014 sprongen zij uiterst voorzichtig om met hun opinies. Een negatieve uitspraak omtrent de woonbonus raakt een groot deel van de bevolking en kan uiteraard stemmen kosten. Momenteel is er nog geen duidelijk antwoord op de vraag hoe de aftrek voor de enige en eigen woning precies gaat wijzigen, maar wel zullen de mogelijke pistes overlopen worden in deze masterproef.
252
M. Vogels, “Gedachtewisseling over advies 2012/12 van de Vlaamse Woonraad betreffende de regionalisering van de VlaamseWoonbonus”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2012-‐2013/g1982-‐1.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 253 L. VERLEDENS, “Kandidaat-‐bouwers en woningkopers zijn er niet gerust op”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/kandidaat-‐bouwers-‐en-‐woningkopers-‐zijn-‐er-‐niet-‐gerust-‐op/article-‐ 4000476781293.htm, (consultatie op 22 maart 2014). 254 L. VERLEDENS, “Kandidaat-‐bouwers en woningkopers zijn er niet gerust op”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/kandidaat-‐bouwers-‐en-‐woningkopers-‐zijn-‐er-‐niet-‐gerust-‐op/article-‐ 4000476781293.htm, (consultatie op 22 maart 2014). 255 P. DE ROUCK, “Helft Belgen wil woonbonus behouden”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31.
39
REGIONALISERING VAN DE WOONBONUS AANKNOPINGSPUNT ZESDE STAATSHERVORMING
De zesde staatshervorming werd eind 2013 goedgekeurd.256 Deze hervorming kan worden ingedeeld in vier grote delen. 257 De splitsing van Brussel-‐Halle-‐Vilvoorde, de nieuwe financieringswet, de herfinanciering en reorganisatie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en als laatste zal ze ervoor zorgen dat de gewesten bevoegd worden voor enkele belangrijke materies vanaf 1 juli 2014. Op het gebied van arbeid, gezondheidzorg, gezinsbijslagen, justitie en mobiliteit zal er het een en ander wijzigen. De gewesten zullen door de overheveling van de bevoegdheden zelfstandiger kunnen handelen.258 Ook op het gebied van de woonmarkt zullen er bevoegdheden overgeheveld worden naar de gewesten. De woonbonus hoort hierbij. In plaats van de federale regering zullen vanaf 1 juli 2014 de gewesten bevoegd zijn voor het systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning. Zullen de fiscale voordelen voor een tweede, derde, enz. woning ook worden doorgegeven aan de gewesten? Hier wringt het schoentje. De bevoegdheid omtrent de belastingvermindering voor het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek zal bij de federale regering blijven.259 Het lange termijnsparen wordt beschouwd als een pensioenmaatregel. De federale regering blijft bevoegd voor pensioenen. Dit is mogelijks de motivering die gehanteerd werd bij de beslissing om deze belastingvermindering federaal te houden. Is de eerste woning dan geen vorm van pensioen? De eerste woning is logischerwijs belangrijker op gebied van pensioenen dan de tweede woning. Vorige motivering is dan ook niet terecht gebruikt. 260 Zoals het hoort zijn de fiscale voordelen voor een tweede woning momenteel minder gunstig dan voor de enige en eigen woning. 261 De Vlaamse regering zal de woonbonus in de toekomst moeten inperken omwille van besparingen. Wanneer de federale regering het fiscaal voordeel voor het tweede verblijf ongewijzigd laat, zou dit kunnen zorgen voor een situatie die niet correct aanvoelt.262 Ter aanvulling van het vorige is 60 pct. van de Belgen trouwens van mening dat het fiscaal voordeel voor een tweede verblijf overbodig is in tijden van besparingen.263 Volgens het onderzoek van Netto/De Tijd ziet de meerderheid van de ondervraagde belastingplichtigen deze belastingvermindering liever verdwijnen.264 De regionalisering van de woonbonus zal mogelijks zorgen voor fiscale concurrentie tussen de gewesten.265 Aangezien de gewesten elk vrij kunnen kiezen wat ze met het fiscaal voordeel zullen doen, zal de belastingplichtige berekenen in welk gewest hij het grootste fiscaal voordeel kan verkrijgen. Dit samen met de grondprijs kan beslissend zijn bij de aankoop van een woning.266 Het is best mogelijk dat de drie gewesten
256
B. MOENS, “Hoe de zesde staatshervorming uw leven zal veranderen”, De Tijd, 20 december 2013, p.7. P. JOOS, “De 6de staatshervorming”, http://opleidingen.kluwer.be/event/newregering/docs/Staatshervorming-‐ Legalworld.pdf, (consultatie op 22 maart 2013). 258 P. JOOS, “De 6de staatshervorming”, http://opleidingen.kluwer.be/event/newregering/docs/Staatshervorming-‐ Legalworld.pdf, (consultatie op 22 maart 2013). 259 K. JANSSENS, “Woningfiscaliteit: wat verandert er al in 2014?”, Fiscale actualiteit, 20 maart 2014, pg. 10-‐14. 260 K. JANSSENS, “Woningfiscaliteit: wat verandert er al in 2014?”, Fiscale actualiteit, 20 maart 2014, pg. 10-‐14. 261 P. JOOS, “De 6de staatshervorming”, http://opleidingen.kluwer.be/event/newregering/docs/Staatshervorming-‐ Legalworld.pdf, (consultatie op 22 maart 2013). 262 P. BLOMME, “Alleen nog aftrek voor pensioensparen en wonen”, De Tijd, 21 februari 2014, p. 6. 263 P. DE ROUCK, “Zes op de tien Belgen tegen belastingvoordeel voor tweede verblijf”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. 264 P. DE ROUCK, “Zes op de tien Belgen tegen belastingvoordeel voor tweede verblijf”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. 265 B. MOENS, “Gewesten worden fiscale concurrenten”, De Tijd, 17 september 2013, p. 3. 266 B. MOENS, “Gewesten worden fiscale concurrenten”, De Tijd, 17 september 2013, p. 3. 257
40
elk een ander systeem zullen toepassen.267 De fiscale woonplaats van de belastingplichtige zal in dit geval beslissend zijn om te weten met welk systeem hij rekening moet houden. Op zich zal het vrij duidelijk zijn welke regelgeving de belastingplichtigen dienen te hanteren. 268 De vraag is echter op welk moment de fiscale woonplaats van de belastingplichtige wordt vastgesteld? Voor aanslagjaar 2015 zal niet gekeken worden naar de fiscale woonplaats op het moment dat de belastingplichtige zijn belastingaangifte invult.269 1 januari 2015 zal de bepalende datum worden om deze woonplaats vast te leggen. Wanneer een belastingplichtige in 2014 het hele jaar in het Waals Gewest verbleef en in december 2014 verhuist naar het Vlaams Gewest dan zal de belastingplichtige bij de berekening van de woonbonus de regelgeving van het Vlaams Gewest moeten hanteren. Desondanks de belastingplichtige maar enkele dagen van het boekjaar 2014 in Vlaanderen woonde.270 Het wordt ook verwarrend voor belastingplichtigen die gevestigd zijn langs de grenzen van de gewesten.271 Zij zullen goed op de hoogte moeten zijn in welk gewest zij juist gevestigd zijn. Op zich geeft dit geen probleem, doch hier kan de concurrentie tussen de gewesten duidelijker tot uiting komen. Waarom zou men een huis kopen, bouwen of verbouwen in het ene gewest wanneer een paar honderden meters verder in het ander gewest het fiscaal voordeel misschien voordeliger is? Het aanknopingspunt met de gewesten zal dus verlopen via de fiscale woonplaats.272 Betekent dit dat de enige woning steeds van het fiscaal voordeel kan genieten, daar waar het onroerend goed gelegen is? Grotendeels zal deze vraag positief beantwoord kunnen worden. Een voorwaarde om van de aftrek voor de enige en eigen woning te kunnen genieten, is dat de belastingplichtige de woning effectief betrekt. De fiscale woonplaats zal als gevolg hiervan gelijk zijn aan de plaats waar de enige en eigen woning is gevestigd. Afgezien daarvan bevestigen uitzonderingen de regel. Wanneer bij een belastingplichtige de enige en eigen woning ver gelegen is van zijn arbeidsplaats is het mogelijk dat hij i.p.v. iedere dag te pendelen een appartement huurt, dichter bij zijn werk.273 Veronderstel dat de enige woning gelegen is in het Vlaamse Gewest en het appartement in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De fiscale woonplaats van de belastingplichtige zal bijgevolg in Brussel gevestigd zijn. Daar waar hij werkelijk verblijft. Jef Wellens, fiscalist bij Kluwer, concludeert dat in dit geval de regelgeving van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van toepassing zal zijn om de aftrek voor de enige en eigen woning, gelegen in Vlaanderen, te berekenen.274
267
X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 22 maart 2014). 268 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 22 maart 2014). 269 P. DE ROUCK, “Uw woonlening groeit uit tot een kameleon”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/lenen/Uw_woonlening_groeit_uit_tot_een_kameleon.9481558-‐ 1626.art?highlight=woonbonus&ckc=1, (consultatie op 24 maart 2014). 270 P. DE ROUCK, “Uw woonlening groeit uit tot een kameleon”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/lenen/Uw_woonlening_groeit_uit_tot_een_kameleon.9481558-‐ 1626.art?highlight=woonbonus&ckc=1, (consultatie op 24 maart 2014). 271 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 22 maart 2014). 272 P. DE ROUCK, “Uw woonlening groeit uit tot een kameleon”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/lenen/Uw_woonlening_groeit_uit_tot_een_kameleon.9481558-‐ 1626.art?highlight=woonbonus&ckc=1, (consultatie op 24 maart 2014). 273 P. DE ROUCK, “Uw woonlening groeit uit tot een kameleon”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/lenen/Uw_woonlening_groeit_uit_tot_een_kameleon.9481558-‐ 1626.art?highlight=woonbonus&ckc=1, (consultatie op 24 maart 2014). 274 P. DE ROUCK, “Uw woonlening groeit uit tot een kameleon”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/lenen/Uw_woonlening_groeit_uit_tot_een_kameleon.9481558-‐ 1626.art?highlight=woonbonus&ckc=1, (consultatie op 24 maart 2014).
41
ONMOGELIJKHEID OM DE HUIDIGE WOONBONUS VERDER TE ZETTEN
De hoofdreden tot de hervorming van de aftrek voor de enige en eigen woning is het financiële kostenplaatje dat eraan verbonden hangt. 275 1,7 miljard euro werd in 2012 besteed aan dit fiscaal voordeel volgens berekeningen van de Vlaamse Woonraad. Wetende dat Vlaanderen in de toekomst slechts 1,5 miljard euro zal krijgen ter financiering van de woonbonus zegt genoeg. Bovendien is de indexatie van de hypothecaire leningen nog niet ingecalculeerd.276 Dat het budget van de woonbonus effectief gebruikt moet worden voor deze fiscale aftrek blijkt wel degelijk uit een peiling afgenomen door Netto/De Tijd.277 Maar liefst 87 pct. van de ondervraagde Belgen vindt het niet kunnen dat het budget eventueel anders besteed zou worden. De andere 13 pct. is van oordeel dat dit budget beter zou gebruikt worden ter compensatie van de hoge arbeidslasten. In plaats van de woonbonus zien zij daar liever een verlaging voor.278 Carine Smolders, publiek econoom en expert in vastgoedbelastingen (UGent), stelt daar tegenover dat de hervorming bij de overheveling ervoor zal zorgen dat doel en strekking van de woonbonus weer op elkaar afgestemd kunnen worden. 279 Het beperkte budget zal ervoor zorgen dat de woonbonus en het woonbeleid in het algemeen selectiever en efficiënter wordt. Het budget kan daar worden ingezet waar het hoogstnodig is. Het oorspronkelijke doel van de woonbonus is om de belastingplichtige een duwtje in de rug te geven bij de verwerving van een eigen woning. Alternatieve vormen van de huidige woonbonus zouden er bijvoorbeeld voor kunnen zorgen dat het fiscaal voordeel de eerste jaren hoger is. Dit ter compensatie van de hoge registratierechten zoals de verkooprechten die verschuldigd zijn bij de aankoop van de woning. Verder kan er zelfs voor geopteerd worden om de registratierechten te laten zakken om zo tegemoet te komen aan een matiging van de woonbonus.
280
Dit zijn maar enkele omgangsvormen die de doelstelling
‘eigendomsverwerving’ dichter naderen. Verder in de masterproef zal uitgebreid beschreven staan welke alternatieve vormen de laatste maanden publiekelijk aan bod kwamen.
