Column. Convenant B4You: regio Arnhem-Nijmegen Dit is een uitgave van Kenniscentrum Bèta Techniek Maart 2008

B4You-krant

regio Arnhem-Nijmegen

Dit is een u i t g a v e va n Kenniscentrum Bèta Techniek M a a r t 2 0 0 8

Verderop in deze krant: B4Kids brengt jonge kinderen in aanraking met techniek. Zo kan het keuzeproces van leerlingen voor bètastudies en bètaberoepen in een vroeg stadium beïnvloed worden. pagina 2 Innoleren is een traject van de HAN waarbij innoveren en studeren wordt gecombineerd. Jasper Boom, een van de eerste Innoleer-studenten: “Ik viel met mijn neus in de boter”. pagina 3 “Investeren in je bedrijf is investeren in je mensen”, aldus Marc de Leeuw, managing director van Nooteboom Group in Wijchen. pagina 4 De wethouders economische zaken van Nijmegen en Arnhem, Hannie Kunst en Rita Weeda, over B4You.

Convenant B4You:

impuls regionale kenniseconomie Onderwijs, bedrijfsleven en overheid in regio Arnhem Nijmegen tekenen op 16 april 2008 het convenant B4You. B4You is het regioarrangement voor een ambitieus plan om de regionale technische bedrijvigheid te versterken en hiermee een sterk impuls te geven aan de ontwikkeling van de regionale kenniseconomie.

Jan Mansveld, voorzitter van het Kennis centrum Bèta Techniek en een van de mannen van het eerste uur: “We willen en kunnen met alle partijen samen voldoen aan de ontwikkeling van een kennisinnova­ tieve regio, met een aantrekkelijk vesti­ gingsklimaat voor innovatieve bedrijven, met voldoende kwalitatieve ‘kenniswerkers’, met aantrekkelijk bèta en techniek onder­ wijs op elk niveau en met aantrekkelijke loopbanen in de bètatechniek. We zijn er trots op dat na al deze jaren aan voor­be­rei­ding en visieontwikkeling er nu een conve­nant ligt van kennis- en onderwijs­ instellin­gen, overheid en ondernemers dat dit gaat bewerkstelligen.” Initiatiefnemers van het regioarrangement zijn de Stadsregio Arnhem Nijmegen, het Kenniscentrum Bèta Techniek (het voormalige Technocentrum Zuidelijk Gelderland) en de Industriële Kring voor Nijmegen. Al in

Column Jaap Modder, voorzitter B4You Partnership, voorzitter Stadsregio Arnhem Nijmegen

Ron Bormans, voorzitter B4You Board, voorzitter College van Bestuur HAN

2005 werden de eerste stappen gezet in het enthousiasmeren van bedrijven en instellingen. Jan Mansveld: “In 2006 hebben Jan Raaijman, voormalig directeur van het

“We zijn er trots op dat na al deze jaren aan voorbereiding en visieontwikkeling er nu een convenant ligt van kennis- en onderwijsinstellingen, overheid en ondernemers dat dit gaat bewerkstelligen.” Technocentrum, en ik vele bedrijven en instellingen bezocht en overtuigd van het nut en de noodzaak van een planmatige aanpak van de regionale economische ontwikkeling.”

Bij de ontwikkeling van een plan voor de regio heeft men Europese, nationale en regi­ onale beleidsvisies als vertrekpunt genomen. Europees is er de ‘Lissabon-doelstelling, te weten de EU als werelds grootste kennis­ economie in 2010’. Landelijk is er het actieplan Deltaplan Bèta Techniek voor de aan­pak van tekorten aan afgestudeerde bèta’s en technici op alle niveaus. Over de regio’s is er de nota ‘Pieken in de Delta’ uit 2004 dat gebiedsgerichte economische perspec­tieven beschrijft. Jan Mansveld: “Daarnaast zijn er in de regio talrijke uiteenlopende ontwikke­ lingen en activiteiten onder de vlag van de kenniseconomie. Het bleek hard nodig om een regionale visie, focus en regie te ontwikkelen. We hebben daarom alles op alles gezet om een economische visie uit te werken voor de Stadsregio Arnhem Nijmegen die kan zorgen voor de brood­nodige synergie en samenhang. Met als uiteindelijk resultaat, het regioarrangement B4You.”

De regionale economie vraagt om innovatie om te kunnen blijven bloeien. Innovatie vraagt om een hardwerkende beroepsbevolking met de juiste achtergrond. Er is echter in het bedrijfsleven op alle niveaus een schreeuwend gebrek aan mensen met een technische achtergrond. Als we niets doen, wordt het probleem alleen maar groter. De slagkracht van de regionale economie is gebaat bij een structurele gemeenschappelijke aanpak door de drie o’s: overheden, onderwijs en ondernemers.

pagina 5

Meer bètastudenten, innovatie en talentbenutting In 2015 moet de stadsregio Arnhem Nijmegen tot de meest innovatieve regio’s van Nederland behoren. De uitstroom van studenten uit het bèta en technisch middelbaar en hoger onderwijs zal twintig procent hoger zijn ten opzichte van 2007. Bovendien moet er een betere benutting van bestaand talent in bedrijven en onderzoeksinstellingen zijn gerealiseerd. Dit is in het kort wat B4You (Bèta For You) tot doel heeft. Voor de ondersteuning en monitoring is het Kenniscentrum Bèta Techniek opgericht. Dat zal helpen om door middel van het actieprogramma B4You deze doelstellingen te realiseren. Er wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling van individuele talenten, de ontwikkeling en deling van kennis, en een concurrerend vestigingsklimaat voor werknemers, bedrijven en instellingen.

2. Aantrekkelijker bèta- en techniekonderwijs door gemotiveerder docenten en aansprekender onderwijsvormen 3. Aantrekkelijker (loop)banen, stages en (afstudeer)opdrachten, en doorgroeimogelijkheden 4. Kennisbenutting, samenwerking, kennisontwikkeling 5. Aantrekkelijk vestigingsklimaat voor (buitenlandse) bedrijven, werknemers en instellingen

Vijf programmalijnen

Zes topprojecten

Het actieprogramma kent vijf programma­ lijnen: 1. Verbeterd studiekeuzeproces waardoor gemotiveerder keuzes worden gemaakt

Verspreid door de krant worden de zes topprojecten uitgelegd. Een schematisch overzicht van de zes topprojecten vindt u terug op pagina 8.

bètatechnisch opgeleiden (hoger en middelbaar onderwijs) ten opzichte van 2007 met ten minste 20% te zijn toegenomen. En de benutting van aanwezig talent binnen de bedrijven en kennisinstellingen moet structureel verbeterd worden. B4You heeft een aanjaagfunctie en stelt duidelijke prioriteiten. Niet alleen op het gebied van onderwijs, ook in de vorm van goed werkgeverschap en een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven en werknemers. De schotten tussen de drie o’s moeten weg, we zijn volledig van elkaar afhankelijk. Tijd voor B4You!

De ambitie van het B4You programma: in 2015 behoort de Stadsregio Arnhem Nijmegen tot de meest innovatieve vestigingsgebieden van ons land. Daartoe dient de uitstroom aan B4You-krant 1 | pagina 1

Kenniscentrum Bèta Techniek:

de verbindende factor Het Kenniscentrum Bèta Techniek is operationeel sinds 1 januari 2008. Als voortzetting van het in 2000 opgezette Technocentrum is het de verbindende factor voor alle lopende en komende projecten, en voor alle betrokken bedrijven, instellingen, lectoren, docenten en studenten. Leon Verhoeven, manager van het Kenniscentrum Bèta Techniek: “We zijn zowel facilitator als aanjager van projecten. We monitoren alle B4You acties. We onderhouden actief contacten met de bedrijven en instellingen in ons netwerk. We voeren ook de projectadministratie voor veel projecten. Daardoor kunnen we een snelle en effectieve doorverwijzing doen.”

