Uitvoeringsprogramma Het Groene Woud

Uitvoeringsprogramma Het Groene Woud ...in Het Groene Woud Vastgesteld in AB stichting Streekhuis Het Groene Woud op 13 maart 2014 1. Inleiding 1.1 Karakter van dit uitvoeringsprogramma

Dit uitvoeringsprogramma is de invulling van de provinciale gebiedsopgave Het Groene Woud, als verwoord in de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud 2011-2025 ‘Versterking door Samenwerking’. Daarnaast is dit programma de uitwerking van de concrete opgave die de Streekraad ‘Het Groene Woud en De Meierij’ en de Provincie Noord-Brabant voor ogen hebben in de jaren 2012-2016 voor het gebied ‘Het Groene Woud’, als vastgelegd in de Samenwerkingsovereenkomst. Dit document geeft invulling aan de nieuwe manier van werken die beide organisaties voor ogen hebben als verwoord in het nieuwe provinciale koersdocument Stad en Platteland: het betreft géén door de provincie opgesteld en vastgelegd kader dat met door de provincie verstrekte menskracht en middelen vervolgens door de streek moet worden uitgevoerd en op het niveau van ‘aangekochte vierkante meters’ wordt afgerekend. Het betreft een uitvoeringsprogramma ‘nieuwe stijl’ waarin een niet-limitatief aantal activiteiten zijn opgenomen die in eerste instantie door de streek zijn aangedragen en vervolgens op een zodanige manier zijn uitgewerkt dat hierin ook het provinciale belang afdoende is verwoord. Een ander aspect van deze nieuwe wijze van uitvoeren is gelegen in het feit dat de samenwerkende overheden meer open staan voor nieuwe ideeën en initiatieven die zich de komende jaren vanuit de streek kunnen voordoen en zich niet zullen beperken tot activiteiten die ‘op een bepaald moment nou eenmaal in een document zijn vastgelegd’. De rol van de Streekraad als ‘ogen en oren van de streek’ zal de komende jaren dan ook sterker moeten worden ingevuld. Tot slot sluit dit uitvoeringsprogramma aan bij de veranderende rol van de overheid: bij het ontwikkelen van initiatieven wordt meer en meer gekeken naar de energie die de initiatiefnemers er ook zelf in steken, zodat er in landschappelijk én economisch opzicht sprake is van duurzame initiatieven. Concreet betekent dit dat de ambities van de gebiedsopgave verder reiken dan hetgeen middels het programma Landschappen van Allure kan worden bewerkstelligd en dat het in het kader van de verdere verzelfstandiging van het gebied minstens zo belangrijk is om de bestaande structuren te verbeteren als het uitvoeren van de maatschappelijke ambities zelf: deze structuren moeten immers meer en meer de middelen genereren om deze uitdagingen op te kunnen pakken. Naast inhoudelijke opgaven (hoofdstuk 3) wordt in dit uitvoeringsprogramma ook gesproken over middelen voor structuurversterking (hoofdstuk 4). De tabellen in die hoofdstukken geven de acties 2014 weer: Tabel 1: thematische opgaven Tabel 2: deelgebiedsopgaven Tabel 3: structuurversterkende opgaven De provinciale gebiedsopgave Het Groene Woud uit de provinciale structuurvisie omvat het gebied tussen Eindhoven en de Maas (noord-zuid) en tussen Tilburg en ‘s-Hertogenbosch (oost-west). Het bestaat globaal uit twee deelregio’s met twee regionale netwerken: - Nationaal Landschap Het Groene Woud gemeenten: Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch, Tilburg, Oisterwijk, Haaren, Heusden, Vught, Sint Michielsgestel, Schijndel, Boxtel, Oirschot, Sint Oedenrode, Best, Son en Breugel regionaal netwerk: Streekraad Het Groene Woud - Nationaal Park Loons en Drunense Duinen eo gemeenten: Tilburg, Waalwijk, Loon op Zand, Heusden, Haaren, Vught regionaal netwerk: Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant Het Overlegorgaan Loonse en Drunense Duinen is per 1-1-2014 opgeheven en opgegaan in het regionaal netwerk Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant.

1

De ontwikkelingsvisie Het Groene Woud 2011-2025 ‘Versterking door Samenwerking’ handelt over de totale gebiedsopgave Het Groene Woud. Dit uitvoeringsprogramma 2014 van de Streekraad Het Groene Woud heeft alleen betrekking op het Nationaal Landschap Het Groene Woud, het werkgebied van de Streekraad.

1.2 Beoogd doel en resultaat van dit uitvoeringsprogramma Doel van dit uitvoeringsprogramma: Het uitvoeringsprogramma geeft aan hoe de Streekraad de ambities voor de gebiedsopgave Het Groene Woud, deelgebied Nationaal Landschap, wil realiseren. De ambities zijn verwoord en verbeeld in de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud 2011-2025 ‘Versterking door Samenwerking’. In het uitvoeringsprogramma wordt duidelijk: - welke opgaven in de uitvoeringsperiode 2012-2016 centraal staan. In dit uitvoeringsprogramma worden de ambities en inhoudelijke opgaven uit de ontwikkelingsvisie beschreven (hoofdstukken 2 en 3). - via welke projecten in 2014 wordt gewerkt aan deze opgaven; jaarlijks actualiseert de Streekraad het uitvoeringsprogramma inclusief een werkplan en begroting (in dit geval 2014, hoofdstuk 3). - welke instrumenten van belang zijn om de ambities te realiseren en voor welke opgaven het provinciale programma voor Landschappen van Allure van belang is (hoofdstuk 4). Resultaat van dit uitvoeringsprogramma: In dit uitvoeringsprogramma vindt de vertaling plaats van de ambities uit de ontwikkelingsvisie Het Groene woud 2011-2025 ‘Versterking door samenwerking’ in opgaven en projecten. De uitvoeringsstrategieën uit de ontwikkelingsvisie vormen daarvoor de basis, ook voor het deelgebied Nationaal Landschap. De uitvoeringstrategieën in de ontwikkelingsvisie van de gebiedsopgave Het Groene Woud zijn: 1. nieuwe aanpak van natuur- en landschapswaarden: het accent uit het verleden, gericht op uitbreiding van natuurgebieden verschuift naar het gericht beheren in goede samenwerking tussen overheden en eigenaren. We zoeken naar nieuwe vormen waar partijen zich in kunnen vinden. Daarnaast zoeken we naar nieuwe mogelijkheden om ruimtelijke ontwikkelingen in Het Groene Woud gepaard te laten gaan met een investering in de groene omgeving. 2. Inzetten op de realisering van een aantal topprojecten: in het kader van Landschappen van Allure wordt het mogelijk om tot de uitvoering van een aantal topprojecten te komen: projecten die zo bijzonder zijn dat ze een uitstraling en betekenis hebben voor het hele Groene Woud. 3. Structurele samenwerking op deelgebiedsniveau: voor een succesvolle samenwerking gericht op uitvoering is het belangrijk dat partijen een directe binding hebben met het gebied en de opgaven. Het is daarom belangrijk dat de uitvoering plaatsvindt binnen een beperkt aantal deelgebieden met een samenhangende ambitie. Binnen deze deelgebieden kunnen partijen werken vanuit een ambitie op hoofdlijnen zodat er flexibiliteit is in projecten en middelen. Om bovenstaande inhoudelijke ambities tot stand te brengen en tegelijkertijd de verzelfstandiging van de streek te bespoedigen hebben het regionaal netwerk, de Streekraad, Het Groene Woud en Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant in september 2012 een samenwerkingsovereenkomst (SOK) gesloten in het kader van de Transitie Stad en Platteland (looptijd 1-7-2012 tot 1-7-2016). De facilitering van de uitvoering door de stichting Streekhuis wordt daarmee gezamenlijk gefinancierd (elk € 215.000,- en 1,5 fte per jaar). Ad 1: De Streekraad heeft zes thema’s benoemd waarin de streek zoekt naar nieuwe vormen van samenwerking waarin ontwikkelingen binnen Het Groene Woud samen gaan met investeringen in de kwaliteit van Het Groene Woud. Deze thema’s zijn: Groen, blauw en landschap; Cultuurhistorie en landschap; Energie en landschap; Streekproducten en landschap; Gezondheid en landschap en Vrije tijd en landschap. Een aantal thema’s maakt ook deel uit van Het Groene Woud binnen Landschappen van Allure Het Groene Woud. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 3.1 van dit uitvoeringsprogramma. Ad 2: In het kader van Landschappen van Allure heeft de Streekraad vier deelgebieden benoemd waar zij tot de ontwikkeling van topprojecten (allure) wil komen. De deelgebieden betreffen de drie stad-land verbindingen en het hart van Het Groene Woud. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 3.3. van dit uitvoeringsprogramma. Ad 3: De Streekraad zet in op samenwerking ten behoeve van de uitvoering van de ambities binnen een beperkt aantal deelgebieden. Naast de vier deelgebieden in het kader van Landschappen van Allure, zet zij ook in op samenwerking binnen de overige twee samenhangende deelgebieden binnen Nationaal Landschap Het Groene

2

Woud, nl. het cultuurlandschap van de Meierij rond Schijndel en de gebiedsopgave N65. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 4.1. Het deelgebied Loonse en Drunense Duinen eo uit de ontwikkelingsvisie komt in beginsel via het regionaal netwerk Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant tot uitvoering. Waar dit deelgebied overlapt met Het Groene Woud (Tilburg, Haaren, Heusden) is het Streekhuis inzetbaar, daar waar ze tot meerwaarde is. De middelen die in beeld zijn om tot uitvoering te komen zijn (naast de inzet van middelen uit het programma Landschappen van Allure en belangrijke incidentele of tijdelijke Europese programma’s, projecten of uitvoeringsmiddelen) onder te brengen in de zogenaamde structuurversterkende maatregelen: dit bestaat uit een aantal aanvullende instrumenten en activiteiten die kunnen worden ingezet. De aard en omvang hiervan hangt mede af van de middelen die hiervoor beschikbaar zullen komen. Ingezet wordt op ruimtelijke kwaliteit (met hulp van het Brabantse Expertisecentrum Ruimtelijke Kwaliteit, BERK), ontwikkelingsplanologie, ontwikkeling van nieuwe financieringssystemen/business-cases en kennis & innovatie. Hierbij wordt voornamelijk ingezet op procesmatige en instrumentele betrokkenheid. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 4.3.

1.3 Nieuwe werken / koersdocument

Het karakter van dit uitvoeringsprogramma sluit sterk aan op de zogenaamde Koersnota ‘Transitie Stad en Platteland’ van de provincie Noord-Brabant. Rode draad hierin is dat streek en provincie samen zoeken naar het realiseren van zoveel mogelijk maatschappelijke meerwaarde. Dit betekent regels en normen voor bescherming van basiswaarden, maar tevens ruimte aan lokale oplossingen waarbij overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samenwerken, waardoor deze meer draagvlak genieten. Het is niet een van buitenaf opgelegde oplossing, maar een deel van henzelf. Het benutten van energieke netwerken geeft daarmee veel betere oplossingen, veel meer draagvlak en veel meer rendement van (provinciaal en regionaal) geld. De ‘maatschappelijke meerwaarde’ bestaat volgens genoemd koersdocument in ieder geval uit één of meer van de volgende onderdelen: - de bijdrage die een onderneming levert aan de ecologische kwaliteit van een gebied (landschap, inrichting en beheer natuur, etc.); - de bijdrage aan de leefbaarheid en/of cultuur van de lokale gemeenschap; - de maatschappelijke inbedding van een ondernemingsplan; - de bijdrage aan een gezonde leefomgeving. De mate waarin deze aspecten relevant zijn verschilt: in de nabijheid van een dorp zijn de laatste aspecten belangrijker, terwijl in de EHS het eerste aspect het zwaarste accent heeft. De hiervoor benodigde participatie is noch afdwingbaar noch regelbaar. Het is een kwestie van organiseren, verbinden, ontmoeten en aanjagen. De inhoudelijke opgaven voor het Nationaal Landschap Het Groene Woud, maar met name de taak- en rolverdeling van partijen om deze tot een goed einde te brengen, staan centraal in dit uitvoeringsprogramma.