AFTREKBARE BESTEDING VERSUS BELASTINGVERMINDERING TRANSFORMATIE NAAR HET SYSTEEM VAN BELASTINGVERMINDERINGEN
Zoals eerder aangehaald, houdt de woonbonus momenteel een aftrekbare besteding in. Bij de overheveling van de bevoegdheid naar de gewesten zal het systeem moeten worden omgezet in een belastingvermindering. 281 De reden hiertoe is dat het niet mogelijk is voor de gewesten om bepaalde basiselementen te veranderen die betrekking hebben op de belastbare grondslag. De huidige woonbonus is een aftrekbare besteding die afgetrokken wordt van het totaal netto belastbaar inkomen. Het totaal netto belastbaar inkomen is duidelijk een element dat de belastbare grondslag beïnvloedt. Een
275
B. MOENS, “Woonbonus onbetaalbaar voor Vlaamse overheid”, De Tijd, 17 september 2013, p. 1. B. MOENS, “Woonbonus onbetaalbaar voor Vlaamse overheid”, De Tijd, 17 september 2013, p. 1. 277 P. DE ROUCK, “Helft Belgen wil woonbonus behouden”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. 278 P. DE ROUCK, “Helft Belgen wil woonbonus behouden”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. 279 X, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐voor-‐de-‐ woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 24 maart 2014). 280 X, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐voor-‐de-‐ woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 24 maart 2014). 281 P. DE ROUCK, “Woonbonus tot eind 2014 onveranderd”, De Tijd, 14 november 2013, p. 6. 276
42
belastingvermindering kunnen de gewesten wel toepassen. Hier zal de belastbare grondslag niet wijzigen, maar wel de berekening van de daarop verschuldigde belasting.282 In 2012 werden reeds enkele fiscale aftrekken omgevormd in belastingverminderingen.283 Er werd gestart vanuit het idee de aftrek van onderhoudsuitkeringen als enigste aftrekbare besteding te laten. Zo werden de fiscale voordelen voor giften, kinderoppaskosten, uitgaven voor beschermde monumenten landschappen en dergelijke omgezet naar een belastingvermindering. Ook de aftrek voor de enige en eigen woning zou een belastingvermindering worden, maar aan het systeem van de woonbonus werd uiteindelijk niet geraakt.284 Een belastingvermindering van 45 pct. zal toegepast worden bij de berekening van het fiscaal voordeel vanaf 1 januari 2015. Dit is de algemene federale regelgeving die geldig zal zijn op nieuwe leningen aangegaan vanaf 1 januari 2015. 285 Art. 81 quater, lid 1, 2° BFW toont deze bevoegdheid van de federale regering aan.286 Zolang de gewesten geen eigen systeem neergeschreven hebben, zal gekeken worden naar deze federale regelgeving opgenomen op 30 juni 2014 in het WIB 1992. Het is best mogelijk dat vanaf 1 januari 2015 zowel een federale als een gewestelijke regeling van de woonbonus van toepassing is. Dit zal het geval zijn wanneer bijvoorbeeld de Vlaamse regering reeds een eigen gewestelijke regeling klaar heeft staan, maar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dit niet heeft kunnen klaar spelen tegen 1 januari 2015. In dit voorbeeld zal de federale regeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van kracht zijn.287 BELASTINGVERMINDERING VERSUS AFTREKBARE BESTEDING
Bij een belastingvermindering wordt een vast percentage gehanteerd terwijl bij een fiscale aftrek het voordeel varieert naar gelang het arbeidsinkomen (en eventuele andere progressief belaste inkomsten).288 De fiscale aftrek wordt afgetrokken van het totale netto-‐inkomen waardoor het fiscaal voordeel gelijk is aan het hoogste belastingpercentage dat geheven wordt op het inkomen van de belastingplichtige (marginaal tarief). Of een belastingvermindering nadeliger is, hangt bijgevolg af van de inkomstenschijf waarin de belastingplichtige valt. Indien het inkomen van de belastingplichtige meer dan 37.330 euro (AJ. 2014) per jaar bedraagt, zal hij in de hoogste inkomstenschijf terecht komen. Hierdoor wordt 50 pct. toegepast bij de berekening van de aftrek voor de enige en eigen woning, vermeerderd met de gemeentebelastingen. Bij een belastingvermindering van 45 pct. zal deze belastingplichtige ongeveer 5 pct. minder fiscale voordelen kunnen krijgen. Het maximumbedrag van de aftrek voor de enige en eigen woning bedraagt, in aanslagjaar 2014, 3.090 euro. Afgerond kan geconcludeerd worden dat de belastingplichtige op deze manier jaarlijks 150 euro verliest. De belastingplichtige die daarentegen in de laagste inkomstenschijf valt, zal volgens de berekeningen van Van den Bossche jaarlijks 452 euro winnen.289
282
P. DE ROUCK, “Woonbonus tot eind 2014 onveranderd”, De Tijd, 14 november 2013, p. 6. J. VAN DYCK, “’Aftrek’ enige eigen woning blijft alsnog behouden”, Fiscoloog, 2012, nr. 1305, p. 1. 284 J. VAN DYCK, “’Aftrek’ enige eigen woning blijft alsnog behouden”, Fiscoloog, 2012, nr. 1305, p. 1. 285 P. DE ROUCK, “Woonbonus tot eind 2014 onveranderd”, De Tijd, 14 november 2013, p. 6. 286 J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 287 J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 288 X, “N-‐VA: ‘fiscale aftrek woonbonus fairder dan belastingvermindering’” ,www.knack.be/nieuws/belgie/n-‐va-‐fiscale-‐aftrek-‐ woonbonus-‐fairder-‐dan-‐belastingvermindering/article-‐normal-‐106445.html, (consultatie op 22 maart 2014). 289 Artt. 130, 115 en 116 WIB 1992; X, “N-‐VA: ‘fiscale aftrek woonbonus fairder dan belastingvermindering’” ,www.knack.be/nieuws/belgie/n-‐va-‐fiscale-‐aftrek-‐woonbonus-‐fairder-‐dan-‐belastingvermindering/article-‐normal-‐106445.html, (consultatie op 22 maart 2014). 283
43
De omschakeling naar een belastingvermindering heeft tot gevolg dat het totale netto-‐inkomen groter wordt.290 Het fiscaal voordeel zal pas tevoorschijn komen bij de berekening van de verschuldigde belastingen. Hierdoor is het aannemelijk dat een belastingplichtige mogelijks in het hogere inkomensschijf valt wanneer het totale netto-‐inkomen van deze persoon in het verleden er juist onder zat. In dit geval is de kans reëel dat een verhoogde belastingvrije som niet meer van toepassing zal zijn.291 In art. 131 WIB 1992 staat beschreven dat de belastingvrije som 7.270 euro (AJ. 2014) bedraagt bij een belastbaar inkomen, kleiner of gelijk aan 25.990 euro (AJ. 2014). 292 Stel dat door de wijziging naar een belastingvermindering, het totaal netto-‐ inkomen gestegen is tot boven 25.990 euro. De belastingplichtige kon genieten van het maximumbedrag van de woonbonus, zijnde 3.090 euro. Hierdoor stijgt zijn belastbaar inkomen bijvoorbeeld van 25.000 euro naar 28.090 euro. Wanneer dit het geval is, kan hij niet meer genieten van een belastingvrije som van 7.270 euro. Art. 131, 3° WIB 1992 toont aan dat nu slechts genoten kan worden van een belastingvrije som van 6.990 euro (AJ. 2014).293
WIJZIGING VOOR DE IN HET VERLEDEN AANGEGANE HYPOTHECAIRE LENINGEN Welke vraag reeds duidelijk beantwoord werd is degene over de belastingplichtigen die reeds een hypothecaire lening afsloten in het verleden. Zouden ook zij getroffen worden door de toekomstige wijzigingen? Indien ja, houdt zo’n wijziging geen contractbreuk in? Staatssecretaris voor Staatshervorming Servais Verherstraeten stelt vast dat er geen verbintenis is ten opzichte van de kredietnemers.294 Het is vervolgens mogelijk om de fiscaliteit aan te passen aan mogelijke veranderingen van het openbaar bestuur.295 Dit blijkt ook uit de uitspraken van het Hof van Cassatie van 20 januari 1941 en 22 november 1949. 296 De fiscale wetgeving is geen overeenkomst tussen de belastingplichtigen en de decreet-‐ of wetgever. Ook niet tussen de belastingplichtigen en de fiscus.297 Afgezien daarvan getuigt Vlaams minister-‐ president Kris Peeters dat deze kredietnemers niet moeten vrezen. Hij verzekert het volgende: “We zullen het vertrouwen niet schenden van wie de woonbonus al gekregen heeft of ervan uitgaat dat hij die krijgt doordat hij al een lening heeft afgesloten”. 298 Voor de leningen die gevestigd werden/worden vóór de overheveling op 1 juli 2014 is het duidelijk dat zij verder kunnen genieten van de huidige woonbonus. Daarnaast heeft de Vlaamse overheid ingezien dat een nieuwe regeling tegen deze datum onmogelijk uit te schrijven is. De deadline ligt momenteel op 1 januari 2015. De leningen die gesloten worden van 1 juli 2014 t.e.m. 31 december 2014 zullen ook nog kunnen genieten van de huidige woonbonus. Dat de reeds aangegane leningen volledig kunnen blijven genieten van het huidig systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning is niet helemaal correct. De aftrekbare besteding zal sowieso een kleine aanpassing ondergaan in de richting van een belastingvermindering.299
290
E. DELERUE, “De huidige woonfiscaliteit: hoelang blijft dit nog duren?”, Fiscale Wenken, nr. 2014/16. E. DELERUE, “De huidige woonfiscaliteit: hoelang blijft dit nog duren?”, Fiscale Wenken, nr. 2014/16. 292 Art. 130 WIB 1992. 293 Art 131, 3° WIB 1992. 294 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 22 maart 2014). 295 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 22 maart 2014). 296 J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 297 J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 298 P. DE ROUCK, “Woonbonus in woelige wateren”, De Tijd, 21 september 2013, p. 41. 299 P. DE ROUCK, “Woonbonus in woelige wateren”, De Tijd, 21 september 2013, p. 41. 291
44
Art. 104, lid 1, 9° WIB 1992 en de artikelen 115 en 116 WIB 1992 zullen in de toekomst opgeschort worden.300 Dit blijkt uit art. 20 en art. 22 van het wetsontwerp dat op 10 maart 2014 werd ingediend door de regering. Het wetsontwerp toont de wijzigingen aan van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992. De wijzigingen hebben o.a. betrekking op de aanvullende gewestelijke bevoegdheden vanaf aanslagjaar 2015. Art. 103 van het wetsontwerp beschrijft het nieuw artikel 539 WIB 1992. Dit artikel zal de overgangsregeling weergeven voor hypothecaire leningen, aangegaan uiterlijk 31 december 2014.301 De belastingplichtigen die zich in deze situatie bevinden, kunnen de woonbonus blijven toepassen waardoor voor hen de artikelen 115, 116 en 104, 9° WIB 1992 zullen blijven bestaan. Vervolgens geeft art. 102 van het wetsontwerp de kanttekeningen weer van de overgangsregeling wanneer de vorige artikelen van toepassing blijven: “1° het voordeel wordt verleend onder de vorm van een belastingvermindering; 2° Het overeenkomstig de in voormelde artikelen 115, §1, eerste lid, 6°, en 116 bepaalde maximumbedrag waarvoor de belastingvermindering kan worden verleend, wordt verminderd met het bedrag van de 37
39
uitgaven voor het verwerven of behouden van de eigen woning waarvoor de in de artikelen 145 en 145 vermelde verminderingen kunnen worden verleend; 3° de belastingvermindering wordt berekend tegen het voor de belastingplichtige hoogste belastingtarief als vermeld in artikel 130, met een minimum van 30 pct. In geval de uitgaven die voor de vermindering in aanmerking komen betrekking hebben op meer dan één belastingtarief, wordt voor elk deel van de uitgaven het overeenstemmend tarief in aanmerking genomen; ...”
302
Aangezien een wijziging in de fiscale wetgeving geen contractbreuk inhoudt voor de belastingplichtigen die reeds een hypothecaire lening lopen hebben, is het belangrijk dat de wetgever uitdrukkelijk weergeeft dat de woonbonus van kracht blijft bij de lopende leningen.303 Om die reden zal de wetgever de regeling van de lopende contracten weergeven in een overgangsregeling.304 Volgend tabel toont aan dat de omvorming van een aftrekbare besteding naar een belastingvermindering evenwaardig zal zijn voor de lopende hypothecaire leningen. De belastingvermindering zal berekend worden tegen het marginaal tarief. Hierdoor zal de grootte van het fiscaal voordeel bij de belastingplichtigen die reeds een hypothecaire lening hebben lopen afhankelijk blijven van het arbeidsinkomen.
300
J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 302 BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS, wetsontwerp 10 maart 2014 tot wijziging van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, www.dekamer.be/FLWB/pdf/53/3427/53K3427001.pdf, (consultatie op 22 april 2014). 303 J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 304 J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). 301
45
Tabel 1: belastingvermindering tegen marginaal tarief Aanslagjaar 2014 Inkomen €10.000 te belasten aan 50 %
Aanslagjaar 2015 Inkomen €10.000 te belasten aan 50%
Aftrekbare besteding voor de enige eigen woning: Belastingvermindering tegen het marginaal tarief €3.000
voor de uitgaven van €3.000: €3.000 * 50 % = €1.500
Belasting: €7.000 * 50 % = €3.500
Belasting: €5.000 -‐ €1.500 = €3.500
Bron: voetnoot nr. 305.
VERSCHILLENDE VISIES OVER DE WIJZIGING VAN DE WOONBONUS ALGEMEEN
Dat het systeem van de woonbonus zal wijzigen in de toekomst is zeker. Hoe groot deze omwenteling zal worden, is momenteel nog een groot vraagteken. Al zal een drastische wijziging hoogst waarschijnlijk uitgesloten worden. Naast de toekomstige eigenaars van een enige en eigen woning is er de bouwsector die dergelijke ingrijpende verandering niet zou kunnen doorstaan met als gevolg een destabilisatie van de woningmarkt. 306 Het gevolg van een volledige afschaffing van het systeem van de woonbonus zou dus kunnen leiden tot het ineenstorten van de woningmarkt. De bouwsector vormt één van de pijlers van de economie waardoor een plotse wijziging ongunstig kan uitspelen. Dit toont aan dat de gewesten niet helemaal vrij zullen zijn in hun beslissingen omtrent de woonbonus.307 Als gevolg hiervan zijn de politieke partijen zeer voorzichtig bij het verkondigen van hun visie. Zij zullen de verkiezingen moeilijker doorstaan bij een aankondiging van een drastische wijziging in de aftrek voor de enige en eigen woning. Toch is het belangrijk dat alle politieke partijen de visies op tafel leggen volgens Freya Van den Bossche.308 “Wanneer je nieuwe bevoegdheden vraagt en krijgt, moet ook duidelijk worden wat je ermee wil doen” klinkt het volgens haar.309 De volgende alinea’s zullen de verschillende zienswijzen beschrijven. Hierbij komt vooreerst het advies van de Vlaamse Woonraad aan bod, gevolgd door de informatie die te vinden is in het groenboek van de zesde staatshervorming. Daarna worden de verschillende visies van de politieke partijen geschetst om vervolgens te eindigen met de bedenkingen van de Belgische bevolking en nog enkele inzichten van deskundigen.
305
J. DE BRUYCKER, “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). I. ALBERS, “Een eigen huis”, De Tijd, 17 september 2013, p. 2. 307 I. ALBERS, “Een eigen huis”, De Tijd, 17 september 2013, p. 2. 308 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 309 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 306
46
ADVIES VLAAMSE WOONRAAD
10 december 2012 verscheen het advies van de Vlaamse Woonraad over de regionalisering van de woonbonus.310 Dit advies stelde naast de huidige regeling van de woonbonus vooral de alternatieven in de kijker. Ook werd de woonbonus geëvalueerd waarbij doel en strekking naast elkaar werden geplaatst. Het oorspronkelijke doel van de woonbonus houdt eigendomsverwerving in. Is dit doel bereikt in de voorbije jaren? Volgens de OESO bestaat er geen verband tussen het hebben van een eigen woning en het kunnen genieten van fiscale voordelen. Andere factoren spelen een belangrijkere rol: de algemene stijging van de levensstandaard, een lage rente, enz. Ook de aanschaffingswaarde van de woning zal bepalend zijn bij de beslissing een eigen woning al dan niet te verwerven. Het verband tussen de woningprijzen en de fiscale voordelen werd wel bewezen. Zo is uit internationaal onderzoek gebleken dat fiscale voordelen ervoor zorgen dat deze prijzen de hoogte in schieten. Volgens Valenduc & Van Reybrouck geldt deze stelling ook voor België. Zo kan de aftrek voor de enige en eigen woning onrechtstreeks beschouwd worden als een extra inkomen waardoor de vraag sneller stijgt dan het aanbod. Verder worden de looptijden van de hypothecaire leningen steeds langer. De kredietnemers kunnen op deze manier optimaal genieten van de woonbonus. Hoe langer de looptijd, hoe langer de belastingplichtige kapitaalaflossingen en intresten moet betalen en hoe langer hij deze afbetalingen en intresten in aftrek kan nemen. Al zullen langere looptijden, naast het individueel voordeel, grootschalig resulteren in hogere woningprijzen.311 Het prijsopdrijvend effect is niet de enige reden tot herziening van de woonbonus.312 De Vlaamse Woonraad beschreef nog vier andere redenen waaruit blijkt dat volgens hen een heroriëntatie noodzakelijk is. Ten eerste ondergaat iedereen het prijsopdrijvend effect. Zowel de goed begoede huishoudens als de minder begoede. Zo zullen de belastingplichtigen die een hoog inkomen genieten meer gebruik kunnen maken van de woonbonus dan de lagere inkomensgroep. Een woning verwerven wordt duurder en duurder waardoor een groot deel van het inkomen gespendeerd zal worden aan het afbetalen van de hypothecaire lening. Slechts een klein deel van het inkomen resteert. Hierdoor zal de lagere inkomensgroep minder snel een woning kunnen kopen of bouwen en zullen zij in feite de benadeelden zijn van het prijsopdrijvend effect. Ten tweede wordt het bedrag van het fiscaal voordeel momenteel beïnvloed door het arbeidsinkomen. Ook hier zullen het de minder begoede huishoudens zijn die benadeeld worden. Verder creëert de woonbonus een ongelijkheid tussen de woonmarkt en de private huurmarkt. Ook op de huurmarkt is er een hoge nood om te sleutelen aan de betaalbaarheid en de kwaliteit van de huurwoningen. Wanneer echter enkel gefocust wordt op de eigendomsverwerving zal dit uitmonden in een huurmarkt die achteruit geschoven wordt en minder aantrekkelijk wordt. Ten laatste toont ook de Vlaamse Woonraad aan dat de financiering van het huidige
310
VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 311 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 312 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014).