Spin in het web Het Kenniscentrum probeert te voorkomen

dat er ‘dubbele’ acties worden uitgevoerd, bijvoorbeeld dat er projecten worden opgestart die erg op elkaar lijken. Leon Verhoeven: “Docenten en (staf)medewerkers van opleidingen worden vaak voor meerdere projecten en activiteiten benaderd, onafhankelijk van elkaar. Dat leidt tot een overlap tussen verschillende projecten. Omdat we als een spin in het web alles coördineren, kunnen we dat allemaal effectiever vorm geven. En door de transparantie over alle lopende projecten, worden leermomenten en ervaringen van bestaande of lopende projecten toegepast op komende projecten.” Het Kenniscentrum Bèta Techniek heeft tevens een onderzoeksfunctie ten behoeve van het bèta en techniekonderwijs op alle niveaus. Het onderzoek richt zich op de didactiek en een verbetering van de in-, door- en uitstroom van het bètatechniek onderwijs. Anton van Bakel, lector

Dissiminatie Technologie, heeft hierover de leiding.

Medewerkers Er werken op dit moment zeven mensen bij het Kenniscentrum Bèta Techniek. Harry Ankoné, voormalig directeur Techniek van de HAN, is directeur. Leon Verhoeven is manager van het projectmanagementbureau. Maaike Vervoort, Jan Aghina en Joost Bouman zijn de programmamanagers. Annemarie Buining is management­ assistente, Het Kenniscentrum Bèta Techniek is gevestigd op het terrein van de HAN op de locatie Ruitenberglaan 26. Meer informatie: www.kenniscentrumbetatechniek.nl, [email protected], (026) 320 34 40

B4Kids: technische beroepen

‘vet cool’!

Een proefopstelling voor zoab-asfalt maken, en daarna in de praktijk kijken hoe het werkt. Of in de theatertechniek een opstelling maken met belichting en geluid voor een voorstelling en dan kijken wat dat in de zaal voor effecten oplevert. “Dit zijn prachtige voorbeelden van projecten waarmee kinderen kennismaken met bètatechniek”, aldus Maaike Vervoort, programmamanager van het Kenniscentrum Bèta Techniek.

Tientallen projecten Onder de paraplu B4You draaien in de regio tientallen projecten bij en met bètatechnisch onderwijs en bedrijfsleven. Diverse projecten staan in de startblokken. Kenmerkend voor B4You is dat in de onderwijs­ programma’s beroepspraktijk en onderwijs meer gekoppeld worden en in elkaar geschoven. Studenten krijgen betere doorstroom­ mogelijkheden in bètatechniek: de onderwijsprogramma’s van verschillende opleidingsniveaus worden op elkaar afgestemd. Gewerkt wordt aan programma’s waarbij mbo’ers bijvoorbeeld een deel van hun opleiding volgen op het hbo. Zo worden er betere doorstroommogelijkheden gecreëerd. In het Technovium (zie pagina 6) bijvoorbeeld zullen de traditionele scheidslijnen tussen mbo, hbo en bedrijfsleven losgelaten worden. Studenten zullen tijdens hun studie vaker werken aan real-life projecten. Mbo-studenten en hbo-studenten werken samen aan bedrijfsprojecten. Mbo-studenten krijgen meer inzicht in de

B4You-krant 1 | pagina 

theorie, en hbo-studenten meer in de praktijk. Zo kunnen mbo’ers en hbo’ers profiteren van elkaars kennis, vaardig­ heden en ervaringen. Het bedrijfsleven krijgt door de insteek van B4You beter op de beroepspraktijk voorbereide studenten. De inhoud van studies wordt beter afgestemd op de behoeften van de ondernemers in de regio. Apart focuspunt van B4You is leraren in het voortgezet onderwijs. B4You zet fors in om meer bèta en techniek lera­ ren in het voortgezet onderwijs te krijgen. Er zal gezocht worden naar onconventionele manieren om dit te realiseren.

Maaike Vervoort maakt zich sterk voor projecten en activiteiten die leerlingen van het basisonderwijs warm maken voor technische beroepen. Zoals het project Verbreding Techniek Basisonderwijs (VTB). VTB stimuleert docenten in het basisonderwijs om wetenschap en techniek een structurele plek te geven in het onderwijs. Maar er zijn veel meer mogelijkheden. Maaike Vervoort: “Bijvoorbeeld het laboratorium SOLARTA van Akzo Nobel en Teijin Aramid waar leerlingen met hun klas proeven doen in een echt laboratorium. En natuurlijk de twee Technisch Educatieve Centra: het Junior Technovium in Nijmegen en Technoplanet in Arnhem. Daar kunnen kinderen en jongeren zelf ervaren wat techniek is.”

Techniek is leuk Naast doe-activiteiten in de beide centra, wordt er nog veel meer ontwikkeld voor het onderwijs. Er zijn er leskisten beschikbaar voor

B4Kids

op school waarmee leerlingen aan de slag kunnen. Docenten worden begeleid bij het werken met techniek. Daarnaast worden er samen met bedrijven excursies, jaarlijkse tech-

“Elk kind wil weten hoe iets in elkaar zit of waarom iets wel werkt of juist niet.” niekdagen of zelfs gastlessen georganiseerd. Zo kunnen de leerlingen van de ‘experts’ zelf horen hoe bepaalde technische zaken tot stand zijn gekomen. Allemaal om het ‘ontdekkend leren’ te stimuleren. Maaike Vervoort: “Elk kind wil weten hoe iets in elkaar zit of waarom iets wel werkt of juist niet. Overal zit immers techniek in of achter. Zodra je snapt

hoe dat in elkaar zit, kun je het beter maken. Of er beter mee werken. En dat maakt techniek leuk. Je hoort de kinderen zeggen dat technische beroepen ook ‘vet cool’ zijn.”

ActionLabs® in de Pilot van Junior Technovium Aubin Wilkens, projectleider Junior Technovium: “Wij hebben opstellingen met ActionLabs®. Het leuke is dat het een heel serieuze onderwijsmethode is die tegelijkertijd heel veel enthousiasme bij de kinderen oplevert. Op een speelse wijze maken we de techniek die overal achter zit, zichtbaar voor kinderen. Ook het maatschappelijke belang van een technisch beroep wordt duidelijk. Denk aan de CV-installateur die je verwarming repareert als die ’s winters is uitgevallen. En zo zijn er legio voorbeelden. De positieve bijdrage van tech­ nische beroepen voor de maatschappij wordt op deze manier merkbaar gemaakt.”

1

B4Kids is het eerste topproject van B4You. Het beoogt het keuzeproces van leerlingen voor bètastudies en bèta­ beroepen zo vroeg mogelijk te beïnvloeden. Er worden diverse hulpmiddelen aangereikt, zowel voor leerlingen van het basisonderwijs als hun ouders en docenten. Junior Technovium (Nijmegen) en Technoplanet (Arnhem) worden de Technische Educatieve Centra van de regio en zullen een substantiële bijdrage leveren aan de verhoging van de instroom in bètatechniek met 15% in 2010 ten opzichte van 2007.

Jonge bètawetenschappers voor de klas

Meer leraren in het VO

Het tekort aan leraren is een bottleneck voor het verbeteren van de instroom in het bètatechniek onderwijs. Dit vormt een topprioriteit uit de eerste B4You programmalijn. Een van de korte termijn maatregelen is het Sprint-UP project regio Nijmegen/Arnhem: 24 wetenschappelijk medewerkers worden twee jaar lang ingezet op 25 scholen. “Na de projectperiode gaat de samenwerking door tussen hoger en voortgezet onderwijs. Continuïteit is belangrijk”, aldus Bas Bauland, de projectleider Sprint-UP Nijmegen/Arnhem en medewerker van de Radboud Universiteit. Sprint-UP is een bètastimuleringsregeling van het Ministerie van OCW en het Platform Bèta Techniek. Er is € 10 miljoen beschikbaar voor voortgezet en wetenschappelijk bètatechnisch onderwijs om vo-docenten en ho-docenten in een verhouding 1:2 uit te wisselen. In de periode 2007-2010 kunnen landelijk gezien 800 universitaire docenten worden ingezet in de bovenbouw van havo/vwo. Een omgekeerde beweging is ook voorzien: vo-docenten die onderzoek doen of andere werkzaamheden verrichten aan de universiteit. Het gaat om 400 docenten.