1.4 Samenhang met relevante beleidsterreinen en –programma’s

Naast de in 1.1 genoemde invulling van dit uitvoeringsprogramma is er tevens sprake van afstemming met overige (provinciale) ambities en programma’s: - gebiedsopgaven en investeringsdomeinen In Het Groene Woud zijn provinciale gebiedsopgaven aan de orde voor: Het Groene Woud, De Levende Beerze, de N65 en de Oostelijke Langstraat. De beide laatsten ‘liften’ niet mee in dit uitvoeringsprogramma, maar doorlopen aparte voorbereidings- en (financierings)trajecten. Aan de inpassing van de gebiedsopgaven N65 neemt het Streekhuis actief deel. Van de provinciale investeringsdomeinen (Essentgelden) zijn Landschappen van Allure en grootschalige cultuurhistorische complexen aan dit programma gerelateerd. Evenals de provinciale fondsen op het gebied van energie, breedband, innovatie en EHS. Dit uitvoeringsprogramma is tevens de invulling van Landschap van Allure Het Groene Woud. - Regionale netwerken In de provincie aanwezige regionale netwerken met energie voor een vitaal platteland zijn de opvolgers van de reconstructiecommissies die vanaf 2000 actief zijn geweest. De Streekraad is het regionale netwerk in Het Groene Woud dat zich met ingang van 1-7-2012 inzet voor dit uitvoeringsprogramma. De in dit kader gesloten samenwerkingsovereenkomst (SOK) tussen provincie en regionaal netwerk Het Groene Woud heeft een looptijd tot 1 juli 2016.

3

- Servicenet Nationale Landschappen De twintig Nationale Landschappen hebben zich, nadat het Rijk zich in 2011 terugtrok, verenigd in het Servicenet om gezamenlijk op te trekken en financiering te zoeken. Een en ander is opgetekend in een bidbook. Het Streekhuis is een actieve partner en maakt gebruik van het Servicenet. Met afstemming wordt in dit kader bedoeld dat deze ontwikkelingen actief worden gevolgd en dat er, daar waar zich kansen voordoen, actief op zal worden ingespeeld en de samenwerking wordt opgezocht. Dit echter uitsluitend daar waar dit een versterking voor de realisatie van dit uitvoeringsprogramma met zich meebrengt.

1.5 Terugblik jaarschijf 2013

De ‘verzelfstandiging’ van het Regionale Netwerk heeft in Het Groene Woud geleid tot een traject van bestuurlijke vernieuwing: hoe organiseren wij ons en wie is verantwoordelijk voor wat? Op 28 november 2013 heeft de Streekraad met de voorstellen en de gewijzigde statuten ingestemd. Met ingang van 2014 is de stichting Streekhuis één van de 3 uitvoeringsorganen binnen het Regionaal Netwerk (samen met stichting Streekrekening en Coöperatie Het Groene Woud). Stichting Streekhuis bestaat met ingang van 2014 uit een algemeen bestuur, partners die bijdragen in de exploitatie (in euro’s en/of uren), en een dagelijks bestuur van zeven leden (vertegenwoordigers AB). In 2013 hebben in totaal 86 programma’s en projecten in Het Groene Woud een subsidie ontvangen voor de voorbereiding enof uitvoering. Bij al deze programma’s en projecten heeft het Streekhuis, namens het regionaal netwerk, in meer of mindere mate bijgedragen in de voorbereiding. De omvang van de projectenportefeuille 2013 was in totaal € 80.744.785,-. Naar regionale cq gemeentegrens overschrijdende projecten ging € 52.506.015,-. De rest ging naar lokale initiatieven. De initiatiefnemers droegen zelf € 26.876.736,- bij als eigen bijdrage.

4

2. Ambitie 2011-2025

2.1 Visie

Het Groene Woud is het groene hart van Brabant en Brabantstad. De ontwikkeling van Het Groene Woud richt zich op de versterking van de relatie met de omringende steden en de kwaliteiten die de contramal vormen van die steden. Denk hierbij aan de natuur- en landschapswaarden, de rust, de kleinschaligheid, het agrarisch karakter en de mooie dorpen. Versterking van de relatie met de steden gaat niet alleen over de recreatieve beleving, de toegankelijkheid en de bereikbaarheid van Het Groene Woud, maar ook over de economische en sociale relaties. In de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud 2011-2025 ‘Versterking door samenwerking’ zijn de kwaliteiten van Het Groene Woud nader benoemd en worden de hoofdlijnen voor ontwikkeling beschreven.

2.2 Opgaven

De hoofdopgaven uit de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud 2011-2025 ‘Versterking door samenwerking’ zijn benoemd per schil: De eerste schil is het natuurhart van Het Groene Woud, de tweede schil het cultuurlandschap daaromheen en de derde schil de relatie met de omliggende steden. Ambities en opgaven zijn in de visie telkens per schil benoemd. De hoofdopgaven van de eerste schil, versterking van het hart van Het Groene Woud zijn: 1. Het gebied de Mortelen-Scheeken-Geelders e.o: ontwikkeling van het gebied als uniek cultuur- en natuurlandschap beter op de kaart zetten, waarbij barrières als de spoorlijn worden geslecht en de beleefbaarheid en bekendheid van het gebied worden vergroot. 2. uitvoering van het plan voor dynamisch beekdal de Aa, gericht op het creëren van meer ruimte voor water, natuur en recreatief medegebruik. 3. uitvoering van de gebiedsopgaven voor het Beerzedal en Essche Stroom: gericht op het opheffen van barrières en herinrichting van het beekdal waarbij meer ruimte komt voor water, natuur en recreatief medegebruik. De hoofdopgaven van de tweede schil versterking van het cultuurlandschap zijn: 1. cultuurlandschap in en rondom de Loonse en Drunense duinen-de Brand: meer samenwerking tussen grondgebonden veehouderij, natuurbeschermingsorganisaties en de boomteeltsector ten einde een goede buffer tussen de Loonse en Drunense duinen duurzaam in stand te houden. Deze hoofdopgave overlapt met het werkgebied van het regionaal netwerk Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant (eerste schil in zijn directe omgeving). 2. boomteeltgebied Midden-Brabant, N65 en Helvoirtsbroek: ontwikkeling van de N65 als bijzondere laan waarlangs de boomteelt zich op zijn best presenteert en waarbij er een robuuste ecologische verbinding met het Helvoirtsbroek wordt gerealiseerd. Deze hoofdopgave raakt aan het werkgebied van de provinciale gebiedsopgave N65. 3. cultuurlandschap Meierij rondom Schijndel: herstel van landschappelijke en cultuurhistorische waarden en versterking van de belevingsmogelijkheden in samenhang met verbreding van de landbouw en nieuwe verdienmogelijkheden. De hoofdopgaven voor de derde schil de relatie met de omliggende steden zijn: 1. De Groene Delta ’s-Hertogenbosch: realisering van kanaalpark en ‘rondje west’ als verbinding tussen Het Groene Woud, de stad ’s-Hertogenbosch en het Rivierengebied van de Maas. 2. Bos- en landgoederengordel Vught: verbetering van de toegankelijkheid en doorkruisbaarheid van de landgoederen en aangrenzende beekdalen rond Vught. 3. Groene Mal Tilburg: verbeteren van de stad-landrelatie door impulsen in grondgebonden landbouw i.s.m. stadslandbouw, verbetering van de landschapskwaliteit en de belevingsmogelijkheden van het landschap. 4. Landelijk Strijp: realisering van een aantrekkelijke groene schakel met langzaam verkeersverbinding tussen Eindhoven en Oirschot. 5. Noordrand Eindhoven-Nieuwe Heide: transformatie van het huidige bosgebied naar een, vanuit de stad Eindhoven, goed bereikbaar en afwisselend bos- en wandelgebied van allure (referentie Dyrehave ten noorden van Kopenhagen). Bovenstaande opgaven zijn in dit uitvoeringsprogramma vertaald naar de zes thema’s en naar samenhangende opgaven voor zes deelgebieden. Met name met de zes thema’s komen de economische en sociale doelstellingen tot uitvoering.

5

2.3 Het Groene Woud principe

Het regionaal netwerk Het Groene Woud werkt aan het versterken van de waarden van de streek, zoals landschap, natuur, cultuurhistorie en leefbaarheid én aan stimulering van groene economie en ondernemerschap én aan het sluiten van de kringloop hiertussen. Sinds jaar en dag geldt het principe ‘de kip met de gouden eieren moet worden gevoed’ oftewel ‘wie profiteert investeert’ bij alle initiatieven en projecten die door het regionaal netwerk worden ondersteund en/of opgepakt. Er mag best geld worden verdiend met Het Groene Woud, maar dan mag ook worden verwacht dat wordt bijgedragen (geld, uren, natura) aan het in stand houden van ‘de bron’.

product – marktcombinaties

economie

waarden

participatie publiek

privaat

In Nationaal Landschap Het Groene Woud wordt getracht de kringloop te sluiten middels participatie. Participatie is daarbij het product van (participatie)Hulp, (participatie)Graad en (participatie)Wijze:

P=HxGx W

In dit uitvoeringsprogramma komen de opgaven en projecten voor behoud en versterking van waarden en voor stimulering van de economie terug in hoofdstuk 3, in deelgebieds- en thematische opgaven. In hoofdstuk 4 komt de uitwerking van participatie, het bevorderen van Hulp, Graad en Wijze, aan de orde.

