Eczeemspreekuur. Eczeemspreekuur. Folder: 892 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Dermatologie 8 maart 2013

Eczeemspreekuur

Folder: 892 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Dermatologie 8 maart 2013

Eczeemspreekuur

Folder: 892 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Dermatologie 8 maart 2013

892

892

2

2

892

892

Voorwoord

Voorwoord

Geachte heer mevrouw, ouders, verzorgers,

Geachte heer mevrouw, ouders, verzorgers,

U bent onder behandeling bij ons eczeem spreekuur. Dit Patiënten Informatie Dossier (PID) geeft u informatie over uw aandoening en de behandeling daarvan. Het dossier is uw persoonlijk eigendom. U kunt hierin zelf aantekeningen maken, bijvoorbeeld naar aanleiding van de gesprekken die u heeft gevoerd met de diverse zorgverleners. Verder krijgt u informatie over uw huidaandoening en wat u eventueel zelf kunt doen om goed te genezen. Neem het PID altijd mee naar het ziekenhuis.

U bent onder behandeling bij ons eczeem spreekuur. Dit Patiënten Informatie Dossier (PID) geeft u informatie over uw aandoening en de behandeling daarvan. Het dossier is uw persoonlijk eigendom. U kunt hierin zelf aantekeningen maken, bijvoorbeeld naar aanleiding van de gesprekken die u heeft gevoerd met de diverse zorgverleners. Verder krijgt u informatie over uw huidaandoening en wat u eventueel zelf kunt doen om goed te genezen. Neem het PID altijd mee naar het ziekenhuis.

Om ervoor te zorgen dat u zoveel mogelijk profijt heeft van het Patiënten Informatie Dossier, is het belangrijk dat u het bij elk bezoek aan het ziekenhuis mee neemt. De artsen en doktersassistentes kunnen hierin aantekeningen maken. Zij kunnen u tevens wijzen op belangrijke informatie in het PID. U krijgt nieuwe informatie op papier op het moment dat het van belang is.

Om ervoor te zorgen dat u zoveel mogelijk profijt heeft van het Patiënten Informatie Dossier, is het belangrijk dat u het bij elk bezoek aan het ziekenhuis mee neemt. De artsen en doktersassistentes kunnen hierin aantekeningen maken. Zij kunnen u tevens wijzen op belangrijke informatie in het PID. U krijgt nieuwe informatie op papier op het moment dat het van belang is.

Aandachtspunten lijst U krijgt informatie over onder meer uw aandoening en de behandelings-mogelijkheden. Als u het opschrijft of het laat opschrijven, kunt u het thuis nog eens nalezen. Ook is het zinvol om vragen die u heeft, thuis vast op te schrijven zodat u ze niet vergeet te stellen. Om u voor te bereiden op gesprekken met zorgverleners is een aandachtspunten lijst opgesteld. De punten in deze lijst worden tijdens elk consult besproken.

Aandachtspunten lijst U krijgt informatie over onder meer uw aandoening en de behandelings-mogelijkheden. Als u het opschrijft of het laat opschrijven, kunt u het thuis nog eens nalezen. Ook is het zinvol om vragen die u heeft, thuis vast op te schrijven zodat u ze niet vergeet te stellen. Om u voor te bereiden op gesprekken met zorgverleners is een aandachtspunten lijst opgesteld. De punten in deze lijst worden tijdens elk consult besproken.

Wij hopen met het Patiënten Informatie Dossier een bijdrage te leveren aan een zo goed mogelijke voorlichting bij uw behandeling.

Wij hopen met het Patiënten Informatie Dossier een bijdrage te leveren aan een zo goed mogelijke voorlichting bij uw behandeling.

De medewerkers van poli Dermatologie, eczeem spreekuur

De medewerkers van poli Dermatologie, eczeem spreekuur

3

3

892

892

4

4

892

892

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Aandachtsformulier eczeemspreekuur

7

Aandachtsformulier eczeemspreekuur

7

Hoofdstuk 1: Wat is atopisch eczeem?

9

Hoofdstuk 1: Wat is atopisch eczeem?

9

Hoofdstuk 2: Behandelmogelijkheden

15

Hoofdstuk 2: Behandelmogelijkheden

15

Medicijnen tegen infecties

18

Medicijnen tegen infecties

18

Hoofdstuk 3: Zalven

19

Hoofdstuk 3: Zalven

19

Afbouwschema

27

Afbouwschema

27

Hoofdstuk 4: Medicijnen tegen het eczeem

31

Hoofdstuk 4: Medicijnen tegen het eczeem

31

Hoofdstuk 5: Omgaan met jeuk

33

Hoofdstuk 5: Omgaan met jeuk

33

Medicijnen tegen de jeuk

35

Medicijnen tegen de jeuk

35

Hoofdstuk 6: Leven met eczeem

41

Hoofdstuk 6: Leven met eczeem

41

Hoofdstuk 7: Adressen & literatuur

45

Hoofdstuk 7: Adressen & literatuur

45

Hoofdstuk 8: Woordenlijst

47

Hoofdstuk 8: Woordenlijst

47

5

5

892

892

6

6

892

892

Aandachtsformulier eczeemspreekuur

Aandachtsformulier eczeemspreekuur

Patiëntgegevens:

Patiëntgegevens:

Douchegebruik (waarmee?):

Douchegebruik (waarmee?):

Slapen:

Slapen:

Wat is er reeds gesmeerd, hoe vaak?:

Wat is er reeds gesmeerd, hoe vaak?:

Kunt u/jij goed het smeerschema bijhouden?: ja/nee

Kunt u/jij goed het smeerschema bijhouden?: ja/nee

Zo niet, waar zitten de knelpunten?:

Zo niet, waar zitten de knelpunten?:

Wat kunnen wij hierin betekenen?:

Wat kunnen wij hierin betekenen?:

Heeft u veel jeuk?

Heeft u veel jeuk?

Hoe gaat het in het dagelijks leven?

Hoe gaat het in het dagelijks leven?

Maatschappelijk werk?

Maatschappelijk werk?

7

7

892

892

8

8

892

892

Hoofdstuk 1: Wat is atopisch eczeem?

Hoofdstuk 1: Wat is atopisch eczeem?

Eczeem is een verzamelnaam voor diverse huidziekten met een zelfde soort huiduitslag. Er zijn verschillende soorten eczeem. De bekendste hiervan is atopisch eczeem. In dit Patiënten Informatie Dossier ligt de nadruk op deze vorm van eczeem. Wanneer we het woord “eczeem” gebruiken, bedoelen we hiermee “atopisch eczeem”, tenzij anders is aangegeven.

Eczeem is een verzamelnaam voor diverse huidziekten met een zelfde soort huiduitslag. Er zijn verschillende soorten eczeem. De bekendste hiervan is atopisch eczeem. In dit Patiënten Informatie Dossier ligt de nadruk op deze vorm van eczeem. Wanneer we het woord “eczeem” gebruiken, bedoelen we hiermee “atopisch eczeem”, tenzij anders is aangegeven.

Eczeem komt vaak voor als onderdeel van het atopiesyndroom, waarbij de aanleg de belangrijkste factor is om dit te krijgen. Het atopiesyndroom staat voor een groep ziektes waarbij het afweersysteem een belangrijke rol speelt. Door een overdreven reactie van het lichaam op bepaalde onschuldige stoffen, allergenen, ontstaat een ontstekingsreactie in het lichaam. Die ontstekingsreactie kan zich uiten op verschillende plekken. In de huid presenteert het zich als eczeem. In de slijmvliezen van neus en ogen presenteert de ontstekingsreactie zich als hooikoorts, in de luchtwegen als astma en in de slijmvliezen van het maagdarmkanaal als voedselallergie. Vaak zie je dat binnen een familie bij meerdere personen eczeem, hooikoorts, astma en/of voedselallergie voorkomt. De relevantie van deze allergieën voor het eczeem is vooralsnog onduidelijk.

Eczeem komt vaak voor als onderdeel van het atopiesyndroom, waarbij de aanleg de belangrijkste factor is om dit te krijgen. Het atopiesyndroom staat voor een groep ziektes waarbij het afweersysteem een belangrijke rol speelt. Door een overdreven reactie van het lichaam op bepaalde onschuldige stoffen, allergenen, ontstaat een ontstekingsreactie in het lichaam. Die ontstekingsreactie kan zich uiten op verschillende plekken. In de huid presenteert het zich als eczeem. In de slijmvliezen van neus en ogen presenteert de ontstekingsreactie zich als hooikoorts, in de luchtwegen als astma en in de slijmvliezen van het maagdarmkanaal als voedselallergie. Vaak zie je dat binnen een familie bij meerdere personen eczeem, hooikoorts, astma en/of voedselallergie voorkomt. De relevantie van deze allergieën voor het eczeem is vooralsnog onduidelijk.

Eczeem is een chronische huidaandoening. Het gevolg is een ontsteking in de huid die deels te beïnvloeden is. Kenmerkend voor het eczeem is de ontstekingsreactie van de huid, zonder dat er een bacteriële infectie aanwezig is. Een bacteriële infectie kan soms echter in een later stadium wel voorkomen.

Eczeem is een chronische huidaandoening. Het gevolg is een ontsteking in de huid die deels te beïnvloeden is. Kenmerkend voor het eczeem is de ontstekingsreactie van de huid, zonder dat er een bacteriële infectie aanwezig is. Een bacteriële infectie kan soms echter in een later stadium wel voorkomen.

Hoe ontstaat atopisch eczeem?

Hoe ontstaat atopisch eczeem?