Nijmegen/Arnhem van start Regio Nijmegen/Arnhem is samen met regio Noord-Holland/Flevoland als eerste in Nederland gestart met Sprint-UP. Bas Bauland vertelt over de aanpak: “We kiezen

ervoor jonge wetenschappers in te zetten op scholen. Ze zijn energiek, hebben goede aansluiting met leerlingen én een voorbeeldwerking. Er worden vijf teams opgezet met in elk team circa vijf wetenschappers en twee ervaren stafleden van de RU en de HAN als teamleider. Elk team werkt gedurende twee jaar voor een cluster van vijf scholen. In een team zitten aio’s en postdocs biologie, natuurkunde, scheikunde, wiskunde en informatica zodat alle bèta­ vakken van de bovenbouw worden bediend. Hun aanstelling aan de RU gaat terug naar 0.7 fte en voor 0,3 fte werken ze twee jaar op de scholen. De aio’s krijgen zeven maanden verlenging voor hun onderzoek.” Het eerste cluster is in oktober 2007 begonnen, de andere beginnen nu. Bas Bauland: “Docenten hebben aangegeven behoefte te hebben aan actuele bètaonderwerpen en meer verdieping in de lesstof. Dat gaan de jonge wetenschappers doen in de (delen van) lessen die ze verzorgen. We hopen dat het veel promovendi en postdoc’s zo bevalt dat ze het onderwijs in gaan. Na Sprint-UP kunnen ze daartoe een lerarenopleiding op

Biologe Maaike de Jong, die in het derde jaar van haar promotie zit, over Sprint-UP: “Alle betrokken aio’s en postdocs hebben een kennismakingronde gemaakt bij de scholen. Docenten en wetenschappers overleggen samen wat de wetenschappers kunnen doen op de scholen. Bijvoorbeeld delen van lessen verzorgen over nieuwe topics in science. Dat komt in de lesstof niet zo aan bod. Ook kunnen we leerlingen helpen met profielwerkstukken en praktische opdrachten. Met elke school is programmaop-maat gemaakt. Scholen zijn erg enthousiast over de mogelijkheden met Sprint-Up. En ik natuurlijk ook!”

3

Doorlopende leerlijnen in op de praktijk gericht beroepsonderwijs

Innoleren (www.innoleren.nl), gestart in 2004, maakt onderdeel uit van topproject 3 van B4You ‘Doorlopende leerlijnen in op de praktijk gericht aansprekend beroepsonderwijs’. Het project richt zich op het bètaonderwijs in de volle breedte (vmbo-mbo-hbo-wo) en vooral op de aansluiting en de doorstroom in de gehele leerlijn. Doelstelling is een vergrote uit­ stroom (+ 20%) van bètastudenten in 2015 ten opzichte van 2000.

maat volgen aan het ILS, in combinatie met een aanstelling op school.”

Vo-docenten op RU De uitwisseling van vo en ho docenten betekent ook dat vo-docenten in deeltijd werkzaam zijn op de RU. Bas Bauland: “We hebben al ervaring met docenten die op de RU als tutor werken. Zij geven een soort back-up colleges voor eerstejaars studenten. Bij het EXO-steunpunt van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica helpen de docenten leerlingen bij hun bèta-profielwerkstuk. De docenten krijgen ook masterclasses van universitair docenten over hun vakgebied met handreikingen om verdieping aan te brengen in hun lesstof op school. Na de Sprint-UP projectperiode gaat de samenwerking dóór. Die continuïteit is wezenlijk. We willen een doorlopende bèta-leerlijn. En dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van hoger en voortgezet onderwijs.”

2

Dit is het tweede topproject van B4You. Op het moment staat in de bètavakken in het voortgezet onder­ wijs gemiddeld 20% van de leraren onbevoegd voor de klas. De komende zeven jaar verlaat 75% van de nu actieve leraren het voortgezet onderwijs. Naast landelijke maat­ regelen om het lerarentekort aan te pakken, probeert de regio activitei­ ten te ontwikkelen. Voorbeelden zijn Sprint-Up, aanpassingen aan de lera­ renopleidingen van de HAN en de RU waarbij vo-scholen zelf meer verant­ woordelijkheid krijgen en er vor­ men van duaal leren ontstaan, en de inzet op gastdocentschappen.

Deelnemers Sprint-UP Nijmegen/Arnhem: • Faculteit der Natuurwetenschappen Wiskunde en Informatica van de Radboud Universiteit; 24 jonge wetenschappers en 0,7 fte U(H)D’s in totaal op de RU en 0,3 fte in het voortgezet onderwijs • Faculteit Techniek van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN); 0,5 fte docenten • Instituut voor Leraar en School (ILS) van de RU • Circa 25 scholen uit de regio Nijmegen/Arnhem; 21 ervaren vwo-docenten als tutor en medewerker EXOsteunpunt (0,2 fte op de RU per docent)

Innoleren:

de combinatie van innoveren en studeren Jasper Boom heeft al meerdere patenten verworven, maar is nog student aan de HAN. Tijdens het tweede jaar van de opleiding Werktuigbouwkunde koos Jasper voor Innoleren, de combinatie van het werken in de (innovatieve) praktijk en het daar toepassen van de opgedane kennis. Hij was de tweede ‘innoleerder’ van Nederland. Momenteel heeft de HAN acht innoleerstudenten.

Jasper Boom ging werken bij Maatwerk Revalidatietechniek in Arnhem, dat gespecialiseerd is in revalidatiemiddelen voor kinderen. Het eerste project van Jasper werd een inbouwbaar remsysteem voor een kinderstoel. De bestaande oplossing bood niet voldoende flexibiliteit en was niet eenvoudig aan te brengen op stoelen. Jasper werkte aan de doorontwikkeling van een op het hefboomprincipe gebaseerde oplossing. Hij ontwierp het zo, dat het binnen enkele minuten is in te bouwen. De constructie wordt nu onder vormrecht in China geproduceerd. Jasper heeft daarnaast de bestaande kinderrevalidatie-stoel mee herontworpen. Hierbij ging hij zo veel mogelijk uit van dezelfde gespiegelde en standaard onderdelen. Het geheel werd veel goedkoper en gemakkelijker te assembleren dan voorheen.

Met neus in boter Tijdens het ontwerpen kon hij geregeld een beroep doen op zijn begeleider bij de HAN, docent Werktuigbouw Jeroen van Elburg, die hierbij als een coach fungeerde. “Hij gaf me geen oplossingen voor de problemen waar ik

“Je komt zelf addertjes onder het gras tegen.” tegenaan liep, maar wees me op mogelijk­ heden om de oplossingen te vinden. Op die manier kom je zelf de addertjes onder het gras tegen. Regelmatig dook ik dan ook weer in de boeken voor de achtergrond van krachtbere-

keningen, faalanalyses, materiaaleigenschappen, regelgeving en dergelijke. Je bent als het ware vormgever van je eigen onderwijs. “ Bij Maatwerk Revalidatietechniek viel Jasper met de neus in de boter, want het bedrijf had behoefte aan nog meer innovatie. Als uitbreiding op de kinderrevalidatie-stoel ontwierp Jasper in samenwerking met studenten van de minor Gezondheidszorg­ technologie een slimme magnetische sleutel om de stoel op afstand mee te bedienen. Daarmee kan de handbediende versie krachteloos worden versteld door het kind en andere bevoegde personen.

Echt werken Het bedrijf ging bovendien tijdens zijn stage verhuizen naar een ander pand. Dit pand was niet naar wens te verwarmen. Ten behoeve van een nieuwe energetische installatie stortte Jasper zich daarom in de theorie van de energieleer en op de werking van ketels, vloerverwarmingselementen en de aansturing hiervan. Daarbij kon hij weer de kennis van de studie combineren met de praktijk. Hier hield het niet op. Ook moesten zaken als elektriciteit, perslucht, verlichting, segmentdeuren en een milieuvergunning worden gerealiseerd. Jasper is erg tevreden over Innoleren: “Zo is studeren veel motiverender. Je leert niet alleen hoe het moet, je hebt ook de mogelijkheid om het direct in de praktijk te brengen. Maar dan met de druk dat je beseft dat het ook écht moet werken.”

B4You-krant 1 | pagina 

Medewerkers binden en boeien: blijf in techniek

4

Om vroegtijdige uitstroom van jonge medewerkers te verminderen zijn er met name twee dingen nodig: goed werkgeverschap (onder andere betere begeleiding, motivering en het bieden van meer ontplooiings­ mogelijkheden in technische beroepen) en een betere voorlichting over het technisch beroepsonderwijs. Middelbare scholieren moeten al voor hun profielkeuze goed weten wat techniek inhoudt en wat de beroepsen ontwikkelingsmogelijkheden zijn. Ook hieraan kunnen werkgevers bijdragen, onder andere via open dagen van het bedrijf. Dit is topproject 4 van B4You.