6

3. Opgaven 2012-2016 3.1 Nieuwe aanpak natuur- en landschapswaarden 3.1.1. Algemeen: De realisering van natuur- en landschapswaarden is sinds het ontstaan van Het Groene Woud een kernopgave geweest. Er is inmiddels veel natuur aangekocht en ingericht. De realisering door overheidsgelden staat echter onder druk, de grondverwerving heeft enkele jaren stil gelegen als gevolg van Rijksbezuinigingen. In 2013 is duidelijk geworden dat provincie Noord-Brabant toch voor de gehele oorspronkelijke EHS gaat. Deze is opgesplitst in de rijks-EHS (met rijksmiddelen, de Europese ambities met Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water) en de provinciale-EHS. Voor realisatie van de provinciale EHS heeft de provincie een groenfonds ingesteld, dat operationeel zal zijn per 1-1-2014. Er kunnen dan projecten voor realisering van de EHS worden ingediend. Vooruitlopend daarop is op 8 november 2013 het bidbook EHS Het Groene Woud (Brabants Landschap, ZLTO), voor verwerving en inrichting natte natuurparels Mortelen en Scheeken, ondertekend. De streek is sinds enige jaren bezig met het ontwikkelen van innovatieve investeringsmogelijkheden voor natuur en landschap. Zo is de Streekrekening ‘Het Groene Woud’ ontwikkeld. Het is van belang voor de toekomst dat partijen met elkaar aan tafel zitten om nog meer innovatieve financierings-producten, nieuwe wegen om het Streekfonds te vullen, te ontwikkelen en te bezien of samenwerking tussen partijen kan bijdragen aan de doelstellingen van het Groene Woud. 3.1.2 Thematische opgaven Een goede samenwerking tussen overheden en eigenaren wordt steeds belangrijker. In deze paragraaf lichten we in hoofdlijn en de ambities toe die de Streekraad heeft bij de samenwerking met de verschillende sectoren en de wijze waarop de samenwerking inhoud krijgt. Met als doel te komen tot een bijdrage aan de realisering van natuur- en landschapsdoelen van Het Groene Woud, wijzen om per thema de kringloop van waarden en economie te sluiten: 1. Groen, blauw en het landschap. Het Groene woud is één van de 4 landelijke pilots in het kader van Deltaplan Landschap, waarbij groene en blauwe elementen aan het landschap worden toegevoegd, het landschap recreatief wordt ontsloten en een beheerorganisatie wordt gevormd. Er wordt naar nieuwe manieren gezocht om landschap te financieren met particuliere middelen (met in Het Groene Woud de Streekrekening als middel). Het project loopt tot 2015, waarna de beheerfase nog doorgaat tot 2029. In 2014 wordt de inrichting van het pilotgebied MoerenburgHeukelom voortgezet. Tevens wordt de in de pilot ontwikkelde methodiek in 2014 verbreed naar Het Groene Woud, specifiek in het gebied tussen ‘s-Hertogenbosch, Schijndel en Sint Michielsgestel. Realisatie van de (natte) EHS blijft een prioritair doel voor Het Groene Woud. Het provinciale groenfonds biedt kansen de draad in 2014 weer op te pakken. In de vorm van de driejarige uitvoering van het bidbook EHS Mortelen-Scheeken voor de verwerving en/of inrichting van 285 ha EHS voor een bedrag van 7,9 mln euro. Daarnaast worden de projecten voor het Helvoirtsbroek (verkenning) en buurtschap De Ruiting (ontwerp), als de verbinding van de Essche Stroom met de Maas, via het beekdal van de Broekleij, verder uitgewerkt (mede als onderdeel van ‘Landschap van Allure’ ’s-Hertogenbosch). Het Deltaprogramma Hoge Zandgronden (DHZ; Brabant-Limburg) is één van de zeven Nederlandse regio’s waar plannen/scenario’s worden opgesteld voor klimaatverandering in relatie tot watersystemen. In februari 2014 worden de regio’s geacht biedingen (plannen en maatregelen) in te dienen bij het Rijk om een beroep te doen op het Deltafonds. Waterschap Aa en Maas is trekker van DHZ. Om de maatregelen concreet en gebiedsgericht te maken wordt voorgesteld om eerst in een aantal pilotgebieden met een specifiek watersysteem aan de slag te gaan. Het Groene Woud zou zo’n pilotgebied kunnen zijn: karakteristiek bekensysteem uitmondend in het laagste deel van Brabant rondom ‘s-Hertogenbosch, unieke geomorfologie (leembossen), bestaand netwerk van betrokken partijen. En er is input vanuit het project ‘Klimaatadaptatie Het Groene Woud’, in 2011 voor twee deelgebieden uitgewerkt onder trekkerschap van Brabants Landschap. Ook worden in 2014 de voorverkenning voor het beekdal van de Dommel (van Eindhoven tot aan de Maas), een project landschappelijke inrichting N65 (i.s.m. de boomtelers) en een project voor behoud van het populierenlandschap opgepakt.

7

2. Cultuur(historie) en het landschap. Het Groene Woud kent naast natuurlijke ook grote cultuurhistorische waarden zoals bolle akkers, landgoederen en buitenplaatsen, religieus erfgoed en kloostercomplexen, industrieel erfgoed, verkavelingspatronen, de Kartuizers, en gebruiken. Zo vertegenwoordigen de landgoederen grote cultuurhistorische en natuur- en landschapswaarden en zijn zij één van de dragers voor de landschappelijke identiteit van Het Groene Woud. Tegelijkertijd is er vaak nog te weinig maatschappelijke aansluiting om deze identiteit ook uit te dragen en beleefbaar te maken. Om de landgoederen te kunnen behouden en meer maatschappelijk betrokken te maken is ontwikkeling nodig middels nieuwe economische dragers. Ten zuiden van ’s-Hertogenbosch ontwikkelt een aantal landgoedeigenaren, met Haanwijk als trekker, voorstellen ten behoeve van het behoud van natuur- en landschapswaarden van hun landgoed in samenhang met de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen. Deze voorstellen zijn onderdeel van de investeringsaanvraag die zij opstellen in samenwerking met ‘s-Hertogenbosch, voor het programma Landschappen van Allure (tweede tender). Ook ten westen van Vught, binnen het project Helvoirtsbroek, en bij Oisterwijk, binnen het project deltaplan landschap zijn landgoedinitiatieven. 3. Energie en het landschap. De ambitie is om meer in te zetten op de ontwikkeling van duurzame energie binnen Het Groene Woud op zo’n manier dat het de natuur- en landschapsdoelstellingen van de streek versterkt. Dit kunnen we bereiken door actieve (energieke) participatie van bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties en koppeling van verdienmodellen voor duurzame energie aan de kwaliteit van het landschap. We kiezen voor een vernieuwende aanpak, waarbij we werken via twee lijnen:

1. Vorming samenwerkende Lokale Energie Coöperaties in Het Groene Woud (LEC’s in HGW). Het betreft de ontwikkeling van lokale energie coöperaties voor consumenten in zes gemeenten. Het Streekhuis levert de projectleider aan gemeente Boxtel als opdrachtgever (het betreft een POP2 project) en stimuleert en faciliteert daarmee deze ontwikkeling door regionale samenwerking. Zo ontstaat meer vraag naar duurzame energie uit de eigen regio. Er wordt ingezet op besparing, bemiddeling en (gezamenlijke) productie van locale duurzame energie (zon, wind, bi.o.m.assa). De LEC’s versterken de regionale economie doordat de euro’s van de energierekening terug vloeien naar de regio. De revenuen worden geherinvesteerd in duurzame projecten en versterken de duurzaamheid en klimaatbestendigheid van de streek.

2. Realiseren bi.o.m.assaplein Groene Woud Hout. Het gaat om de ontwikkeling van een verdienmodel voor het landschap via een bi.o.m.assaplein (BMP). Dit houdt in dat een aantal gemeenten in Het Groene Woud in plaats van het composteren overgaat tot het verzamelen, bewerken en verhandelen van (snoei)hout. Er ontstaan een bi.o.m.assakringloop- én een financiële kringloop voor het landschap. Er wordt een verbinding gemaakt met cultuurhistorische projecten zoals ‘terugkeer van het populierenlandschap’. Het investeringsvoorstel BMP is in de eerste tender Landschappen van Allure (juni 2013) gehonoreerd (250.000 euro) en moet vóór 1-1-2017 in werking zijn.

4. Streekproducten en het landschap. De ambitie is het professioneel vermarkten van streekproducten en -diensten. De huidige initiatieven op het gebied van streekproducten stranden door de kleine schaal waarop ze zijn georganiseerd. Het in 2013 voorbereidde initiatief Brabants Buiten voor de drie Landschappen van Allure is gestrand, als gevolg van een faillissement van één van de partners. Daarentegen zijn in 2013 wel diverse prille initiatieven ontstaan op het gebied van stadslandbouw en (buurt) moestuinen, die zich in 2014 zullen door ontwikkelen. Tevens vindt afstemming plaats met het project ‘Jan en Alleman’ binnen de Groene Corridor Eindhoven, waarin de ontwikkeling van een webwinkel (merchandising en verkoop van streekproducten) is opgepakt. 5. Gezondheid, welzijn, leefbaarheid en het landschap. Het thema gezondheid was in 2013 ‘hot’. Drie HAS studenten hebben onderzoek gedaan naar streekontwikkeling en gezondheid. Hoe kan het thema gezondheid hoger op de agenda komen en meer bewust worden meegenomen in provinciaal beleid en het gebiedsgericht werken. De aanbevelingen worden overgenomen in de ondersteuning van projectinitiatieven uit de streek en in de beoordeling van projecten in de Projecten Advies Commissie (PAC) van het regionaal netwerk.

8

Ook in Het Groene Woud nemen de vergrijzing en de vraag naar zorg toe. Ouderen willen langer thuis blijven wonen. We beseffen steeds meer dat een groene omgeving ziekten voorkomt en geneest. Er zijn in en rondom Het Groene Woud van oudsher grote zorginstellingen aanwezig, die voor hun cliënten op zoek zijn naar passende dagbesteding en soms ook naar locaties waar cliënten ‘gewoon onder de mensen’ kunnen wonen. Vrijkomende agrarische of andere gebouwen zouden hierin wellicht een rol kunnen vervullen. En cliënten kunnen bijdragen in het landschapsonderhoud (bijv. stichting Schone Paden en de werkgroep populierenteelt ontwikkelen ideeën in deze richting). Initiatieven op het terrein van zorg worden door het Streekhuis, vanuit het interreg-project Rural Alliances, ondersteund. Het betreft onder ander de zorgcoöperatie Oisterwijk, in oprichting. En in opdracht van het Streekhuis, gefinancierd vanuit het provinciale uitvoeringsprogramma Leefbaarheid, worden minimaal 3 business-cases voor zorginitiatieven ontwikkeld (oplevering 2014). In 2013 heeft het Streekhuis het initiatief genomen om een regionale Leefbaarheidsagenda op te stellen. Doel was om overzicht en inzicht te krijgen in hetgeen er op het terrein van zorg, welzijn en leefbaarheid leeft, om netwerken te verbinden en om een projectenstroom op gang te brengen. De agenda wordt in februari 2014 opgeleverd. Tegelijkertijd gaf het Streekhuis uitvoering aan het programma Burger aan Zet, vanuit de middelen Duurzame Driehoek, waarbij lokale initiatieven van actief burgerschap werden ondersteund. Een student van de Radboud Universiteit is in het kader van Burger aan Zet afgestudeerd op een onderzoek naar actief burgerschap in Het Groene Woud: hoe groepen actieve burgers te faciliteren en de rol van de overheden daarbij. 6. Vrije tijd en het landschap. In 2013 heeft de provincie beleid voor vrijetijdseconomie vastgesteld, gericht op stimulering van nieuwe crossovers tussen de top (Efteling, van Goch, Brabant Culturele Hoofdstad) en de basis (verblijf, routes). De recreatieve motor van Het Groene Woud heeft tot doel een nieuwe, structurele samenwerkingsvorm/businessunit binnen de (verschillende branches van de) vrijetijdssector op te zetten. Op zo’n wijze dat bovenstaande doelen op een duurzame wijze ingebed worden en dat tevens financiële middelen gegenereerd worden vanuit de vrijetijdssector als verdienmodel voor investeringen in nieuwe recreatieprojecten, in versterking van het landschap en in promotie & marketing. De bezoekerscentra en natuurpoorten in Het Groene Woud hebben hierin een belangrijke taak als ambassadeur en gastheer. Als gevolg van het ontbreken van een leadpartner/penvoerder is het beoogde project Bomen, bomen en nog eens bomen in 2013 niet ingediend kunnen worden voor Landschappen van Allure. Het Groene Woud wilde het centrum worden voor beleving, productie, innovatie en kennis over bomen in al zijn facetten. Wil je iets weten over bomen of bomen beleven, dan moet je in Het Groene Woud zijn, dé etalage van bomen en boomteelt en van boom- en houtproducten; de ambities zijn vastgelegd in het bomenmanifest.De resterende partners van het bomeninitiatief zijn in gesprek geraakt met de Efteling, om een nieuw regionaal vrijetijdsproduct rondom de boom, als kenmerkend icoon van Het Groene Woud, te ontwikkelen. Getracht wordt deze nieuwe cross-over in 2014 tot een concreet project te ontwikkelen. In het pilotgebied Moerenburg-Heukelom is het lokale burgerinitiatief ‘Duurzaamheidsvallei’ in ontwikkeling. Dit initiatief heeft tot doel voor deze stad-land-overgang duurzame recreatie te ontwikkelen, ecologisch beheer op te zetten, een educatief programma te ontwikkelen, duurzame energie op te wekken en streekproducten te promoten. Met alle inwoners, ondernemers en organisaties in dit gebied wordt samenwerking gezocht. Door deze opzet draagt dit initiatief bij aan vier van de zes thematische opgaven in Het Groene Woud.

