Communicatie in het zorgproces Pentalfa sessie 11 december 2014
Welkom • • • • • •
Bonheiden, dr. Wim Wynendaele, Oncologie Brugge, dr. Caroline Maere, Geriatrie Genk, dhr. Jurgen Ritzen, Communicatiemanager Kortrijk, dr. Klaas Vandevyvere, Reumatologie Turnhout, dr. Frank Weekers, Medisch directeur Leuven, prof. dr. Chantal Van Audenhove, directeur LUCAS, Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy & prof.dr. Birgitte Schoenmakers, Huisarts, ACHG
Overzicht COMMUNICATIE ARTS-PATIËNT • Prof. dr. Ch. Van Audenhove, LUCAS
• JURIDISCHE ASPECTEN ROND COMMUNICATIE IN HET ZORGPROCES Dr. T. Goffin, Interfacultair Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht
• BELANG VAN COMMUNICATIE IN HET ZORGPROCES • Prof. dr. K. Vanhaecht, Kwaliteitscel UZ Leuven
• COMMUNICATIE ARTS-COLLEGA • Prof. dr. K. Poesen, dienst Laboratoriumgeneeskunde & • prof. dr. B. Schoenmakers, ACHG KU Leuven DISCUSSIE
Communicatie arts-patiënt Prof. dr. Chantal Van Audenhove
Inhoud 1. Communicatie in de opleiding arts 2. Recente evoluties 3. Uitdagingen voor de toekomst
KCE rapport Organisatie chronische zorg Manama thesis MDO 2012
Communicatie in de opleiding Waar komen we vandaan ?
Communicatietraining : huisartsen
Jan Van Damme
Jan Heyrman
Leuvens consultatiemodel
Marc Van Nuland
Jo Goedhuys
Basisopleiding start in 1998
Dokters leren communiceren. Meer dan ‘Zeg eens aa’ Campuskrant nr. 9 – 4 juni 1998
Opleiding basisARTS bachelor en master bachelor 180 SP
1e fase
2e fase
master 180 SP
3e fase
1e fase
2e fase
kennis en grondslagen van de geneeskunde wetenschappelijke vorming de arts in de samenleving vaardigheden en communicatie
3e fase
b a s i s a r t s
CanMEDS rollen = referentiekader voor de opleiding • • • • • • •
Medisch deskundige Wetenschapper Communicator Samenwerker Manager Gezondheidsbevorderaar Professional
APC: een lijn in het curriculum arts KU Leuven Trainingssessies • 1e bach: groepsgesprek (6 uur) • 2e bach: interview (6 uur) • 1e master, deel 1 : artspatiënt communicatie (6
uur) (informeren, motiveren en slecht nieuws) • 1e master, deel 2: specifieke topics (6 uur) (gezin, depressieve, somatiserende, ...) • 3e master: terugkomdag (1 uur) Slecht nieuws • Evaluatie: STATIONSPROEF
Docenten 2e bach
Werner Budts
Kathleen Claes
Paul Clement
Michel Delforge
Timothy Devos
Pieter Evenepoel
Karin Haustermans
Greet Hens
Kristiaan Nackaerts
Gert Van Assche
Kristel Van Calsteren
Johan van Cleemput
Chris Verslype
Anne Uyttebroeck
Rik Willems
Docenten 3e bach
Daniel Blockmans
Werner Budts
Kristina Casteels
Kathleen Claes
Timothy Devos
Pieter Evenepoel
Karin Haustermans
Kristel Van Calsteren
Johan van Cleemput
Chris Verslype
Paul Clement
Greet Hens
Anne Uyttebroeck
Michel Delforge
Kristiaan Nackaerts
Rik Willems
Docenten 1e master Karel Allegaert
Daniel Blockmans
Kristina Casteels
Anne Debeer
Inge Derdelinckx
Benedicte Eyskens
Pieter Gillard
Liesbet Henckaerts
Martin Hiele
Veerle Labarque
Liesbeth Lewi
Björn Meijers
Johan Menten
Christel Meuleman
Arne Neyrinck
Willy Peetermans
Paul Clement
Dries Testelmans
Christine Vanhole
Rik Willems
Docenten 2e master
Peter Adriaenssens
Ronny Bruffaerts
Stephan Claes
Marina Danckaerts
Marc De Hert
Koen Demyttenaere
Jo Goedhuys
Benedicte Lowyck
Guido Pieters
Pascal Sienaert
Dirk De Wachter
Jean Steyaert
Sabine Wyckaert Elke Van Roie Lukas Van Oudenhove
Mathieu Vandenbulcke
Rudi Vermote
Annick Vogels
Recente evoluties Wat loopt goed ?
Breaking the ICE Patiënt stimuleren om te vertellen over: o o o
Klachten en problemen: IDEAS Bezorgdheden: CONCERNS Verwachtingen hulpvragen: EXPECTATIONS
Huisartsgeneeskunde: observatie door stageleider Leidt tot sterkere implementatie in praktijk Stationsproef: sterke beoordeling op communicatieve aspecten van anamnese, motiveren en slecht nieuws
Slechtnieuwsgesprek 5 stappenmodel voor slecht nieuws: o o o o
o
Voorbereiding op gesprek Meedelen van slechte nieuws Stoom afblazen – ruimte voor emoties Uitwerking van boodschap – toelichting en/of argumentatie Uitzicht op toekomst – zoeken naar oplossingen
Artikel 7 §1 De patiënt heeft tegenover de beroepsbeoefenaar recht op alle hem betreffende informatie die nodig is om inzicht te krijgen in zijn gezondheidstoestand en de vermoedelijke evolutie ervan. §2 De communicatie met de patiënt geschiedt in een duidelijke taal. De patiënt kan erom verzoeken dat de informatie hem schriftelijk wordt bevestigd. Artikel 8 §1 De patiënt heeft het recht om geïnformeerd, voorafgaandelijk en vrij toe te stemmen in iedere tussenkomst van de beroepsbeoefenaar. §2 De inlichtingen onder 8§1 bedoeld hebben betrekking op: het doel, de aard, de graad van urgentie, de duur, de frequentie, de voor de patiënt relevante tegenaanwijzingen, nevenwerkingen en risico’s verbonden aan de tussenkomst, de nazorg, de mogelijke alternatieven en de financiële gevolgen.