Investeren in je bedrijf is investeren in je mensen Goed werkgeverschap als voorwaarde voor het kunnen behouden van medewerkers. Dat is het uitgangspunt van het project ‘blijf in techniek’. In de Metaal/Elektro en Installatiebranche bestaat er een vroegtijdige uitstroom van circa 40% in de eerste twee jaar, waardoor er veel talent en capaciteit verloren gaat. Een betere begeleiding en een gefundeerder beroepskeuze moeten dit terugbrengen. Marc de Leeuw is managing director van Nooteboom Group in Wijchen. Het bedrijf is gespecialiseerd in het ontwerpen, fabriceren en verkopen van exceptionele transportoplossingen zoals diepladers voor het vervoer van wegenbouwmaterieel tot complete windmolenturbines. Technologische ontwikkeling en innovatie maken een belangrijk deel uit van het werk. Er werken momenteel 650 mensen. De Leeuw, die tevens lid is van de Board van B4You, nam de leiding van het bedrijf in 2003 over van Henk Nooteboom, de vierde generatie van het in 1881 opgerichte bedrijf.

Programma voor stagiairs

Smart Business Center

creëert kansen

‘Slim denken, slim doen’, is de kern van het Smart Business Center van de HAN (SBC). Het SBC maakt slimme combinaties van de kennis, contacten en subsidiemogelijkheden binnen het aangesloten netwerk van onder­ nemers en lectoren bij de HAN. Daardoor kan het de concurrentiepositie van het regionale bedrijfsleven versterken. Trends en ontwikkelingen in de markt worden hierbij vertaald naar kansen voor nieuwe of verbeterde producten, diensten en processen. Het aantal cases dat de afgelopen vijf jaar is uitgevoerd, is inmiddels legio. De Robotainer, een op afstand bedienbare kliko voor senioren, is een aansprekend voorbeeld. Deze werd ontwikkeld in een samenwerking tussen studenten van de HAN uit verschillende studierichtingen, de Nijmeegse afvalcombinatie DAR en het lectoraat Embedded Systems.

Voorlopen op actualiteit Directeur SBC Jonathan van Deutekom: “Het SBC werd vijf jaar geleden opgericht naar analogie van een netwerkinitiatief van de Hanze Hogeschool in Groningen. De lectoraten van de faculteiten Economie & Management, Techniek en Gedrag, Gezondheid en Maatschappij participeren. We willen op proactieve wijze de verschillende disciplines binnen de HAN ontsluiten voor het aangesloten bedrijfsleven in de regio, ruim tachtig ondernemers. Het SBC houdt trends en ontwikkelingen in de gaten en analyseert hiervan de betekenis voor het bedrijfsleven. Bedrijven als Etna, de Rabobank en Eijkelkamp laten zich door het B4You-krant 1 | pagina 

SBC adviseren over het commerciële proces van hun bedrijfsvoering. De projecten die de studenten bij het bedrijfsleven uitvoeren, worden als ‘best practises’ in het onderwijs toegepast. Hierdoor houdt het SBC de actualiteit van het onderwijs up to date met de bedrijfsontwikkelingen.”

80% in MKB Het midden- en kleinbedrijf is de belangrijkste doelgroep van het SBC. “Tachtig procent van onze afstudeerders komt terecht in het MKB. De praktische toepassing van de opgedane kennis is een belangrijke meerwaarde voor de studenten. Het SBC heeft zeer diverse opdrachten. Zo wordt op dit moment geïnventariseerd wat de commerciële mogelijkheden zijn van een webshop voor een biologische wijnboer. En voor bakkerijen worden mogelijkheden geanalyseerd van verbeterde energiezuinigheid. Bij het woonzorgproject Meulenvelden in Didam, wordt slimme domotica toegepast. Een laatste voorbeeld. Jaap van Till, lector Telecommunicatie van de HAN, doet momenteel een onderzoek om ‘afgelegen’ boerderijen in de Achterhoek aan te sluiten op een glasvezelnetwerk. Dit om deze huishoudens snel internet te kunnen bieden.”

Ook bij Nooteboom was er relatief veel vroegtijdige uitstroom van jonge technische mensen, vertelt De Leeuw. “Zo’n 20%. Ik vond dat niet alleen veel te veel, maar ook zonde van de investering. Zowel voor het bedrijf als voor de mensen zelf. Je hebt dan eerst een technische opleiding gevolgd en vervolgens je eerste werkervaring opgedaan, en daarna besluit je de techniek vaarwel te zeggen. Ik vond dat ik daar iets aan moest doen.” De Leeuw besloot sterk in te zetten op personeelsbeleid om deze uitstroom terug te dringen. “Het gaat in feite om twee zaken. Tijdens de middelbare school moet je bereiken dat mensen beter gefundeerd een keuze kunnen maken voor de techniek. Wij zetten het bedrijf dan ook gericht open voor rondleidingen voor scholieren. En als we stagiaires aannemen (elk jaar zijn dat er zo’n twintig), hebben we een gericht begeleidings­ programma voor hen. Het tweede gaat over

goed werkgeverschap. Begeleiding, moti­ vering, kansen tot ontplooiing bieden, afwisselend werk, verantwoordelijkheid. Je investeert pas in je bedrijf als je in je mensen investeert.”

Praatje met medewerkers Bij Nooteboom werd de personeelsafdeling uitgebreid en werd er een introductiecursus voor nieuwe medewerkers opgezet. De Leeuw: “Zo leer je elkaar kennen, je leert het bedrijf kennen en je weet wie je waar kunt vinden.” Ook ontwikkelt het bedrijf (samen met ROC’s) vakcursussen en managementcursussen, zodat de medewerkers bepaalde vaardigheden kunnen vergroten of kunnen doorgroeien naar andere of leidinggevende functies. De Leeuw: “Het is te vroeg om nu al de gevolgen van deze maatregelen te kunnen meten. Maar als ik op mijn gevoel afga zit er duidelijk groei in.” De Leeuw loopt in principe elke morgen eerst door de fabriek en maakt met de meeste mensen even een praatje. Ook andere leidinggevenden doen dat, waardoor er meer contact met de mensen is ontstaan. “De mensen weten wie je bent, waar ze voor werken. Dat maakt veel uit.” Nooteboom wisselt geen medewerkers uit met collega-bedrijven, aldus De Leeuw, maar wel binnen de holding die vijf werkmaatschappijen omvat. De Leeuw: “Het ‘niet passen’ van een medewerker in een bedrijf ligt namelijk ook aan jou als werkgever. Ook dat is goed werkgeverschap: je inzetten voor díe plek waar je mensen het best tot hun recht komen en hen een goede begeleiding bieden.”

Het SBC organiseert tevens brainstormsessies, en thema- en netwerkbijeenkomsten voor ondernemers. Ook kan het bedrijfs­ leven deelnemen aan de creatieve master­ classes van de HAN. “De samenwerking tussen lectoren, onderzoekers, deskundi­gen, bedrijven en studenten stimuleert eenieder tot nieuwe inzichten, creativiteit en slimme oplossingen. En dus kansen voor de regio!” Meer informatie: www.han.nl/sbc

Kennisdeling in de stadsregio Het vijfde topproject beoogt de innovatie­ kracht in de Stadsregio Arnhem Nijmegen te vergroten. Het gaat om het herkennen van signalen, het vertalen van signalen naar poten­ tiële kansen en het verankeren van de innova­ tie in deze bedrijven. Beoogd wordt een beter samenhangende structuur van kennisdeling te realiseren tussen bedrijven onderling en met de onderwijs- en kennisinstellingen. Speciale aandacht krijgt de manier waarop kennisnet­ werken worden georganiseerd zodat ze vol­ doende interactief en interessant zijn voor bedrijven die tot dusverre nauwelijks participeerden in dit soort netwerken.

5

“Domotica voor ouderen.”

Wethouder Hannie Kunst

Wethouder Rita Weeda

De wethouders economische zaken

over B4You

Voor deze krant vroegen we de wethouders economische zaken van Nijmegen en Arnhem, respectievelijk Hannie Kunst en Rita Weeda, over B4You.