De precieze oorzaak van eczeem is niet bekend. Een combinatie van factoren speelt een rol bij het ontstaan van eczeem. De belangrijkste hierin is de aanleg zoals hiervoor al aangegeven.

De precieze oorzaak van eczeem is niet bekend. Een combinatie van factoren speelt een rol bij het ontstaan van eczeem. De belangrijkste hierin is de aanleg zoals hiervoor al aangegeven.

9

9

892

892

Factoren die een rol kunnen spelen bij eczeem:  Erfelijkheid  Niet-allergenen: - Droge huid - Infectie - Psychische gesteldheid - Overige factoren  Allergenen (stoffen die een allergie kunnen veroorzaken)

Factoren die een rol kunnen spelen bij eczeem:  Erfelijkheid  Niet-allergenen: - Droge huid - Infectie - Psychische gesteldheid - Overige factoren  Allergenen (stoffen die een allergie kunnen veroorzaken)

Voorbeelden van contactallergenen zijn: latex, nikkel, rubber en conserveermiddelen. Bij een contactallergie kan het vermijden van het contact met de allergenen een positieve invloed hebben op het eczeem. Voorbeelden van een niet-allergene stoffen zijn water, zeep, wol en alcohol. Verder kunnen factoren als droge huid, droge lucht, warmte, fel zonlicht, transpiratie, de psychische gesteldheid en de algehele conditie van invloed zijn op het eczeem. Zo kunnen bijvoorbeeld spanningen of stress het eczeem verergeren.

Voorbeelden van contactallergenen zijn: latex, nikkel, rubber en conserveermiddelen. Bij een contactallergie kan het vermijden van het contact met de allergenen een positieve invloed hebben op het eczeem. Voorbeelden van een niet-allergene stoffen zijn water, zeep, wol en alcohol. Verder kunnen factoren als droge huid, droge lucht, warmte, fel zonlicht, transpiratie, de psychische gesteldheid en de algehele conditie van invloed zijn op het eczeem. Zo kunnen bijvoorbeeld spanningen of stress het eczeem verergeren.

Verschijnselen van atopisch eczeem

Verschijnselen van atopisch eczeem

Zowel de plaats waar atopisch eczeem op het lichaam voorkomt, als de verschijningsvorm zijn afhankelijk van de leeftijd van de persoon en het stadium waarin het eczeem verkeert. Op babyleeftijd is het eczeem vaak over het hele lichaam aanwezig, terwijl vanaf de leeftijd van een tot ongeveer veertien jaar het eczeem meer in de elleboogsplooien / knieholten, polsen en enkels aanwezig is. Vanaf de leeftijd van veertien jaar presenteert het zich vaak als chronisch terugkerend eczeem met periodes van rust en verergeringen.

Zowel de plaats waar atopisch eczeem op het lichaam voorkomt, als de verschijningsvorm zijn afhankelijk van de leeftijd van de persoon en het stadium waarin het eczeem verkeert. Op babyleeftijd is het eczeem vaak over het hele lichaam aanwezig, terwijl vanaf de leeftijd van een tot ongeveer veertien jaar het eczeem meer in de elleboogsplooien / knieholten, polsen en enkels aanwezig is. Vanaf de leeftijd van veertien jaar presenteert het zich vaak als chronisch terugkerend eczeem met periodes van rust en verergeringen.

Eczeem kan grofweg in twee fasen worden onderverdeeld: acuut en chronisch.

Eczeem kan grofweg in twee fasen worden onderverdeeld: acuut en chronisch.

10

10

892

892

Bij een acute eczeem aanval is de huid rood en gezwollen en voelt warm aan. U heeft het gevoel “in brand” te staan. Bobbeltjes en met vocht gevulde blaasjes verschijnen op de huid. Sommige blaasjes zijn open en scheiden vocht af, het zogenaamde “natten”. Een acute aanval duurt enkele dagen tot enkele weken. Daarna drogen de blaasjes in tot korstjes, de huid is droog en gaat schilferen en wordt minder rood.

Bij een acute eczeem aanval is de huid rood en gezwollen en voelt warm aan. U heeft het gevoel “in brand” te staan. Bobbeltjes en met vocht gevulde blaasjes verschijnen op de huid. Sommige blaasjes zijn open en scheiden vocht af, het zogenaamde “natten”. Een acute aanval duurt enkele dagen tot enkele weken. Daarna drogen de blaasjes in tot korstjes, de huid is droog en gaat schilferen en wordt minder rood.

Bij een chronische fase van eczeem neemt de roodheid af, de schilfering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen worden grover dan normaal. In de stugge en/of droge huid kunnen kloven ontstaan.

Bij een chronische fase van eczeem neemt de roodheid af, de schilfering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen worden grover dan normaal. In de stugge en/of droge huid kunnen kloven ontstaan.

De verschijnselen van chronisch en acute fasen van eczeem kunnen na elkaar maar ook tegelijkertijd voorkomen. Daarnaast kent eczeem een wisselend verloop, met betere en slechtere perioden. Een van de belangrijkste klachten van eczeem is (soms hevige) jeuk. Door wrijven en krabben neemt de jeuk toe. Veel krabben leidt vaak tot wonden. Zo ontstaat er gemakkelijk een vicieuze cirkel. Jeuk kan uw dagelijkse leven ingrijpend beïnvloeden.

De verschijnselen van chronisch en acute fasen van eczeem kunnen na elkaar maar ook tegelijkertijd voorkomen. Daarnaast kent eczeem een wisselend verloop, met betere en slechtere perioden. Een van de belangrijkste klachten van eczeem is (soms hevige) jeuk. Door wrijven en krabben neemt de jeuk toe. Veel krabben leidt vaak tot wonden. Zo ontstaat er gemakkelijk een vicieuze cirkel. Jeuk kan uw dagelijkse leven ingrijpend beïnvloeden.

11

11

892

892

Diagnostiek

Diagnostiek

Het stellen van de diagnose eczeem kan gebeuren aan de hand van:

Het stellen van de diagnose eczeem kan gebeuren aan de hand van:







Anamnese (het in kaart brengen van de ziektegeschiedenis): De arts vraagt onder andere hoelang u de klachten heeft, welke verschijnselen er optreden, of eczeem in de familie voorkomt en welke factoren van invloed zijn op het eczeem. Lichamelijk onderzoek: Bij dit onderzoek let de arts onder meer op de plekken waar het eczeem zit, de uitgebreidheid, of de plekken nattend zijn, roodheid, schilfering, verdikking van de huid, vergroving van de huidlijnen, wondjes die meestal op krabben wijzen en of de huid droog is. Aanvullend onderzoek: Het is lang niet altijd nodig om deze onderzoeken te verrichten. De diagnose wordt in het algemeen op basis van de anamnese en het lichamelijk onderzoek gesteld. Toch kan een aanvullend onderzoek in sommige gevallen nuttig zijn. De meest verrichte onderzoeken bij eczeem zijn: allergie onderzoeken, huidbiopt en huidkweken.







Anamnese (het in kaart brengen van de ziektegeschiedenis): De arts vraagt onder andere hoelang u de klachten heeft, welke verschijnselen er optreden, of eczeem in de familie voorkomt en welke factoren van invloed zijn op het eczeem. Lichamelijk onderzoek: Bij dit onderzoek let de arts onder meer op de plekken waar het eczeem zit, de uitgebreidheid, of de plekken nattend zijn, roodheid, schilfering, verdikking van de huid, vergroving van de huidlijnen, wondjes die meestal op krabben wijzen en of de huid droog is. Aanvullend onderzoek: Het is lang niet altijd nodig om deze onderzoeken te verrichten. De diagnose wordt in het algemeen op basis van de anamnese en het lichamelijk onderzoek gesteld. Toch kan een aanvullend onderzoek in sommige gevallen nuttig zijn. De meest verrichte onderzoeken bij eczeem zijn: allergie onderzoeken, huidbiopt en huidkweken.

Aanvullende onderzoeken:

Aanvullende onderzoeken: 



Allergie onderzoeken: De meest voorkomende zijn plakproeven, priktesten en bloedonderzoek. Meer informatie kunt u hierover lezen in de folders die u krijgt, wanneer zo’n test bij u wordt uitgevoerd. Soms is het nodig om een huidbiopt af te nemen. Bijvoorbeeld als de verschijnselen niet kenmerkend zijn of als de diagnose niet duidelijk is. Een huidbiopt wil zeggen dat er een klein stukje huid (meestal 3 mm doorsnede) wordt weggenomen uit een plek waar het 12





Allergie onderzoeken: De meest voorkomende zijn plakproeven, priktesten en bloedonderzoek. Meer informatie kunt u hierover lezen in de folders die u krijgt, wanneer zo’n test bij u wordt uitgevoerd. Soms is het nodig om een huidbiopt af te nemen. Bijvoorbeeld als de verschijnselen niet kenmerkend zijn of als de diagnose niet duidelijk is. Een huidbiopt wil zeggen dat er een klein stukje huid (meestal 3 mm doorsnede) wordt weggenomen uit een plek waar het 12

892





892

eczeem zit. Eerst wordt de huid plaatselijk verdoofd. De verdovingsprik is een beetje pijnlijk, maar het verwijderen van het stukje huid is daarna niet meer gevoelig. Het stukje huid wordt naar het laboratorium gestuurd en onder de microscoop onderzocht. De uitslag van het onderzoek is meestal na 2-3 weken bekend. De arts bespreekt de uitslag van dit onderzoek telefonisch met u of tijdens het eerst volgende polikliniek bezoek. Huidkweken worden gedaan wanneer er vermoeden is op een infectie. De arts of assistente wrijft hiervoor met een wattenstokje over de aangedane huid. Hiervan wordt een kweek gemaakt. In het laboratorium wordt vervolgens onderzocht om welke bacterie of virus het gaat. Het onderzoek is niet pijnlijk.





eczeem zit. Eerst wordt de huid plaatselijk verdoofd. De verdovingsprik is een beetje pijnlijk, maar het verwijderen van het stukje huid is daarna niet meer gevoelig. Het stukje huid wordt naar het laboratorium gestuurd en onder de microscoop onderzocht. De uitslag van het onderzoek is meestal na 2-3 weken bekend. De arts bespreekt de uitslag van dit onderzoek telefonisch met u of tijdens het eerst volgende polikliniek bezoek. Huidkweken worden gedaan wanneer er vermoeden is op een infectie. De arts of assistente wrijft hiervoor met een wattenstokje over de aangedane huid. Hiervan wordt een kweek gemaakt. In het laboratorium wordt vervolgens onderzocht om welke bacterie of virus het gaat. Het onderzoek is niet pijnlijk.