47
systeem van de woonbonus in de toekomst niet meer mogelijk is aangezien het budget ontoereikend wordt.313 Bij dit advies tot heroriëntatie benadrukt de Vlaamse Woonraad nog het volgende: “De Raad wenst te benadrukken dat de heroriëntatie van de woonbonus geen keuze tegen eigendomsverwerving als doel inhoudt. De Raad erkent de woonwensen van een groot deel van de bevolking en de voordelen van eigen woningbezit, maar is van mening dat subsidies ter stimulering van eigendomsverwerving meer gericht moet worden op groepen voor wie de steun effectief een verschil maakt en dat er daarnaast nood is aan gelijkwaardige pendanten op de private en sociale huurmarkt.”
314
Hoe de Vlaamse Woonraad de heroriëntatie van de woonbonus ziet, zal hierna duidelijk worden. Naast het gerichter maken van de huidige woonbonus komen ook alternatieve vormen aan bod die betrekking hebben op de private en de sociale huurmarkt. Selectievere eigendomsondersteuning De eigendomsondersteuning moet selectiever worden.315 De Vlaamse Woonraad is van mening dat de minst begoede huishoudens een duwtje in de rug verdienen. Een groter budget vrijhouden voor sociale leningen zou een stap in de goede richting zijn volgens de Raad. Vervolgens is het aannemelijk dat de Belgische bevolking steeds geconcentreerder moet wonen. Meer en meer huwelijken mislukken waardoor het aantal alleenstaanden groeit. Dit zijn één voorbeeld om aan te tonen dat de vraag naar woningen alsmaar stijgt. De Raad wil de Belgische bevolking dan ook zoveel mogelijk stimuleren om geconcentreerder te gaan wonen. Zo’n ruimtelijk beleid is mogelijk wanneer dit fiscaal gestimuleerd wordt. Als laatste advies om de woonbonus selectiever te maken stelt de Vlaamse Woonraad voor om de private nieuwbouw te ondersteunen. Om tot deze conclusie te komen werd verwezen naar studies uit Nederland en de Verenigde Staten. Uit deze studies blijkt dat merendeel van de bevolking een nieuwe woning wenst te kopen of te bouwen. Hierdoor wordt het woningbestand vergroot waardoor de druk op de secundaire markt en de huurmarkt kleiner wordt. Wanneer ook in België zou blijken dat merendeel een nieuwbouw wenst aan te kopen of te bouwen, lijkt het volgens de Vlaamse Woonraad aangewezen om te zorgen voor een nieuwbouwpremie.316 Ondersteuning van de private huurmarkt Naast de woonmarkt is het ook belangrijk de private huurmarkt te begeleiden.317 Dit om een scheeftrekking tussen de twee markten te vermijden. Het kan namelijk niet de bedoeling zijn geweest van de overheid om iedereen ertoe aan te zetten een eigen woning te verwerven. Dit is praktisch onmogelijk. Wanneer de
313
VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 314 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 315 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 316 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 317 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014).
48
Belgische bevolking de droom van het hebben van een eigen woning niet kan waarmaken, moet hiervoor een degelijk alternatief bestaan. Volgens de Vlaamse Woonraad moet het beleid erop toezien dat de private huurmarkt weer populair wordt en in omvang toeneemt. Als eerste zou de groep lage inkomens ondersteund moeten worden via een huursubsidie. Deze belastingplichtigen geven een groot deel van hun inkomen uit aan huisvesting. Via deze huursubsidie kan volgens de Vlaamse Woonraad een oplossing geboden worden aan het probleem van de betaalbaarheid en de kwaliteit van de private huurmarkt. Al moet worden bekeken dat deze huursubsidie niet uitmondt in een prijsverhoging. Dit is niet alleen mogelijk via een huurprijsbeheersing, maar ook wanneer het aanbod vergroot wordt van het aantal huurwoningen. Dit aanbod kan vergroot worden aangezien de Vlaamse Woonraad objectsubsidies wil invoeren. Deze fiscale voordelen zouden toe moeten komen aan verhuurders die een degelijke woning aanbieden aan minder begoede huishoudens. Dergelijk systeem waarbij belastingplichtigen fiscale voordelen krijgen wanneer zij hun woning tijdelijk als sociale huurwoning aanbieden, is reeds van toepassing in Duitsland. Naast de subsidies kan ook gedacht worden aan een fiscale stimuli op het gebied van de successierechten. Een vermindering van de successierechten voor de erfgenamen die de woning zullen verhuren voor minstens negen jaar. De Raad hoopt op deze manier de eigenaars ook te stimuleren om de huurwoning te renoveren. Aangezien deze gevolgtrekking niet automatisch werkelijkheid zal worden wil de Vlaamse Woonraad graag een renovatiepremie geven aan de eigenaars van huurwoningen. Meer specifiek gaat het om een budget om de woning energiebesparender te maken. Dit houdt een grote kost in voor de eigenaar terwijl hijzelf er de vruchten niet van plukt, maar de huurders er voordeel uithalen.318 Ondersteuning van de sociale huurmarkt Naast de algemene huurmarkt wilt de Raad ook de focus leggen op de sociale huurmarkt.319 Het zijn de sociale huisvestingsmaatschappijen die zo’n woningen aanbieden aan de minder begoede huishoudens. Via een woonsubsidie kan het sociale huurpatrimonium uitgebreid worden. Hierdoor kunnen meer gezinnen wonen in een betaalbare huurwoning die ook kwalitatief is. Ook de renovatie van dergelijke woningen staat hoog in het vaandel. De Vlaamse Woonraad wenst dan ook geldt vrij te houden voor energiebesparende ingrepen, onderhoud, enz.320 Het vorige advies zal zeker en vast aan de basis gelegen hebben van enig ophef omtrent de heroriëntatie van de fiscale aftrek. Het advies stelde vast dat ook de bestaande hypothecaire leningen getroffen zouden worden in de toekomst. 321 Een vaststelling die de Belgische bevolking niet zomaar links laat liggen. Parlementaire vragen volgden dan ook na de publicatie van deze raadgeving. 322 Minister-‐President Kris Peeters bevestigde nogmaals dat de woonbonus die betrekking heeft op de huidige hypothecaire leningen onaangetast wordt gelaten. Ook legde hij de nadruk op het feit dat het slechts om een advies gaat en dat
318
VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 319 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 320 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 321 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 322 Parl. Vr. nrs. 175, 176, 177 en 178 van 30 januari 2013 (PENRIS; HOSTEKINT; VOGELS; VAN VOLCEM).
49
meer duidelijkheid zal gegeven worden bij de publicatie van het groenboek. Bij het opstellen van het groenboek werd dit advies meegenomen.323 GROENBOEK ZESDE STAATSHERVORMING
Het groenboek werd door de Vlaamse regering op 16 september 2013 opgesteld en overgemaakt aan het Vlaams parlement.324 Het dient ter ondersteuning voor de volgende Vlaamse regering bij het beleid rond de overheveling van enkele bevoegdheden.325 Verschillende beleidskeuzes komen aan bod zodat de volgende Vlaamse regering reeds een idee heeft hoe zij de regionalisering kunnen aanpakken. Uitgewerkte standpunten en beleidsvoorstellen bevat het groenboek niet.326 Het groenboek beschrijft in het deel ‘woonbeleid’, zeven mogelijke opties die gevolgd kunnen worden bij de heroriëntatie van de aftrek voor de enige en eigen woning.327 Deze opties kunnen als basis dienen bij het opstellen van de visies rond de heroriëntatie van de woonbonus door de verschillende Vlaamse politieke partijen.328 Optie één De eerste optie kan worden beschouwd als een nuloptie.329 Een ongewijzigd wordt hier bedoeld. Het woord ‘ongewijzigd’ dient echter niet letterlijk genomen te worden. Zoals eerder aangehaald, is de omvorming van een aftrekbare besteding naar een belastingvermindering noodzakelijk.330 Optie twee De wijziging van de woonbonus zal, volgens de tweede optie, meer worden gericht op de secundaire woningmarkt. 331 Het stimuleren van deze secundaire woningmarkt kan tot uiting komen via nieuwe contracten voor renovatieprojecten.332 Optie drie Bij de derde optie zal meer aandacht gegeven worden aan duurzaam wonen.333 Het fiscaal voordeel van de woonbonus zou selectiever kunnen worden ingezet en afhankelijk kunnen worden gesteld van enkele
323
Parl. Vr. nrs. 175, 176, 177 en 178 van 30 januari 2013 (PENRIS; HOSTEKINT; VOGELS; VAN VOLCEM). VLAAMS AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID, “Staatshervorming”, www.zorg-‐en-‐gezondheid.be/Beleid/Staatshervorming/, (consultatie op 6 april 2014). 325 X, “Groenboek zesde staatshervorming”, www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/groenboek-‐zesde-‐staatshervorming, (consultatie op 6 april 2014). 326 X, “Groenboek zesde staatshervorming”, www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/groenboek-‐zesde-‐staatshervorming, (consultatie op 6 april 2014). 327 X, “Groenboek zesde staatshervorming”, www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/groenboek-‐zesde-‐staatshervorming, (consultatie op 6 april 2014). 328 X, “Groenboek zesde staatshervorming”, www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/groenboek-‐zesde-‐staatshervorming, (consultatie op 6 april 2014). 329 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 330 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 331 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 332 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 324
50
parameters van duurzame elementen. Volgende parameters kunnen in rekening gebracht worden: leeftijd koper, energie-‐efficiëntie, verkoopprijs, enz.334 Optie vier Ten vierde kan de fiscale aftrek het familiaal spaarvermogen stimuleren in plaats van de financiering met vreemd vermogen.335 De familiaal ontleende geldmiddelen kunnen zo aangemoedigd worden door het fiscale voordeel hieraan te koppelen. De papa-‐mama-‐lening, die reeds een gewestelijk fiscaal voordeel geeft, kan via deze weg nog populairder worden.336 Optie vijf Ook kan het fiscale voordeel gerichter worden toegekend aan de Vlaamse bevolking door het te laten afhangen van een territoriaal selectieve fiscaliteit.337 Het ruimtelijk geconcentreerd wonen wordt hierbij aangemoedigd waardoor een soort ruimtelijk beleid mogelijk is.338 Optie zes De voorlaatste optie stelt voor om de woonbonus niet te wijzigen, maar af te bouwen.339 Niet direct, maar stapsgewijs. Het budget dat op deze manier vrij komt, kan zo gebruikt worden voor een versterking van het Vlaams woonbeleid. Zo kan o.a. de globale woningkwaliteit worden aangepakt.340 Deze doelstelling werd besproken in het Pact 2020 dat opgesteld werd door de Vlaamse regering, de Vlaamse sociale partners en het georganiseerde middenveld. 341 Tegen 2020 is het de bedoeling om de globale woningkwaliteit te verhogen. Dit houdt een halvering in, ten opzichte van het jaar 2006 , van woningen met minstens twee structurele gebreken. Een gebrek aan basiscomfort of een gebrek aan ruimte.342 Optie zeven Als laatste optie wordt voorgesteld om het fiscaal voordeel volledig af te schaffen.343 Hier zal niet stapsgewijs gehandeld worden. Deze afschaffing zal gebeuren ten voordele van het Vlaams woonbeleid. Zo kunnen meer
333
VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 334 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 335 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 336 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 337 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 338 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 339 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 340 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 341 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 342 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 343 VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014).
51
middelen gespendeerd worden aan zaken zoals subsidies, premies of andere vormen van tegemoetkomingen gerelateerd aan huisvesting.344 VLAAMSE POLITIEKE PARTIJEN
“Wat Vlaanderen doet, doet het hetzelfde” is niet het standpunt dat de Vlaamse politieke partijen zullen innemen bij de regionalisering van de aftrek voor de enige en eigen woning.345 Ze zijn allemaal van mening dat een hervorming noodzakelijk is.346 Iedere partij heeft een visie klaar liggen waarover gedebatteerd kan worden tijdens de verkiezingscampagne en in de volgende Vlaamse regering. 347 Hoe iedere partij de heroriëntatie van de woonbonus wenst in te vullen, wordt hierna één voor één per Vlaamse partij besproken. Sp.a Sp.a is van oordeel dat een afschaffing van de woonbonus geen optie is. 348 Zij willen de woonbonus behouden vermits het fiscaal voordeel rechtvaardiger wordt. De socialisten willen via de hervorming alleenstaanden en eenoudergezinnen een duwtje in de rug geven. Een hogere woonbonus voor deze belastingplichtigen is volgens sp.a aangewezen. Vervolgens staan ze ook achter het idee de fiscale aftrek te veranderen in een belastingvermindering. “Het is niet fair dat een minister 600 euro woonbonus per jaar meer krijgt dan een postbode” beargumenteert Van den Bossche.349 Aangezien het Vlaamse gewest niet bevoegd is om een fiscale aftrek toe te passen, is het vanzelfsprekend dat het fiscaal voordeel omgevormd zal worden tot een belastingvermindering. CD&V Ook de Christendemocraten zijn het eens dat de aftrek voor de enige en eigen woning moet hervormd worden.350 Zij zien deze hervorming het liefst in het voordeel van de secundaire woningmarkt. De aankoop en de renovatie van dergelijke woningen moeten gestimuleerd worden. Daarbij hoort ook de afbraak van woningen wanneer op dezelfde plaats een andere woning wordt gebouwd. Daarnaast wil CD&V het fiscale voordeel afhankelijk stellen aan energiebesparende maatregelen.351 De Vlaamse Confederatie Bouw is niet akkoord met de visie van CD&V om de woonbonus enkel toe te passen bij renovatie en aankoop van woningen op de secundaire woningmarkt. 352 De VCB toont aan dat zo’n hervorming niet in rechte lijn staat met de bevolkingstoename en de daaraan gekoppelde stijgende woonbehoeften. Volgens hen zal een wijziging in de richting van de secundaire woningmarkt dan ook tot gevolg hebben dat eigendomsverwerving moeilijker wordt. Een uitbreiding van het woonpatrimonium is hierdoor noodzakelijk en kan enkel en alleen gerealiseerd worden wanneer de Vlaamse regering de
344
VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐ 1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). 345 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 346 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 347 B. MOENS, “Nieuwe woonbonus voer voor debat in 2014”, De Tijd, 18 september 2013, p. 6. 348 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 349 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 350 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 351 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 352 X, “Woonbonus voor nieuwe woningen niet afbouwen”, www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/article/detail/1631242/2013/05/12/Woonbonus-‐voor-‐nieuwe-‐woningen-‐niet-‐ afbouwen.dhtml, (consultatie op 6 april 2014).