Welke kansen ziet u met de bètatechniek in uw gemeente? Hannie Kunst: “In Nijmegen zijn goede kansen voor bedrijven en werknemers in de bètatechniek. Als we kijken naar de bedrijven in de profit-sector in Nijmegen dan zijn er heel veel bedrijven die op een of andere wijze te maken hebben met bètatechniek. De grootste profit werkgever in Nijmegen is NXP. Andere grote bedrijven op dit gebied zijn Royal Haskoning, Nacco Materials Handling, Kropman, Smit Transformatoren. Ook veel spin-offs van de Radboud Universiteit Nijmegen komen van de bèta-faculteit.” Rita Weeda: “Het aanbod van bèta en techniek-onderwijs en onderzoek in Arnhem is bijzonder. De HAN heeft een hyperactieve HTS. Studenten autotechniek bouwen er aan de auto van de toekomst. En er is al een waterstoflab, waar apparaten die werken op waterstof getest worden. Aan de HAN of de regionale opleidingscentra Rijn IJssel kun je niet alleen joúw opleiding volgen, je vindt in Arnhem ook alle onderzoeksfaciliteiten – denk maar eens aan de KEMA – en je vindt hier ook gegarandeerd een baan. Firestone, de nummer één ter wereld in luchtveren voor voertuigen, vestigt zijn Europese hoofdkantoor in Arnhem. Het zegt nogal wat dat deze onderneming kiest voor Arnhem. Firestone vindt hier de hele range van onderwijs, onderzoek en bedrijvigheid, die het bedrijf nodig heeft.”

Wat is de inbreng van uw gemeente voor B4You? Hannie Kunst: “De inbreng van Nijmegen heeft met name betrekking op het zorgdragen voor een concurrerend vestigingsklimaat voor zowel bedrijven als werknemers. Ook het goed naar buiten toe profileren van dat aantrekkelijke vestigingsklimaat is daarin belangrijk. Het gaat dan over zaken als high-tech bedrijventerreinen, regiobranding en het faciliteren van buitenlandse werknemers. De verdere ontwikkeling van het gebied Winkelsteeg tot een Novio Tech Campus Nijmegen is ook een speerpunt in ons beleid.” Rita Weeda: “Wij zetten in op hoogwaardige werklocaties. Businesspark Kleefse Waard, aan de Rijn en de autoweg Arnhem-Nijmegen, ontwikkelt zich tot bedrijventerrein van vernieuwende ondernemingen in energie- en milieutechnologie en innovatieve industrie: waterstof, zonne-energie, warmtekracht, recycling en verduurzaming. Hier werk je aan en voor de toekomst: nieuwe, duurzame energiebronnen, minder energiegebruik en CO2uitstoot. Ook bedrijvenpark Arnhems Buiten bouwt met meer laboratoria voort op de historie van Arnhem als energie- en elektriciteitsstad (o.a. KEMA, Essent, Nuon, Tennet). Hoogwaardige werklocaties is één van de acties, waaraan we goed samen werken in de regio. Arnhem International School is een belangrijke factor voor internationale bedrijven om zich in de regio te vestigen. Met Nijmegen onderzoeken we de mogelijkheden om de International School te versterken. Daarnaast noem ik nog Technoplanet, dat de belangstelling voor techniek onder leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs opwekt.”

Welke economische effecten worden nagestreefd? Hannie Kunst: “Het behoud en uitbreiding van bètatechnische bedrijven en de daaraan gekoppelde werkgelegenheid in Nijmegen. Verder de structuurversterking van deze bedrijven door clustervorming.” Rita Weeda: “Wij willen bestaande bedrijven behouden, nieuwe bedrijven aantrekken en alle ondernemingen de kansen bieden om te groeien. Daarvoor investeren we ook in het woon- en werkklimaat voor kenniswerkers: bijvoorbeeld in een aantrekkelijk centrum met een bijzonder gevarieerd aanbod van winkel-, uitgaans- en culturele voorzieningen, de Beste Binnenstad van Nederland.”

Wat wordt uw eigen rol hierin? Hannie Kunst: “Ik probeer als wethouder voortdurend de juiste verbindingen en contacten te leggen tussen mensen en organisaties in en buiten de stad. Op die manier ontstaan nieuwe kansen en ideeën die het bedrijfsleven en projecten als B4You ten goede komen. En ik zit in de Board van B4You.” Rita Weeda: “Ik maak ook deel uit van de Board voor de uitvoering van het regioarrangement bèta en techniek. Ik vorm een schakel tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven: de partners in het regio-arrangement. Een beleidsadviseur Economische Zaken doet mee in de projectgroep aantrekkelijk vestigingsklimaat.”

De zesde en laatste topprioriteit in B4You is het creëren van een goed concurrerend vestigings­ klimaat voor bedrijven en kenniswerkers en een trefzekere externe profilering van de regio. Daarbij sluit het aan bij de regiobranding die door de Stadsregio Arnhem Nijmegen wordt ingezet om de regio op de internationale kaart neerzetten.

Regiobranding als onderdeel van B4You Op verzoek van Jan Mansveld en de Industriële Kring voor Nijmegen nam Jaap Modder, voorzitter van de Stadsregio Arnhem Nijmegen, het voortouw om iets de doen aan het dreigend tekort aan bètawerkers. Belangrijk punt daarbij is de profilering van de regio. Jaap Modder: “Het gaat niet zozeer om ‘hoe haal ik bedrijven naar deze regio’, maar vooral om ‘hoe profileer ik me internationaal als regio met een vitale arbeidsmarkt en een hoog opgeleid arbeidsaanbod’. Door het denken om te draaien sorteer je opeens veel meer effect. Alleen al de Radboud Universiteit heeft het op deze manier de afgelopen jaren voor elkaar gekregen om de instroom voor bètaberoepen te verdubbelen. En het lukt een stad als Barcelona bijvoorbeeld om elk jaar 10.000 kenniswerkers naar zich toe te trekken. Dat kunnen wij als complete stadsregio ook. En helemaal als we alle krachten bundelen.”

Cool Region De Stadsregio Arnhem Nijmegen heeft als gevolg hiervan met partners een integrale brandingstrategie voor deze regio opgesteld, waarvan B4You een belangrijk onderdeel uitmaakt. Een vergroot aanbod van bèta­ studenten is immers heel aantrekkelijk voor buitenlandse bedrijven om vestiging in deze regio te overwegen. De initiatiefnemers van de regiobrandingstrategie zijn de Stadsregio Arnhem Nijmegen, de Hogeschool Arnhem Nijmegen, Kamer van Koophandel Centraal Gelderland, RBT KAN, en VNO NCW Arnhem

Nijmegen. Dit jaar wordt er hard gewerkt aan de eerste fase van de regiobranding; een webportal om de regio voor iedereen ter wereld te profileren. De portal is Engelstalig, met Duits en Nederlands als keuzetalen. Met als titel ‘Cool Region’ wordt een regio omschreven die het verrassend brede culturele en economische aanbod beschrijft, afgezet tegen de groene omgeving en de rijke historie.

Talent-index Modder: “Prettig wonen, werken en recreë-

Aantrekkelijk vestigingsklimaat De zesde en laatste topprioriteit in B4You is het creëren van een goed con­ currerend vestigingsklimaat voor bedrijven en kenniswerkers en een goede externe profilering van de regio. Het sluit aan bij de regiobranding die de Stadsregio Arnhem Nijmegen inzet om de regio op internationaal op de kaart te zetten. Het resultaat moet zijn een regio waar kenniswerkers graag willen wonen en kennisbedrijven zich willen vestigen. Te realiseren: hoog­ waardige kennislocaties, een sterke branding, aantrekken internationale kenniswerkers, netwerk van expats creëren en versterken Arnhem International School voor kinderen van expats.