Uitdagingen voor de toekomst Waar moeten we nu op inzetten ?
Recente maatschappelijke evoluties • • • • • • •
ICT Registratie en kwaliteitsindicatoren Hogere scholingsgraad - Mondige patiënten Diversiteit ! Toegankelijke informatie via internet voor leken Vergrijzing en meer chronische problematiek Meer keuzemogelijkheden in behandeling en zorg
APC komt onder druk in de praktijk
Person centered care anno 2015 • Geïndividualiseerd : zorg op maat van de persoon • Gecoördineerd : zorgverstrekkers werken samen • Empowerend : stellen persoon in staat om zelf keuzes te maken Met respect, empathie, kwetsbare persoon in waardigheid laten
Patient Centered Medicine Bombeke 2012 Studenten huisartsgeneeskunde gaan na stage principes van persoonsgerichte zorg minder goed toepassen Niettegenstaande positieve attitude. Oorzaken: • Ontbreken van goede rolmodellen • Confrontatie met werkdruk • Verschil tussen realiteit en oefeningen in opleidingssituatie
Registratie en tijdsgebrek Listen with your eyes!
• • • •
Woorden, afspraken Emoties Lichaamstaal Gedrag
Zorgorganisatorische context Observatie-opdracht 3e master • ¼ observeert slechtnieuwsgesprek in de zaal • ¼ slechtnieuwsgesprek onderbroken door telefoon
• Uitzonderlijk: gebrek aan empathie, ondermaats gesprek • Wel vaker: o o
Slecht nieuws wordt omfloerst meegedeeld of uitgesteld Slecht nieuws wordt niet meegedeeld aan patiënt wel aan familie: omwille van de leeftijd van patiënt
Moeilijke thema’s ter sprake brengen : • Vroegtijdige zorgplanning bv. bij dementie • Alcoholmisbruik aankaarten bij patiënt zonder hulpvraag Nodig, maar gebeurt vaak niet. Angst om vertrouwensrelatie met patiënt te verstoren Tijdsgebrek, uitstelgedrag
Nood aan nieuwe gespreksmodellen Motivationeel interview Kiezen in overleg Sterktes benadrukken
Evoluties van de computer en de mens
Oude modellen volstaan niet meer
Oh no, this can happen when you Google it.
www.gezondheidenwetenschap.be
Kiezen in overleg en gebruik van beslissingshulpen
Uitnodiging borstkankerscreening Vlaanderen (Website AZG) UK (NHS Breast screening, Helping you decide) Is deelname verplicht? Neen, deelname aan het onderzoek is niet verplicht. Toch is het zinvol u te laten onderzoeken vanaf 50 jaar. De beslissing om u te laten onderzoeken, neemt u volledig zelf, eventueel in overleg met uw arts. Hoe vroeger borstkanker opgespoord wordt, hoe groter de kansen op genezing en hoe minder ingrijpend de behandeling.In 70% van de gevallen kan men een borstsparende operatie uitvoeren in plaats van een volledige verwijdering van de borst.
Choosing wisely campagne Overgebruik van onnodige en soms schadelijke interventies en behandelingen Campagne zet specialisten aan om na te denken en consensus te bereiken over lijst van overbodige en bijgevolg nutteloze en soms schadelijke behandelingen Meer dan 60 artsenverenigingen gaan akkoord www.choosingwisely.org Patiënten gestimuleerd om vragen te stellen:
• • •
Risico’s? Wat als ik niets doe? Andere opties ?
https://www.youtube.com/watch?v=FqQJuRDkl8
Elementen van diagnose in de vragende wijs: nieuwe psychiatrische anamnese Vraag
Doel
Instrument
Wat is er met je gebeurd?
Klachten plaatsen in context van Belangstelling, geen preconcepten in hoofd verhaal en levensgeschiedenis van patiënt
Wat is je kwetsbaarheid en je weerbaarheid?
Symptomen analyseren als indicatoren van kwetsbaarheid en weerbaarheid
Digitale zelfkwantificatie
Waar wil je naar toe?
Vertaling maken naar fasegebonden proces van adaptie en eigenaarschap
Begrip van herstel
Wat heb je nodig ?
Vertaling maken naar zorgbehoeften
Camberwell Assessment of Need (of vergelijkbaar)
Uit ‘De DSM-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe GGZ” - Prof. Dr. Jim van Os
Conclusie • APC heeft op korte tijd een sterkere plaats ingenomen in de opleiding, in zorg en behandeling • Belangrijke nieuwe uitdagingen zijn: o Omgaan met werkdruk o Omgaan met emoties en veeleisende patiënten o Moeilijke gesprekken durven aangaan • Er is nood aan een nieuwe stijl van communicatie o Sterkere persoonsgerichtheid in praktijksettings o Coördinatie tussen zorgverstrekkers o Empowerend, vertrekken van sterktes o Transparantie over onzekerheid en keuze-opties