Andere vormen van eczeem

Andere vormen van eczeem

Naast atopisch eczeem, zijn er nog andere vormen van eczeem. Deze verschillende vormen kunnen op elkaar lijken en soms zijn er een aantal vormen tegelijk aanwezig. Uw arts informeert u over welke vorm(en) van eczeem u heeft en kan u hierover een folder meegeven.

Naast atopisch eczeem, zijn er nog andere vormen van eczeem. Deze verschillende vormen kunnen op elkaar lijken en soms zijn er een aantal vormen tegelijk aanwezig. Uw arts informeert u over welke vorm(en) van eczeem u heeft en kan u hierover een folder meegeven.

13

13

892

892

14

14

892

892

Hoofdstuk 2: Behandelmogelijkheden

Hoofdstuk 2: Behandelmogelijkheden

Er zijn verschillende manieren waarop eczeem behandeld kan worden. In dit hoofdstuk vindt u algemene informatie over de verschillende behandel-mogelijkheden. Uw arts bespreekt met u welke behandeling voor u het meest geschikt is.

Er zijn verschillende manieren waarop eczeem behandeld kan worden. In dit hoofdstuk vindt u algemene informatie over de verschillende behandel-mogelijkheden. Uw arts bespreekt met u welke behandeling voor u het meest geschikt is.

Zalven

Zalven

Zalf, crème en lotion zijn benamingen die aangeven hoeveel water en vet in een smeersel zit. Een zalf is een vet smeersel, hierin zit weinig water, een crème is een samenstelling van vet en water en een lotion bevat veel water. De Latijnse benaming voor zalf is unguentum, dit staat vaak op het etiket van de tube (bijvoorbeeld ung. Cetomacrogolis). Voor het gemak spreken we in het vervolg van zalf als we het over smeersels in het algemeen hebben (dus zalf, crème of lotion). De term crème of lotion gebruiken we alleen als het specifiek om eigenschappen van een crème of lotion gaat.

Zalf, crème en lotion zijn benamingen die aangeven hoeveel water en vet in een smeersel zit. Een zalf is een vet smeersel, hierin zit weinig water, een crème is een samenstelling van vet en water en een lotion bevat veel water. De Latijnse benaming voor zalf is unguentum, dit staat vaak op het etiket van de tube (bijvoorbeeld ung. Cetomacrogolis). Voor het gemak spreken we in het vervolg van zalf als we het over smeersels in het algemeen hebben (dus zalf, crème of lotion). De term crème of lotion gebruiken we alleen als het specifiek om eigenschappen van een crème of lotion gaat.

Verschil zalf, crème en lotion:  Een zalf is een vet smeersel, hierin zit weinig water.  Een crème is een samenstelling van vet en water.  Een lotion bevat veel water.

Verschil zalf, crème en lotion:  Een zalf is een vet smeersel, hierin zit weinig water.  Een crème is een samenstelling van vet en water.  Een lotion bevat veel water.

Neutrale zalven

Neutrale zalven

Mensen met eczeem hebben van nature een andere vetsamenstelling van de huid, waardoor de huid droger is. Een goede verzorging van de huid is de eerste stap om het eczeem zo rustig mogelijk te houden. Neutrale zalven vormen de basis van de behandeling. Deze zalven zorgen er namelijk voor dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Een droge huid geeft meer jeuk en is gevoeliger voor prikkels van buitenaf.

Mensen met eczeem hebben van nature een andere vetsamenstelling van de huid, waardoor de huid droger is. Een goede verzorging van de huid is de eerste stap om het eczeem zo rustig mogelijk te houden. Neutrale zalven vormen de basis van de behandeling. Deze zalven zorgen er namelijk voor dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Een droge huid geeft meer jeuk en is gevoeliger voor prikkels van buitenaf.

15

15

892

892

Opbouw van de huid

Opbouw van de huid

De huid heeft verschillende functies, een daarvan is de belangrijke bescherm-functie. De bovenste laag van de huid, de hoornlaag, zorgt ervoor dat schadelijke stoffen buiten blijven en het vocht binnen. De hoornlaag vormt als het ware een huidbarrière. De hoornlaag bestaat uit hoorncellen en huidvetten. Deze laag lijkt veel op een stenen muur, waarbij de hoorncellen de stenen zijn en de huidvetten het cement. Wanneer de muur intact is kunnen geen stoffen naar binnen en slechts een klein deel water kan eruit verdampen. Bij een droge huid zijn minder vetten aanwezig en is er sprake van een beschadigde huidbarrière.

De huid heeft verschillende functies, een daarvan is de belangrijke bescherm-functie. De bovenste laag van de huid, de hoornlaag, zorgt ervoor dat schadelijke stoffen buiten blijven en het vocht binnen. De hoornlaag vormt als het ware een huidbarrière. De hoornlaag bestaat uit hoorncellen en huidvetten. Deze laag lijkt veel op een stenen muur, waarbij de hoorncellen de stenen zijn en de huidvetten het cement. Wanneer de muur intact is kunnen geen stoffen naar binnen en slechts een klein deel water kan eruit verdampen. Bij een droge huid zijn minder vetten aanwezig en is er sprake van een beschadigde huidbarrière.

De verdamping van water is groter waardoor de huid nog droger wordt. Bovendien kunnen schadelijke, irriterende stoffen van buitenaf de huid binnendringen en een eczeemreactie teweeg brengen. In feite is de muur poreus geworden.

De verdamping van water is groter waardoor de huid nog droger wordt. Bovendien kunnen schadelijke, irriterende stoffen van buitenaf de huid binnendringen en een eczeemreactie teweeg brengen. In feite is de muur poreus geworden.

16

16

892

892

Bij de dagelijkse huidverzorging is het aanbrengen van een beschermlaag van buitenaf erg belangrijk. Dit kunt u doen door het aanbrengen van een neutrale zalf. Neutrale zalf wordt ook wel basiszalf genoemd. De neutrale zalven worden zowel in de actieve fase maar ook in de rustige fase van het eczeem gebruikt. In een actieve fase gebruikt u naast de zalf met het geneesmiddel om bij te zalven. In een rustige fase is de zalf nodig om de huid soepel en de beschermlaag optimaal te houden.

17

Bij de dagelijkse huidverzorging is het aanbrengen van een beschermlaag van buitenaf erg belangrijk. Dit kunt u doen door het aanbrengen van een neutrale zalf. Neutrale zalf wordt ook wel basiszalf genoemd. De neutrale zalven worden zowel in de actieve fase maar ook in de rustige fase van het eczeem gebruikt. In een actieve fase gebruikt u naast de zalf met het geneesmiddel om bij te zalven. In een rustige fase is de zalf nodig om de huid soepel en de beschermlaag optimaal te houden.

17

892

892

Medicijnen tegen infecties

Medicijnen tegen infecties

Antibiotica Bij eczeem spelen bacteriën op de huid een grote rol. Als het eczeem geïnfecteerd raakt, kan de arts u een antibioticumkuur voorschrijven. Belangrijk hierbij is dat u de kuur afmaakt, ook als de klachten bijna zijn verdwenen. Gebeurt dit niet, dan kan de infectie weer snel de kop opsteken. Antibioticum kan ook in een zalf zijn toegevoegd. Antibioticazalf moet vaak kort worden gebruikt. Van uw arts hoort u hoelang u de zalf moet gebruiken. Om huidinfecties te voorkomen kunt u uw huid twee per week met Bethadine scrub of Hibiscrub wassen. Doe dit niet dagelijks want dan droogt de huid te veel uit.

Antibiotica Bij eczeem spelen bacteriën op de huid een grote rol. Als het eczeem geïnfecteerd raakt, kan de arts u een antibioticumkuur voorschrijven. Belangrijk hierbij is dat u de kuur afmaakt, ook als de klachten bijna zijn verdwenen. Gebeurt dit niet, dan kan de infectie weer snel de kop opsteken. Antibioticum kan ook in een zalf zijn toegevoegd. Antibioticazalf moet vaak kort worden gebruikt. Van uw arts hoort u hoelang u de zalf moet gebruiken. Om huidinfecties te voorkomen kunt u uw huid twee per week met Bethadine scrub of Hibiscrub wassen. Doe dit niet dagelijks want dan droogt de huid te veel uit.

Lichttherapie In sommige gevallen kan een behandeling met ultraviolet licht een mogelijkheid zijn. Uw huid wordt dan twee keer per week belicht met ultraviolet-B (UVB) licht of in sommige gevallen ultraviolet-A (UVA) licht. Wanneer u voor lichttherapie in aanmerking komt, krijgt u hierover een aparte folder.