6

ren is een groot goed. Dat willen we onder de aandacht brengen.” De kernwaarden zijn ‘ontspannen’, ‘creatief’ en ‘gezond’. De regiobranding zal overigens naast de bestaande merkpositioneringen als ‘modestad’ of ‘healthcluster’ worden ingezet om in een zogenaamde co-branding meer effect te kunnen sorteren. Er zal ook een zogenaamde talent-index worden gehanteerd, waardoor de regio met andere regio’s kan worden vergeleken. Modder: “Denk aan het universitair onderwijs, maar ook aan de hogeschool. De HAN is een van de ambitieuzere hogescholen van Nederland. Daarom alleen al is B4You een essentieel onderdeel van de regiobranding.” Bepaalde clusters hebben volgens Modder heel gunstige perspectieven. “Met name energie en milieu, halfgeleiders en technologie, gezondheid, zorg en welzijn en mode en vormgeving. Daar gaan we op focussen. We gaan de regiobranding stapsgewijs opbouwen, maar in de loop van het jaar wordt het al concreet, zoals de webportal.”

B4You-krant 1 | pagina 

Samen sterker met Technovium

In 2010 staat aan de Heijendaalseweg in Nijmegen het Technovium, een nieuw gebouw met hoogwaardige voorzieningen voor de techniekopleidingen van ROC Nijmegen, de HAN en de meeste branchescholen in de regio Nijmegen. Ook zijn er faciliteiten voor het primair en voortgezet onderwijs. Jan Mansveld, voorzitter van de stichting Technovium en Guido Ronnes, directeur sector Techniek van ROC Nijmegen, vertellen erover.

Jan Mansveld: “Voor de toekomst van de regio is de continuïteit en verdere uitbouw van de technische bedrijvigheid van groot belang. Daarom is een grotere en betere instroom van studenten in het bèta- en techniekonderwijs en later in het technische bedrijfsleven van groot belang. Groei in innovatieve techniek staat aan de basis van bedrijvigheid en economische groei. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs, bedrijfsleven en overheid om kwalitatief goed onderwijs te realiseren dat aantrekkelijk en interessant is voor leerlingen, studenten en werkenden. Daarom hebben de partners ongeveer vier jaar geleden besloten Technovium op te richten. Ook wordt Technovium een ontmoetingsplaats voor bètatechnisch onderwijs en bedrijfsleven om kennis uit te wisselen en te delen. Zodat je samen sterker en innovatiever wordt. Technovium betekent voor leerlingen een goede en snellere doorlopende leerweg vmbo-mbo-hbo. Die route is nu twaalf jaar, terwijl de route via havo-hbo meestal negen à tien jaar duurt. Dat gaan we op ter-

mijn meer gelijktrekken, maar wel eerst beter en dan pas korter.”

Grote stappen

tijk kunnen óf naar Wageningen óf naar Oss óf naar Nijmegen, afhankelijk van de afstudeerrichting die men gekozen heeft.

Totaal concept Guido Ronnes vult aan: “Heel concreet werkt ROC Nijmegen met een aantal vmboscholen aan het verbeteren van de leerweg vmbo-mbo. Dit project, Novia, realiseert een betere programmatische aansluiting. Een voorbeeld. Bij Mobiliteit (motorvoertuigentechniek) halen docenten van het Canisius College en ROC Nijmegen de overlap uit de programma’s. Deze docenten hebben hierover veel contact. Leerlingen van het derde en vierde leerjaar vmbo doen enkele programmaonderdelen op het ROC. Zo kunnen ze gebruikmaken van beter geoutilleerde voorzieningen en wordt het onderwijs aantrekkelijker.” Guido Ronnes ziet het Technovium als een totaalconcept. “Er komt een Technisch Educatief Centrum Junior Technovium (zie pagina 4), van waaruit diverse activiteiten opgezet en gecoördineerd zullen worden. Ook activiteiten die op scholen en in bedrijven plaatshebben zoals VTB, Jet-Net, Ingenieur@School en activiteiten van ROC, HAN en Radboud Universiteit. In het Technovium komen alle vakopleidingen

(niveau 1, 2 en 3) techniek van ROC Nijmegen samen met de samenwerkings­ verbanden van de brancheopleidingen (zoals BORN, SPOS, RBOC). Praktijk en theorie worden daarbij geïntegreerd. Samen met de HAN worden de niveaus 4 en 5 opleidingen Bouw-Infra, Werktuigbouw en Elektrotechniek vormgegeven. Ons doel is dat ook de ICT opleiding hiervan onderdeel uitmaakt.”

Voordelen Jan Mansveld: “De regio heeft hoger gekwalificeerde mensen nodig. Techniekleerlingen zouden over de hele linie een hoger opleidingsniveau moeten afronden dan nu. Via B4You kunnen de partners afspraken maken over hoe dit gezamenlijk aan te pakken.” Guido Ronnes: “Door B4You hebben directies van verschillende soorten onderwijs contact. Ik verwacht dat het nu zal lukken om ons als ROC Techniek meer te profileren op de vmbo-t /havo /vwo scholen. Dat bleek tot nu toe lastig. We willen de beroepskolom onder de aandacht brengen bij leerlingen en activiteiten opzetten voor beroepsoriëntatie en beroepskeuze.” Meer informatie: www.novia-nijmegen.nl, www.technovium.nl

Gegarandeerd een baan of doorgaan in hbo

Wil van Pinxteren, directeur sector Techniek & ICT, Laboratorium & Research van Rijn IJssel maakt zich hard voor samenwerking tussen onderwijsinstellingen onderling, en tussen onderwijs, (semi)overheid en bedrijfsleven. “Samen moeten we ervoor zorgen dat aan de voorkant meer mensen instromen in de techniek. Doen we dat niet, dan blijven HAN, ROC Nijmegen, ROC A12 en Rijn IJssel allemaal in hetzelfde kleine vijvertje vissen.” In een keten dienen partijen samen te werken om op de lange termijn – vijf tot acht jaar – een verhoogde instroom, doorstroom en uitstroom in de techniek te realiseren “zodat er meer vissen in die vijver komen in plaats van dat we in een concurrentieslag zijn om de beste vissen eruit te halen”, aldus Wil van Pinxteren.

Leerlingen in bedrijfsvoering Hij vervolgt: “Technoplanet, dat is gehuisvest bij Rijn IJssel, speelt in Arnhem een heel belangrijke rol bij de instroom. Zowel toekomstige deelnemers als hun ouders dienen geïnteresseerd te raken in bètatechniek. Via Technoplanet laten we elk jaar 20.000 leerlingen uit primair onderwijs en onderbouw vo kennismaken met de vele kanten van techniek. Ook meisjes zijn hierbij een belangrijke doelgroep. Het onderwijs van Rijn IJssel heeft een achter­ liggend concept waarbij we gebruikmaken B4You-krant 1 | pagina 

van Knowledge Centra en Skill Centra. In Knowledge Centra leren leerlingen vooral de theorie, in Skill Centra de praktijk. Skill Centra ontwikkelen we samen met het bedrijfsleven: de installatiebranche, de mobiliteitssector, de bouwwereld, et cetera. We proberen ze zoveel mogelijk in bedrijven neer te zetten. Het Skill Centre van de opleiding Sound & Vision is gevestigd bij Rentall in Bemmel. Rentall zorgt voor het licht en geluid bij evenementen en is marktleider in Europa. We hebben 800 m2 gehuurd van de loods, waar we een studio, decors en dergelijke hebben opgezet. Rentall stelt ons de modernste technieken ter beschikking. Als leerlingen een theater moeten inrichten, kunnen ze zorgen voor belichting met de modernste materialen en nieuwste stand van de techniek. Heeft Rentall een grote opdracht, dan worden onze deelnemers ingezet om mee te draaien in de ondersteuning van de uitvoering. Daarvoor staat een bepaald aantal uren in het curriculum per jaar.

Ten behoeve van de Laboratorium & Research opleidingen hebben we grote stappen gezet. Rijn IJssel heeft het laboratoriumonderwijs vormgegeven met ROC De Leijgraaf in Oss en partners uit het bedrijfsleven in Boxmeer, Nijmegen en Wageningen. Dit in nauwe samenwerking met de Hogere Laboratorium Opleiding van de HAN in Nijmegen. Nu geven de twee ROC’s op exact dezelfde manier het eerste en tweede jaar laboratoriumonderwijs. Gedurende het tweede jaar kiezen de deelnemers voor een specifieke richting in de opleiding, dan wel of ze na het mbo verder willen met een studie aan het HLO bij de HAN. In dat laatste geval halen ze hun mbo-diploma in Nijmegen op de campus van de HAN. De leerlingen die kiezen voor de beroepsprak-

gemotiveerd, die van een van onze techniekopleidingen komen, 100% te garanderen werk te krijgen na het behalen van het diploma.