52
nieuwbouw blijft ondersteunen. 353 Gebeurt dit niet dan is de kans reëel dat de woningprijzen op de secundaire woningmarkt de hoogte in gaan.354 Wanneer nieuwbouw wordt ontmoedigd, zal de vraag naar woningen uit de secundaire markt automatisch stijgen. Met als gevolg een te grote vraag in vergelijking met het huidig aanbod. Verder wordt renovatie reeds aangemoedigd door een verlaagd btw-‐percentage. Wanneer de woonbonus enkel van toepassing zou zijn voor renovatie zorgt dit voor een nog groter onevenwicht. Als laatste is geweten dat de oprichting van nieuwe woningen de overheid meer opbrengt. Het afschaffen van het fiscale voordeel voor de nieuwbouw zou de bouwsector ten slotte ook afzwakken.355 Open VLD Terwijl CD&V de nadruk wil leggen op renovatie, wil Open VLD de oprichting van nieuwe woningen juist blijven ondersteunen.356 Een hervorming van de woonbonus zou volgens hun visie de eerste jaren niet mogelijk zijn. “Een eigen huis of appartement is de beste vorm van pensioensparen” bevestigt minister van Pensioenen Alexander De Croo.357 Hierdoor wordt het armoederisico onder gepensioneerden afgezwakt. Ze willen dan ook graag de huidige woonbonus behouden om vervolgens later het fiscaal voordeel te hervormen. Hun beleid zal later steunen op het verwerven van een eigen woning, energiezuinigheid en het ondersteunen van de huurmarkt.358 Zij pleiten voor een woonbonus die wordt gegeven aan verhuurders die hun woning voor minstens negen jaar aanbieden als ‘sociale woning’.359 Sociale huisvestingsmaatschappijen krijgen wel reeds fiscale voordelen zoals het kunnen toepassen van een verlaagd btw-‐percentage en een verlaagd percentage registratierechten. Daarom vindt Open VLD dat ook de private huurders die sociale woningen aanbieden, moeten kunnen genieten van een fiscaal voordeel. Deze visie kwam ook aan bod in het advies van de Vlaamse Woonraad. De liberalen staan niet achter het idee omtrent de koppeling van de woonbonus aan het geconcentreerder wonen. Zij zijn van oordeel dat de vrijheid van vestiging van de Vlaming niet geschonden mag worden. De belastingplichtigen hebben nog steeds recht vrij te kunnen kiezen waar ze willen wonen. In de stad of op het platteland.360 Ten slotte ziet Open VLD een heroriëntatie van de aftrek voor de enige en eigen woning zeer breed. Alternatieve vormen zoals een wijziging in de registratierechten of in het KI zijn pistes waar over nagedacht moet worden.361 Onlangs publiceerden zij dat er een keuze moet bestaan tussen het kunnen genieten van de woonbonus of het kunnen genieten van een verlaagd registratierecht.362 De belastingplichtigen die in het verleden niet genoeg gespaard hebben of geen geld kunnen lenen bij de ouders worden op deze manier ondersteund. Het voordeel ligt hier in het begin, bij de aankoop van de eigen woonst, in plaats dat het verspreid wordt in de tijd zoals bij de woonbonus. Open
353
X, “Woonbonus voor nieuwe woningen niet afbouwen”, www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/article/detail/1631242/2013/05/12/Woonbonus-‐voor-‐nieuwe-‐woningen-‐niet-‐ afbouwen.dhtml, (consultatie op 6 april 2014). 354 B. TOMMELEIN; M. VAN VOLCEM, “Woonbonus moet ook nieuwbouw en huurmarkt stimulansen geven”, De Tijd, 20 november 2013, p. 12. 355 B. TOMMELEIN; M. VAN VOLCEM, “Woonbonus moet ook nieuwbouw en huurmarkt stimulansen geven”, De Tijd, 20 november 2013, p. 12. 356 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 357 J. D’HOORE, “Armoederisico 65-‐plussers daalt, maar blijft hoog”, De Tijd 12 juli 2013, p. 5. 358 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 359 B. TOMMELEIN; M. VAN VOLCEM, “Woonbonus moet ook nieuwbouw en huurmarkt stimulansen geven”, De Tijd, 20 november 2013, p. 12. 360 B. TOMMELEIN; M. VAN VOLCEM, “Woonbonus moet ook nieuwbouw en huurmarkt stimulansen geven”, De Tijd, 20 november 2013, p. 12. 361 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 362 X, “Open VLD: Woonbonus of lagere registratierechten”, www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/VK14/1.1923451, (consultatie op 7 april 2014).
53
VLD wil zo de huidige verkooprechten die momenteel 10 pct. bedragen verminderen tot 5 pct. Ook de hypotheekrechten zouden volgens hen afgeschaft moeten worden.363 N-‐VA Volgens N-‐VA moet het principe van de woonbonus behouden blijven. 364 NV-‐A ziet bij een eventuele hervorming een wijziging van de fiscale aftrek in een belastingvermindering niet zitten.365 Zij pleiten ervoor de grootte van het fiscaal voordeel afhankelijk te houden van het arbeidsinkomen. Hoe groter de prestaties op de arbeidsmarkt, hoe groter het voordeel. Verder willen ook zij de verhuurders fiscaal stimuleren wanneer zij hun tweede woning verhuren via een sociaalverhuurkantoor. Ook zijn zij van mening dat het systeem van de registratierechten verbeterd kan worden. Liesbeth Homans ziet een kans om deze belastingen te spreiden in de tijd in plaats van het volledig te moeten betalen bij de aankoop van de woning.366 Groen Dat het fiscaal voordeel herzien moet worden, is ook de partij Groen niet ontgaan.367 Deze fiscale aftrek kan via de hervorming rechtvaardiger worden. “Vooral hogere inkomens profiteren van de woonbonus en het systeem jaagt de prijzen van woningen de hoogte in” verklaart Mieke Vogels.368 Uit cijfers die opgevraagd werden bij minister van Financiën Koen Geens blijkt dat de belastingplichtigen die genieten van de woonbonus vooral behoren tot de groep met de hoogste inkomsten.369 De vijf hoogste inkomensgroepen stellen 83 pct. voor terwijl slechts 0,3 pct. de twee laagste inkomensgroepen omarmt die kunnen genieten van het fiscaal voordeel. Was de doelstelling van de woonbonus niet om armoede juist te bestrijden door iedereen een kans te bieden om een eigen woning te kunnen verwerven? Verder had de woonbonus ook de jonge gezinnen in het oog. Deze belastingplichtigen moeten ondersteund worden bij de verwerving van een eerste eigen woonst. De cijfers van Koen Geens tonen aan dat dit doel niet helemaal bereikt is. In de beginjaren van de fiscale aftrek in 2006 was 32 pct. van de woonbonusgebruikers jonger dan 30 jaar. Dit percentage verlaagde naar 21 pct. in 2010. Geconcludeerd kan worden dat steeds meer oudere leeftijdsgroepen de vruchten van het voordeel plukken.370 Volgens Groen komt daarnaast het voordeel niet terecht bij de belastingplichtigen die de woning verwerven of behouden, maar zijn het de verkopers en de banken die ervan genieten.371 Hierdoor is het een goede zaak om de aftrek voor de enige en eigen woning af te bouwen volgens Groen. Via richthuurprijzen en huursubsidies hopen zij de betaalbaarheid en de kwaliteit van de private huurmarkt te verbeteren.372 Deze verbetering zou volgens Groen een oplossing kunnen bieden voor de sociale huurmarkt die niet kan volgen aan de alsmaar toenemende vraag naar sociale huurwoningen.373
363
X, “Open VLD: Woonbonus of lagere registratierechten”, www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/VK14/1.1923451, (consultatie op 7 april 2014). 364 X, “Woonbonus”, www.n-‐va.be/standpunten/woonbonus, (consultatie op 7 april 2014). 365 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 366 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 367 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 368 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 369 M. VOGELS, “Rijkste Belgen profiteren meest van woonbonus”, www.groen.be/nieuws/rijkste-‐belgen-‐profiteren-‐meest-‐van-‐ woonbonus, (consultatie op 7 april 2014). 370 M. VOGELS, “Rijkste Belgen profiteren meest van woonbonus”, www.groen.be/nieuws/rijkste-‐belgen-‐profiteren-‐meest-‐van-‐ woonbonus, (consultatie op 7 april 2014). 371 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 372 B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 373 M. VOGELS, “Rijkste Belgen profiteren meest van woonbonus”, www.groen.be/nieuws/rijkste-‐belgen-‐profiteren-‐meest-‐van-‐ woonbonus, (consultatie op 7 april 2014).
54
LDD LDD ziet bij de regionalisering van de aftrek voor de enige en eigen woning een opportuniteit om de woonfiscaliteit grondig te herbekijken.374 Lode Vereeck toont aan dat het niet logisch is om langs de ene kant de belastingplichtigen een fiscaal voordeel te geven a.d.h.v. de woonbonus om vervolgens langs de andere kant de belastingplichtigen te gaan belasten via registratierechten en de onroerende voorheffing. LDD is dan ook van mening dat deze contradictie ter discussie dient te staan.375 Daarnaast stelt LDD zich de vraag of het budget wel degelijk tekort zal komen wanneer de huidige woonbonus blijft bestaan?376 De cijfers van de Vlaamse Woonraad stellen vast dat het fiscaal voordeel in 2012 1,7 miljard euro bedroeg. Vlaanderen zal slechts 1,5 miljard krijgen om te spenderen aan de woonbonus. Volgens LDD zou het verschil van 200 miljoen euro verkregen kunnen worden door het op een andere plaats te besparen. Eigendomsverwerving is heel erg belangrijk. De Vlaamse regering kan ergens anders besparen. LDD noemt als voorbeeld het rollend grondfonds 377 op. 50 Miljoen euro is ongeveer de prijs die jaarlijks betaald wordt voor het rollend grondfonds.378 Vlaams Belang De basisgedachte van de woonbonus moet volgens Vlaams Belang behouden blijven bij de hervorming.379 De hervorming zien zij het liesft in het voordeel van het geconcentreerder wonen. Op deze manier wensen zij de financiële draagkracht uit te breiden van de steden. De redenering die hier achter schuilt, heeft te maken met het aantal tweeverdieners die gevestigd zijn in de stad. Tweeverdieners maken veel gebruik van de woonbonus waardoor een stijging van het fiscaal voordeel in de stad het aantal tweeverdieners zal laten stijgen.380 BELGISCHE BEVOLKING
Wanneer het systeem van de woonbonus verandert, zal dit zeker en vast invloed hebben op toekomstige kopers en bouwers. Het is dan ook interessant de mening van de Belgische bevolking uit te dokteren. Hoe staat de Belg tegenover de heroriëntatie van de befaamde woonbonus? Wat is daarnaast hun mening over bepaalde alternatieve vormen? De CEO van Woningen Blavier, Louis Amory, stelde een enquête op voor de Belgische kandidaat-‐ (ver)bouwers om te polsen waar zij zich het meeste zorgen om maken bij het bouwen van een eigen huis.381 Via deze weg kan gekeken worden hoe groot de heroriëntatie van de woonbonus een impact heeft op de ongerustheid bij de toekomstige Belgische kandidaat-‐(ver)bouwers. Algemeen kan gesteld worden dat de
374
B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. B. MOENS, “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 376 P. DE WAELE, “Is de woonbonus echt onbetaalbaar voor Vlaanderen?”, http://patriciadewaele.typepad.com/patricia-‐de-‐ waele/2013/09/is-‐de-‐woonbonus-‐echt-‐onbetaalbaar-‐voor-‐vlaanderen.html, (consultatie op 7 april 2014). 377 “Het Rollend Grondfonds is bij de VMSW een apart financieringsfonds voor grondbeleidsmaatregelen die noodzakelijk worden geacht om in bepaalde gebieden een hoogwaardige woonkwaliteit te behouden of te bevorderen.” X, “Rollend Grondfonds”, www.vmsw.be/nl/professionelen/het-‐rollend-‐grondfonds, (consultatie op 20 mei 2014). 378 P. DE WAELE, “Is de woonbonus echt onbetaalbaar voor Vlaanderen?”, http://patriciadewaele.typepad.com/patricia-‐de-‐ waele/2013/09/is-‐de-‐woonbonus-‐echt-‐onbetaalbaar-‐voor-‐vlaanderen.html, (consultatie op 7 april 2014). 379 J. VAN HAUTHEM; J. PENRIS, “Woonbonus: wonen in de stad stimuleren”, www.vlaamsbelang.be/persberichten/2098, (consultatie op 20 mei 2014). 380 J. VAN HAUTHEM; J. PENRIS, “Woonbonus: wonen in de stad stimuleren”, www.vlaamsbelang.be/persberichten/2098, (consultatie op 20 mei 2014). 381 P. LUYSTERMAN, “Vlaming en Waal hebben andere kijk op bouwen”, De Tijd, 18 december 2013, p. 19. 375
55
‘bezorgdheidsscore’ voor de hervorming van de woonbonus bij de Walen hoger ligt dan bij de Vlamingen. De woonbonus hoort bij de top drie van de bezorgdheden bij de Waalse bevolking. Bij de Vlamingen staat dit fiscaal voordeel pas op de vierde plaats. Verder is het de Vlaamse bevolking die vooral pleit om de aftrek voor de enige en eigen woning in zijn huidige vorm te behouden. 68 pct. van de Vlamingen bevestigt deze visie. Bij de Waalse bevolking wil 62 pct. het huidig systeem bewaren. De Walen staan daarnaast open voor alternatieve vormen van de woonbonus. Zo staat 75 pct. van de Walen achter het idee om de fiscale aftrek te vervangen door een lager btw-‐percentage op de nieuwbouw. Het beleid rond btw wordt federaal beslist. Het is de Waalse bevolking dan ook niet ontgaan dat meer budget vrij is op federaal niveau dan op gewestelijk niveau. Een btw-‐verlaging klinkt voor hen aannemelijker dan het behouden van de woonbonus.382 De aftrek voor de enige en eigen woning behouden voor jonge gezinnen wordt als één van de alternatieve vormen gezien. Hoe staat de Belgische bevolking hier tegenover? Volgens de enquête van Netto/De Tijd staat 31 pct. van hen achter dit idee.383 Wanneer dit percentage verder wordt uitgediept, kan geconcludeerd worden dat de Vlaamse bevolking meer geïnteresseerd is in een woonbonus die jongeren stimuleert. 34 Pct. van hen kan zich hierin vinden ten opzichte van 26 pct. van de Walen.384 Welke effecten de onzekerheid van de woonbonus teweeg brengt bij de Belgische bevolking, zal later aan bod komen. Een apart deel wordt toegewijd aan de gevolgen van deze onzekerheid. ENKELE VISIES VAN DESKUNDIGEN