9

In 2014 zijn de volgende thematische opgaven aan de orde: Instrument/faciliteit

Doel

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

Groen, blauw en landschap

Versterking en beleefbaar maken van groen en blauw

1. Deltaplan Landschap

Streekhuis

Tilburg, Oisterwijk, ‘s-Hertogenbosch, Schijndel, Sint Michielsgestel, Brabants Landschap, ZLTO, DLG, particulieren

Uitvoering

Min I&M, Streekfonds

Moerenburg-Heukolom ingericht, beheerorganisatie in werking, uitrol HGW ten zuiden ‘s-Hertogenbosch

2. Bidbook EHS

Brabants Landschap

ZLTO, grondeigenaren

Uitvoering

Provinciaal groenfonds

Verwerving, grondruil en inrichting EHS Mortelen-Scheeken

3. populierenlandschap

Populieren- coöperatie

Gemeenten, waterschap, grondeigenaren, hout- verwerkende industrie

Ontwerp

Streekhuis

Indieningsgereed projectvoorstel

4. inpassing N65

provincie

Gemeenten, waterschap, boomtelers

Ontwerp

Gebiedsopgave N65

Indieningsgereed project

5. Helvoirtsbroek

DLG, i.o.v. Streekhuis

Vught, Haaren, TBO’s, grondeigenaren, ZLTO, recreatiebedrijven, WS, landgoederen, provincie

Verkenning

Uren PO provincie-DLG

Formuleren gezamenlijke ambities in een uitvoeringsproject

6. Dommeldal


Gemeenten, waterschap, TBO’s, grondeigenaren

Voorverkenning


Verkennen animo voor een project en gezamenlijke visie

Klimaat en watersysteem

1. DHZ

Waterschap

Provincie, TBO’s, grondeigenaren

Pilot

DHZ

Integrale uitwerking maatregelen voor 1 of 2 deelgebieden bijv. klimaatadaptatie

Versterking en beleefbaar maken cultuur(historie)

1. Erfgoed en Ruimte

Erfgoed Brabant

Monumentenhuis, ARK provincie, BHIC, UvT, st Brabantse Bronnen, kadaster, Limburgs genootschap

Ontwerp

Streekhuis

Projectaanvraag Interreg ingediend

Cultuur(historie) en landschap

10

Instrument/faciliteit

Energie en landschap

Streekproducten en landschap

Gezondheid en landschap

Doel

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

2. Landgoederen rondom Vught

Haanwijk

PBG, landgoederen

Ontwerp

Landschap van Allure

Onderdeel LvA project ‘s-Hertogenbosch

3. Landkunst

Werkgroep Landkunst

Onderwijs, gemeenten, BKKC, particulieren

Uitvoering

Eurolandart

Geplande activiteiten gerealiseerd

1. Vorming samenwerkende lokale energie coöperaties in HGW

Boxtel

Rabobank, burgers en bedrijven, Schijndel, Oisterwijk, Sint Oedenrode, Vught, Heusden, Avans, Helicon, Woningbouwcorporaties

Uitvoering

POP2

Coöperaties operationeel, herinvestering deel revenuen in duurzame projecten

2. Bi.o.m.assaplein

Boxtel

Gemeenten, TBO’s

Uitvoering


BMP operationeel, herinvestering van revenuen van BMP in duurzame projecten

1. Stadslandbouw en streekmarkt

particulier

Diverse bedrijven, ‘s-Hertogenbosch, Tilburg

Ontwerp


Onderdeel LvA projecten ‘s-Hertogenbosch en Tilburg

2. (buurt)moestuinen

particulier

Diverse lokale burgerinitiatieven, scholen

Uitvoering

Uitvoerings- programma leefbaarheid, Streekfonds

Projecten beschikt en in uitvoering

3. Klompenproject

particulier

Gemeenten, ondernemers

Ontwerp

Streekhuis

Business-case

Koppelen van woon- en zorgopgave in HGW

1. Innovaties in zorg en wonen

FARO

St Zet, PON, Helicon, prov. gezondheidsraad, KvK

Uitvoering

Uitvoerings- programma leefbaarheid

Business-modellen voor drie zorginitiatieven

Dagbesteding en landschapsonderhoud

2. Schone Paden

St Schone Paden

Gemeenten, zorginstellingen

Uitvoering

Rural Alliances

Organiseren vraag en aanbod beheer

Koppelen recreatie, zorg en landschap

3. Hooge Heide

‘s-Hertogenbosch

Zorginstellingen, grondeigenaren

Uitvoering

Rural Alliances

Openstelling zorginstellingen voor recreanten, beheer natuur door cliënten

Koppeling van verdienmodellen voor duurzame energie - verbetering kwaliteit landschap

Bevorderen afzet streekproducten en organiseren logistiek

11


Doel

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

Vrije tijd en landschap

Stimuleren vrijetijdseconomie, nieuw verdienmodel

1. Professionaliseren gastheerschap bezoekerscentra en natuurpoorten

Bezoekers- centra

gemeenten, provincie

Uitvoering

Streekhuis, bezoekerscentra

Training en intervisie personeel

2. Bomen en vrijetijds economie

Efteling?

Wereldboom, Proboom, Fit Outdoor, Oisterwijk 800, populierencoöperatie

Ontwerp

VTE

Opzetten vrijetijdsproduct bijv. de boom als icoon HGW

3. Duurzaamheidsvallei

St Duurzaamheidsvallei i.o

Tilburg, Oisterwijk, waterschap, particulieren, ZLTO-afdeling

Ontwerp

Streekhuis

Opstellen uitvoeringsgereed projectvoorstel

12

3.2 Realisering topprojecten

In de ontwikkelingsvisie ‘Versterking door samenwerking in het Groene Woud’ heeft de Streekraad aangegeven dat zij de realisering van enkele topprojecten van groot belang vindt voor de verdere ontwikkeling van Het Groene Woud. Topprojecten hebben een uitstraling op het hele Groene Woud en wellicht zelfs op de hele provincie of daarbuiten. Realisering van deze projecten heeft een vliegwieleffect op de realisering van andere projecten. Het provinciale programma Landschappen van Allure sluit goed aan bij deze doelstellingen. Dit programma speelt daarom een belangrijke rol bij de realisering en cofinanciering van de topprojecten. De Streekraad heeft vier deelgebieden benoemd waar zij tot de ontwikkeling van topprojecten (allure) wil komen. De deelgebieden betreffen de drie stad-landverbindingen (de verbinding van ‘s-Hertogenbosch, Tilburg en Eindhoven met Het Groene Woud) en het hart van Het Groene Woud (omgeving Kampina, Scheeken, Geelders en Mortelen). Deze opgaven lichten wij toe in paragraaf 3.3.

3.3 structurele samenwerking op deelgebiedniveau 3.3.1 Algemeen Voor een succesvolle samenwerking gericht op uitvoering vinden wij het van belang dat partijen een directe binding hebben met het gebied en de opgaven. Wij vinden het daarom van belang dat de uitvoering plaatsvindt in een beperkt aantal deelgebieden met een samenhangende ambitie. Binnen deze gebieden kunnen partijen werken vanuit een ambitie op hoofdlijnen, zodat er flexibiliteit is in projecten en middelen. De Streekraad wil daarbij aansturen op goede prestatieafspraken en aandacht voor draagvlak. De wijze waarop de samenwerking in de deelgebieden vorm krijgt, kan per deelgebied verschillen. De Streekraad stelt, in vervolg op de werkgroep ‘bestuurlijke vernieuwing’ (zie hoofdstuk 4.1), een notitie op over de wijze van samenwerken ten behoeve van de uitvoering. Aan de hand van deze notitie kunnen de verschillende deelgebieden met een voor hun passend voorstel komen over de wijze waarop zij de uitvoering ter hand nemen in relatie tot rol en taken van de Streekraad. De deelgebieden zijn zo gekozen dat er sprake is van een samenhangende ambitie; ze komen overeen met de hoofdopgaven uit de ontwikkelingsvisie. 3.3.2 Samenwerking in de deelgebieden 1.Stad-landverbinding Tilburg-HGW: uitvoering van de gebiedsopgave Groene mal Tilburg zoals beschreven in de ontwikkelingsvisie voor HGW. Dit betekent het verbeteren van de relatie stad-land, impulsen voor grondgebonden landbouw, verbetering landschapskwaliteit en belevingsmogelijkheden landschap en de realisering van een aantrekkelijke groene allee met een langzaamverkeersverbinding tussen Tilburg en HGW. De stad-landverbinding Tilburg-HGW is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. Het in 2013 ontwikkelde project Nieuwe Heerlijkheid (Tilburg, Udenhout, Berkel-Enschot) is niet gehonoreerd in de eerste tender Landschappen van Allure. Voor de tweede tender (januari 2014) wordt het project Vorstelijk Landschap (rondom abdij Koningshoeve) voorbereid. 2. Stad-landverbinding ‘s-Hertogenbosch-HGW: uitvoering van de opgaven voor de Groene Delta mbt het rondje oost (realisering van kanaalpark met Rosmalense Aa, herstel Oude Aa en herinrichting Dungense Polder tot onderdeel van het Bossche Broek, moestuin en theater van de stad), uitvoering van de opgave Bos- en landgoederengordel Vught (nieuwe economische dragers voor landgoederen in samenhang met verbetering van de toegankelijkheid) en de opgaven voor de project Essche Stroom (opheffen knelpunten, herinrichten beekdal gericht op meer ruimte voor water, natuur en recreatief medegebruik) en het Helvoirtsbroek (realiseren robuuste verbinding). De stad-landverbinding ‘s-Hertogenbosch-HGW is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. Het in 2013 ontwikkelde project Harba Lorifa (‘s-Hertogenbosch, Vught) is niet gehonoreerd in de eerste tender Landschappen van Allure. Voor de tweede tender wordt het project Bossche Buitens (‘s-Hertogenbosch, Vught, Sint Michielsgestel, Schijndel) voorbereid. 3. Stad-landverbinding Eindhoven-HGW: uitvoering van de gebiedsopgave Landelijke Strijp (realisering van een aantrekkelijke groene schakel met langzaam verkeersverbinding Eindhoven-HGW) en de opgave Noordrand Eindhoven-Nieuwe Heide (Bos- en wandelgebied met allure voor Eindhoven) zoals beschreven in de ontwikkelingsvisie. De stad-landverbinding Eindhoven-HGW is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. De Groene Corridor, het deeltraject Oirschot van de langzaam verkeersverbinding is in de eerste tender Landschappen van Allure gehonoreerd (4,5 miljoen euro). De verbinding van Eindhoven met HGW via Nieuwe Heide is nog niet opgepakt (waarschijnlijk ook nog niet in 2014).

13

4. Het hart van HGW: uitvoering van de gebiedsopgaven voor het gebied Mortelen-Scheeken-Geelders, inclusief het Dommeldal: als uniek cultuur- en natuurlandschap op de kaart zetten, slechten van barrières zoals de spoorlijn, beleefbaarheid van het gebied vergroten door uitbreiding van routes en voorzieningen, verbinden van de Mortelen-Scheeken met Kampina en Geelders. Het hart van het Groene Woud is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. Het Kloppend Hart is in de eerste tender Landschappen van Allure gehonoreerd (9,8 miljoen euro). 5. Cultuurlandschap Schijndel-Meierij: uitvoering van de gebiedsopgave uit de ontwikkelingsvisie ‘Cultuurlandschap Meierij rondom Schijndel’: herstel van het oude ontginningslandschap en cultuurhistorische waarden, herstel van de dynamiek van het Aa-dal en vergroten van de belevingsmogelijkheden in samenhang met verbreding van de landbouw en nieuwe verdienmodellen. In jonge ontginningsgebieden verbetering van de karakteristieke beplantings- en laanstructuren en ontwikkelingsmogelijkheden populierenteelt. Het project Dynamisch beekdal Aa in Sint Michielsgestel is al in de uitvoeringsfase onder regie van waterschap Aa en Maas en begeleid vanuit het regionaal netwerk 5*regio Brabant Noordoost. 6. Gebiedsopgave N65: De ambitie uit de ontwikkelingsvisie is ontwikkeling van de N65 als bijzondere laan, waarlangs de boomteelt zich op zijn best presenteert en realisering van de robuuste verbindingen natte natuurparel Helvoirtsbroek en Leemkuilen-Oisterwijkse Vennen. De N65 is in de Structuurvisie Ruimte van de provincie aangewezen als aparte gebiedsopgave, als aanvulling op de gebiedsopgave Het Groene Woud. Dit betekent dat de uitwerking van de doelstellingen voor de N65-boomteeltgebied-Helvoirtsbroek, zoals verwoord in de ontwikkelingsvisie, worden meegenomen in de gebiedsopgave voor de N65. Deze gebiedsopgave pakt de provincie samen met betrokken partijen op (o.a. RWS, gemeenten en belangenorganisaties). De ontwikkeling en uitvoering van het Helvoirtsbroek zelf, vindt plaats binnen de opgave voor het thema Groen, blauw en landschap.