Lichttherapie In sommige gevallen kan een behandeling met ultraviolet licht een mogelijkheid zijn. Uw huid wordt dan twee keer per week belicht met ultraviolet-B (UVB) licht of in sommige gevallen ultraviolet-A (UVA) licht. Wanneer u voor lichttherapie in aanmerking komt, krijgt u hierover een aparte folder.

18

18

892

892

Hoofdstuk 3: Zalven

Hoofdstuk 3: Zalven

Neutrale zalven zijn er in zeer veel soorten. Deze zalven zijn op doktersrecept verkrijgbaar. De apotheker maakt de zalf vaak zelf. Deze zijn ongeparfumeerd en neutraal. Voorbeelden zijn: Cetomacrogolzalf, Lanettezalf, Paraffine/Vaseline, Vaseline/Lanette, Cetomacrogol crème of een combinatie Vaseline/Cetomacrogolcreme. De overeenkomst tussen al deze zalven is dat ze geen medicijn bevatten, het verschil zit in de samenstelling, de verhouding van water en vet. Een zalf is vetter dan crème of lotion en heeft daarom in principe de voorkeur om te gebruiken bij eczeem. Bij een nattend eczeem gelden andere adviezen. In overleg met de assistente kunt u tijdens het spreekuur zalven uitproberen.

Neutrale zalven zijn er in zeer veel soorten. Deze zalven zijn op doktersrecept verkrijgbaar. De apotheker maakt de zalf vaak zelf. Deze zijn ongeparfumeerd en neutraal. Voorbeelden zijn: Cetomacrogolzalf, Lanettezalf, Paraffine/Vaseline, Vaseline/Lanette, Cetomacrogol crème of een combinatie Vaseline/Cetomacrogolcreme. De overeenkomst tussen al deze zalven is dat ze geen medicijn bevatten, het verschil zit in de samenstelling, de verhouding van water en vet. Een zalf is vetter dan crème of lotion en heeft daarom in principe de voorkeur om te gebruiken bij eczeem. Bij een nattend eczeem gelden andere adviezen. In overleg met de assistente kunt u tijdens het spreekuur zalven uitproberen.

Zalven waarin medicijnen zitten

Zalven waarin medicijnen zitten

Wanneer gesproken wordt over zalven met een medicijn, gaat het meestal over zalven met hormonen (corticosteroïden). Een behandeling met teerzalf schrijft de arts tegenwoordig minder voor. In enkele gevallen wordt een zalf gecombineerd met een antibacterieel middel. Tacrolimuszalf (Protopic) of Pimecrolimuszalf (Elidel bevatten geen hormonen).

Wanneer gesproken wordt over zalven met een medicijn, gaat het meestal over zalven met hormonen (corticosteroïden). Een behandeling met teerzalf schrijft de arts tegenwoordig minder voor. In enkele gevallen wordt een zalf gecombineerd met een antibacterieel middel. Tacrolimuszalf (Protopic) of Pimecrolimuszalf (Elidel bevatten geen hormonen).

Hormoonzalven

Hormoonzalven

Hormoonzalven onderdrukken de ontstekingsprocessen in de huid en daardoor de verschijnselen van het eczeem. Ze gaan roodheid en jeuk tegen. Hormoonzalven hebben bij velen een slechte naam en roepen negatieve reacties op. Veel mensen zijn bang om hormoonzalven te gebruiken omdat ze bang zijn voor de bijwerkingen. Toen de hormoonzalven net op de markt kwamen (rond 1950) werden deze vaak ondeskundig gebruikt. Inmiddels is gebleken dat bij deskundig gebruik een hormoonzalf een goed resultaat geeft met geen of geringe bijwerkingen.

Hormoonzalven onderdrukken de ontstekingsprocessen in de huid en daardoor de verschijnselen van het eczeem. Ze gaan roodheid en jeuk tegen. Hormoonzalven hebben bij velen een slechte naam en roepen negatieve reacties op. Veel mensen zijn bang om hormoonzalven te gebruiken omdat ze bang zijn voor de bijwerkingen. Toen de hormoonzalven net op de markt kwamen (rond 1950) werden deze vaak ondeskundig gebruikt. Inmiddels is gebleken dat bij deskundig gebruik een hormoonzalf een goed resultaat geeft met geen of geringe bijwerkingen.

19

19

892

892

Ook door de kwaliteitsverbetering van hormoonzalven lijken er minder bijwerkingen op te treden. Het goede resultaat wil niet zeggen dat het eczeem geneest (de oorzaak zoals de erfelijke factor kan immers niet worden weggenomen), maar dat de klachten verminderen.

Ook door de kwaliteitsverbetering van hormoonzalven lijken er minder bijwerkingen op te treden. Het goede resultaat wil niet zeggen dat het eczeem geneest (de oorzaak zoals de erfelijke factor kan immers niet worden weggenomen), maar dat de klachten verminderen.

Verschillende sterkten van hormoonzalven

Verschillende sterkten van hormoonzalven

Er zijn verschillende sterkten hormoon zalven. Ze worden ingedeeld in 4 klassen. Hoe hoger de klasse, hoe sterker de werkzame bestanddelen. Soms kiest een arts ervoor om met een lage klasse te starten en om bij onvoldoende resultaat een sterkere hormoonzalf voor te schrijven. Soms start een arts gelijk met een sterke hormoonzalf zodat de ontsteking in de huid snel en krachtig wordt onderdrukt. Op de lange termijn leidt dit laatste in het algemeen tot minder gebruik van hormoonzalven. Het medicijn wordt meestal voorgeschreven in een zalf, soms in een crème of lotion. Dit is afhankelijk van de aard en plaats van het eczeem. In de brochure spreken we verder van hormoomzalven. Wanneer u de zalf waarin de medicijnen zitten niet prettig vindt, geef dit dan door aan de arts. Hij kan met u bekijken welke geschikter is.

Er zijn verschillende sterkten hormoon zalven. Ze worden ingedeeld in 4 klassen. Hoe hoger de klasse, hoe sterker de werkzame bestanddelen. Soms kiest een arts ervoor om met een lage klasse te starten en om bij onvoldoende resultaat een sterkere hormoonzalf voor te schrijven. Soms start een arts gelijk met een sterke hormoonzalf zodat de ontsteking in de huid snel en krachtig wordt onderdrukt. Op de lange termijn leidt dit laatste in het algemeen tot minder gebruik van hormoonzalven. Het medicijn wordt meestal voorgeschreven in een zalf, soms in een crème of lotion. Dit is afhankelijk van de aard en plaats van het eczeem. In de brochure spreken we verder van hormoomzalven. Wanneer u de zalf waarin de medicijnen zitten niet prettig vindt, geef dit dan door aan de arts. Hij kan met u bekijken welke geschikter is.

Toepassing van hormoonzalven

Toepassing van hormoonzalven

In de beginfase van het eczeem (wanneer er een rode jeukende huid ontstaat) is het advies meestal een of twee keer daags te smeren. Vaker dan twee keer per dag smeren is niet effectief. Vaak wordt voor plaatsen waar de huid een andere samenstelling heeft, een minder sterke hormoonzalf voorgeschreven of een lagere frequentie gebruikt. Deze plaatsen zijn het gelaat, rondom de ogen en in de huidplooien. Bij gebruik van hormoonzalven is het belangrijk om nooit ineens te stoppen met smeren, maar bij voldoende verbetering geleidelijk af te bouwen.

In de beginfase van het eczeem (wanneer er een rode jeukende huid ontstaat) is het advies meestal een of twee keer daags te smeren. Vaker dan twee keer per dag smeren is niet effectief. Vaak wordt voor plaatsen waar de huid een andere samenstelling heeft, een minder sterke hormoonzalf voorgeschreven of een lagere frequentie gebruikt. Deze plaatsen zijn het gelaat, rondom de ogen en in de huidplooien. Bij gebruik van hormoonzalven is het belangrijk om nooit ineens te stoppen met smeren, maar bij voldoende verbetering geleidelijk af te bouwen.

20

20

892

892

Bij onvoldoende afbouwen komt het eczeem snel weer terug. Probeer tijdens het afbouwen te zoeken naar de laagste frequentie van smeren om het eczeem, dat immers een chronische huidaandoening is, onder controle te houden. Houd globaal bij hoeveel zalf u smeert en hoe vaak.

Bij onvoldoende afbouwen komt het eczeem snel weer terug. Probeer tijdens het afbouwen te zoeken naar de laagste frequentie van smeren om het eczeem, dat immers een chronische huidaandoening is, onder controle te houden. Houd globaal bij hoeveel zalf u smeert en hoe vaak.

Afbouwen van hormoonzalven

Afbouwen van hormoonzalven

Na start van een intensieve behandeling is vaak duidelijk verbetering zichtbaar binnen een tot twee weken. Voordat u de zalf gaat afbouwen moet de huidaandoening echt sterk verbeterd zijn. Bespreek het afbouwen van de zalf met de arts of de gespecialiseerde assistente. Er zijn verschillende mogelijkheden. Bouw niet af als er geen verbetering is of als u merkt dat het eczeem weer terugkomt (of er doorheen komt).

Na start van een intensieve behandeling is vaak duidelijk verbetering zichtbaar binnen een tot twee weken. Voordat u de zalf gaat afbouwen moet de huidaandoening echt sterk verbeterd zijn. Bespreek het afbouwen van de zalf met de arts of de gespecialiseerde assistente. Er zijn verschillende mogelijkheden. Bouw niet af als er geen verbetering is of als u merkt dat het eczeem weer terugkomt (of er doorheen komt).