Werkgarantie Rijn IJssel kiest voor techniekopleidingen die passen bij de vraag in Arnhem en directe omgeving. We groeperen dit voorlopig in vijf clusters: Gebouwen, Automatiseren, Mobiliteit, Creativiteit en Laboratorium. Over de inhoud van deze opleidingen en het gewenste aantal deelnemers overleggen we met het bedrijfsleven, via Regionaal Overleg Bedrijfsleven Onderwijs (acht ROBO’s), vergelijkbaar met de Vrienden van Techniek in Nijmegen. De ondernemers geven ons aan wat de markt in onze regio aankan en waaraan de arbeidsmarkt behoefte heeft. Daarom durf ik alle leerlingen, mits

In de doorlopende leerlijn zijn al heel wat slagen gemaakt bij het Laboratoriumonderwijs, de ICT-opleidingen en bij de Engineeringopleidingen. Deelnemers van leerjaar 4 kunnen na het behalen van hun diploma direct verder op het hbo. En vervolgens binnen een korte periode hun propedeuse halen. Daar willen we naartoe met alle techniek­ opleidingen. Dit dient bij te dragen aan onze doelstelling om 40 à 60 procent van de deelnemers door te laten stromen naar het hbo. Zo werken we hard aan het behalen van de B4You doelstelling: 20% meer uitstroom uit mbo naar het hbo ten opzichte van 2007.”

Ella Hueting, directeur faculteit Techniek HAN, vindt dat we deze boodschap met z’n allen veel meer moeten uitdragen: “Dat is heel belangrijk richting jongeren en hun ouders, die bepalend zijn voor de keuzes van jongeren. Door technologieën krijgen we een betere samenleving en een groeiende economie. Technologie is een hefboom om de samen­ leving vooruit te brengen.”

Hueting stelt dat mensen met een technische opleiding op heel interessante plekken terecht kunnen komen: “In multidisciplinaire projecten bij grote bedrijven bijvoorbeeld. Ook heel belangrijk vind ik het om meer mensen met verstand van technische inhoud te zien in de raden van bestuur van bedrijven. Op strategisch niveau dus. Overigens hebben we echt niet allemaal bollebozen nodig die later een Nobelprijs zouden kun-

“Techniek is innovatief en creatief” nen winnen. Juist ook voor mensen die misschien wat minder goed in bèta zijn, maar andere vaardigheden hebben, is het interessant om in bèta verder te gaan. Bijvoorbeeld omdat ze goed kunnen samenwerken of inspirerende ideeën hebben.

Techniekopleidingen sexy maken Je kunt veel meer mensen triggeren voor een technische opleiding door deze meer sexy te

maken. Te beginnen door opleidingen anders in te delen: aan de hand van thematieken in plaats van vakgebieden. Drie thematieken zijn actueel: zorg, milieu en nieuwe media. Bij zorg kun je denken aan technologie voor medische apparatuur, DNA-ontwikkelingen, het ontwerpen van ondersteuningsmiddelen voor mensen met een handicap, zorggericht bouwen. Dit zijn zaken waarmee je iets kunt betekenen voor de samenleving. En dat is

Goud in handen Piet Timmermans, directeur van de lerarenopleiding van de RU, voormalig vice-decaan van FNWI en directeur Radboud University Nijmegen Holding in oprichting, is warm voorstander van regiobranding. Hij liet TNO onderzoeken hoe interessant de regio Zuid-Oost Nederland is met Arnhem-Nijmegen als noordoostelijke uitloper. En concludeert: we hebben goud in handen. “Dat onderzoek vond plaats in 1998 en gaat over het gebied in een straal van zeventig km rond Eindhoven met Oss, Tilburg, Geleen, Venlo en Arnhem-Nijmegen. Het blijkt dat we een enorm interessante regio zijn met een enorme concentratie aan hoogwaardige R&D in de particuliere branche en een grote bijdrage aan het BNP. Net zo groot als die van Rotterdam. Bijna 60% van de Nederlandse industriële R&D-inspanningen komt uit deze regio. En gekoppeld aan ontwikkelingsmodellen van het planbureau blijkt dat de particuliere R&D hier verder toeneemt, en terugloopt in het westen. Kortom: we hebben een high tech karakter, zijn enorm belangrijk voor de economie. Maar tot nu toe droegen we dat niet uit.

Zuidoostelijk netwerk Ik ben dan ook blij met B4You. De kracht van B4You is dat de hele keten van opleidingen betrokken is: basisonderwijs, vmbo, havo, vwo, mbo, hbo, universiteit. En het bedrijfsleven. Ook heel belangrijk is dat de overheid in de regio participeert. De B4You board vormt een mooi consortium dat onderwijs, bedrijfsleven en overheid goed aan elkaar koppelt. Het maakt zichtbaar dat de regio een heel krachtige technologie­ sector heeft. Nijmegen en Arnhem moeten B4You omarmen als onderdeel van de regiobranding. In mijn visie moeten we verbinding zoeken met Eindhoven en via Eindhoven met de andere steden. Zodat er een zuidoostelijk netwerk ontstaat.

De Radboud Universiteit heeft hierin een belangrijke rol om te stimuleren dat er zeer kennisintensieve high tech bedrijven opgezet kunnen worden. We kunnen faciliteiten verschaffen, starters helpen om zich te introduceren bij banken, cursussen aanbieden. Deze lijn hebben we al jaren geleden ingezet. Nieuw is dat de universiteit zal investeren in enkele startende ondernemers via een holding.

Succesvolle bedrijven Er zijn heel succesvolle bedrijven uit de bètafaculteit ontstaan, zoals Synthon, Mercachem en GX. Synthon is een chemisch bedrijf waar wereldwijd duizend mensen werken, van wie 350 in Nijmegen. De jaaromzet is zo’n 300 miljoen euro. Het bedrijf bedient de markt met generieke medicijnen. Synthon spoort stoffen op waarvan de werking en veiligheid klinisch bewezen zijn en waarvan het patent gaat aflopen. Vervolgens werkt men aan het onder de knie krijgen van het productieproces. En uiteraard zoekt men afzetkanalen. Voor het ontwerpen van het productieproces, het garanderen van de syntheseroute en zuiverheid, is heel hoogwaardige kennis nodig. Van de 350 medewerkers in Nijmegen is een groot deel gepromoveerd.

die hun bedrijfslaboratoria inkrimpen. Men krijgt specifieke onderzoeksvragen, stoffen worden ontwikkeld en getest, synthese­ routes worden ontwikkeld. Een derde voorbeeld van een spin off is GX, een bedrijf met honderd medewerkers. Allemaal academici. GX maakt content management systemen en is hierin markt­ leider. Het bedrijf heeft een vestiging in Nijmegen, en breidt nu uit naar Eindhoven en Amsterdam. Voor de bètafaculteit is B4You van grote betekenis. We kunnen nu veel krachtiger uitdragen dat de universiteit voor studenten interessant is met deze regio vol technologische bedrijvigheid.”

wat jongeren aanspreekt. Bij milieu gaat het om duurzaamheid, energiebesparing, duurzaam bouwen, waterstofenergie en dergelijke. Daarvoor hebben we technologieontwikkeling nodig. Nieuwe media is het derde thema. Denk aan internet, mobiele telefoons, serious gaming, chips in kleding. Allemaal zaken waarvoor technologie onontbeerlijk is. Bij dergelijke multidisciplinaire onderwerpen kom je ook op design: ontwerpen met oog voor de eindgebruikers – waaraan hebben zij behoefte? Dit is een aspect van de techniek dat tot nu toe onderbelicht is. De HAN gaat de richting op van meer multidisciplinaire technische projecten, zoals

rondom milieu. Dit thema is heel actueel. Onze studenten leveren nu een bijdrage aan het bouwen van een auto op waterstof. Het thema van het nieuwe techniekgebouw is Milieu & Duurzaamheid. Een recent nieuwe opleiding is Multimedia Design, een combinatie van Communicatie en Informatica.

Te bescheiden Mij valt op dat de technologische bedrijven en opleidingen veel te bescheiden zijn. Men laat veel te weinig zien wat men doet. En hoe boeiend, interessant en leuk dat is. Dat geldt zeker ook voor de HAN... maar niet lang meer!”