Om het onderdeel over de verschillende visies af te sluiten, is het waardevol ook enkele visies van deskundigen weer te geven. Sommige visies zullen het voorgaande bevestigen. Andere visies zullen dan weer nieuwe inzichten weergeven die niet eerder besproken werden. Om niet in herhaling te vallen, zal niet te lang stil gestaan worden bij visies en argumenten die eerder besproken werden. Eerst wordt een overzicht gegeven van de argumentatie ter afschaffing van de woonbonus, vervolgens zullen opinies de afbouw van het fiscaal voordeel situeren en ten slotte worden enkele alternatieve vormen voor de fiscale aftrek beschreven. Afschaffing huidig systeem woonbonus Eerder werden de argumenten van de Vlaamse Woonraad ter afschaffing van de woonbonus aangehaald. Het prijsopdrijvend effect, het aselectief karakter, de ongelijke behandeling van huurders en eigenaars, de ongelijke verdeling van de fiscale uitgaven en de budgettaire ontsporing zijn de vijf punten die de Raad voorlegt.385 De motieven van Pascal De Decker, verbonden aan de Faculteit Architectuur KUL, ter afschaffing van het fiscaal voordeel kunnen het lijstje uitbreiden.386 Ook hij haalt het prijsopdrijvend effect aan. Aan het
382
P. LUYSTERMAN, “Vlaming en Waal hebben andere kijk op bouwen”, De Tijd, 18 december 2013, p. 19. P. DE ROUCK, “Helft Belgen wil woonbonus behouden”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. 384 P. DE ROUCK, “Helft Belgen wil woonbonus behouden”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. 385 VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). 386 X, “Laat ons de heilige koe van de woonbonus slachten”, www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1707261/2013/09/19/Laat-‐ons-‐de-‐heilige-‐koe-‐van-‐de-‐woonbonus-‐ slachten.dhtml, (consultatie op 7 april 2014). 383
56
aselectief karakter van de woonbonus wordt de term ‘mattheuseffect’ gegeven.387 Het zijn “degenen die al een goed inkomen hebben, die het meest zullen profiteren van de door de overheid tot stand gebrachte voorzieningen”.388 Verder constateert hij dat het niet de woonbonus is die de belastingplichtige overtuigt te investeren in een eigen woning.389 De fiscale aftrek wordt gezien als een mooi extraatje. De Belgische bevolking verwerft een eigen woning louter wanneer zij van mening zijn in een goede inkomenspositie te zitten en dit gegarandeerd ook in de toekomst zullen hebben. Of omdat er gewoonweg geen ander evenwaardig alternatief is. De private huursector is niet goed geregeld waardoor deze niet beschouwd kan worden als een deugdelijk alternatief. Ten derde haalt Pascal De Decker een absurde gevolgtrekking van de woonbonus aan, welke onmogelijk bedoeld kon geweest zijn bij het neerschrijven van het systeem van het fiscaal voordeel. Een belastingplichtige die over voldoende middelen beschikt om een eigen woning te verwerven en bijgevolg geen hypothecaire lening aangaat, zal niet kunnen genieten van de aftrek voor de enige en eigen woning. Er zullen wel degelijk belastingplichtigen geweest zijn die hun woning toch financierden met vreemd vermogen, alhoewel zij dit eigenlijk niet nodig hadden, om zo ook te kunnen profiteren van de fiscale aftrek. Het laatste negatief punt van de woonbonus, volgens De Decker, is de inflexibiliteit. De belastingplichtige zal een groot deel van het inkomen investeren in huisvestiging. Andere economische activiteiten worden op deze manier achteruit geschoven. Ook zal de belastingplichtige niet snel verhuizen. Wanneer zij later hun job verliezen en nieuw werk vinden dat verder gelegen is, zullen velen van hen de eigen woning behouden. Met als gevolg een ‘ruimtelijke verfrommeling’ en files.390 Daan Ballegeer, journalist bij De Tijd, benadrukt o.a. de ongelijke behandeling tussen huurders en eigenaars.391 Een fictieve hypotheekrenteaftrek voor huurders kan deze ongelijkheid wegwerken. Alhoewel dit een goede oplossing zou zijn, zal dit in de praktijk onbetaalbaar zijn voor Vlaanderen. Een ander keuzemogelijkheid om de ongelijkheid weg te werken is het afbouwen van de woonbonus voor de huiseigenaars. Verder kan de vraag gesteld worden of op lange termijn een woning verwerven voordeliger is dan wanneer de belastingplichtige jarenlang een woning huurt? Het is een feit dat de aankoop van een eigen woning een investering is en de waarde van het vastgoed hoogst waarschijnlijk in de toekomst zal stijgen. Daan Ballegeer wil toch aantonen dat deze investering niet per se voordeliger is ten opzichte van het huren van een woning. Wanneer de belastingplichtige een woning huurt, heeft hij andere middelen op overschot die hij kan beleggen in aandelen, obligaties enz. Ook dit zijn investeringen die een meerwaarde kunnen opbrengen waardoor de huurwaarde grotendeels wordt. Daarnaast laat een huis huren de belastingplichtige toe zich meer te verplaatsen wanneer hij zijn job verliest of wanneer het gezin uitbreidt.392
387
X, “Laat ons de heilige koe van de woonbonus slachten”, www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1707261/2013/09/19/Laat-‐ons-‐de-‐heilige-‐koe-‐van-‐de-‐woonbonus-‐ slachten.dhtml, (consultatie op 7 april 2014). 388 X, “Mattheuseffect (het verschijnsel dat rijken ergens meer van profiteren dan armen)”, www.etymologiebank.nl/trefwoord/mattheuseffect, (consultatie op 7 april 2014). 389 X, “Laat ons de heilige koe van de woonbonus slachten”, www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1707261/2013/09/19/Laat-‐ons-‐de-‐heilige-‐koe-‐van-‐de-‐woonbonus-‐ slachten.dhtml, (consultatie op 7 april 2014). 390 X, “Laat ons de heilige koe van de woonbonus slachten”, www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1707261/2013/09/19/Laat-‐ons-‐de-‐heilige-‐koe-‐van-‐de-‐woonbonus-‐ slachten.dhtml, (consultatie op 7 april 2014). 391 D. BALLEGEER, “De woonbonus is oneerlijk, inefficiënt en overbodig.”, De Tijd, 18 september 2013, p. 11. 392 D. BALLEGEER, “De woonbonus is oneerlijk, inefficiënt en overbodig.”, De Tijd, 18 september 2013, p. 11.
57
Afbouw huidig systeem woonbonus Het huidig fiscaal voordeel kan afgebouwd worden door het in de eerste plaats gerichter te maken. Niet iedereen laten genieten van de fiscale aftrek, maar enkele voorwaarden stellen die ervoor zorgen dat slechts een beperkt aantal er gebruik van kan maken. Joost Callens, voorzitter van de federatie van woningbouwers, is een grote voorstander om de woonbonus te koppelen aan de energieprestatie.393 Op deze manier kunnen de energiebesparende (ver)bouwers genieten van een dubbele bonus. Naast de woonbonus zal deze energiezuinige investering op lange termijn zijn vruchten afwerpen waardoor als het ware een ‘extra’ bonus wordt verschaft. Serge van Gheldere, de Vlaamse klimaatambassadeur van Al Gore, stelt vast dat strengere normen op gebied van energiezuinig bouwen vooral van toepassing zijn bij de oprichting van nieuwe woningen. Wordt de woonbonus afhankelijk gesteld van energiezuinig (ver)bouwen dan kan volgens Joost Callens ook de secundare woningmarkt milieuvriendelijker gestimuleerd worden.394 Ook Robert de Mûelenaere, gedelegeerd bestuurder van de Confederatie Bouw, is te vinden om de woonbonus te linken aan de energieprestatie. 395 Bovendien is hij voorstander van het stimuleren van woonverdichting en ziet hij ook een mogelijkheid in sloop-‐heropbouw. Deze laatste visie is tevens terug te vinden in de opinie van de Vlaamse politieke partij CD&V. Bovendien bevestigt Robert de Mûelenaere het fiscaal voordeel vlugger te willen geven aan de belastingplichtigen aangezien de kosten het hoogst zijn bij de aankoop van de woning.396 Door deze redenering kan geconcludeerd worden dat hij op deze manier jongeren wil bijstaan bij de verwerving van hun eerste eigen woning. Een hervorming van de woonbonus ten voordele van jonge kopers is een veel voorkomend standpunt. De Vlaamse Confederatie van Immoberoepen stelt vast dat de verkoop van de woning steeds minder doorgaat als gevolg van financieringsproblemen.397 Vaak zijn het jonge kopers die deze problemen ondervinden. De CIB Vlaanderen omarmt de volgende visie: “Door het fiscale voordeel, via een belastingvermindering of – teruggave, te concentreren aan het begin van de looptijd van het hypothecair krediet en het aftrekbare bedrag in die periode te maximaliseren, moet de woonbonus een veel directer verschil maken bij de aankoop van een woning”.398 Eerder werd bevestigd door minister van Pensioenen Alexander De Croo dat het bezitten van een eigen woning het armoederisico onder gepensioneerden afzwakt.399 Het is daarom ook volgens hem zeer essentieel de woonbonus te blijven inzetten zodat ook de jongeren later kunnen genieten van een ‘zorgeloze oude dag’. 400 Ten slotte heeft ook Peter De Keyzer, economist bij BNP Paribas Fortis, het standpunt ingenomen om jonge starters bij te staan.401 De fiscale aftrek degressief maken, lijkt hem een mogelijke piste. De bonus zal steeds kleiner worden naargelang de tijd vordert.402
393
P. Luysterman, “Koppel woonbonus aan energieprestatie”, De Tijd, 18 september 2013, p. 6. P. Luysterman, “Koppel woonbonus aan energieprestatie”, De Tijd, 18 september 2013, p. 6. 395 P. LUYSTERMAN, “Ontleencapaciteit van gezinnen heeft grens bereikt”, De Tijd, 6 februari 2013, p. 16. 396 P. LUYSTERMAN, “Ontleencapaciteit van gezinnen heeft grens bereikt”, De Tijd, 6 februari 2013, p. 16. 397 L. VERLEDENS, “Jonge gezinnen stellen aankoop woning vaker uit”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/jonge-‐ gezinnen-‐stellen-‐aankoop-‐woning-‐vaker-‐uit/article-‐4000455359808.htm, (consultatie op 7 april 2014). 398 L. VERLEDENS, “Jonge gezinnen stellen aankoop woning vaker uit”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/jonge-‐ gezinnen-‐stellen-‐aankoop-‐woning-‐vaker-‐uit/article-‐4000455359808.htm, (consultatie op 7 april 2014). 399 J. D’HOORE, “Armoederisico 65-‐plussers daalt, maar blijft hoog”, De Tijd 12 juli 2013, p. 5. 400 J. D’HOORE, “Armoederisico 65-‐plussers daalt, maar blijft hoog”, De Tijd 12 juli 2013, p. 5. 401 P. DE KEYZER, “Woonbonus is er niet voor de bouwsector, promotoren en eigenaars.”, De Tijd, 19 september 2013, p. 11. 402 P. DE KEYZER, “Woonbonus is er niet voor de bouwsector, promotoren en eigenaars.”, De Tijd, 19 september 2013, p. 11. 394
58
Alternatieve vormen Naast het gerichter maken van de woonbonus is het ook mogelijk het voordeel af te schaffen en te vervangen door een alternatief. Enkele mogelijke alternatieve vormen zullen aantonen hoe breed gedacht kan worden bij de heroriëntatie van de aftrek voor de enige en eigen woning. Een belastingkrediet wordt gezien als het alternatief voor een belastingvermindering. Een belastingkrediet wordt ook vaak benoemd als een ‘negatieve belasting’.403 De belastingplichtige krijgt geen vermindering op de verschuldigde belastingen, maar krijgt achteraf het fiscaal voordeel terugbetaald. Hierdoor is de grootte van het voordeel niet gebonden aan de verschuldigde belastingen. Bij een belastingvermindering kan het voordeel namelijk niet groter zijn dan de verschuldigde belastingen van de belastingplichtige. Wanneer de belastingplichtige geen belastingen betaalt, zal hij bij een belastingkrediet toch kunnen genieten van het fiscaal voordeel.404 Jef Wellens vindt dit alternatief geen oplossing.405 De woonbonus zal noodgedwongen moeten wijzigen omdat het budget ontoereikend wordt. Het systeem van een belastingkrediet zal veel meer kosten aangezien meer belastingplichtigen van het voordeel kunnen genieten, zelfs degenen die geen belastingen moeten betalen. Toch vindt Luc Machon, voorzitter van de makelaarsfederatie BIV, dat deze oplossing niet direct verworpen moet worden. Een wijziging in deze richting kan een direct voordeel uitmaken voor jongeren. Zij zullen in het begin van hun carrière nog niet zo veel verdienen waardoor de verschuldigde belastingen lager zijn. Wanneer de woonbonus toegepast wordt via een belastingkrediet kunnen ook zij ten volle genieten van het fiscaal voordeel.406 Ook een hervorming van de registratierechten wordt terecht geplaatst als alternatieve vorm. Philip Maertens, PwC Tax Consultant, toont aan dat deze hervorming een vermindering van de registratierechten kan inhouden.407 Eerder werd aangehaald dat de Vlaamse politieke partij Open VLD ook achter dit standpunt staat. Via een vermindering van de registratierechten zullen de kosten bij de verwerving van de woning minder hoog zijn. Een pijnpunt waar de huidige woonbonus geen rekening mee houdt, bevestigt Carine Smolders, publiek econoom en expert in vastgoedbelastingen bij UGent. 408 Indien de registratierechten dalen, zal dit positief zijn voor de woon-‐ en arbeidsmobiliteit volgens Carine Smolders.409 Nog een mogelijke piste bij de hervorming van de registratierechten is het vergroten van de meeneembaarheid. Dit systeem kan enkel optreden in het Vlaamse Gewest. 410 Het woord ‘meeneembaarheid’ kan letterlijk geïnterpreteerd worden. Zo kan de belastingplichtige de reeds betaalde registratierechten van een vorige woning in
403
X, “Fiscale voordelen”, www.belgium.be/nl/belastingen/inkomstenbelastingen/particulieren_en_zelfstandigen/belastingvoordelen/, (consultatie op 8 april 2014). 404 X, “Fiscale voordelen”, www.belgium.be/nl/belastingen/inkomstenbelastingen/particulieren_en_zelfstandigen/belastingvoordelen/, (consultatie op 8 april 2014). 405 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 406 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 407 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 408 L. VERLEDENS, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐ voor-‐de-‐woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 8 april 2014). 409 L. VERLEDENS, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐ voor-‐de-‐woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 8 april 2014). 410 H. COOLS; E. DEBRUYNE, “Praktisch registratie-‐ en successierecht”, Berchem, Uitgevrij De Boeck nv, 2013, p. 56.