Bijwerkingen van hormoonzalven

Bijwerkingen van hormoonzalven

Wanneer hormoonzalven goed worden gebruikt, kunnen bijwerkingen sterk beperkt worden. Wees er dus niet bang voor!!

Wanneer hormoonzalven goed worden gebruikt, kunnen bijwerkingen sterk beperkt worden. Wees er dus niet bang voor!!

Bijwerkingen van hormoonzalven kunnen zijn:  Het dunner worden van de huid (atrofie)  Rode vaatverwijdingen (couperose)  Haartjes kunnen harder gaan groeien  De huid kan witter worden (in sommige gevallen juist donkerder), dit is echter meestal een gevolg van het eczeem zelf  Huidstriemen (striae). Bedenk dat wanneer de huid onvoldoende behandeld wordt, de huid (ook) beschadigd raakt door het eczeem en het krabben.

Bijwerkingen van hormoonzalven kunnen zijn:  Het dunner worden van de huid (atrofie)  Rode vaatverwijdingen (couperose)  Haartjes kunnen harder gaan groeien  De huid kan witter worden (in sommige gevallen juist donkerder), dit is echter meestal een gevolg van het eczeem zelf Huidstriemen (striae). Bedenk dat wanneer de huid onvoldoende behandeld wordt, de huid (ook) beschadigd raakt door het eczeem en het krabben.

21

21

892

892

Goed gebruiken is:

Goed gebruiken is:   

  

Leer goed te kijken naar de huid om te beoordelen welke zalf in welke situatie het beste is. Juiste klasse en juiste frequentie op het juiste moment (dus geen klasse 3 bij licht eczeem en klasse 1 bijernstig eczeem). Alleen de eczeemplekken insmeren (behalve als er bijvoorbeeld veel plekjes op een lichaamsdeel zitten, smeer dan het lichaamsdeel helemaal in. Wanneer u hormoonzalf en basiszalf tegelijk wilt gebruiken, de eczeem plekken eerste met de hormoonzalf insmeren. Bij voldoende verbetering geleidelijk afbouwen, nooit gelijk stoppen. Tijdens het afbouwen naar de laagste frequentie van smeren om het eczeem, dat immers een chronische huidaandoening is, onder controle te houden. Globaal bijhouden hoeveel zalf u smeert en hoe vaak (bv hoelang het duurt voordat een tube op is, schrijf ook op hoeveel zalf een tube bevat bv 60 gram).

  

  

Leer goed te kijken naar de huid om te beoordelen welke zalf in welke situatie het beste is. Juiste klasse en juiste frequentie op het juiste moment (dus geen klasse 3 bij licht eczeem en klasse 1 bijernstig eczeem). Alleen de eczeemplekken insmeren (behalve als er bijvoorbeeld veel plekjes op een lichaamsdeel zitten, smeer dan het lichaamsdeel helemaal in. Wanneer u hormoonzalf en basiszalf tegelijk wilt gebruiken, de eczeem plekken eerste met de hormoonzalf insmeren. Bij voldoende verbetering geleidelijk afbouwen, nooit gelijk stoppen. Tijdens het afbouwen naar de laagste frequentie van smeren om het eczeem, dat immers een chronische huidaandoening is, onder controle te houden. Globaal bijhouden hoeveel zalf u smeert en hoe vaak (bv hoelang het duurt voordat een tube op is, schrijf ook op hoeveel zalf een tube bevat bv 60 gram).

Nieuwe ontstekings-/afweeronderdrukkende zalven

Nieuwe ontstekings-/afweeronderdrukkende zalven

Er zijn sinds enige tijd een tweetal nieuwe anti-eczeem middelen op de markt die op een andere manier dan hormoonzalven werken:

Er zijn sinds enige tijd een tweetal nieuwe anti-eczeem middelen op de markt die op een andere manier dan hormoonzalven werken:

 

Tacrolimuszalf 0,1 en 0m03% (Protopic®): vergelijk met klasse II hormoonzalf. Pimecrolimus 1% crème (Elidel®): vergelijk met een klasse I hormoonzalf.

Tacrolimuszalf is sinds 2002 in Nederland op doktersrecept verkrijgbaar.

22

 

Tacrolimuszalf 0,1 en 0m03% (Protopic®): vergelijk met klasse II hormoonzalf. Pimecrolimus 1% crème (Elidel®): vergelijk met een klasse I hormoonzalf.

Tacrolimuszalf is sinds 2002 in Nederland op doktersrecept verkrijgbaar.

22

892

892

De bovengenoemde zalven van de klassen die er achter genoemd staan. Het belangrijkste voordeel van deze zalven is dat er geen tijdelijke huidverdunning optreedt.

De bovengenoemde zalven van de klassen die er achter genoemd staan. Het belangrijkste voordeel van deze zalven is dat er geen tijdelijke huidverdunning optreedt.

De werking van Protopic® en Elidel®

De werking van Protopic® en Elidel®

Bij constitutioneel eczeem is het immunsysteem van de huid overactief. Door deze overdreven afweerreactie ontstaat een ontsteking die zorgt voor jeuk en roodheid. Tacrolimus en Pimecrolimus onderdrukken de ontstekingsreactie in de huid.

Bij constitutioneel eczeem is het immunsysteem van de huid overactief. Door deze overdreven afweerreactie ontstaat een ontsteking die zorgt voor jeuk en roodheid. Tacrolimus en Pimecrolimus onderdrukken de ontstekingsreactie in de huid.

Toepassing van Protopic® en Elidel®

Toepassing van Protopic® en Elidel®

Breng de zalf aan op de eczeemplekken. De arts spreekt met u af hoe vaak u de zalf moet smeren. Afhankelijk van het resultaat van de zalf op het eczeem kan de arts beslissen of de frequentie van toepassing verminderd kan worden. De zalf moet dun op de huid worden aangebracht. Alleen die delen van de huid die eczeem vertonen hoeven te worden ingesmeerd. Wanneer de zalf is aangebracht is langdurige blootstelling van de huid aan de zon of zonnebank onverstandig. Wanneer u toch tijdens zonnig weer buiten bent, is het verstandig de huid te beschermen met een zonnebrandcrème. De Tacrolimuszalf of Pimecrolimuszalf moet echter twee uur ingetrokken zijn voordat u een ander smeersel, zoals zonnebrand crème, mag aanbrengen.

Breng de zalf aan op de eczeemplekken. De arts spreekt met u af hoe vaak u de zalf moet smeren. Afhankelijk van het resultaat van de zalf op het eczeem kan de arts beslissen of de frequentie van toepassing verminderd kan worden. De zalf moet dun op de huid worden aangebracht. Alleen die delen van de huid die eczeem vertonen hoeven te worden ingesmeerd. Wanneer de zalf is aangebracht is langdurige blootstelling van de huid aan de zon of zonnebank onverstandig. Wanneer u toch tijdens zonnig weer buiten bent, is het verstandig de huid te beschermen met een zonnebrandcrème. De Tacrolimuszalf of Pimecrolimuszalf moet echter twee uur ingetrokken zijn voordat u een ander smeersel, zoals zonnebrand crème, mag aanbrengen.

23

23

892

892

Bijwerkingen

Bijwerkingen

Mogelijke bijwerkingen van Tacrolimus zalf en Pimecrolimus zalf zijn:  Huidirritatie (dit geldt alleen bij Tacrolimuszalf). Tijdens het begin van de behandeling met Tacrolimuszalf kan huidirritatie ontstaan op de plaatsen waar de zalf wordt aangebracht. Deze irritaties kunnen bestaan uit een branderig gevoel, jeuk of roodverkleuring van de huid. Deze symptomen zijn gewoonlijk mild en verdwijnen meestal binnen een week na het begin van de behandeling.  Infecties (geldt zowel bij Tacrolimus als Pimecrolimuszalf). Er is mogelijk een licht verhoogde kan op ontsteking van de haarzakjes (folliculitis) en activering van oude herpesinfecties (bv een koortslip).

Mogelijke bijwerkingen van Tacrolimus zalf en Pimecrolimus zalf zijn:  Huidirritatie (dit geldt alleen bij Tacrolimuszalf). Tijdens het begin van de behandeling met Tacrolimuszalf kan huidirritatie ontstaan op de plaatsen waar de zalf wordt aangebracht. Deze irritaties kunnen bestaan uit een branderig gevoel, jeuk of roodverkleuring van de huid. Deze symptomen zijn gewoonlijk mild en verdwijnen meestal binnen een week na het begin van de behandeling.  Infecties (geldt zowel bij Tacrolimus als Pimecrolimuszalf). Er is mogelijk een licht verhoogde kan op ontsteking van de haarzakjes (folliculitis) en activering van oude herpesinfecties (bv een koortslip).

Algemene zalfadviezen

Algemene zalfadviezen

Zalfkeuze:

Zalfkeuze:

  



Gebruik een crème bij een nattend eczeem en een zalf bij een droog schilferend eczeem. Hoe droger de huid, hoe vetter de zalf. Vette zalven kan met name zomers jeuk veroorzaken doordat er een broeireactie op de huid ontstaat. Soms kan gebruik van een vette zalf tot ontsteking van de haarzakjes leiden. Smeer daarom altijd met de haarrichting mee. Bij een ontsteking van de haarzakjes kan een mindere vette zalf of crème overwogen worden. Smeer de huid minimaal een keer per dag in met een neutrale basiszalf. Meerdere malen per dag smeren is nodig als de huid erg droog is of als u veel jeuk heeft.