Gedeputeerde Co Verdaas: “De provincie Gelderland kenmerkt zich door regionale diversiteit. Elke regio biedt bedrijven zo een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Ook de bèta­ technische bedrijven in de provincie kunnen hier hun voordeel mee doen. Het provinciebestuur draagt bij aan een interessant vestigingsklimaat door innovaties in en bij bedrijven te ondersteunen en actuele arbeidsmarktinfor­ matie te leveren. Daarnaast ondersteunt de provincie projecten die zich richten op een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Een goed voorbeeld van de samenwerking tussen onderwijs en werkgevers in de Foodsector is de Sapfabriek in Ede. De provincie wil daarbij vooral het verschil maken door die regionale initiatieven te ondersteunen die nor­ maliter niet worden opgepakt. De provincie doet dit samen met gemeenten, werkgevers en onder­ wijs. B4You is een voorbeeld van een regionaal initiatief van de Stadsregio Arnhem Nijmegen waar de provincie geld voor beschikbaar stelt. Hopelijk draagt dit initiatief er toe bij dat meer jongeren kiezen voor technische opleidingen en banen in de regio.”

Mercachem is een spin off waar 130 mensen werken: chemici (universitair niveau van wie tweederde is gepromoveerd) en laboranten (hbo’ers en mbo’ers). Het bedrijf doet commercieel onderzoek voor grote bedrijven B4You-krant 1 | pagina 

Agenda 2008

G E L D E R L A N D

16 april ondertekening convenant B4You 17 mei techniekdag Arnhem (www.techniekdag.nl) 28 mei opening Kenniscentrum Bèta Techniek en inauguratie Anton van Bakel, lector Disseminatie Technologie oktober techniekweek Nijmegen (www.roc-nijmegen.nl) 15-22 oktober wetenweek (landelijk; www.wetenweek.nl) november scholings-en beroepenmarkt/doe-activiteit ROC Nijmegen

Arnhem Voor doorlopende activiteiten zie www.technowijzer.nl

Nijmegen

Participerende organisaties in B4You: Platform Bèta Techniek Nederland Kenniscentrum Bèta Techniek (voorheen: Technocentrum Zuidelijk Gelderland) HBO/WO Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Radboud Universiteit Nijmegen MBO - ROC Rijn IJssel - ROC Nijmegen - ROC A12

Voortgezet onderwijs (vmbo – havo/vwo) - Scholengroep Rijk van Nijmegen - Stichting Voortgezet Montessori Onderwijs Nijmegen e.o. - Alliantie VO voor Nijmegen - Quadraam - Stichting Algemeen Christelijk Onderwijs Ede-Arnhem (Arentheem College) - Scholengroep Over- en MiddenBetuwe

Bedrijfsleven - Industriële Kring Nijmegen (IKN) - Kamer van Koophandel Centraal Gelderland - MKB NL - Ondernemers Kontakt Arnhem (OKA) - VNO NCW Arnhem Nijmegen - LINDUS Overheid - De Stadsregio Arnhem Nijmegen - Provincie Gelderland - Gemeente Arnhem - Gemeente Nijmegen

De projecten op een rijtje: 1

Eerste Techniekdag Arnhem op Industriepark Kleefse Waard Op zaterdag 17 mei vindt voor de eerste keer de Techniekdag Arnhem plaats, de promotiedag voor technische opleidingen en beroepen voor jongeren in Arnhem en omgeving. Het evenement wordt gehouden op Industriepark Kleefse Waard in Arnhem tussen 10.00 en 16.00 uur. De Techniekdagen in de Achterhoek zijn al jarenlang een succes met zo’n 3.500 bezoekers per evenement en een hogere instroom in de technische opleidingen. Op de Techniekdag, die gratis te bezoeken is, kunnen jongeren van 10 tot 14 jaar zien en vooral ervaren hoe leuk techniek is. Scholen (van vmbo tot en met universiteit) en bedrijven presenteren doe-activiteiten, zodat de bezoekers spelenderwijs kennis kunnen maken met alle aspecten van de techniek. Jongeren kunnen, onder begeleiding, met diverse apparaten en instrumenten werken en aan de slag met timmeren, schilderen, metselen, solderen, lassen en nog veel meer.

Topproject

Omschrijving

Voorbeelden in de regio

Contactpersoon

Technisch Educatief Centrum: B4 kids

Creëren en versterken van positieve beeldvorming van bètatechniek als ondersteuning van de studie- en beroepskeuze

Technoplanet in Arnhem Junior Technovium in Nijmegen

Maaike Vervoort (026) 320 34 40, [email protected]

De Techniekdag moet er voor zorgen dat jongeren vroegtijdig in aanraking komen met techniek, om zo het imago van technische beroepen en opleidingen te verbeteren. De bedoeling is dat er uiteindelijk meer jongeren instromen in de technische beroepen. Ook is het van belang ouders te laten ervaren dat techniek toekomst heeft. De technische sector biedt volop kansen en mogelijkheden op een goedbetaalde baan.

Meer leraren in het VO

Verminderen kwantitatief en kwalitatief lerarentekort bètatechnische vakken

Sprint-UP, Ingenieurs@school (Jet-Net), Academische school (Quadraam, HAN, RU), Mobi­liteits­ project (HAN), Kenniscentrum Wetenschap en Techniek (VTBpro)

Joost Bouman (026) 320 34 40, [email protected]

In de projectgroep die de Techniekdag organiseert zit een brede vertegenwoordiging van onderwijsinstellingen en bedrijven uit Arnhem en omgeving. Het initiatief komt van VNONCW regio Arnhem-Nijmegen en het Rijn IJssel.

2 Doorlopende leerlijnen in op de praktijk gericht 3 beroepsonderwijs

Ontwikkelen bètatechniek onderwijs dat jongeren aanspreekt en de verbin­ ding legt met de beroepspraktijk en de vraag van de maatschappij

Innoleren, Leerdorp Elst, NOVIA, Technovium, Skill en Knowledge centra, RxH, MplusH, HAN Expertisecentra

Medewerkers Vasthouden medewerkers in de bèta­ binden en boeien: techniek door goed werkgeverschap: Blijf in Techniek stimuleren van uitdagende loopbanen en een blijvende ontwikkeling van 4 medewerkers Kennisdeling in de Stadsregio

5 Aantrekkelijk vestigingsklimaat

6 B4You-krant 1 | pagina 

Meedoen met uw bedrijf? Leon Verhoeven (026) 320 34 40, [email protected]

Jan Aghina (026) 320 34 40, [email protected]

Vergroten van kennisdeling in de regio EMT netwerk, Health Valley, Smart Harry Ankone tussen bedrijven onderling, en met Business Center (HAN), Club 52, (026) 320 34 40, onderwijs- en onderzoeksinstellingen Ondernemerskringen als OKA, IKN, [email protected] LINDUS Creëren van een goed concurrerend vestigingsklimaat voor bedrijven en kenniswerkers en een goede externe profilering van de regio

De werkgroep start binnenkort met het werven van scholen en bedrijven om de dag invulling te geven. Meer informatie: www.techniekdag.nl (link regio Arnhem-Nijmegen).

Profilering van het gehele bèta technische onderwijsaanbod en hoogwaardige werklocaties in de regio (zoals Businesspark Kleefse Waard en Novio Tech Campus Nijmegen) op een internationaal toegankelijk webportal.

Maike de Lange (024) 329 79 77, [email protected]

Colofon

Kenniscentrum Bèta Techniek (voorheen Technocentrum Zuidelijk Gelderland) Ruitenberglaan 26 6826 CC Arnhem Postbus 30080 6803 AB Arnhem T (026) 320 34 40 F (026) 320 34 44 www.kenniscentrumbetatechniek.nl

eindredactie Brechje Hollaardt (Hypertekst en Communicatie) Arnhem teksten Brechje Hollaardt, Frank Thooft, Maaike Vervoort, Leon Verhoeven foto’s Voermans Van Bree Fotografie Arnhem, Dick van Aalst Fotografie, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen vormgeving Ambitions Creative Communication ’s-Hertogenbosch druk Henk’s Offset verantwoordelijk vanuit Kenniscentrum Bèta Techniek Leon Verhoeven