Verslag Doe- en Denkdag Natuurlijk gezond in Het Groene Woud 11 december 2014 Inspiratie opdoen op Stadsboerderij Eyghentijds De Doe- en Denkdag van Het Groene Woud op 11 december 2014 vond plaats tegen de achtergrond van een uniek decor: de multifunctionele stadsboerderij Eyghentijds van de familie Van Wagenberg in Rosmalen. Hier staan de biologische productie en verkoop van levensmiddelen centraal, zoals vlees en groenten van eigen boerenerf. Bijzonder is dat deze activiteiten óók worden ingezet als therapie voor bepaalde doelgroepen. Zo vinden veel mensen hun weg naar de boerderij in het kader van dagbesteding en reïntegratie. De boerderij is inmiddels uitgegroeid tot een ontmoetingsplaats voor jong en oud, waar beleving en voelen centraal staan, omgeven door prachtige natuur.
‘Gezonde’ initiatieven zien het licht tijdens Doe- en Denkdag in Het Groene Woud De Doe- en Denkdag van Het Groene Woud, die op 11 december plaatsvond, stond helemaal in het teken van ‘Gezondheid’ in Het Groene Woud. Met presentaties en workshops ontleedden sprekers en ruim veertig deelnemers (ondernemers en vertegenwoordigers van zorg- en maatschappelijke organisaties) de vele, nog onbenutte mogelijkheden en kansen die Het Groene Woud biedt om ‘natuur’ en ‘welbevinden’ van de mens te combineren bij de ontwikkeling van de streek. Dagvoorzitter Jolanda Raaijmakers (bestuurslid Stichting Streekhuis Het Groene Woud) trapte af met een goed voorbeeld uit haar eigen omgeving. Ze was enkele jaren geleden betrokken bij het opzetten van een hospice in haar eigen gemeente (Best). Ze benadrukte in haar presentatie dat het ‘zorgen voor elkaar’ onmisbaar is in de huidige maatschappij, maar dat initiatieven wel moeten voldoen aan een behoefte. Is dat het geval, dan is het lokaal oppakken en uitwerken van een idee de beste weg om zorg te bieden die de mens goed doet én waaraan deze behoefte heeft. Butterfly Model De nieuwe hospice op het platteland bevestigt wat heel veel onderzoeken ook al laten zien: de natuur heeft een positief effect op de (mentale, spirituele of fysieke) gezondheid. De theorie erachter werd op deze middag toegelicht door Els van der Steen en Daan van der Linden van de HAS Hogeschool. Zij voerden in 2013 het project ‘Streekontwikkeling en Gezondheid’ uit in opdracht van Streekhuis Het Groene Woud. De studenten lichtten onder meer het zogenoemde Butterfly Model toe en legden uit dat naast natuur ook biofysieke en sociaal-economische invloeden de mate van gezondheid bepalen. Daarmee toonden ze aan dat er in de streekontwikkeling nog meer kansen liggen om die gezondheid – spiritueel, fysiek en mentaal – te stimuleren, simpelweg omdat een ‘gezonde omgeving’ zich in vele gedaanten kan manifesteren. Gezondheid in Europa Initiatieven die ‘gezondheid’ stimuleren, is een speerpunt geworden in Europa, zo vertelde Peter Laan, directeur van FARO Advies. In het Europese Interreg-project Healthy Regions bundelen diverse landen hun krachten om van elkaar te leren en frisse ideeën rond gezondheid op te doen. Deze regio’s (waarvan Het Groene Woud er zelf ook een is) voeren verkenningen uit om een platteland te creëren waar mensen gezond oud kunnen worden. Volgens Laan bood deze Doe- en Denkmiddag dé gelegenheid om met elkaar te kijken of er ideeën opborrelen waar financiële ondersteuning van Europa bij nodig is.