59
mindering brengen bij het betalen van de registratierechten van de nieuwe woning.411 Philippe Janssens, CEO vastgoedadviseur bij Stadim, toont aan dat registratierechten gemakkelijk 25.000 euro bedragen per woning.412 Grotendeels zal dit bedrag het totale fiscale voordeel van de woonbonus over de gehele looptijd van de hypothecaire lening uitmaken. De meeneembaarheid van registratierechten wordt momenteel beperkt tot 12.500 euro en kan niet meer bedragen dan de effectief betaalde rechten.413 Dit bedrag mag volgens Janssens stijgen tot 25.000 euro.414 Als derde alternatief komt een btw-‐verlaging op nieuwbouw aan bod.415 Zoals reeds vastgesteld, wordt het voordeel van de woonbonus gespreid in de tijd. Het is beter dit voordeel onmiddellijk te geven ter ondersteuning van jonge starters. Een btw-‐verlaging geeft zo’n direct voordeel. Aangezien het aanbod op de secundaire woningmarkt schaarser wordt, kan het belangrijk zijn nieuwbouw te stimuleren. Daarnaast worden steeds strengere energiebesparende maatregelen in het leven geroepen waardoor de kosten bij nieuwbouw de hoogte in gaan. Om tegemoet te komen aan deze hogere kosten kan een btw-‐verlaging ingevoerd worden.416 Een ristorno kan ook beschouwd worden als alternatief toont Jef Wellens aan.417 Op deze manier wordt het voordeel wel volledig gedefiscaliseerd. Aan de hand van een attest, uitgegeven door de financiële instelling, kan dit bedrag teruggevraagd worden aan de overheid.418 Tenslotte wordt ook gepleit voor een grotere ondersteuning op de private huurmarkt als mogelijke alternatieve piste. Dit kan via bijstand aan de kant van de verhuurders die huurwoningen aanbieden of aan de kant van de huurders. Zo stelt CIB Vlaanderen voor om huursubsidies te generaliseren.419 Wat houdt de huursubsidie in en wie kan er momenteel van genieten? De subsidie wordt gegeven aan een belastingplichtige wanneer die een beperkt inkomen geniet en verhuist naar een kwaliteitsvollere woning, gehuurd via de private huurmarkt of via een sociaal verhuurkantoor.420 Deze huursubsidie kan gezien worden ter compensatie van de hogere huurprijs. Momenteel hangt de verwerving van de huursubsidie af van enkele factoren. Wanneer de subsidie bijvoorbeeld in 2014 aangevraagd wordt, mag de belastingplichtige geen hoger inkomen hebben dan 16.880 euro op één jaar. Het derde jaar voor de aanvraag zal in rekenschap genomen worden. Het inkomen waar naar gekeken wordt, is de som van het inkomen dat vermeld staat in
411
H. COOLS; E. DEBRUYNE, “Praktisch registratie-‐ en successierecht”, Berchem, Uitgevrij De Boeck nv, 2013, p. 56. X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 413 Art. 61³ W. Reg. (Vlaams Gewest); H. COOLS; E. DEBRUYNE, “Praktisch registratie-‐ en successierecht”, Berchem, Uitgevrij De Boeck nv, 2013, p. 56. 414 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 415 L. VERLEDENS, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐ voor-‐de-‐woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 8 april 2014). 416 L. VERLEDENS, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐ voor-‐de-‐woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 8 april 2014). 417 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 418 X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 8 april 2014). 419 X, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐alternatieven-‐voor-‐de-‐ woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 8 april 2014). 420 X, “Tegemoetkoming in de huurprijs (huursubsidie)”, www.vlaanderen.be/nl/bouwen-‐wonen-‐en-‐energie/huren-‐en-‐ verhuren/tegemoetkoming-‐de-‐huurprijs-‐huursubsidie, (consultatie op 8 april 2014). 412
60
het aanslagbiljet van de personenbelasting en de niet-‐belastbare vervangingsinkomsten van zowel de huurder als van de gezinsleden. Wanneer de belastingplichtige personen ten laste heeft, mag hij het grensbedrag verhogen met 1.510 euro per persoon.421 Dit en nog meer voorwaarden zorgen ervoor dat slechts een beperkt aantal belastingplichtigen kunnen momenteel genieten van het voordeel. Net daarom wil CIB Vlaanderen de huursubsidie veralgemenen.
EFFECTEN (ONZEKERHEID) AFSCHAFFING/AFBOUW WOONBONUS OP DE WONINGMARKT ALGEMEEN
De Belgische woningmarkt ondervond in 2013 geen grote schommelingen.422 Er kan zelfs gesproken worden van een ‘rustige vastheid’. Zal dit in 2014 ook het geval zijn? Volgens het Netto-‐panel van 14 vastgoedexperts zal o.a. de vastgoedfiscaliteit hiervoor een rol spelen. De onzekerheid die heerst over de toekomstige woonbonus zal zijn sporen nalaten op de woningmarkt. 423 Het laatste onderdeel van deel twee van de masterproef behandelt deze effecten. EFFECT ONZEKERHEID OP HET AANGAAN VAN EEN HYPOTHECAIRE LENING
Heeft de onzekerheid over de toekomst van het fiscale voordeel een effect op het afsluiten van hypothecaire leningen? De Tijd vroeg het na bij de financiële instellingen KBC, BNP Paribas Fortis, ING en Argenta.424 KBC stelt vast dat zij geen abnormale verschillen ondervinden. Er worden niet meer hypothecaire leningen aangegaan uit schrik het fiscaal voordeel te verliezen vanaf 1 januari 2015. Ook de andere banken bevestigen dit. In het tweede kwartaal van 2013 stegen de kredietaanvragen slechts lichtjes met 1 pct. tegenover hetzelfde kwartaal in 2012. Dit is een constatatie uit de cijfers van de Beroepsvereniging van het Krediet. Deze stijging zal niet te maken hebben met de onzekerheid die heerst bij de Belgische bevolking, zegt Jan Romain van het advieskantoor Immotheker. Hij ziet deze stijging eerder als gevolg van de mogelijke rentestijging in de toekomst.425 Toch zullen er zeker en vast belastingplichtigen zijn die zich wel spoeden om de aanvraag voor een hypothecaire lening af te ronden voor 1 januari 2015. 426 Dit fenomeen kwam aan het licht bij de ondervraging door woningen Blavier aan 500 Belgen met toekomstige (ver)bouw-‐ en aankoopplannen. De onzekerheid van de aftrek voor de enige en eigen woning heeft wel degelijk impact op gemiddeld 50 pct. van de ondervraagden. Van deze groep is 25 pct. van plan hun (ver)bouw-‐ of aankoopplannen zo snel mogelijk in de praktijk om te zetten zodanig dat zij verzekerd zijn te kunnen blijven genieten van het fiscaal voordeel. Daarnaast bevindt 25 pct. van dezelfde groep zich in een afwachtende houding. Zij beslissen liever wanneer
421
X, “Tegemoetkoming in de huurprijs (huursubsidie)”, www.vlaanderen.be/nl/bouwen-‐wonen-‐en-‐energie/huren-‐en-‐ verhuren/tegemoetkoming-‐de-‐huurprijs-‐huursubsidie, (consultatie op 8 april 2014). 422 P. LUYSTERMAN, “Waarde van vastgoed zal in 2014 dalen”, De Tijd, 14 december 2013, p. 10. 423 P. LUYSTERMAN, “Waarde van vastgoed zal in 2014 dalen”, De Tijd, 14 december 2013, p. 10. 424 P. VAN MALDEGEM, “Onzekerheid woonbonus leidt niet tot aankoopgolf”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 425 P. VAN MALDEGEM, “Onzekerheid woonbonus leidt niet tot aankoopgolf”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. 426 L. VERLEDENS, “Kandidaat-‐bouwers en woningkopers zijn er niet gerust op”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/kandidaat-‐bouwers-‐en-‐woningkopers-‐zijn-‐er-‐niet-‐gerust-‐op/article-‐ 4000476781293.htm, (consultatie op 8 april 2014).
61
de onzekerheden verdwenen zijn. 427 Ook Batibouw berekende dit percentage bij een ondervraging aan minstens 3.300 Belgen.428 Het resultaat toont aan dat door de toekomstige heroriëntatie van de woonbonus meer dan 30 pct. van de belastingplichtigen met toekomstige bouwplannen hun project uitstelt. Zelfs 50 pct. van deze 3.300 Belgen meent dat de heroriëntatie hun bouwwens wel eens kan bemoeilijken.429 EFFECT AFBOUWENDE WOONBONUS OP DE WONINGPRIJZEN
Zal een afbouwende woonbonus ervoor zorgen dat de woningprijzen zullen dalen? Batibouw stelde deze vraag aan zo’n 3.300 Belgen. 430 Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de Nederlandstalige en de Franstalige bevolking. Van de Nederlandstaligen denkt 32 pct. dat de woningprijzen zullen dalen. Zij zijn ervan overtuigd dat een afbouwende woonbonus de woningprijzen alleszins niet zullen laten stijgen. Deze visie staat tegenover 39 pct. van de Nederlandstaligen. Zij verwachten geen daling in prijzen op de woningmarkt. Bij de Franstaligen vertrouwt 40 pct. erop dat de woningprijzen naar beneden zullen gaan of op zijn minst zullen stabiliseren. 37 pct. van de Franstaligen is van mening dat woningprijzen de hoogte in zullen blijven gaan bij de heroriëntatie van de woonbonus. 431 De meningen hieromtrent zijn dus zeer verdeeld. De Belgische bevolking heeft geen unaniem standpunt over hoe de woningprijzen zich in de toekomst zullen bewegen en of deze beweging te maken zal hebben met een afbouwende woonbonus. Doctoraatstudent Roel Helgers heeft samen met Erik Buyst, professor economie aan de KUL, het verband onderzocht tussen allerhande determinanten en de regionale woningprijzen. 432 De interactie tussen de koopkracht voor wonen en woningprijzen in het bijzonder. Hiermee hopen ze later de effecten van veranderende woonfiscaliteit op de woningprijzen te kunnen voorspellen. Onderzoek heeft geleid tot het kunnen analyseren van enerzijds de aanbodzijde en anderzijds de vraagzijde van de woningmarkt. De wisselwerking van beide zijden toont aan hoe de prijs van een woning wordt bepaald. Als resultaat wordt aangenomen dat de aanbodzijde in Vlaanderen prijsinelastisch is. Deze inelasticiteit mondt uit in een aanbodzijde die niet of bitter weinig wijzigt bij een veranderende woningprijs.433 Volgend figuur toont deze inelasticiteit aan:
427
L. VERLEDENS, “Kandidaat-‐bouwers en woningkopers zijn er niet gerust op”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/kandidaat-‐bouwers-‐en-‐woningkopers-‐zijn-‐er-‐niet-‐gerust-‐op/article-‐ 4000476781293.htm, (consultatie op 8 april 2014). 428 X, “Onzekerheid woonbonus noopt 30 procent van Belgen met bouwproject tot uitstel”, www.demorgen.be/dm/nl/986/geld/article/detail/1712603/2013/09/27/Onzekerheid-‐woonbonus-‐noopt-‐30-‐procent-‐van-‐ Belgen-‐met-‐bouwproject-‐tot-‐uitstel.dhtml, (consultatie op 14 april 2014). 429 X, “Onzekerheid woonbonus noopt 30 procent van Belgen met bouwproject tot uitstel”, www.demorgen.be/dm/nl/986/geld/article/detail/1712603/2013/09/27/Onzekerheid-‐woonbonus-‐noopt-‐30-‐procent-‐van-‐ Belgen-‐met-‐bouwproject-‐tot-‐uitstel.dhtml, (consultatie op 14 april 2014). 430 X, “Onzekerheid woonbonus noopt 30 procent van Belgen met bouwproject tot uitstel”, www.demorgen.be/dm/nl/986/geld/article/detail/1712603/2013/09/27/Onzekerheid-‐woonbonus-‐noopt-‐30-‐procent-‐van-‐ Belgen-‐met-‐bouwproject-‐tot-‐uitstel.dhtml, (consultatie op 14 april 2014). 431 X, “Onzekerheid woonbonus noopt 30 procent van Belgen met bouwproject tot uitstel”, www.demorgen.be/dm/nl/986/geld/article/detail/1712603/2013/09/27/Onzekerheid-‐woonbonus-‐noopt-‐30-‐procent-‐van-‐ Belgen-‐met-‐bouwproject-‐tot-‐uitstel.dhtml, (consultatie op 14 april 2014). 432 R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 433 R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014).
62
Figuur 1: inelastisch aanbod Bron: zie voetnoot nr. 434. De begintoestand van de vraagzijde D kan een positieve schok ondergaan, zijnde DH of een negatieve schok, zijnde DL.435 Als determinant aan de vraagzijde kan de koopkracht voor wonen genomen worden. Volgens eerder onderzoek kan vastgesteld worden dat koopkracht voor wonen beschouwd kan worden als de belangrijkste factor voor het beïnvloeden van woningprijzen.436 Volgende figuur bevestigt deze stelling:
434
R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 435 R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 436 R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014).
63
Figuur 2: evolutie woningprijzen en koopkracht voor wonen (gemiddelde overheen alle 309 Vlaamse gemeenten)
Bron: zie voetnoot nr. 437. Onderstaande formule beschrijft de koopkracht voor wonen:
Bron: zie voetnoot nr. 438.
Het deel van het beschikbare inkomen dat gemiddeld wordt besteed aan de afbetaling van een hypothecaire lening is αit.439 τit is de gemiddelde belastingvoet en yit het bruto-‐inkomen. Βit geeft het gedeelte aan van het te betalen bedrag dat gefinancierd zal worden door eigen middelen. it is de intrestvoet van het hypothecair krediet en de gemiddelde looptijd wordt beschreven als Tit. Ten slotte staat ook het symbool FSit in de formule. Dit symbool verwijst naar het fiscaal voordeel de woonbonus. De reden waarom ook dit opgenomen is in de formule van de koopkracht is dat het fiscaal voordeel kan beschouwd worden als een soort inkomen. Het is een extra inkomen dat gespendeerd wordt aan de afbetaling van de hypothecaire lening. Het doel van de woonbonus is dan ook om meer belastingplichtigen een eigen woning te laten verwerven. Op grote schaal
437
R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 438 R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 439 R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014).
64
stijgt hierdoor de vraag naar woningen waardoor dit uitmondt in een positieve schok aan de vraagzijde. Bij een inelastische aanbodzijde zal om die reden de woningprijzen stijgen. Dit negatief effect van de woonbonus werd ook eerder aangehaald. Volgens Helgers en Buyst zal a contrario een afschaffing van het fiscale voordeel waarschijnlijk een prijsdaling op de Vlaamse woningmarkt tot gevolg hebben. Dit zal op lange termijn zijn uitwerking vinden en er zal ook rekening gehouden moeten worden met andere factoren zoals gebeurtenissen op financiële markten. Als voorbeeld kan gekeken worden naar Nederland. Ook daar leidde het fiscaal voordeel in de vorm van een hypotheekrenteaftrek tot een dure woningmarkt. Wanneer er echter onzekerheid kwam omtrent de afschaffing van het systeem, gecombineerd met gebeurtenissen op financiële markten, leidde dit tot een inkrimping van de woningprijzen. 440 Buyst berekent dat de prijsdaling van woningen als gevolg van de afschaffing van de woonbonus zo’n 10 pct. kan uitmaken op de Vlaamse woningmarkt.441 Deze prijsdaling zal samen met de inflatie voor de eerste jaren zorgen voor stabiliteit van de woningprijzen. Dit wanneer andere determinanten niet plots drastisch wijzigen. Denkend aan een inkomensdaling en een renteverhoging.442
ALGEMEEN SLOT: DEEL TWEE De effecten van de onzekerheid rond de heroriëntatie van de woonbonus en de effecten van de afbouw/afschaffing van het fiscaal voordeel sluiten het tweede deel van de masterproef af. Zoals is gebleken, is het onmogelijk om met zekerheid te zeggen hoe de wijziging van de aftrek voor de enige en eigen woning eruit zal zien. Het tweede deel toonde aan hoe ver de Vlaamse regering momenteel staat met de heroriëntatie. Naarmate de onderhandelingen vorderen, zal steeds meer duidelijkheid kunnen gegeven worden. Graag wordt kort een overzicht gegeven van de verschillende denkpistes die aan bod kwamen. Hierbij kunnen de standpunten ingedeeld worden in twee grote groepen. Als eerste zijn het de visies die de woonbonus selectiever maken. Ten tweede zijn het de alternatieve vormen van de woonbonus die besproken werden. Efficiënter kan de woonbonus worden ingezet door de woonbonus te linken met: -‐
het geconcentreerd gaan wonen
-‐
private nieuwbouw
-‐
alleenstaanden en eenoudergezinnen
-‐
aankoop en renovatie secundaire woningmarkt
-‐
energieprestatie
-‐
verhuurders die woning verhuren voor minstens negen jaar als sociale woning
-‐
jonge kopers, bouwers of verbouwers
-‐
het familiaal spaarvermogen i.p.v. het vreemd vermogen
440
R. HELGERS; E. BUYST, “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). 441 HB, “Fiscale twijfel dreigt afkoeling woningmarkt te versterken”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/fiscale-‐ twijfel-‐dreigt-‐afkoeling-‐woningmarkt-‐te-‐versterken/article-‐4000085154791.htm, (consultatie op 21 april 2014). 442 HB, “Fiscale twijfel dreigt afkoeling woningmarkt te versterken”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/fiscale-‐ twijfel-‐dreigt-‐afkoeling-‐woningmarkt-‐te-‐versterken/article-‐4000085154791.htm, (consultatie op 21 april 2014).