24

  



Gebruik een crème bij een nattend eczeem en een zalf bij een droog schilferend eczeem. Hoe droger de huid, hoe vetter de zalf. Vette zalven kan met name zomers jeuk veroorzaken doordat er een broeireactie op de huid ontstaat. Soms kan gebruik van een vette zalf tot ontsteking van de haarzakjes leiden. Smeer daarom altijd met de haarrichting mee. Bij een ontsteking van de haarzakjes kan een mindere vette zalf of crème overwogen worden. Smeer de huid minimaal een keer per dag in met een neutrale basiszalf. Meerdere malen per dag smeren is nodig als de huid erg droog is of als u veel jeuk heeft.

24

892





892

Voorkeur voor een bepaalde zalf is heel persoonlijk. Jaargetijden kunnen van invloed zijn op voorkeur voor bepaalde zalf; zomers wordt vaak een minder vette zalf gebruikt. Belangrijk is dat u het een plezierige zalf vindt. Er zijn veel verschillende soorten zalf en crèmes. Vraag om een andere zalf aan de arts of gespecialiseerd assistente als de zalf niet bevalt. Wanneer u zowel hormoonzalf als basiszalf tegelijk wilt gebruiken, behandel dan eerst de eczeemplekken met het voorgeschreven hormoon zalf.

     



Voorkeur voor een bepaalde zalf is heel persoonlijk. Jaargetijden kunnen van invloed zijn op voorkeur voor bepaalde zalf; zomers wordt vaak een minder vette zalf gebruikt. Belangrijk is dat u het een plezierige zalf vindt. Er zijn veel verschillende soorten zalf en crèmes. Vraag om een andere zalf aan de arts of gespecialiseerd assistente als de zalf niet bevalt. Wanneer u zowel hormoonzalf als basiszalf tegelijk wilt gebruiken, behandel dan eerst de eczeemplekken met het voorgeschreven hormoon zalf.

Overige zalfadviezen:

Overige zalfadviezen: 



Let op de houdbaarheidsdatum op de pot of tube (u mag het langer gebruiken dan de uiterste datum). Was uw handen voordat u gaat zalven en zorg voor warme handen. Zorg voor voldoende hygiëne. Schep de zalf met een lepel of spatel uit de pot zodat u niet steeds met de handen in de zalfpot zit. Dit geldt zeker bij open eczeem. Probeer telkens dezelfde volgorde van zalven aan te houden. Bv van boven naar beneden, zodat u geen lichaamsdelen overslaat. Waar u begint maakt niet uit. Masseer de zalf goed in. Draag bij zalven met medicijnen eventueel handschoenen, bij basiszalven zijn handschoenen niet nodig. Hormoonzalf moet goed verdeeld over de lichaamsdelen met eczeemplekken worden aangebracht. Dit kan op meerdere manieren gebeuren: - 1: De zalf in kleine hoeveelheden op een lichaamsdeel verdelen en uitsmeren. - 2: Een kleine hoeveelheid zalf tussen de handen uitsmeren, dan op de huid aanbrengen en uitsmeren. 25

      

Let op de houdbaarheidsdatum op de pot of tube (u mag het langer gebruiken dan de uiterste datum). Was uw handen voordat u gaat zalven en zorg voor warme handen. Zorg voor voldoende hygiëne. Schep de zalf met een lepel of spatel uit de pot zodat u niet steeds met de handen in de zalfpot zit. Dit geldt zeker bij open eczeem. Probeer telkens dezelfde volgorde van zalven aan te houden. Bv van boven naar beneden, zodat u geen lichaamsdelen overslaat. Waar u begint maakt niet uit. Masseer de zalf goed in. Draag bij zalven met medicijnen eventueel handschoenen, bij basiszalven zijn handschoenen niet nodig. Hormoonzalf moet goed verdeeld over de lichaamsdelen met eczeemplekken worden aangebracht. Dit kan op meerdere manieren gebeuren: - 1: De zalf in kleine hoeveelheden op een lichaamsdeel verdelen en uitsmeren. - 2: Een kleine hoeveelheid zalf tussen de handen uitsmeren, dan op de huid aanbrengen en uitsmeren. 25

892

892

(Zalf)adviezen bij een nattende huid 



Bij een nattende huid is het van belang om met een hormooncrème te smeren en niet met een zalf. Hierbij wordt meestal een gemiddeld tot sterk werkende hormooncrème geadviseerd om de acute ontstekingsreactie goed te kunnen behandelen. Aanvullend kan het nuttig zijn om met Zwavel 5% in Zinkoxide smeersel te behandelen. De hormooncrème moet wel een uur intrekken voordat deze Zwavel 5% in Zinkoxide smeersel gebruikt kan worden. Bij een nattende huid kunnen naast hormooncrèmes en Zwavel 5% in Zinkoxide smeersel ook natte kompressen helpen. Dit is verband dat gedrenkt is in kraanwater en daarna uitgeknepen wordt. Het verband kan als een omslag op de natte plekken worden gelegd, zo’n drie tot vier keer per dag gedurende een paar uur. Daarna droogt u de huid aan de lucht, dus niet afdrogen. Natte kompressen hebben een sterk indrogend effect.

26

(Zalf)adviezen bij een nattende huid 



Bij een nattende huid is het van belang om met een hormooncrème te smeren en niet met een zalf. Hierbij wordt meestal een gemiddeld tot sterk werkende hormooncrème geadviseerd om de acute ontstekingsreactie goed te kunnen behandelen. Aanvullend kan het nuttig zijn om met Zwavel 5% in Zinkoxide smeersel te behandelen. De hormooncrème moet wel een uur intrekken voordat deze Zwavel 5% in Zinkoxide smeersel gebruikt kan worden. Bij een nattende huid kunnen naast hormooncrèmes en Zwavel 5% in Zinkoxide smeersel ook natte kompressen helpen. Dit is verband dat gedrenkt is in kraanwater en daarna uitgeknepen wordt. Het verband kan als een omslag op de natte plekken worden gelegd, zo’n drie tot vier keer per dag gedurende een paar uur. Daarna droogt u de huid aan de lucht, dus niet afdrogen. Natte kompressen hebben een sterk indrogend effect.

26

892

892

Afbouwschema Dag

Ma.

Di.

Afbouwschema Woe. Don.

Vrij.

Zat.

Zon.

Dag

Ma.

Di.

Woe. Don.

Vrij.

Zat.

1e week x dd

1e week x dd

2e week x dd

2e week x dd

3e week x dd

3e week x dd

4e week x dd

4e week x dd

5e week x dd

5e week x dd

6e week x dd

6e week x dd

7e week x dd

7e week x dd

Bovenstaand afbouwschema is voor uw hormoonzalf. De basiszalf kunt u onbeperkt smeren.

Bovenstaand afbouwschema is voor uw hormoonzalf. De basiszalf kunt u onbeperkt smeren.

Hormoonzalf:

Hormoonzalf:

Basiszalf:

Basiszalf:

Opmerkingen:

Opmerkingen:

27

27

Zon.

892

892

Afbouwschema Dag

Ma.

Di.

Afbouwschema Woe. Don.

Vrij.

Zat.

Zon.

Dag

Ma.

Di.

Woe. Don.

Vrij.

Zat.

1e week x dd

1e week x dd

2e week x dd

2e week x dd

3e week x dd

3e week x dd

4e week x dd

4e week x dd

5e week x dd

5e week x dd

6e week x dd

6e week x dd

7e week x dd

7e week x dd

Bovenstaand afbouwschema is voor uw hormoonzalf. De basiszalf kunt u onbeperkt smeren.

Bovenstaand afbouwschema is voor uw hormoonzalf. De basiszalf kunt u onbeperkt smeren.

Hormoonzalf:

Hormoonzalf:

Basiszalf:

Basiszalf:

Opmerkingen:

Opmerkingen:

28

28

Zon.

892

892

Afbouwschema Dag

Ma.

Di.

Afbouwschema Woe. Don.

Vrij.

Zat.

Zon.

Dag

Ma.

Di.

Woe. Don.

Vrij.

Zat.

1e week x dd

1e week x dd

2e week x dd

2e week x dd

3e week x dd

3e week x dd

4e week x dd

4e week x dd

5e week x dd

5e week x dd

6e week x dd

6e week x dd

7e week x dd

7e week x dd

Bovenstaand afbouwschema is voor uw hormoonzalf. De basiszalf kunt u onbeperkt smeren.

Bovenstaand afbouwschema is voor uw hormoonzalf. De basiszalf kunt u onbeperkt smeren.

Hormoonzalf:

Hormoonzalf:

Basiszalf:

Basiszalf:

Opmerkingen:

Opmerkingen:

29

29

Zon.

892

892

30

30

892

892

Hoofdstuk 4: Medicijnen tegen het eczeem

Hoofdstuk 4: Medicijnen tegen het eczeem

Bij zeer ernstig of hardnekkig eczeem kan de arts u afweeronderdrukkende tabletten (Prednisolon® of Ciclosporine®) voorschrijven. Deze tabletten werken sterker dan zalven, maar hebben meer bijwerkingen. U krijgt dan ook alleen tabletten voorgeschreven als het eczeem zeer ernstig is en smeren niet voldoende helpt.

Bij zeer ernstig of hardnekkig eczeem kan de arts u afweeronderdrukkende tabletten (Prednisolon® of Ciclosporine®) voorschrijven. Deze tabletten werken sterker dan zalven, maar hebben meer bijwerkingen. U krijgt dan ook alleen tabletten voorgeschreven als het eczeem zeer ernstig is en smeren niet voldoende helpt.