Lokaal aanpakken Hij benadrukte dat het daarbij gaat om lokale ideeën die een oplossing kunnen zijn voor tendensen die om urgentie vragen, zoals de toenemende vergrijzing, het langer zelfstandig blijven wonen en de onbetaalbare zorg. Projecten ontplooien waarvan een preventieve werking uitgaat, zijn waardevol, net zoals projecten die zich richten op ‘innovatie’ en ‘economie’ (denk aan domotica en andere icttoepassingen, lifestyle-initiatieven, trends in gezonde voeding). Al deze aspecten kunnen een rol spelen om de gezondheid te stimuleren. Maar, benadrukte Laan, het is zaak dat ze op lokaal niveau worden opgepakt en dat er lokale allianties ontstaan rond ‘gezondheid’. Er zijn al innovatiewerkplaatsen waar ondernemers en (zorg)organisaties projecten met elkaar opzetten en uitvoeren, allemaal in de lokale context, vertelde Laan. Workshops: ideeën krijgen vorm Het samenbrengen van partners is onmisbaar om initiatieven van de grond te laten komen. Deze Doe- en Denkdag liet zien waartoe ‘samenwerking’ kan leiden. Zo ging na de presentatie van Laan de workshop ‘Operationalisering van het Interregproject Healthy Regions’ van start. In groepjes kregen de deelnemers de opdracht om projecten te benoemen – of te bedenken – die de inwoners van Het Groene Woud helpen om gezond oud te worden én die de potentie hebben om door Europa ondersteund te worden. De workshop leverde prille maar veelbelovende ideeën op zoals het uitvoeren van een onderzoek naar wat de opbrengsten van stadslandbouw eigenlijk zijn ter voorkoming van oplopende zorgkosten. Ook de ontwikkeling van een biowalking-route met spirituele pleisterplaatsen werd geopperd. De doelgroep ‘actieve ouderen’ bood volgens diverse deelnemers ook veel mogelijkheden, omdat er nog veel senioren zijn die actief willen blijven. Er kwamen dan ook ideeën voorbij als een uitzendbureau voor ouderen of een scouting-achtige vereniging voor ouderen, zodat degenen die dat willen, zich in Het Groene Woud nuttig kunnen blijven maken voor hun medemens. Om van idee naar uitvoering te komen, werd tevens het idee geopperd om – met hulp van Europa – een Leergang Streekhuis op te zetten die (startende) ondernemers met grote ambities helpt om plannen waar te maken. Creatieve inbreng Tijdens deze Doe- en Denkdag volgden de deelnemers nóg een workhop: ‘Samen gezond in Het Groene Woud’. Studentes Annabel Otten en Sandra van Willigen (HAS Den Bosch) voerden in 2013/2014 in opdracht van Streekhuis Het Groene Woud een project uit om de potentie van Het Groene Woud als ‘gezondheidsregio’ in kaart te brengen. Hun conclusie: er zijn kansen genoeg. Het gebied is goed bereikbaar, het heeft voldoende organiserend vermogen en er is volop natuur. Maar het aanbod ‘gezonde initiatieven’ is laag. Hun workshop was erop gericht om enkele initiatieven te ontplooien, waarbij de deelnemers hun doelgroep afbakenden en hun gedachten lieten gaan over de financiering van een gezond initiatief. De creatieve inbreng van de deelnemers leverde al snel een bont palet van mogelijk kansrijke initiatieven op. Zo ontstonden creatieve hersenspinsels rond aankoop van een verpauperd, leegstaand huis in het buitengebied van Liempde, dat uitstekend dienst kan doen als zorgpension en vakantieverblijf, ook voor echtparen waarvan één van de partners zorg nodig heeft. Ook de biowalking-route voor alle leeftijden kwam hier voorbij, net zoals de realisatie van een wellnessachtige accommodatie voor ‘bewuste recreatie’. Ook dagbesteding op de boerderij met zorg-opmaat en coaching met paarden stond op het ambitielijstje, net zoals het aanbieden van kleinschalige activiteiten op een melkveehouderij voor jonge gezinnen en voor ouderen. Ook dagbesteding voor ouderen op een stadsboerderij heeft volgens de deelnemers veel kans van slagen, omdat het tegemoet komt aan een behoefte. Zie de bijlage bij dit verslag voor een gedetailleerder verslag van de workshops.
‘Gezondheid’ krijgt vorm Waar de deelnemers vooral heel enthousiast werden van hun eigen ideeën, zijn het de studentes die hier een vervolg aan gaan geven: de komende periode werken zij de geopperde initiatieven verder uit, bakenen ze doelgroepen af, formuleren ze hoe de initiatieven waarde kunnen toevoegen aan alles wat er al is en welke stappen er moeten worden gezet voor de financiering. Het is daarna aan de organisaties, de ondernemers en de streek om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. Zo krijgt ‘gezondheid in Het Groene Woud’ steeds meer vorm. Initiatiefnemers die verder willen met hun idee werden uitgenodigd om hun projectidee via een ‘intakeformulier’ in te dienen bij het Streekhuis Het Groene Woud in Liempde.