65
Alternatieve vormen van de aftrek voor de enige en eigen woning zijn: -‐
belastingkrediet i.p.v. een belastingvermindering
-‐
algemene verlaging van de registratierechten
-‐
verlaging van de registratierechten voor erfgenamen die de woning verhuren voor minstens negen jaar
-‐
de ‘meeneembaarheid’ van de registratierechten verhogen
-‐
wijziging in het KI
-‐
afschaffing van de OV
-‐
afschaffing hypotheekrechten
-‐
huursubsidies generaliseren en het invoeren van objectsubsidies
-‐
renovatiepremie geven aan verhuurders
-‐
woonsubsidie ter ondersteuning van de sociale huurmarkt
-‐
btw-‐verlaging op nieuwbouw
-‐
een ristorno
Na het overlopen van de verschillende denkpistes is het mogelijk een eigen standpunt in te nemen omtrent de heroriëntatie van de woonbonus. Het besluit zal de sterktes en de zwaktes aantonen van de verscheidene pistes. Een eigen subjectieve mening zal hieraan gegeven worden.
66
BESLUIT
BESLUIT ALGEMEEN BESLUIT In het slotdeel van deze masterproef stel mijzelf kritisch op tegenover de verschillende standpunten omtrent
de wijziging van de woonbonus. Aanvankelijk stond ik zeer sceptisch tegenover de alternatieven en de mogelijke inperkingen van de woonbonus. Net zoals Alexander De Croo deelde ik de mening: “van iets dat goed werkt, blijf je beter af”.443 Tijdens het schrijven van dit eindwerk ben ik echter tot inzicht gekomen dat het behouden van de huidige aftrek voor de enige en eigen woning geen optie is. Het is een opportuniteit voor de gewesten om het systeem terug op punt te stellen. Hiervoor zijn wijzigingen noodzakelijk. Graag toon ik aan naar welke denkpistes mijn voorkeur uitgaat. Als toekomstige koper, (ver)bouwer sta ik achter het idee om de woonbonus meer te richten naar (jonge) kopers die hun eerste eigen woning wensen te verwerven. Het is een feit dat het startkapitaal dat nodig is om een eigen woning te kunnen verwerven steeds groter wordt. Daarenboven zijn de financiële instellingen kritischer geworden bij het ontlenen van hypothecaire leningen. Als jonge koper is het niet vanzelfsprekend om voldoende middelen op tafel te leggen. Zonder steun van thuis uit lijkt het tegenwoordig ondoenbaar een eigen woning te kunnen verwerven. Niet iedere jonge belastingplichtige kan terugvallen op zijn ouders. De visie omtrent de koppeling van de woonbonus aan het familiaal spaarvermogen i.p.v. het vreemd vermogen is volgens mijn inziens dan ook niet rechtvaardig. Deze mogelijke optie staat beschreven in het Groenboek van de zesde staatshervorming. Geen enkele Vlaamse politieke partij liet zich hierdoor inspireren. Waarin enkele partijen zich wel kunnen vinden, is om het fiscaal voordeel effectief te laten stijgen tijdens de eerste jaren van het aflossen van de hypothecaire lening. Ook ik sta achter deze denkpiste. De discriminatie tegenover jonge kopers, die in het begin van hun carrière weinig verdienen waardoor zij minder kunnen genieten van de fiscale aftrek, wordt bij de hervorming sowieso weggewerkt. Een vast percentage van de belastingvermindering zal ervoor zorgen dat je als jonge koper evenveel recht krijgt op het fiscaal voordeel als belastingplichtigen die reeds langer werken en een hoger inkomen verwerven. Om de doelstelling eigendomsverwerving te bereiken, is het volgens mij zinvol naast deze gelijkstelling jonge kopers nog een extra voordeel te geven tijdens de beginjaren. Het idee van de Open Vld om de belastingplichtige te laten kiezen tussen de ‘traditionele’ woonbonus of een verlaging van de registratierechten is een sterk standpunt. Via deze weg kan de belastingplichtige zelf beslissen op welk tijdstip hij het liefst geniet van het fiscaal voordeel. Naast het feit dat ik de keuzemogelijkheid positief vind, heb ik mijn twijfels over de haalbaarheid ervan. Bij de keuze kan de belastingplichtige nog steeds kiezen voor de traditionele woonbonus. Het is net dit fiscaal voordeel dat niet in zijn huidige vorm kan blijven bestaan, omwille van budgettaire redenen. In tijden van besparingen zijn, naar mijn mening, ook pistes zoals het verhogen van de woonbonus voor alleenstaanden en eenoudergezinnen onrealistisch. De alternatieve piste om de fiscale aftrek om te zetten in een belastingkrediet i.p.v. een belastingvermindering lijkt me even onrealistisch. Bij een belastingkrediet kan een belastingplichtige meer terug krijgen van de staat dan wat hij zelf aan belastingen betaalt. Dit zou betekenen
443
X, “De Croo pro woonbonus: "Van iets dat goed werkt, blijf je beter af",www.demorgen.be/dm/nl/997/Consument/article/detail/1798472/2014/02/21/De-‐Croo-‐pro-‐woonbonus-‐Van-‐iets-‐dat-‐ goed-‐werkt-‐blijf-‐je-‐beter-‐af.dhtml, (consultatie op 20 mei 2014).
69
dat meer belastingplichtigen kunnen genieten van het fiscaal voordeel waardoor het probleem van besparingen niet wordt opgelost. Op welk vlak kan het fiscaal voordeel selectiever worden? Het fiscaal voordeel linken met de energieprestatie is waardevol. Hierdoor wordt zowel de nieuwbouwmarkt als de secundaire woonmarkt aangewakkerd meer te investeren in het duurzaam karakter van de woning. De nieuwbouw wordt achtervolgd door steeds strengere energiemaatregelen. De belastingplichtigen die een nieuwe woning optrekken kunnen op deze manier op beide oren slapen. Zij zullen, volgens mijn inzicht, gegarandeerd kunnen genieten van het fiscaal voordeel. Daarnaast kan ook de secundaire woonmarkt aangewakkerd worden meer te investeren in duurzaamheid. Naast het fiscaal voordeel geven duurzame investeringen op lange termijn nog extra besparingen waardoor duurzaamheid zeker aan populariteit moet toenemen. Ik vind het belangrijk beide markten gelijkwaardig te behandelen. De woonbonus koppelen aan enkel de secundaire markt of de nieuwbouwmarkt zoals enkele partijen voorstander van zijn, lijkt me niet reëel. Vervolgens is er nog het standpunt om het fiscaal voordeel te koppelen aan het geconcentreerd wonen. Belastingplichtigen die een woning verwerven in de stad worden beloond. Zelf ben ik niet helemaal te vinden voor deze denkpiste. De belastingplichtige moet de vrijheid hebben zelf te kunnen beslissen waar hij zich wil vestigen. Via fiscale stimuli personen motiveren om in de stad te gaan wonen, verdringt deze vrijheid.
Wanneer de woonbonus sterk wordt afgebouwd, lijkt het mij verstandig de eventueel vrijkomende budgetten in te zetten op de private huurmarkt. De reden dat de woonbonus onbetaalbaar is geworden, is door de enorme populariteit die het fiscaal voordeel heeft bij de belastingplichtigen. De huurprijzen zijn tegenwoordig zeer hoog waardoor belastingplichtigen sneller geneigd zijn een woning te verwerven i.p.v. een te huren. Iedere maand meer opzij zetten voor de afbetaling van de hypothecaire lening lijkt in zo’n situatie verstandelijker. De belastingplichtige investeert in een onroerend goed dat zekerheid en gerustheid brengt in tijden van crisis en tijdens de pensioenjaren. Doch zijn er veel belastingplichtigen die de financiële middelen niet hebben of niet kunnen lenen om een eigen woning te verwerven. Een degelijk alternatief moet geboden worden aan deze personen, door een verbetering van de huurmarkt op vlak van de betaalbaarheid en van kwaliteit. Het valt me op dat de Vlaamse politieke partijen zich vooral richten op mogelijke inperkingen van de woonbonus. Enkel Open Vld ziet een wijziging van het fiscaal voordeel breder. Zoals reeds aangehaald willen zij graag de registratierechten te verlagen. Ook ik ben van het principe dat een afschaffing van de woonbonus mogelijk is wanneer een goed alternatief uitgewerkt wordt. Een verlaging van de registratierechten, onroerende voorheffing, KI zijn voorbeelden van standpunten waar zeker over nagedacht moet worden. Dit zou de complexiteit van de belastingvoordelen op woonkredieten oplossen. Geen ingewikkelde fiscale regels meer waar de belastingplichtige rekening mee moet houden, maar een simpele vermindering van de belastingen die hij momenteel moet betalen op zijn onroerende goederen. Een neutralisatie van het geven en het nemen.
70
KORTE SAMENVATTING
De complexiteit van fiscale voordelen op woonkredieten is het onderwerp dat aan bod kwam in deze masterproef. Volgende fiscale voordelen werden beschreven: de aftrek voor de enige en eigen woning, de verhoogde belastingvermindering voor bouwsparen, de belastingvermindering voor het lange termijnsparen, de gewone intrestaftrek, de bijkomende intrestaftrek, de intrestbonificatie en de bijkomende belastingvermindering op groene leningen. Niet enkel de huidige wetgeving van deze fiscale voordelen werd uitgebreid behandeld, ook het toekomstperspectief van de woonbonus werd beschreven. Vanaf 1 juli 2014 krijgen de gewesten de bevoegdheid om zelfstandig een eigen systeem uit te werken. Vooraleer de toekomst van de woonbonus kon beschreven worden, was het noodzakelijk eerst de huidige regelgeving gedetailleerd te omschrijven. Niet enkel het systeem van de aftrek voor de enige en eigen woning, maar ook de andere fiscale voordelen voor woonkredieten. Hierdoor is het mogelijk de woonbonus in een ruimer geheel te schetsen en kan de woonbonus zo naast het alternatief worden geplaatst (belastingvermindering voor het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek). Deel één van deze masterproef stelt dan ook de belastingplichtige in staat om vak IX van de aangifte personenbelasting in te vullen. Het systeem van het fiscaal voordeel op hypothecaire leningen bevat drie pistes. Het oude stelsel (vóór aanslagjaar 2006), het nieuwe stelsel (na aanslagjaar 2006) of een combinatie van beide stelsels. Bij het oude stelsel kan de belastingplichtige genieten van een verhoogde belastingvermindering voor bouwsparen, een gewone intrestaftrek en een bijkomende intrestaftrek. Het systeem van het nieuwe stelsel is enigszins vereenvoudigd. Zowel kapitaalaflossingen als intresten worden samen genomen om te kunnen genieten van de aftrek voor de enige en eigen woning. Situaties zoals een herfinanciering die betrekking heeft op een hypothecaire lening, aangegaan vóór 1 januari 2005, tonen aan dat het niet altijd even eenvoudig is te weten welk stelsel van toepassing is. Zelfs een combinatie van beide stelsels is mogelijk tijdens eenzelfde belastbaar tijdperk. Wanneer de hypothecaire lening niet voldoet aan de voorwaarden om te kunnen genieten van de woonbonus, dan kan de belastingplichtige zich mogelijks beroepen op de belastingvermindering voor het lange termijnsparen en de gewone intrestaftrek. Heeft de belastingplichtige een tweede woning verworven via een hypothecaire lening, dan is het mogelijk dat hij voor deze tweede woning kan genieten van het vorige fiscaal voordeel. Wel moet de aandacht worden gevestigd op het feit dat de korf voor de belastingvermindering voor het lange termijnsparen afhankelijk is van de korf voor de woonbonus. Wanneer de belastingplichtige voor de ‘eerste’ woning recht heeft op de woonbonus kan het zijn dat het grensbedrag reeds bereikt is met de kapitaalaflossingen en intresten van deze lening. Het grensbedrag kan niet worden overschreden waardoor het kan voorkomen dat geen fiscaal voordeel meer kan worden genoten voor de tweede woning.
Groene leningen die afgesloten werden tussen 1 januari 2009 en 31 december 2011 konden genieten van een intrestbonificatie en een bijkomende belastingvermindering. Deze fiscale voordelen zijn niet meer van
71
kracht op nieuwe leningen, doch zijn er nog steeds belastingplichtigen die verder kunnen genieten van het fiscaal voordeel op deze groene leningen. Het staat nog niet vast hoe het systeem van de woonbonus in de toekomst er zal uitzien, met uitzondering van de wijziging van aftrekbare besteding naar een belastingvermindering. Op basis van verschillende standpunten van de Vlaamse politieke partijen, Vlaamse Woonraad, andere deskundigen enz. wordt echter al een mogelijke richting gegeven. Iedereen heeft zijn visie klaar liggen waardoor de onderhandelingen kunnen beginnen. Het is dan ook persoonlijk zeer interessant het debat verder te blijven volgen om zo de evolutie verder te kunnen schetsen van het tot stand brengen van het nieuwe systeem van de woonbonus.
72
BIBLIOGRAFIE WETGEVING
WETBOEKEN Burgerlijk Wetboek. Economische Herstelwet van 27 maart 2009. Het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992. Wet van 24 december 2008 tot wijziging van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992. Wet van 26 maart 2012 betreffende de teboekstelling van binnenvaartuigen andere dan binnenschepen als bedoeld in artikel 271 van Boek II van het Wetboek van Koophandel. Wetboek registratierechten. ADMINISTRATIEVE COMMENTAREN OP HET WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTINGEN 1992 Com.IB 1992, nr. 104/217. Com. IB 1992, nr. 104/220. Com.IB 1992, nr. 104/223.
BELGISCH STAATSBLAD B.S. 31 december 2004. B.S. 31 december 2008. B.S. 7 april 2009 . B.S. 10 november 2011. B.S. 20 december 2011. B.S. 30 december 2011. B.S. 30 mei 2012. PROGRAMMAWETTEN Art. 396 Programmawet 27 december 2004. Art. 389 Programmawet 27 december 2004. Art. 407 Programmawet 27 december 2004.
XIII
RECHTSPRAAK
ARRESTEN EN VONNISSEN Arbitragehof nr. 146/2003 van 12 november 2003. Cass. (1e k.) AR F.06.0026.N van 20 december 2007. Luik 16 mei 2012. Rb. Luik 10 september 2009. Rb. Leuven 13 januari 2012. CIRCULAIRES Circ. nr. Ci.RH.331/450.989 van 7 juli 1994. Circ. nr. Ci.RH. 26/581.538 van 17 juli 2007. Circ. nr. Ci.RH.26/587.064 van 25 april 2008. Circ. Nr. Ci.RH. 241/620.281 van 17 oktober 2012. Circ. nr. Ci.RH. 26/614.524 van 19 oktober 2012. PARLEMENTAIRE VRAGEN Parl. Vr. nr. 33 van 14 april 2008 (MARGHEM). Parl. Vr. 169 van 13 mei 2008 (DE CLERCQ). Parl. Vr. nr. 247 van 26 juni 2008 (SCHLITZ). Parl. Vr. nr. 459 van 1 maart 2010 (VAN DER AUWERA). Parl. Vr. nr. 269 van 17 februari 2011 (FONCK). Parl. Vr. nr. 332 van 6 april 2011 (BROTCORNE). Parl. Vr. nr. 18 van 14 december 2011 (WOUTERS). Parl. Vr. nr. 500 van 12 juli 2012 (DEDECKER). Parl. Vr. nrs. 175, 176, 177 en 178 van 30 januari 2013 (PENRIS; HOSTEKINT; VOGELS; VAN VOLCEM).