Gebruik van Teerzalven

Gebruik van Teerzalven

Wat zijn teerzalven? Teerzalven hebben een vergelijkbare werking als hormoonzalven. Het verschil is dat teerzalven langzamer werken en een andere soort bijwerkingen hebben. Teerzalven kunnen een alternatief zijn voor hormoonzalven. De zalven kunnen worden afgewisseld. Teerzalven helpen tegen de jeuk. Daarnaast remmen ze de huidontstekingen en verminderen ze zwelling en roodheid van de huid.

Wat zijn teerzalven? Teerzalven hebben een vergelijkbare werking als hormoonzalven. Het verschil is dat teerzalven langzamer werken en een andere soort bijwerkingen hebben. Teerzalven kunnen een alternatief zijn voor hormoonzalven. De zalven kunnen worden afgewisseld. Teerzalven helpen tegen de jeuk. Daarnaast remmen ze de huidontstekingen en verminderen ze zwelling en roodheid van de huid.

Bijwerkingen Een bijwerking die op kan treden is dat de huid geïrriteerd raakt, maar dit wordt meestal na enige tijd minder. U moet contact opnemen met de arts als de huid er ontstoken (rood, gezwollen en pijnlijk) uitziet, of als hevige jeuk en irritatie, ongewone zwellingen of verergering van de klachten optreden. Deze verschijnselen wijzen namelijk op overgevoeligheid voor teer. Teer kan een ontsteking van de haarzakjes veroorzaken, er ontstaan dan kleine puistjes. De kans hierop neemt toe bij zeer langdurig gebruik (vele maanden).

Bijwerkingen Een bijwerking die op kan treden is dat de huid geïrriteerd raakt, maar dit wordt meestal na enige tijd minder. U moet contact opnemen met de arts als de huid er ontstoken (rood, gezwollen en pijnlijk) uitziet, of als hevige jeuk en irritatie, ongewone zwellingen of verergering van de klachten optreden. Deze verschijnselen wijzen namelijk op overgevoeligheid voor teer. Teer kan een ontsteking van de haarzakjes veroorzaken, er ontstaan dan kleine puistjes. De kans hierop neemt toe bij zeer langdurig gebruik (vele maanden).

31

31

892

892

Tips voor het gebruik van Teerzalf 



    

Teerzalven kunnen irritatie opwekken. Wees daarom voorzichtig met het aanbrengen van teer in de huidplooien, in de leizen, onder de oksels en onder de borsten. U kunt beter geen teerzalven op de lippen smeren en rondom de ogen. Komt teer per ongeluk in uw ogen terecht, spoel uw ogen dan direct met veel water. Om te controleren of u overgevoelig bent voor teer, kunt u het eerst uitproberen op één plek op uw arm of been. Is de huid op diezelfde plaats de volgende ochtend niet geïrriteerd dan kunt u de teerzalf voor het hele lichaam gebruiken. U kunt de zalf met een olie op lichaamstemperatuur verwijderen (bv slaolie). Vermijdt direct zonlicht; dit geldt ook voor de zonnebank. Bedek de ingesmeerde huid met (buis)verband om vlekken in beddengoed en kleding te voorkomen. Gebruik eventueel oud beddengoed en ook oude kleding. Teerzalven moeten, in tegenstelling tot hormoonzalven, iets dikker worden gesmeerd.

32

Tips voor het gebruik van Teerzalf 



    

Teerzalven kunnen irritatie opwekken. Wees daarom voorzichtig met het aanbrengen van teer in de huidplooien, in de leizen, onder de oksels en onder de borsten. U kunt beter geen teerzalven op de lippen smeren en rondom de ogen. Komt teer per ongeluk in uw ogen terecht, spoel uw ogen dan direct met veel water. Om te controleren of u overgevoelig bent voor teer, kunt u het eerst uitproberen op één plek op uw arm of been. Is de huid op diezelfde plaats de volgende ochtend niet geïrriteerd dan kunt u de teerzalf voor het hele lichaam gebruiken. U kunt de zalf met een olie op lichaamstemperatuur verwijderen (bv slaolie). Vermijdt direct zonlicht; dit geldt ook voor de zonnebank. Bedek de ingesmeerde huid met (buis)verband om vlekken in beddengoed en kleding te voorkomen. Gebruik eventueel oud beddengoed en ook oude kleding. Teerzalven moeten, in tegenstelling tot hormoonzalven, iets dikker worden gesmeerd.

32

892

892

Hoofdstuk 5: Omgaan met jeuk

Hoofdstuk 5: Omgaan met jeuk

Leven met jeuk, elke dag opnieuw, is geen gemakkelijke opgave. De gevolgen van jeuk zijn voor iedereen verschillend. Jeuk kan uw dagelijkse leven ingrijpend beïnvloeden. De volgende aspecten herkent u misschien:

Leven met jeuk, elke dag opnieuw, is geen gemakkelijke opgave. De gevolgen van jeuk zijn voor iedereen verschillend. Jeuk kan uw dagelijkse leven ingrijpend beïnvloeden. De volgende aspecten herkent u misschien:



Door veel te krabben kan uw huid kapot gaan, uw huidaandoening verergert en jeuk neemt toe. Door te krabben ontstaan wondjes die na genezing weer jeuk geven. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.



Door veel te krabben kan uw huid kapot gaan, uw huidaandoening verergert en jeuk neemt toe. Door te krabben ontstaan wondjes die na genezing weer jeuk geven. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.



Jeuk en krabben kunnen ook aanleiding geven tot spanningen in uw directe omgeving of tot geïrriteerde reacties van uw partner, familieleden of kennissen. Door deze spanningen kan uw huidaandoening verergeren, waardoor de jeuk toeneemt. Opnieuw ontstaat een vicieuze cirkel.



Jeuk en krabben kunnen ook aanleiding geven tot spanningen in uw directe omgeving of tot geïrriteerde reacties van uw partner, familieleden of kennissen. Door deze spanningen kan uw huidaandoening verergeren, waardoor de jeuk toeneemt. Opnieuw ontstaat een vicieuze cirkel.

33

33

892

 

892

Door de jeuk kunt u last hebben van slaapproblemen. Dit kan ertoe leiden dat u overdag moe bent en zich niet of moeilijk kunt concentreren. Door schaamtegevoelens over jeuk en krabben verminderen uw sociale activiteiten wellicht, waardoor eenzaamheid of verveling kan ontstaan.

 

Door de jeuk kunt u last hebben van slaapproblemen. Dit kan ertoe leiden dat u overdag moe bent en zich niet of moeilijk kunt concentreren. Door schaamtegevoelens over jeuk en krabben verminderen uw sociale activiteiten wellicht, waardoor eenzaamheid of verveling kan ontstaan.

De arts of gespecialiseerde assistente of maatschappelijk werker kunnen u helpen om met problemen als gevolg van jeuk om te gaan.

De arts of gespecialiseerde assistente of maatschappelijk werker kunnen u helpen om met problemen als gevolg van jeuk om te gaan.

Zorg voor een goede behandeling van de huidaandoening

Zorg voor een goede behandeling van de huidaandoening

Goede (uitvoering van de) behandeling van de huidaandoening is het belangrijkste middel tegen jeuk. Naast de behandeling van uw huidaandoening zijn er medicijnen en zalven die de jeuk kunnen verminderen. De arts en de gespecialiseerde assistente adviseren u hierover.

Goede (uitvoering van de) behandeling van de huidaandoening is het belangrijkste middel tegen jeuk. Naast de behandeling van uw huidaandoening zijn er medicijnen en zalven die de jeuk kunnen verminderen. De arts en de gespecialiseerde assistente adviseren u hierover.

34

34

892

892

Medicijnen tegen de jeuk

Medicijnen tegen de jeuk

Antihistaminica

Antihistaminica

Bij jeuk kan het slikken van een antihistaminicum verlichting brengen. Histamine is een stof die vrijkomt tijdens de reactie van bepaalde cellen op allergenen en bij eczeem. Een reactie die door de histamine op kan treden is onder andere jeuk. Antihistaminica kunnen jeukremmend werken. Sommige antihistaminica hebben als bijwerkingen moeheid, slaperigheid en concentratiestoornissen. In sommige gevallen kunnen deze bijwerkingen juist gunstig zijn bij de behandeling van eczeem, bv bij slaapproblemen als gevolg van jeuk. Bij de nieuwere antihistaminica komen deze bijwerkingen nauwelijks voor.

Bij jeuk kan het slikken van een antihistaminicum verlichting brengen. Histamine is een stof die vrijkomt tijdens de reactie van bepaalde cellen op allergenen en bij eczeem. Een reactie die door de histamine op kan treden is onder andere jeuk. Antihistaminica kunnen jeukremmend werken. Sommige antihistaminica hebben als bijwerkingen moeheid, slaperigheid en concentratiestoornissen. In sommige gevallen kunnen deze bijwerkingen juist gunstig zijn bij de behandeling van eczeem, bv bij slaapproblemen als gevolg van jeuk. Bij de nieuwere antihistaminica komen deze bijwerkingen nauwelijks voor.

Let op de dagelijkse huidverzorging

Let op de dagelijkse huidverzorging

Samengevat:  Beperk contact met water.  Gebruik lauw water.  Gebruik zeen zeepvervanger (bv badolie) en een milde shampoo.  Smeer na het douchen of badende huid meteen in.

Samengevat:  Beperk contact met water.  Gebruik lauw water.  Gebruik zeen zeepvervanger (bv badolie) en een milde shampoo.  Smeer na het douchen of badende huid meteen in.

Beperk contact met water en gebruik lauw water  Douche niet dagelijks en niet te lang (5 à 10 minuten), water droogt de huid uit.  Gebruik liever niet te warm water, hoe warmer het water hoe meer de huid ontvet.