14

In 2014 zijn de volgende deelgebiedsopgaven aan de orde: Deelgebied

Doel

Projecten

Stad-landverbinding Tilburg - HGW

Stevige verankering stedelijk gebied Tilburg en Oisterwijk met HGW

Vorstelijk Landschap met deelprojecten:

Stad-landverbinding ‘s-Hertogenbosch HGW

Stevige verankering stedelijk gebied DB, Vught en Rosmalen met HGW

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014 Indienen tweede tender januari 2014

1. Doorbreken barrières

Tilburg

RWS, particulieren

Ontwerp


Aanlegsteiger, pontje, aanplant

2. Grondruil

DLG

Abdij, deltaplan grondeigenaren,

Ontwerp


Aankoop 18 ha, ruil 40 ha

3. Slowfood

Abdij

Geitenhouder, melkveehouder, Diamantgroep

Ontwerp


Ambachtelijke streekproducten

4. Leisurelanes

Tilburg

Oisterwijk, abdij Koningshoeve, particulieren, Brabants Landschap

Ontwerp


Vergroten toegankelijkheid voor (sportieve) bezoekers

5. Rendierhoeve

Abdij

Diamantgroep, particulieren

Ontwerp


Herstel en openstelling vml klooster

6. Kunst

Tilburg

Fontys, Oisterwijk, waterschap

Ontwerp


Beleven historie

Bossche Buitens met deelprojecten:

Indienen tweede tender januari 2014

1. De Groene Woud Reus

IJzeren man bijv.

Vught, provincie, st. Groene Vesting, IVN

Ontwerp

Nog te organiseren

Realisatie boomkronenpad bij IJzeren Man, inrichting en beheer omliggende natuur

2. Museaal landschapspark Out Herlaer

Brabants Landschap

Landgoederen, BPG gemeenten, musea Hertogboeren, waterschap, theehuis, IVN, HAS

Ontwerp

Nog te organiseren

Aankoop en inrichting 30 ha, parkje Haanwijk, educatie

3. De kwebben van Den Dungen

St Oude Aa-dal

‘s-Hertogenbosch Sint Michielsgestel, BL, waterschap, particulieren

Ontwerp

Nog te organiseren

Herstel Aa en kwebben, EVZ, beleving

15

Deelgebied

Stad-landverbinding Eindhoven - HGW

Doel

Stevige verankering stedelijk gebied Eindhoven en Oirschot met HGW

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

4. Stadsboerderij Eyghentijds

‘s-Hertogenbosch, Jofrahoeve

‘s-Hertogenbosch, Cello, onderwijs, BKKC, ZLTO, bewoners, Hertogboeren

Ontwerp

Nog te organiseren

Realiseren stadsboerderij

5. Buurtschap kleurt het landschap

St. buurtschap De Ruiting

Gemeente, provincie, waterschap, BL, landgoed, KNHM, HAS

Ontwerp

Nog te organiseren

Herinrichting beekdal Broekleij, recreatieve voorzieningen, streekproducten

6. Landgoed Denneboom

Eigenaar

Gemeente, provincie, TBO’s, onderwijs, heemkunde, BPG, monumentenhuis

Ontwerp

Nog te organiseren

Herstel landgoed, verblijf, energie

7. Essche Stroom

Dommel

Gemeenten, grondeigenaren, landgoederen,

Uitvoering

Tweede bestuursovereenkomst Water

Hermeandering, waterbodemsanering,

1. Corridor

Eindhoven

Oirschot, Defensie, Brabants Landschap

Uitvoering


Inrichting

2. Brug Wilhelminakanaal

Oirschot

RWS, provincie

Uitvoering


Realiseren brug

4. Jan en Alleman

Blueconomy

Eindhoven, Oirschot, producenten streekproducten/-diensten

Ontwerp en uitvoering


Webshop ontwikkelen en operationaliseren

Groene Corridor met deelprojecten:

16

Deelgebied

Doel

Projecten

Kern van het HGW

Versterking, ontsnippering en ontsluiting van het natuurhart

Kloppend Hart met deelprojecten:

Cultuurlandschap Schijndel-Meierij

N65 - Greenpoort

Versterking van het cultuurhistorische populierenlandschap

Landschappelijke inpassing N65 en versterking boomteelt

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

1. Scheeken-Mortelen (met tien projecten)

Boxtel

Brabants Landschap, Best, particulieren, ZLTO, Prorail, Lennisheuvel, VVV, st Brabantse Boerderij, SPPiLL

Uitvoering


Introductie edelhert in kern, reanimatie verloren erfgoed, verbindend groen, de Vleut, Liempde gastvrij hart, ecoduct spoor

2. Dommeldal (met vier projecten)

Sint Oedenrode

Particulieren, VVV, Brabants Landschap, Boxtel, Dommel

Uitvoering


Hulsthoeve, duizendjarig woud, groot Duifhuis, faunapassages, Stapelen

1. Dynamisch beekdal Aa

Waterschap Aa en Maas

Sint Michielsgestel, particulieren

Uitvoering

Tweede bestuursakkoord water

2. Herstel en beheer populierenlandschap

Populieren- coöperatie

Grondeigenaren, gemeenten

Ontwerp

Streekhuis

Indieningsgereed project

1. Ontsnippering Helvoirts Broek (ecopassage)

Provincie

Waterschap Dommel, Haaren, grondeigenaren

Ontwerp

Gebiedsopgave

Ontwerpen eco- en fietspassage

2. Landschappelijke inpassing

Provincie

Gemeenten, ZLTO, boomkwekers

Ontwerp

Gebiedsopgave

Inpassing en boomteelt

3. Ontsnippering Leemkuilen – Oisterwijkse Vennen

Brabants Landschap

Oisterwijk, ZLTO, grondeigenaren

Ontwerp

Gebiedsopgave

Ecologische verbinding LDD-HGW

17

4. Structuurversterkende opgaven In voorgaande hoofdstukken is ingegaan op de visie en de uitvoeringsstrategieën voor Het Groene Woud en zijn de hoofdopgaven en deelprogramma’s benoemd. Voor de uitvoering van de opgaven voor behoud en versterking van waarden en voor stimulering van de economie zijn structuurversterkende maatregelen cq middelen en instrumenten nodig. Om de kringloop tussen waarden en economie door middel van Participatie maximaal te sluiten, wordt inzet gepleegd op het bevorderen van participatie-Hulp, -Graad, en -Wijze.

4.1 Uitvoering opgaven

Om dit uitvoeringsprogramma te realiseren zijn diverse middelen nodig: Geld Voor de uitvoering, voorbereiding en facilitering van projecten is geld nodig: - Projectcontracten (projectgeld) Geld voor uitvoering wordt per project/deelprogramma gezocht en gefinancierd en vastgelegd in projectcontracten en beschikkingen. Het Streekhuis ontwikkelt daartoe (internationale) programma’s en projecten, in samenwerking met partners in de streek. Ook wordt bij elk initiatief getracht nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen, als cofinanciering van het project en om de kringloop tussen waarden en economie te sluiten. - Samenwerkingsovereenkomst (procesgeld) De facilitering van het uitvoeringsprogramma wordt door de gezamenlijke partners gefinancierd en bemenst op basis van de begroting in hoofdstuk 6. Middels de samenwerkingsovereenkomst tussen provincie en streek zijn de afspraken over het procesgeld cq de exploitatie stichting Streekhuis voor vier jaar (2012-2016) vastgelegd. In de jaarlijks op te stellen begroting en werkplan geeft de stichting Streekhuis de inzet van de exploitatiemiddelen (€ 430.000,- en 3 fte) weer. Begroting en werkplan 2014 zijn bijgevoegd als bijlagen 1 en 2.

provinciaal beleid

ontwikkelingsstrategie Streekraad

(investeringsdomeinen) Agenda van Brabant

ontwikkelingsvisie

uitvoeringsprogramma

samenwerkingsovereenkomst

capaciteit (uren)

procesgeld (exploitatie Streekhuis)

instrumentontwikkeling

grondbank ontwikkelingsplanologie innovatieve financiering kennis

subsidie

projectcontracten

lening, garantstelling

beleidsruimte

verdienmodel

Landschappen van Allure gebiedsopgaven Europese programma’s streekrekening (investerings)fondsen 2018BCH Erfgoedcomplexen

18

Capaciteit Om het werk gedaan te krijgen is capaciteit/uren nodig. Voor uitvoering van dit uitvoeringsprogramma is de inzet nodig van 4,5 fte structureel en (voor uitwerking zie hoofdstuk 5.2): - 1,5 fte provincie: directeur Streekhuis (0,75 fte) en alliantiemakelaar (0,75 fte), die verbindingen leggen ten behoeve van de voorbereiding van de uitvoering; - 1,5 fte ingehuurd: ondersteunende functies voor administratie (0,5 fte), communicatie (o,5 fte) en secretariaat en acquisitie van Streekfonds en Coöperatie (0,5 fte); - 1,5 fte streek: medewerkers van partners, die in regionale projecten (uit dit uitvoeringsprogramma) werken, themawerkgroepen trekken (zie hoofdstuk 3.1), deelgebiedsopgaven begeleiden (hoofdstuk 3.3) of (tijdelijke) werkgroepen bemensen om nieuwe uitvoeringsinstrumenten te ontwikkelen (hoofdstuk 4.3). Daarnaast zijn diverse uitvoerend projectleiders werkzaam op projectbasis (door partners aangesteld of op projectbasis gefinancierd). De reguliere inzet van partners bij de uitvoering van projecten (bijv. de inzet van gemeentelijke capaciteit voor (uitnodigings)planologie of de inzet van de ZLTO naar hun leden) komt ten laste van betreffende partner zelf. Grond In veel projecten gericht op verbetering van de fysieke leefomgeving is het kunnen beschikken over ruilgrond van doorslaggevend belang. De ruilgrond waarover de provincie en BBL in Het Groene Woud nog beschikken, wil de Streekraad graag kunnen inzetten waar die het snelst het meeste rendement oplevert. Snel kunnen handelen is daarbij een vereiste. Het hiervoor met de provincie overeengekomen bidbook EHS Het Groene Woud (Mortelen, Scheeken) komt vanaf 2014 tot uitvoering. Andere te ontwikkelen plannen en projecten ter realisering van de EHS (bijv. Helvoirtsbroek) zullen worden ingediend bij het door PS ingestelde provinciale Groenfonds, dat vanaf 1-1-2014 operationeel is. Beleidsruimte De provinciale structuurvisie bevat een Handreiking verbetering landschapskwaliteit en het provinciale koersdocument wil de streek meer ruimte geven om zelf verantwoordelijkheid voor de eigen leefomgeving te kunnen nemen. Experimenteren met een nieuw instrument, met een andere manier van omgaan met initiatiefnemers aan het loket: niet langer de focus op regels, maar de focus op de meerwaarde van het initiatief voor de eigen omgeving (landschap en leefbaarheid). De provincie heeft hiervoor in 2012 de meerwaardetoets ontwikkeld. Deze is in 2013 op drie initiatieven in Noord-Brabant toegepast, onder andere bij De Logt in Oisterwijk. Daar waar nodig zal vanuit Het Groene Woud een meerwaardecase worden geïnitieerd en begeleid. Kennis In (het netwerk van) Het Groene Woud is zeer veel kennis aanwezig. Het is een bijna onuitputtelijke bron van deskundigheid en ervaring, bij ondernemers, bewoners, kennisinstituten, publieke en maatschappelijke organisaties en onderwijsinstellingen. Kunst is de kennis op het juiste moment te ontsluiten. Kennisvragers en kennishebbers moeten daarvoor met elkaar in contact worden gebracht. Crowdsourcing wordt meegenomen in het vervolgtraject Streekplein, Burger aan Zet en Leefbaarheidsagenda (hoofdstuk 4.2). Ook worden kennis en onderwijsinstellingen bijeen gebracht via netwerkbijeenkomsten, deelgebiedsopgaven, (thematische) werkgroepen en achterbanbijeenkomsten. Daarnaast is het van belang de uitvoeringsprogramma’s en projecten van onze partners in het netwerk te kennen en met hen uit te wisselen en waar mogelijk samen te werken en elkaar te versterken.