XIV
RECHTSLEER
BOEKEN BEGHIN, P.; VAN DE WOESTEYNE, I., Handboek personenbelasting 2004-‐2005, Antwerpen, Intersentia, 2004, 611 p. COOLS, H.; DEBRUYNE, E., Praktisch registratie-‐ en successierecht, Berchem, Uitgevrij De Boeck nv, 2013, 214 p. DEFOOR, W.; VAN HEUVERSWYN, P.; VERTOMMEN, S.; ET AL., Handboek Personenbelasting 2012, Mechelen, Kluwer, 2012, 1718 p. DE MEY, M., Aangiftegids personenbelasting 2013, Mechelen, Kluwer, 2013, 600 p. VANDENBERGHE, F., Handboek personenbelasting 2013, Antwerpen, Maklu-‐uitgevers nv, 2013, 1323 p. TIJDSCHRIFTEN ALBERS, I., “Een eigen huis”, De Tijd, 17 september 2013, p. 2. BALLEGEER, D., “De woonbonus is oneerlijk, inefficiënt en overbodig.”, De Tijd, 18 september 2013, p. 11. BLOMME, P., “Alleen nog aftrek voor pensioensparen en wonen”, De Tijd, 21 februari 2014, p. 6. BUYSSE, C., “Wat is een ‘woning’?”, Fiscoloog, 2012, nr. 1301, p. 12. D’HOORE, J., “Armoederisico 65-‐plussers daalt, maar blijft hoog”, De Tijd 12 juli 2013, p. 5. DE KEYZER, P., “Woonbonus is er niet voor de bouwsector, promotoren en eigenaars.”, De Tijd, 19 september 2013, p. 11. DELERUE, E., “De huidige woonfiscaliteit: hoelang blijft dit nog duren?”, Fiscale Wenken, nr. 2014/16. DE ROUCK, P., “Helft Belgen wil woonbonus behouden”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. DE ROUCK, P., “Zes op de tien Belgen tegen belastingvoordeel voor tweede verblijf”, De Tijd, 20 november 2013, p. 31. DE ROUCK, P., “Woonbonus in woelige wateren”, De Tijd, 21 september 2013, p. 41. DE ROUCK, P., “Woonbonus tot eind 2014 onveranderd”, De Tijd, 14 november 2013, p. 6. JANSSENS, K., “Woningfiscaliteit: wat verandert er al in 2014?”, Fiscale actualiteit, 20 maart 2014, pg. 10-‐14. LUYSTERMAN, P., “Vlaming en Waal hebben andere kijk op bouwen”, De Tijd, 18 december 2013, p. 19. LUYSTERMAN, P., “Koppel woonbonus aan energieprestatie”, De Tijd, 18 september 2013, p. 6. LUYSTERMAN, P., “Ontleencapaciteit van gezinnen heeft grens bereikt”, De Tijd, 6 februari 2013, p. 16. LUYSTERMAN, P, “Waarde van vastgoed zal in 2014 dalen”, De Tijd, 14 december 2013, p. 10. MOENS, B., “Hoe de zesde staatshervorming uw leven zal veranderen”, De Tijd, 20 december 2013, p.7. MOENS, B., “Gewesten worden fiscale concurrenten”, De Tijd, 17 september 2013, p. 3.
XV
MOENS, B., “Woonbonus onbetaalbaar voor Vlaamse overheid”, De Tijd, 17 september 2013, p. 1. MOENS, B., “Alle Vlaamse politieke partijen willen woonbonus hervormen”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. MOENS, B., “Nieuwe woonbonus voer voor debat in 2014”, De Tijd, 18 september 2013, p. 6. TOMMELEIN, B.; VAN VOLCEM, M., “Woonbonus moet ook nieuwbouw en huurmarkt stimulansen geven”, De Tijd, 20 november 2013, p. 12. VAN DYCK, J., “’Aftrek’ enige eigen woning blijft alsnog behouden”, Fiscoloog, 2012, nr. 1305, p. 1. VAN MALDEGEM, P., “Onzekerheid woonbonus leidt niet tot aankoopgolf”, De Tijd, 19 september 2013, p. 4. X, “Aftrek enige en eigen woning. Belastingvermindering kapitaalaflossingen. Architectkosten.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1315, p. 15. X, “Aftrek enige en eigen woning. Woonboot.”, Fiscoloog, 2012, nr. 1316, p. 14. ONLINE BELASTINGPORTAAL VLAANDEREN, “Volle eigenaar”, http://belastingen.vlaanderen.be/nlapps/docs/default.asp?id=306, (consultatie op 16 februari 2014). BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS, wetsontwerp 10 maart 2014 tot wijziging van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, www.dekamer.be/FLWB/pdf/53/3427/53K3427001.pdf, (consultatie op 22 april 2014). B. H., “Fiscale twijfel dreigt afkoeling woningmarkt te versterken”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/fiscale-‐twijfel-‐dreigt-‐afkoeling-‐woningmarkt-‐te-‐ versterken/article-‐4000085154791.htm, (consultatie op 21 april 2014). BUYST, E.; HELGERS, R., “Woningprijzen: een regionaal woningprijsmodel”, http://steunpuntwonen.be/Documenten/Onderzoek_Werkpakketten/zkc4494-‐wp9-‐woningprijzen-‐een-‐ regionaal.pdf, (consultatie op 21 april 2014). DE BRUYCKER, J., “De woningfiscaliteit na de zesde staatshervorming”, www.monkey.be, (consultatie op 22 april 2014). DE ROUCK, P., “Uw woonlening groeit uit tot een kameleon”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/lenen/Uw_woonlening_groeit_uit_tot_een_kameleon.9481558-‐ 1626.art?highlight=woonbonus&ckc=1, (consultatie op 24 maart 2014). DE WAELE, P., “Is de woonbonus echt onbetaalbaar voor Vlaanderen?”, http://patriciadewaele.typepad.com/patricia-‐de-‐waele/2013/09/is-‐de-‐woonbonus-‐echt-‐onbetaalbaar-‐voor-‐ vlaanderen.html, (consultatie op 7 april 2014). DILLEN, M.; LOMBAERTS, B.; MAERTENS, P., “Woningfiscaliteit”, www.abyarno.be/actuadetail.php?vid=869, (consultatie op 14 februari 2014). GOVAERT, C., “Recht op aftrek voor enige woning vrij te verdelen over belastingplichtigen”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). GOVAERT, C., “Toch recht op aftrek voor enige woning bij bouwvertraging of contractuele belemmering.”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013).
XVI
JOOS, P., “De 6de staatshervorming”, http://opleidingen.kluwer.be/event/newregering/docs/Staatshervorming-‐Legalworld.pdf, (consultatie op 22 maart 2013). LEMMENS, J., “Verlaagde BTW-‐tarieven: geregistreerd aannemer is verleden tijd”, www.taxworld.be/taxworld/verlaagde-‐btw-‐tarieven-‐geregistreerd-‐aannemer-‐is-‐verleden-‐ tijd.html?LangType=2067, (consultatie op 17 februari 2014). PENRIS, J.; VAN HAUTHEM, J., “Woonbonus: wonen in de stad stimuleren”, www.vlaamsbelang.be/persberichten/2098, (consultatie op 20 mei 2014). STEENACKERS, J., “Onze tips voor een woonkrediet op maat.”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/onze-‐tips-‐voor-‐een-‐woonkrediet-‐op-‐uw-‐maat/article-‐ 4000534328518.htm, (consultatie op 21 februari 2014). VAN ESPEN, R., “Kunt u nog ‘groen’ lenen?”, http://ikgabouwen.knack.be/bouwen-‐ renovatie/nieuws/batibouw-‐2013/kunt-‐u-‐nog-‐groen-‐lenen/article-‐4000252758888.htm#, (consultatie op 26 februari 2014). VERLEDENS, L., “Kandidaat-‐bouwers en woningkopers zijn er niet gerust op”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/kandidaat-‐bouwers-‐en-‐woningkopers-‐zijn-‐er-‐niet-‐gerust-‐ op/article-‐4000476781293.htm, (consultatie op 22 maart 2014). VERLEDENS, L., “Jonge gezinnen stellen aankoop woning vaker uit”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/jonge-‐gezinnen-‐stellen-‐aankoop-‐woning-‐vaker-‐uit/article-‐ 4000455359808.htm, (consultatie op 7 april 2014). VERLEDENS, L., “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐ alternatieven-‐voor-‐de-‐woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 8 april 2014). VLAAMS AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID, “Staatshervorming”, www.zorg-‐en-‐ gezondheid.be/Beleid/Staatshervorming/, (consultatie op 6 april 2014). VLAAMSE REGERING, “Groenboek zesde staatshervorming”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-‐2014/g2185-‐1.pdf, (consultatie op 6 april 2014). VLAAMSE WOONRAAD, “Advies over de regionalisering van de woonbonus”, www.rwo.be/Portals/100/Vlaamse%20Woonraad/VWR_woonbonus_advies_20121210_def_brochure.pdf, (consultatie op 5 april 2014). VOGELS, M., “Gedachtewisseling over advies 2012/12 van de Vlaamse Woonraad betreffende de regionalisering van de VlaamseWoonbonus”, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2012-‐ 2013/g1982-‐1.pdf, (consultatie op 21 april 2014). VOGELS, M., “Rijkste Belgen profiteren meest van woonbonus”, www.groen.be/nieuws/rijkste-‐belgen-‐ profiteren-‐meest-‐van-‐woonbonus, (consultatie op 7 april 2014). WELLENS, J., “Di Rupo raakt ook aan woonbonus, pensioensparen, groepsverzekeringen en kinderoppaskosten”, www.taxworld.be/taxworld/di-‐rupo-‐raakt-‐aan-‐woonbonus-‐pensioensparen-‐ groepsverzekering-‐kinderopvang.html?LangType=2067, (consultatie op 24 februari 2014). WELLENS, J., “Kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen voor het verwerven of (ver)bouwen van een woning”, www.monkey.be/secure/documentview.aspx?id=mnco12448206, (consultatie op 2 mei 2014).
XVII
X, “Aanslagjaar 2012/inkomsten 2011: De fiscaliteit van het hypothecaire woningkrediet”, https://multimediafiles.kbcgroup.eu/ng/published/KBC/PDF/Campagne_Wonen_2012_Woongids_Fiscaliteit _2011.pdf, (consultatie op 2 mei 2014). X, “Aftrekbare besteding”, http://finipedia.tijd.be/Aftrekbare_besteding.2731, (consultatie op 15 februari 2014). X; “Arbitragehof nr. 146/2003, 12 november 2003 (prejudiciële vraag) -‐ samenvatting”, www.jura.be, (consultatie op 10 december 2013). X, “De Croo pro woonbonus: "Van iets dat goed werkt, blijf je beter af",www.demorgen.be/dm/nl/997/Consument/article/detail/1798472/2014/02/21/De-‐Croo-‐pro-‐ woonbonus-‐Van-‐iets-‐dat-‐goed-‐werkt-‐blijf-‐je-‐beter-‐af.dhtml, (consultatie op 20 mei 2014). X, “Drie alternatieven voor de woonbonus”, http://trends.knack.be/economie/nieuws/immo/drie-‐ alternatieven-‐voor-‐de-‐woonbonus/article-‐4000471636162.htm, (consultatie op 24 maart 2014). X, “Fiscale voordelen”, www.belgium.be/nl/belastingen/inkomstenbelastingen/particulieren_en_zelfstandigen/belastingvoordelen/, (consultatie op 8 april 2014). X, “Groenboek zesde staatshervorming”, www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/groenboek-‐zesde-‐ staatshervorming, (consultatie op 6 april 2014). X, “Hypothecair mandaat”, http://finipedia.tijd.be/Hypothecair_mandaat.2035, (consultatie op 17 februari 2014). X, “Is het wel uw enige en eigen woning?”, http://ondernemingsdatabank.indicator.be/fiscaal___woonbonus/is_het_wel_uw_enige_en_eigen_woning_ /VLTAVGAR_EU151803/search, (consultatie op 27 februari 2014). X, “Je hypothecaire lening”, http://kredietunie.be/nl/je-‐hypothecaire-‐lening, (consultatie op 19 mei 2014). X, “Laat ons de heilige koe van de woonbonus slachten”, www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1707261/2013/09/19/Laat-‐ons-‐de-‐heilige-‐koe-‐van-‐de-‐ woonbonus-‐slachten.dhtml, (consultatie op 7 april 2014). X, “Mattheuseffect (het verschijnsel dat rijken ergens meer van profiteren dan armen)”, www.etymologiebank.nl/trefwoord/mattheuseffect, (consultatie op 7 april 2014). X, “N-‐VA: ‘fiscale aftrek woonbonus fairder dan belastingvermindering’” ,www.knack.be/nieuws/belgie/n-‐va-‐ fiscale-‐aftrek-‐woonbonus-‐fairder-‐dan-‐belastingvermindering/article-‐normal-‐106445.html, (consultatie op 22 maart 2014). X, “Onzekerheid woonbonus noopt 30 procent van Belgen met bouwproject tot uitstel”, www.demorgen.be/dm/nl/986/geld/article/detail/1712603/2013/09/27/Onzekerheid-‐woonbonus-‐noopt-‐30-‐ procent-‐van-‐Belgen-‐met-‐bouwproject-‐tot-‐uitstel.dhtml, (consultatie op 14 april 2014). X, “Open VLD: Woonbonus of lagere registratierechten”, www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/VK14/1.1923451, (consultatie op 7 april 2014). X, “Registratie als aannemer wordt volledig afgeschaft.”, www.kluwereasyweb.be/documents/voorbeeld-‐ artikels/20110909-‐registratie-‐aannemer-‐registrierung-‐unternehmer-‐lenregistrement-‐des-‐entrepreneurs-‐ registered-‐contractor-‐.xml?lang=nl, (consultatie op 17 februari 2014).
XVIII
X, “Rollend Grondfonds”, www.vmsw.be/nl/professionelen/het-‐rollend-‐grondfonds, (consultatie op 20 mei 2014). X, “Tegemoetkoming in de huurprijs (huursubsidie)”, www.vlaanderen.be/nl/bouwen-‐wonen-‐en-‐ energie/huren-‐en-‐verhuren/tegemoetkoming-‐de-‐huurprijs-‐huursubsidie, (consultatie op 8 april 2014). X, “Woonbonus”, www.n-‐va.be/standpunten/woonbonus, (consultatie op 7 april 2014). X, “Woonbonus”, www.taxworld.be/taxworld/content.aspx?id=23294&LangType=2067, (consultatie op 27 februari 2014). X, “Woonbonus in woelige wateren...”, www.promocon.be/blog/2013/09/23/woonbonus-‐in-‐woelige-‐ wateren/, (consultatie op 15 februari 2014). X, “Woonbonus voor nieuwe woningen niet afbouwen”, www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/article/detail/1631242/2013/05/12/Woonbonus-‐voor-‐nieuwe-‐ woningen-‐niet-‐afbouwen.dhtml, (consultatie op 6 april 2014). X, “Zorgwonen of kangoeroewonen”, www.vlaanderen.be/nl/bouwen-‐wonen-‐en-‐energie/alternatief-‐ wonen/zorgwonen-‐kangoeroewonen, (consultatie op 27 februari 2014). X, “10 prangende vragen over uw lening”, http://netto.tijd.be/geld_en_gezin/belastingen/10_prangende_ vragen_over_uw_lening.9150539-‐1624.art, (consultatie op 22 maart 2014).
XIX