De Doe- en Denkdag is een initiatief van Stichting Streekhuis Het Groene Woud. Deze dag vindt – parallel aan de seizoenen – vier keer per jaar plaats. Steeds weer is het een inspirerende bijeenkomst waarbinnen meedenken over de toekomst van Het Groene Woud, daadwerkelijk de handen uit de mouwen steken en ontmoeting samengaan.
Bijlage bij verslag Doe- en Denkdag Natuurlijk Gezond in Het Groene Woud 1. Terugmelding projectideeën uit subgroepje Willy Thijssen Biowalking
Met rustgevende/spirituele pleisterplaatsen en in combinatie met dagbesteding en/of activiteiten. Kans voor ondernemers ‘aan de routes’ (bv De Stroom). (Elly Vermaat)
Kanaalpark
Vanuit Eyghentijds het Kanaalpark benutten en toegankelijk maken (fysiek en sociaal) voor mensen (met een beperking) die willen bewegen, tot rust willen komen, gezond willen eten en/of actief willen zijn. (st, Eyghentijds?, Marlie van Santvoort)
Talenthub
Huidige talenthub voor jongeren ook toepassen om potentieel van ouderen te benutten. Een soort van ‘ouderen uitzendbureau’. (Rick IJkhout?)
Zorghotel
Streekpark Klein Oisterwijk wil een ‘zorghotel’ beginnen en/of preventieve arrangementen aanbieden. Voor mensen die moeten herstellen van een ziekenhuisopname of die tot rust willen komen. Icm voedsel en gezondheidsproducten (bv zalfjes, honing, etc) uit de streek. (Ernst Jonkers)
Bijenkamers
Gezamenlijk met food4bees het idee van ‘bijenkamers’ (B&B of chalets in de vorm van een bijenkorf) uitrollen in heel HGW. Gezond blijven en worden met ‘bij’-producten. Diverse ondernemers kunnen meedoen cq bij de keten aansluiten en het vergroot ook de herkenbaarheid van HGW. Terrein rondom de bijenkamers bij-vriendelijk inrichten ter bevordering van de bijenstand. (Ernst Jonkers, Eric van Oijen)
Mindfulness
Arrangementen/cursus ontwikkelen en aanbieden om mentale weerbaarheid van mensen te vergroten. (Elly Vermaat)
Paardencoaches
Een HGW netwerk van paardencoaches opzetten, die met behulp van paarden psychiatrische patiënten helpen. Nodig wetenschappelijke onderbouwing, netwerk met psychiatrische instellingen en e-health hulpmiddelen. Gesuggereerd werd bij netwerk Klasseboeren van ZLTO aan te sluiten en/of het initiatief te verbreden naar ‘beter worden met dieren’ (paarden, honden, koeknuffelen, etc). (Marjan van de Brink, Jack van der Schoot)
App
Ontwikkeling van een app die gemakkelijk vraag en aanbod van gezondheidsvragers en –aanbieders bij elkaar brengt. (Elke Kunen)
2. Terugmelding projectideeën uit subgroepje Peter Laan Ontstressen op de boerderij – mogelijkheden voor werken en educatie op de boerderij ihkv. burn-out (project ‘ melk en meer’), gecombineerd met aanleg van een wandelroute (samenwerking gemeenschap, ZLTO, wandelorganisaties). (Femke) Nieuwe woonconcepten – zowel fysiek als met zorg (sociale innovatie en samen zorg inkopen = zorgcoöperatie) – Hans Hendriks (Archipel) De “ gemeenschap van de toekomst” – living lab waarin op gemeenschapsniveau wordt uitgetest hoe een betere en goedkopere gemeenschap kan ontstaan. Met een bepaald budget zien wat mogelijk is in voorkomende situaties. Dit op verschillende plekken uittesten.
3. Aantekeningen Johan van Cuyck Thema's: 1. Langer zelfstandig wonen - Inzet eigen omgeving (breder dan buren en familie) als soort community -> Rick - Talent Hub (Vught): jongeren in hun kracht zetten, jongeren-ouderen samen dingen laten doen (Rick) 2. Onderzoek en innovatie gezondheid en welzijn - Stadslandbouw -> nulsituatie (vrijwilligers, verwachtingen e.d., wat levert het op; omgeving idem) daarna herhalen na periode x (Hein) 3. Gezond en gelukkig ouder worden - bedrijfsuitjes voor personeel met gebruikmaking van buitenruimte (Manon) Randvoorwaarden: - urgentie - verdienmodel - uitvoerend, niet beleidsvormend
4. Workshops Sandra en Annabel Uitgewerkte rapportage van het complete project inclusief resultaten workshops volgt januari 2015.