4.2 Bevorderen Participatie: P = H x G x W 4.2.1 Participatie-Hulp Het Groene Woud is een regio waarin bestuurlijke en maatschappelijke partners elkaar al langere tijd weten te vinden. Dit heeft er onder andere toe geleid dat het gebied partner is van diverse (Europese) samenwerkingsprojecten, dat er in de streek een aantal innovatieve ideeën en projecten (bijvoorbeeld de Streekrekening, het Deltaplan voor het Landschap) tot stand is gekomen en dat het gebied is benoemd tot ‘Nationaal Landschap’. De Streekraad wil deze kernkwaliteit niet alleen koesteren, maar vooral verder uitbouwen en heeft de ontwikkelingsvisie 2011-2025 voor Het Groene Woud om die reden de titel ‘Versterking door samenwerking’ gegeven. Het verder versterken van de samenwerkingscultuur moet ervoor zorgen dat de regio zich ook in de toekomst verder kan blijven versterken.

19

In 2013 zijn Streekhuis, Streekfonds en Coöperatie Het Groene Woud intensiever gaan samenwerken. Doelstellingen en taken overlappen elkaar (groten)deels. Uitgesproken is gezamenlijk te streven naar een drie-eenheid (zelf-organiserend netwerk) met één taal en één boodschap, waarbinnen elk zijn eigen rol vervult en een bijdrage levert passend in het totaal. Bestuurlijk hebben het Streekfonds en de Coöperatie een vertegenwoordiger in het AB van het Streekhuis. In 2013 heeft de samenwerking al vorm gekregen in het gezamenlijk aanstellen van een communicatieconsortium en stuurgroep communicatie, uitbrengen van het jaarverslag en het magazine Beleef! en de invulling van de jaarlijkse themadag. Door het Streekhuis wordt de ondersteuning voor het Streekfonds en de Coöperatie geleverd. In 2014 wordt nog meer samengewerkt, waar dat maar kan. In 2013 is, uit de Streekraad, een werkgroep ‘bestuurlijke vernieuwing’ aan de slag gegaan. Opdracht was om de gevolgen voor verantwoordelijkheden en organisatie van de ‘verzelfstandiging’ per 1 juli 2012, in beeld te brengen en voorstellen voor verbetering en verduidelijking te doen. Op 28 november 2013 heeft de Streekraad ingestemd met het voorstel: - 1 groot netwerk/community met dire uitvoeringsorganisaties (Streekhuis, Streekfonds, Coöperatie); het gaat om ideeën en ambassadeurschap; - Stichting Streekhuis heeft een AB, bestaande uit alle betalende partners, een DB en medewerkers; het gaat om uitvoering, projectontwikkeling en facilitering. Het nieuwe AB start op 31 januari 2014. In 2014 zal de inzet door de partners (euro’s en uren) nader worden vastgelegd (reglement) en gerealiseerd. Dit uitvoeringsprogramma ‘bedient’ de samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie en het Regionaal Netwerk Het Groene Woud. Daarin hebben de partners, het Streekhuis en de Provincie hun inbreng/rol: - de partners vervullen de rol van projecttrekker in de uitvoeringsprojecten, daarnaast hebben de partners een adviserende rol via de Streekraad; - het Streekhuis is met name actief in de voorbereiding van nieuwe programma’s en projecten, soms heeft het Streekhuis een coördinerende rol in de uitvoering (namens een aantal partners in de streek) en het Streekhuis bewaakt de voortgang van de uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst; - de provincie faciliteert het Regionale Netwerk met geld, kennis en menskracht. Het Groene Woud vertoont overlap met andere provinciale Regionale Netwerken, die ook een samenwerkingsovereenkomst met de Provincie hebben: Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant, 5*regio Noordoost Brabant en Huis van de Brabantse Kempen. Met hen wordt waar mogelijk en nuttig samengewerkt (dan wel afgesproken wie welk initiatief begeleidt). Ook wordt afstemming gezocht op basis van de uitvoerings-programma’s. Bijvoorbeeld: Rural Alliances met Huis van de Brabantse Kempen, Landschap van allure Proef de Stilte met Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant en Helvoirtsbroek met 5*regio Noordoost Brabant. 4.2.2 Participatie-Graad Overheden en ondernemers hebben elkaar al goed gevonden in Het Groene Woud. Wat betreft vergroting van de participatie en betrokkenheid van de beide andere O’s, omgeving/burgers en onderwijs, maar ook voor wat betreft grote ondernemingen/multinationals, is dit nog minder het geval. De netwerken beginnen elkaar beter te vinden, nieuwe vormen van samenwerking ontstaan. Sinds 2011 richt de Streekraad zich in zijn communicatieplan expliciet op burgeren ondernemersparticipatie (‘communitybuilding’ oftewel interne branding). Bewoners en bedrijven informeren over hun regio, kweken van trots, aan de hand van natuur&landschap, wandelen/fietsen/bewegen en streekproducten&diensten. En als resultante daarvan meer betrokkenheid en inzet bij de ontwikkeling en financiering van nieuwe ideeën ter verbinding van stad en land en economie en landschap. De kernboodschap is: ‘Het Groene Woud. Onze streek. Om samen te ontdekken, van te genieten en om samen voor te zorgen’. Om diezelfde reden is Het Groene Woud sinds 2011 partner in het Interreg project ‘Rural Alliances’, waarin de DOE-democratie, behoud en versterking van de leefbaarheid door ‘samen’werkzaamheid centraal staat. Bevorderen van actieve gemeenschappen die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leefomgeving. Tegelijkertijd werkend aan de keerzijde van die medaille: het loslaten en (beleids)ruimte geven door de overheden. Dit leidt tot een verschuiving van burgerparticipatie (overheidsinitiatief in samenspraak met burgers) naar overheidsparticipatie (burgerinitiatief in samenspraak met de overheid). Dit alles geheel conform de nieuwe provinciale koers ‘Transitie van Stad en Platteland’, die Het Groene Woud van harte ondersteunt en mee wil realiseren.

20

In 2013 was de opbrengst voor het Streekfonds circa € 145.000,- ter medefinanciering van initiatieven uit de streek die bijdragen aan de doelen voor Het Groene Woud. Ondernemers kunnen lid worden van de Coöperatie en mogen dan Het Groene Woud logo voeren, mits zij wat terug doen voor hun omgeving. De Coöperatie wordt ondersteund door het Streekhuis. Op zijn beurt draagt de Coöperatie bij aan Het Groene Woud, met name in natura (uren, gastvrijheid, ambassadeurschap, advertenties magazine Beleef!, beheer mobiele stand). Nagedacht wordt hoe de Coöperatie een professionaliseringsslag kan maken, hoe ondernemersparticipatie kan worden bevorderd en hoe meer ondernemers kunnen worden verleid tot het openen van een Streekrekening. In 2013 hebben Coöperatie en Streekhuis het initiatief genomen voor ‘Het Groene Woud Onderneemt’. Een opleidings-, begeleidings- en coachingstraject voor startende ondernemers, gefacilieerd door stichting BOVO, Rabobank, Kamer van Koophandel, ABAB en enkele onderwijsinstellingen. Ook wordt in 2014 een pool opgezet van ervaren ondernemers (vrijwilligers), die als mentor van startende collega’s fungeren. In 2014 zal in samenwerking met het Servicenet Nationale Landschappen naar nieuwe samenwerkingsvormen met grote ondernemingen in en om Het Groene Woud worden gezocht, bijv. op basis van door henzelf aangedragen en geformuleerde concrete business-cases. Het Groene Woud maakt daarbij gebruik van de aanpak en ervaringen die het Servicenet heeft opgedaan in Nationaal Landschap IJsseldelta. Regelmatig zijn studenten voor een stage of afstudeeropdracht in het Streekhuis en/of in projecten in de streek werkzaam. In 2013 liepen in opdracht van het Streekhuis 3 projecten, gericht op bevordering van de participatieGraad en de sociaal maatschappelijke betrokkenheid: - Binnen het programma Burger aan Zet (uit middelen Duurzame Driehoek) is in 2013 ervaring opgedaan met stimulering en beloning van kleine burgerinitiatieven. In 2014 wordt een (digitaal) platform uit hun midden geformeerd om participatie in Het Groene Woud te bevorderen. Ook is in het kader van Burger aan Zet een afstudeeropdracht gedaan, door een student van de Radboud Universiteit, naar hoe actief burgerschap te bevorderen en te faciliteren. Als vervolg hierop volgt een tweede afstudeeropdracht naar actief ondernemerschap en naar de wijze waarop burgerparticipatie, ondernemersparticipatie en overheidsparticipatie elkaar kunnen aanvullen en versterken in Het Groene Woud. - In februari 2014 wordt de Leefbaarheidsagenda Het Groene Woud opgeleverd. In deze agenda is een overzicht en analyse gemaakt van projecten en netwerken op het gebied van gezondheid, zorg, welzijn en leefbaarheid. Aan de hand van de agenda worden bestaande en nieuwe netwerken in Het Groene Woud verbonden en ideeën voor nieuwe allianties en uitvoeringsprojecten gesignaleerd. - Om de samenhang te vergroten tussen allerlei ontstane vormen van participatieWijzen waarop burgers en ondernemers bij kunnen dragen aan Het Groene Woud en om die informatie te ontsluiten is door het Streekhuis een voorverkenning uitgevoerd naar een participatieHulpmiddel ‘Streekplein’. Er zijn bestaande digitale hulpmiddelen beschikbaar om vraag en aanbod bij elkaar te brengen, maar dit zal altijd gepaard moeten gaan met live contact en ontmoetingen (bijv. spreekuur, infolijn, beursvloer). Deze drie ontwikkelingen hebben een (sterke) relatie in de uitvoering, reden om de drie ineen te laten vloeien in één vervolgtraject voor de sociaal maatschappelijke doelen (de P van People) van het Regionale Netwerk. In 2014 wordt de uitvoering van dit traject opgepakt, met als doel het voor bewoners en ondernemers gemakkelijk te maken om mee te doen. Teneinde de ontwikkeling van prille projectideeën tot uitvoeringsgerede projecten uit de streek te stimuleren heeft het Streekhuis eind 2013 een stimuleringsregeling opengesteld. Vanuit de Streekhuisexploitatie is in 2014 uit de begrotingspost ‘Projectvoorbereiding’ twintig x € 5.000,- gereserveerd, om nieuwe initiatieven voor te bereiden. Onder de voorwaarde dat het idee bijdraagt aan de streekdoelen uit de ontwikkelingsvisie en dit uitvoeringsprogramma, dat het een regionaal/bovenlokaal initiatief betreft en dat er sprake is van minimaal 3 samenwerkende partijen (waarvan er één een Streekrekening heeft). Aanvragen kunnen worden ingediend bij het Streekhuis. De bijdrage wordt achteraf betaald als het eindproduct (het projectplan) door de ProjectenAdvies Commissie positief is beoordeeld. 4.2.3 Participatie-Wijze Het Groene Woud beschikt al over de eerder ontwikkelde ‘geldmachine’ van de stichting Streekfonds. Van de Coöperatie Het Groene Woud kunnen ondernemers lid worden (en mogen het logo voeren) volgens het principe: wie profiteert investeert. Beiden vergen nog veel inzet om het aantal Streekrekeninghouders respectievelijk het aantal coöperatieleden verder te vergroten.

21

Naast het bestaande is de behoefte aan nieuwe innovatieve manieren om te kunnen meedoen onverminderd groot. Voor deze uitvoeringsperiode (2012-2016) is de ambitie drieledig: Fondsen en verdienmodellen Experimenteren met andere manieren om het Streekfonds te vullen. In diverse projecten, onder andere binnen Landschappen van Allure en Rural Alliances, zijn nieuwe fondsen en verdienmodellen in ontwikkeling (bijv. webshop, crowdfunding, visitor payback, afromen verkoopopbrengsten, sponsoring, donaties, vrienden van, rechten en plichten, compensatie). Een deel van de in deze projecten gegenereerde economische revenuen komt zo, via de Streekfondsen, weer ten goede aan het landschap. Toekomstige initiatiefnemers zullen door het Streekhuis uitgedaagd blijven worden om een nieuwe verdienmogelijkheid in hun project op te nemen. Het Servicenet Nationale Landschappen werkt met het Nationale Groenfonds aan de oprichting van een investeringsfonds, gevuld door bedrijven, instellingen en overheden (in het kader van maatschappelijk/landschappelijk verantwoord ondernemen). Uit dit fonds kunnen initiatiefnemers geld lenen voor investeringen, gekoppeld aan versterking van Het Groene Woud. Het Streekhuis draagt als partner binnen het Servicenet actief bij aan de oprichting. Creëren van budgetten waaruit ‘bindweefselprojecten’ cq kleine projecten van onderop kunnen worden gefinancierd. Hiervoor is het Streekfonds beschikbaar. Daarnaast worden in 2014, indien aan de orde (de criteria en besluitvormingsprocedure zijn nog niet bekend), de voorbereidingen getroffen voor een volgend EU-Leader programma, het Streekhuis zal dan hiervoor een uitvoeringsprogramma voor Het Groene Woud voorbereiden en indienen. Er is behoefte om enerzijds de vulling van de diverse fondsen en anderzijds de gebruikmaking ervan door initiatiefnemers meer in samenhang te brengen en te ontsluiten. Het vervolgtraject op onder andere de voorverkenning ‘Streekplein’ wil aan deze behoefte tegemoet komen. Bijdragen in natura Organiseren van het bijdragen in natura: materialen, faciliteiten, diensten, tijd (vrijwilligers) en kennis. Met als doel vraag en aanbod eenvoudig bij elkaar te brengen. Gedacht wordt aan het ombouwen van bestaande digitale systemen naar Het Groene Woud in combinatie met het elkaar live kunnen ontmoeten (bijv.. beursvloer, kennisplatform, lokale valuta, denk- en doedagen, loket). Ondersteund door het Streekhuis met middelen als website, nieuwsbrief, social media, brochures en advies. Burgerinitiatieven Een afstudeeronderzoek in 2011 heeft uitgewezen dat in Het Groene Woud zestig procent van de burgers zou willen bijdragen, maar dat nog ‘slechts’ 31 procent dat ook daadwerkelijk doet. Burgers zijn het meest bereid mee te gaan doen als zij vanuit hun eigen netwerk daarvoor worden benaderd (bijv. sportvereniging, familie, natuurvereniging, buurt). Deze resultaten worden bevestigd door een recent landelijk onderzoek waaruit blijk dat 65 procent van de Nederlanders bereid is om een bijdrage te leveren voor Natuur en Landschap. Een zeer grote potentie die nog slechts maar beperkt wordt aangesproken. In het programma Burger aan Zet zijn lokale burgerinitiatieven geïdentificeerd, verzameld en gestimuleerd. Op vele terreinen zijn burgerinitiatieven in Het Groene Woud gaande. Lokaal laten burgers zich het best betrekken, hebben zij het meest op met doel, onderwerp en acties van het initiatief. De stichting Streekfonds en het programma Burger aan Zet hebben in 2013 lokale initiatieven gestimuleerd met een kleine aanmoedigingsbijdrage (variërend van € 3.000,00 tot € 1.000,-). Middels ‘groene handdrukken’ zijn bestaande burgerinitiatieven beloond voor hun inzet met een erkenning (trofee, publiciteit en € 350,-). Het gaat bij burgerinitiatieven niet alleen om geld, maar vooral om energie en innerlijke drive. In 2014 zal door het Streekhuis worden onderzocht hoe het stimuleren en ondersteunen van burgerinitiatieven in Het Groene Woud structureel vorm te geven. En hoe overheden en instituties van elkaar kunnen leren om te gaan met burgerinitiatieven cq actief burgerschap en actief ondernemerschap.

22

In 2014 zijn de volgende structuurversterkende opgaven aan de orde: Instrument/faciliteit

Doel

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

Uitvoering - geld

Ontwikkelen nieuwe (Europese) programma’s

1. Interreg: erfgoed en ruimte;

Streekhuis

Diverse partners

Verkenning

SOK

Indieningsgereed programma

2. Leader programma

Streekhuis

Diverse partners

Verkenning

SOK

Indieningsgereed programma, indien aan de orde

3. Business-modellen

Radboud Universiteit

Diverse partners

Onderzoek

SOK

(Kennis over) nieuwe business-modellen bijv. regionale waarden

1. Deelgebieds en thematische werkgroepen

Streekhuis

Partners

Realisatie

SOK

Werkgroepen geformeerd en actief

2. Borgen inzet streekpartners (financieel en capaciteit)

Streekhuis

Partners Streekraad

Borging

SOK

Vastgestelde reglementen op basis van artikel 10 statuten Streekhuis

Landschapsinrichting, groene economie

Uitrol deltaplan landschap

Streekhuis, Streekrekening

Gemeenten, ZLTO, grondeigenaren

Uitvoering

Rijk

Landschapsbedrijfsplannen in ‘s-Hertogenbosch – Schijndel – Sint Michielsgestel

Bevorderen grondverwerving en -ruil

1. Bidbook EHS

Brabants Landschap

ARK, ZLTO, provincie, DLG, grondeigenaren

Uitvoering

provincie

Realisatie EHS en landbouwstructuurversterking

2. Projecten Groenfonds

Divers

Provincie, TBO’s, waterschappen, grondeigenaren

Ontwerp

Provincie, initiatiefnemers

Ontwikkelen projecten voor provinciaal Groenfonds

3. Helvoirtsbroek


Gemeenten, WS, TBO’s, provincie, grondeigenaren

Verkenning


Realisatie EHS en landbouwstructuurversterking

Initiëren en begeleiden meerwaardetoets, waar nodig

Begeleiden initiatieven

Streekhuis

Provincie, gemeenten, particulieren

Verkenning

Gebiedsopgave

Planologische knelpunten opgelost

Vroegtijdige dialoog

Ondernemen met de buren

ZLTO

Particulieren, gemeenten

Uitvoering

ZLTO

Planologische knelpunten voorkomen

Uitvoering – uren

Uitvoering – grond

Uitvoering – beleidsruimte

Inzet 1,5 fte streek

23


Doel

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

Uitvoering - kennis

Coaching startende ondernemers

HGW onderneemt

St BOVO i.o.v. Coöperatie

KvK, onderwijs, ondernemers, RABO, ABAB

Uitvoering

SOK

Werving, scholing en coaching startende ondernemers

Participatie - Hulp

Samenwerking onderwijs

Groen ondernemerschap

HAS i.o.m. Streekhuis

Onderwijs, provincie

Uitvoering

SOK

Deelname onderwijs in het netwerk, inzet studenten en stages

Crowdsourcing

Vervolgtraject ‘Streekplein’

Streekhuis

Partners, provincie, kennisinstellingen

Realisatie

SOK

Ontsluiten kennisvraag en -aanbod, organiseren ontmoetingen

Streekhuis

De 3 organisaties

Realisatie

SOK

Verdere verdieping samenwerking

Streekhuis en provincie

Projectuitvoerders

Realisatie

SOK, LvA

Wegwijs in diverse fondsen en financieringssystemen in HGW (‘Streekplein’)

Vergroten effectiviteit en verbreding, ondersteunen Streekfonds

Bestuur st Streekfonds

Rabobank, streekrekeninghouders, Streekhuis

Realisatie en uitvoering

SOK

Verbreding input fonds (met lokale Rabo’s), meer rekeninghouders, ondersteunen bestuur

Professionaliseren en ondersteunen Coöperatie HGW

Bestuur Coöperatie

Coöperatie leden, Streekhuis

Realisatie en uitvoering

SOK

Meer leden, duidelijkheid over inbreng in streeknetwerk en meerwaarde lidmaatschap, ondersteunen bestuur

Overlappende netwerken

Streekhuis

Kempen, VLL Hart van Brabant, 5*regio

Uitvoering

Streekhuis

Partners Streekraad, bezoekerscentra, VVV

Ontwerp en realisatie

Participatie - Graad

Intensivering samenwerking Streekhuis, Coöperatie, Streekfonds Samenhang fondsen vergroten

Participatie - Graad

Partners, bewoners en ondernemers weten wat er in HGW te zien, te beleven en te proeven is

Community of Practice (CoP) voor LvA projecten

Communicatieplan 2014

Afstemming en samenwerking, duidelijkheid voor de streek SOK

Naamsbekendheid, betrokken bewoners en ondernemers, ambassadeurs

24


Doel

Projecten

Trekker

Betrokkenen

Fase

Middelen

Resultaat 2014

Partners, bewoners en ondernemers doen actief mee

Rural Alliances

Streekhuis

SPPiLL, ‘s-Hertogenbosch, provincie, zorginstellingen, st Schone Paden, DLG

Realisatie

EU (Interreg)

Initiatieven van onderop, overheid faciliteert

Bevorderen gezondheid, welzijn, leefbaarheid en actief burgerschap

1. Leefbaarheids-agenda

Streekhuis

Partners Streekraad, zorg- bedrijven, IVN, st ZET, projecteigenaren

Uitvoering

DD, SOK

Bevorderen en faciliteren actief burgerschap, digitaal én live loket, netwerk- ontmoetingen, project- ideeën

2. Training en coaching

App Interim i.o.v. Streekhuis

Gemeenten, projecteigenaren

Uitvoering

Rural Alliances, gemeenten

Training en coaching medewerkers gemeenten

1. Grote ondernemingen

Streekhuis

Ondernemers, Servicenet NL’en

Verkenning

Streekhuis

Betrekken grote ondernemingen door ontwikkelen business-cases

2. Afstudeeropdracht

Stage i.o.v. Streekhuis

Ondernemers en gemeenten

Verkenning

Streekhuis

Onderzoek naar ondernemersparticipatie en de relatie met burgeren overheidsparticipatie

Stimulering projectinitiatieven

Stimuleringsregeling

Streekhuis

Initiatiefnemers

Uitvoering

Streekhuis

20 ideeën uitgewerkt tot uitvoeringsgerede projecten

Fondsen en verdienmodellen

Ontwikkelen en stimuleren nieuwe terugverdienmogelijkheden

Streekhuis, Streekfonds

Ondernemers, partners, provincie

Ontwerp

SOK, LvA, Streekfonds

Business-cases als basis

Bijdragen in natura

Organiseren vraag en aanbod

Streekhuis

Ondernemers, partners

Realisatie

SOK

Digitaal én live faciliteren via leefbaarheidsagenda

Burgerinitiatieven

1. Toename (effectiviteit) Streekhuis burgerinitiatieven

Burgers, gemeenten

Uitvoering

SOK

Stimuleren en ondersteunen, kennisdeling

2. Waarderen burgerinitiatieven

Streekhuis

Uitvoering

DD

Uitreiken groene handdrukken

Ondernemersparticipatie

Participatie - Wijze

Partners

25

5. Organisatie van de uitvoering

5.1 Aansturing

In Het Groene Woud is sprake van een opeenstapeling van beleidsopgaven. Het Groene Woud is een Regionaal Netwerk, omvat drie gebiedsopgaven (provinciale structuurvisie) en is een ‘Landschap van Allure’. In de samenwerkingsovereenkomst hebben streek en provincie afgesproken wat in de periode 2012-2016 door de streek als Regionaal Netwerk wordt opgepakt en met welke middelen de provincie de streek faciliteert. Voor de uitvoering van die overeenkomst is Stichting Streekhuis Het Groene Woud verantwoordelijk. De projectenlijst wordt jaarlijks middels het jaarprogramma bijgesteld. Stichting Streekhuis houdt zich voornamelijk bezig met netwerkvorming, programmering en voorbereiding (initiëren en opwerken) van nieuwe projecten. Uitgangspunt daarbij is dat initiatieven (op termijn) economisch rendabel zijn en bijdragen aan de streek en/of het landschap; tevens moet er sprake zijn van een meerwaarde van samenwerking door meerdere partners in de streekorganisatie (en van nieuwe netwerken daarbuiten). Eenmaal in uitvoering zijnde cq beschikte projecten behoren tot de verantwoordelijkheid van de projecttrekkers. De provincie is verantwoordelijk voor zijn eigen gebiedsopgaven en voor de toedeling van middelen uit het investeringsdomein Landschappen van Allure, voor zover niet expliciet opgenomen in de overeenkomst met de Stichting Streekhuis. De provincie zet zelf middelen, waaronder capaciteit en geld, in voor de uitvoering van die taken. De provinciale gebiedsmanager voor Het Groene Woud en de directeur Streekhuis bewaken de samenhang en afstemming van de uitvoering.

5.2 Facilitering

Stichting Streekhuis is het uitvoeringsorgaan van de Streekraad in de streek. Provincie en streek nemen elk vijftig procent van de kosten en de personeelsinzet voor hun rekening. Het Streekhuis heeft de opdracht: - het eigen bestuur te faciliteren; - participatie, kennisdeling en innovatie te bevorderen (door oude en nieuwe netwerken in nieuwe allianties bij elkaar te brengen) en - dit uitvoeringsprogramma tot uitvoer te brengen (door partners en andere initiatiefnemers uit de streek te helpen en door eigen programma’s en projecten te ontwikkelen en eventueel uit te voeren). Daarvoor is behoefte aan de volgende personele inzet (zie werkplan 2014, bijlage 1): Vaste kern De vaste personele kern van het Streekhuis is zo minimaal mogelijk. Het betreft drie fte (waarvan 1,5 fte gedetacheerd door provincie en 1,5 fte in te huren): - Directeur Streekhuis (0,75 fte) Taken: aansturen medewerkers/projectleiders, ambtelijk secretaris en advisering Streekraad en db, programmering, monitoring, netwerkbeheer, beheer stichting - Alliantiemanager (0,75 fte) Taken: (nieuwe) partners definiëren en bij elkaar brengen voor de ontwikkeling, incl financiering, van nieuwe programma’s en projecten, begeleiden initiatiefnemers uit de streek bij het ‘opwerken’ van hun projectidee en bij zich in de uitvoering voordoende knelpunten, secretaris PAC - Administratieve ondersteuning 0,5 fte) Taken: financiële administratie, inkomende en uitgaande post, plannen afspraken, ondersteuning communicatie, archivering, (communicatie)materiaalbeheer - Communicatieteam (0,5 fte) Taken:uitvoeren communicatieplan, community-building, aansturen ontwikkeling en productie communicatiemateriaal, bewaken huisstijl, inzet social media, beheer website, organiseren evenementen, free publicity, onderhouden communicatienetwerk

26

- Coördinator Streekrekening (0,25 fte) Taken: bevorderen participatie bedrijven/ondernemers, acquisitie nieuwe Streekrekeninghouders (en/of anderen ter vulling van het Streekfonds), advisering bestuur Streekrekening bij toekenning van financiële middelen aan projecten - Coördinator Coöperatie (0,25 fte) Taken: faciliteren bestuur en leden coöperatie, bevorderen maatschappelijk verantwoord ondernemen, begeleiden leden bij ieders bijdrage aan landschap en leefbaarheid, begeleiden leden bij hun rol als ambassadeur van Het Groene Woud Uitvoerend projectleiders Daarnaast is er in het Streekhuis een flexibele groep projectleiders werkzaam op projectbasis. In het project is de financiering van de projectleider geregeld; deze kosten drukken niet op de exploitatie van het Streekhuis. Bij voorkeur levert één van de partners de projectleider; als dit niet kan wordt een projectleider voor de duur van het project en op kosten van het project ingehuurd (middels outsourcing of op basis van meerdere offertes). Alle medewerkers werken in opdracht van de stichting Streekhuis; gedetacheerde en ingehuurde medewerkers werken onder aansturing van de directeur Streekhuis. De vaste kern heeft het Streekhuis als standplaats, de projectleiders zijn er regelmatig aanwezig. Inzet partners Partners trekken of nemen deel in de voorbereiding en uitvoering van regionale uitvoeringsprojecten; tevens begeleiden zij initiatiefnemers in het eigen werkgebied. Deelgebieds- en thematische opgaven worden getrokken door medewerkers van partners uit de streek. Waar mogelijk wordt ook tijdelijk bijgedragen aan de ontwikkeling van nieuwe uitvoeringsinstrumenten. In totaal wordt zo minimaal 1,5 fte door de streek bijgedragen aan dit uitvoeringsprogramma. - Uitvoeringsprojecten Jaarlijks zijn vele uitvoeringsprojecten in voorbereiding en uitvoering (zie jaarverslagen). De partners van het Streekhuis zijn trekker of sterk betrokken bij alle in dit uitvoeringsprogramma benoemde regionale projecten. Daarnaast hebben zij vaak als eerste direct contact met initiatiefnemers uit de streek en/of zijn zij nodig om projecten van initiatiefnemers mogelijk te maken. Voor zover het mogelijk maken bestaat uit vergunningverlening of advisering vanuit een lidmaatschap behoort dit tot de reguliere taken van betreffende partner. Voor het overige betreft het inzet voor de streekdoelen van Het Groene Woud. En dus inzet in het kader van de samenwerkingsovereenkomst met de provincie. Het Streekhuis zal met hulp van de partners de geleverde inzet zichtbaar maken. - Deelgebiedsopgaven In de door de provincie gehonoreerde projecten Landschappen van Allure, die invulling geven aan onze deelgebiedsopgaven, worden uitvoeringsorganisaties ingericht. Deze ‘programmabureaus’ worden getrokken door de initiatiefnemer/gemeente en bemenst door medewerkers van gemeenten en eventueel ingehuurde externen. De laatsten worden uit het projectbudget betaald. De inzet van de gemeenten voor Het Groene Woud komt ten laste van de gemeenten. Het betreft in ieder geval Boxtel (Kloppend Hart én Bi.o.m.assaplein) en Eindhoven (Groene Corridor). ‘s-Hertogenbosch (Bossche Buitens) en Tilburg (Vorstelijk Landschap) dienen in voor de tweede tender (jan. 2014). Per gemeente is de inzet per project per jaar naar schatting 0,2 fte (320 uur). In het kader van de uitvoering Landschappen van Allure betreft het in ieder geval drie projecten (0,6 fte), mogelijk 5 (1 fte). Het Streekhuis neemt in 2014 het initiatief tot een Community of Practice. - Thematische opgaven Er zijn zes thematische opgaven. Daar waar nodig en gewenst vormen zich samenwerkingsverbanden rondom thema’s (zoals bijvoorbeeld voor het thema Energie en landschap, rondom de oprichting van energiecoöperaties in zes gemeenten). Met de bedoeling binnen het thema projecten te definiëren en/of uit de streek te halen en daaromheen burgers en ondernemers te organiseren. Het Streekhuis ondersteunt dergelijk initiatieven. - Structuurversterkende maatregelen De opgaven op het gebied van structuurversterkende maatregelen gaan over het ontwikkelen en implementeren van nieuwe instrumenten om de uitvoering van initiatieven mogelijk of gemakkelijker te maken.

27

Voorbeelden in 2013 waren: . Brabants Landschap heeft met onder andere ZLTO middels het bidbook EHS een nieuwe structuurversterkende maatregel ontwikkeld voor realisatie van de EHS in Mortelen-Scheeken. . Via een provinciaal meerwaardetraject is getracht beleidsruimte te creëren voor een nieuw landgoed De Logt in Oisterwijk. . Op initiatief van de coöperatie HGW is het magazine Beleef! tot stand gekomen; verschijnt 4 keer per jaar bekostigd door advertenties van coöperatieleden. . In gemeente Boxtel wordt voor de gemeentelijke promotie, onder de naam Beleef Boxtel, aangehaakt bij de ligging in en de huisstijl van HGW. Andere gemeenten hebben belangstelling. Het Streekhuis of de provincie Noord-Brabant (in het kader van de gebiedsopgave Het Groene Woud) nemen hierin het voortouw, in samenwerking met de stichting Streekfonds, de Coöperatie en de AB-partners. Alle partners worden geacht hun beschikbare kennis in te brengen in de ontwikkeling en de implementatie ervan in de eigen organisatie door te voeren. Het betreft in de regel tijdelijke werkgroepen, waarvan de benodigde capaciteit een kort, maar intensief karakter heeft (en daardoor niet vooraf te concretiseren is).

28

6. Begroting en financiering 2012-2016 Voor realisatie van dit uitvoeringsprogramma is procesgeld en projectengeld nodig. Het procesgeld is voor het gehele Het Groene Woud met alle partners in de streek gezamenlijk afgesproken in de eerder genoemde samenwerkingsovereenkomst. Dit geld is nodig voor de exploitatie van het Streekhuis voor netwerkvorming, facilitering van het uitvoeringsprogramma en voorbereiding van de uitvoering. De exploitatiebegroting van de stichting Streekhuis heeft een omvang van € 430.000,- en drie fte per jaar, voor de periode 1-7-2012 tot 1-7-2016. Provincie en partners in de streek dragen elk vijftig procent van de exploitatiekosten. De begroting 2014 is opgenomen als bijlage 2 bij dit uitvoeringsprogramma. Het projectengeld wordt per project(aanvraag) geregeld, bestaande uit bijdragen van de streek (initiatiefnemer, partners, nieuwe verdienmodellen) en van overheden (gemeenten, provincie, rijk, Europa). Een belangrijk deel van de provinciale bijdrage is afkomstig van het provinciale investeringsdomein Landschappen van Allure. Met de uitvoering van de nu bekende projecten/deelprogramma’s wordt nog niet de totale visie voor Het Groene Woud gerealiseerd. Gedurende de looptijd van dit uitvoeringsprogramma zullen (met procesgeld) nieuwe programma’s en projecten worden ontwikkeld en op dat moment, met hulp van het Streekhuis, van financiering (projectengeld) worden voorzien. In het jaarprogramma van de stichting Streekhuis wordt dit telkens voor het komende uitvoeringsjaar begroot en gepland.

29

Uitvoeringsprogramma Het Groene Woud

Recommend Documents