Beperk contact met water en gebruik lauw water  Douche niet dagelijks en niet te lang (5 à 10 minuten), water droogt de huid uit.  Gebruik liever niet te warm water, hoe warmer het water hoe meer de huid ontvet.

35

35

892

892

Gebruik een zeepvervanger en milde shampoo  Gebruik een zeepvervanger: PH neutraal, hypo-allergeen en ongeparfumeerd (vraag proefmonsters aan om te testen).Gebruik bij voorkeur douche- of badolie. Dit gaat het uitdrogende effect van water tegen, irriteert niet en geeft een olielaagje. De douche- of badolie is meestal op basis van soja, pinda of noten. Over het algemeen worden bij een allergie voor soja, pinda of noten, deze bestanddelen in het water wel verdragen. Anders is Nutraspa® badolie een alternatief.  Om irritatie van de hoofdhuid te voorkomen is het gebruik van een milde, liefst ongeparfumeerde shampoo aan te bevelen. Het beste kan een milde iedere dag shampoo gebruikt worden, maar dan niet dagelijks.

Gebruik een zeepvervanger en milde shampoo  Gebruik een zeepvervanger: PH neutraal, hypo-allergeen en ongeparfumeerd (vraag proefmonsters aan om te testen).Gebruik bij voorkeur douche- of badolie. Dit gaat het uitdrogende effect van water tegen, irriteert niet en geeft een olielaagje. De douche- of badolie is meestal op basis van soja, pinda of noten. Over het algemeen worden bij een allergie voor soja, pinda of noten, deze bestanddelen in het water wel verdragen. Anders is Nutraspa® badolie een alternatief.  Om irritatie van de hoofdhuid te voorkomen is het gebruik van een milde, liefst ongeparfumeerde shampoo aan te bevelen. Het beste kan een milde iedere dag shampoo gebruikt worden, maar dan niet dagelijks.

Smeer na douchen of baden de huid meteen in Dep na het douchen of baden de huid droog en zalf direct in met een neutrale zalf. Hierdoor blijft de huid soepel en droogt de huid niet verder uit.

Smeer na douchen of baden de huid meteen in Dep na het douchen of baden de huid droog en zalf direct in met een neutrale zalf. Hierdoor blijft de huid soepel en droogt de huid niet verder uit.

Neem maatregelen die de jeuk verlichten

Neem maatregelen die de jeuk verlichten

Samengevat:  Zalf met een neutrale zalf.  Zorg voor verkoeling.  Zoek alternatieven voor krabben.  Zoek afleiding.

Samengevat:  Zalf met een neutrale zalf.  Zorg voor verkoeling.  Zoek alternatieven voor krabben.  Zoek afleiding.

Zalf met een neutrale zalf Droge huid geeft vaak jeuk. Neutrale zalf helpt droge huid voorkomen en kan jeuk verminderen.

Zalf met een neutrale zalf Droge huid geeft vaak jeuk. Neutrale zalf helpt droge huid voorkomen en kan jeuk verminderen.

36

36

892

892

Zorg voor verkoeling Verkoel de huid met lauw water, koude omslagen, een ventilator, koele wijde kleding, door te blazen op de huid of naar buiten te gaan. Ook een vette zalf uit de koelkast kan verlichting geven. Gebruik ijspakkingen (coldpacks) als jeuk op een klein gebied voorkomt. Doe een doek of een washandje om de coldpack, leg de coldpack nooit direct op de huid. Coldpacks zijn verkrijgbaar bij drogist en apotheek.

Zorg voor verkoeling Verkoel de huid met lauw water, koude omslagen, een ventilator, koele wijde kleding, door te blazen op de huid of naar buiten te gaan. Ook een vette zalf uit de koelkast kan verlichting geven. Gebruik ijspakkingen (coldpacks) als jeuk op een klein gebied voorkomt. Doe een doek of een washandje om de coldpack, leg de coldpack nooit direct op de huid. Coldpacks zijn verkrijgbaar bij drogist en apotheek.

Zoek alternatieven voor krabben Om beschadiging van de huid te voorkomen zijn er alternatieven voor het krabben mogelijk. Probeer bijvoorbeeld te wrijven, te kloppen, te knijpen of te blazen in plaats van te krabben. Soms kan een massage (met een neutrale zalf) ook verlichting geven.

Zoek alternatieven voor krabben Om beschadiging van de huid te voorkomen zijn er alternatieven voor het krabben mogelijk. Probeer bijvoorbeeld te wrijven, te kloppen, te knijpen of te blazen in plaats van te krabben. Soms kan een massage (met een neutrale zalf) ook verlichting geven.

Zoek afleiding Bij jeuk kan afleiding soms helpen. Gedachten ergens anders op richten leidt de aandacht van jeuk af. Ontspannings oefeningen kunnen ook afleiding bieden. Activiteiten waarbij de handen gebruikt worden zijn soms een hulpmiddel, bijvoorbeeld knutselen of in een anti-stressballetje knijpen. Even naar buiten gaan biedt ook vaak afleiding en verkoeling.

Zoek afleiding Bij jeuk kan afleiding soms helpen. Gedachten ergens anders op richten leidt de aandacht van jeuk af. Ontspannings oefeningen kunnen ook afleiding bieden. Activiteiten waarbij de handen gebruikt worden zijn soms een hulpmiddel, bijvoorbeeld knutselen of in een anti-stressballetje knijpen. Even naar buiten gaan biedt ook vaak afleiding en verkoeling.

Vermijd factoren die de jeuk verergeren

Vermijd factoren die de jeuk verergeren

Het is belangrijk na te gaan welke factoren de jeuk verergeren en hoe u die factoren kunt vermijden.

Het is belangrijk na te gaan welke factoren de jeuk verergeren en hoe u die factoren kunt vermijden.

Factoren die van invloed kunnen zijn op jeuk:  Kleding.  Temperatuur.  Droge lucht.  Transpiratie.  Verminderde weerstand.

Factoren die van invloed kunnen zijn op jeuk:  Kleding.  Temperatuur.  Droge lucht.  Transpiratie.  Verminderde weerstand.

37

37

892

892

Kleding  Vermijdt warmte door koele kleding te dragen.  Draag geen knellende of ruwe, prikkelende kleding als wol, maar katoen. Ook is het belangrijk dat kleding vochtdoorlatend is, dus draag geen nylon (synthetische kleding).  Een onbedekte huid is gevoeliger voor prikkels en leidt eerder tot jeuk. Daarom raden we aan ook in de zomer een dunne katoenen pyjama (lange pijpen en lange mouwen) te dragen.  Spoel kleding na het wassen zorgvuldig uit zodat er geen zeepresten achterblijven die irriterend kunnen werken. Gebruik bv het extra spoelprogramma op de wasmachine. Gebruik geen wasverzachter, dit geeft irritatie op de huid. Een half kopje azijn kan een alternatief zijn voor wasverzachter.

Kleding  Vermijdt warmte door koele kleding te dragen.  Draag geen knellende of ruwe, prikkelende kleding als wol, maar katoen. Ook is het belangrijk dat kleding vochtdoorlatend is, dus draag geen nylon (synthetische kleding).  Een onbedekte huid is gevoeliger voor prikkels en leidt eerder tot jeuk. Daarom raden we aan ook in de zomer een dunne katoenen pyjama (lange pijpen en lange mouwen) te dragen.  Spoel kleding na het wassen zorgvuldig uit zodat er geen zeepresten achterblijven die irriterend kunnen werken. Gebruik bv het extra spoelprogramma op de wasmachine. Gebruik geen wasverzachter, dit geeft irritatie op de huid. Een half kopje azijn kan een alternatief zijn voor wasverzachter.

Temperatuur en ventilatie  Zet de verwarming thuis niet te hoog.  Droge lucht kan jeuk verergeren, bv door airconditioning. Zorg voor een goede ventilatie.  Warmte en transpiratie leiden vaak tot jeuk (transpiratie bevat zouten). Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de slaapkamer koel en fris is, en er niet teveel dekens of een te warm dekbed op ligt.

Temperatuur en ventilatie  Zet de verwarming thuis niet te hoog.  Droge lucht kan jeuk verergeren, bv door airconditioning. Zorg voor een goede ventilatie.  Warmte en transpiratie leiden vaak tot jeuk (transpiratie bevat zouten). Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de slaapkamer koel en fris is, en er niet teveel dekens of een te warm dekbed op ligt.

Overig  Zorg voor een goede conditie door voldoende slaap, goede voeding en lichaamsbeweging.  Douche direct en kort na transpireren en verzorg de huid.  Vermijd rokerige ruimtes.  Wees matig met gebruik van alcohol.

Overig  Zorg voor een goede conditie door voldoende slaap, goede voeding en lichaamsbeweging.  Douche direct en kort na transpireren en verzorg de huid.  Vermijd rokerige ruimtes.  Wees matig met gebruik van alcohol.

38

38

892

892

Zorg dat uw nagels schoon, glad en kortgeknipt zijn.

Zorg dat uw nagels schoon, glad en kortgeknipt zijn.

Verbinden of inpakken van de huid Bedek de huid, door kleding of verband, zodat u niet op de blote huid krabt.  Er zijn katoenen, en zijden handschoenen, sokken, broeken, shirts en rompertjes op recept verkrijgbaar. Als de handschoenen snel uitgaan plak ze dan vast met een papieren pleister rond de polsen.  Ook is er een verbandbroek en verbandshirt (Dermasilk®) op recept verkrijgbaar van ongebleekte, ongeverfde natuurzijde met antibacteriële werking. Deze zijn verkrijgbaar in diverse maten bij apotheek, thuiszorgwinkels en medische speciaal zaken.

Verbinden of inpakken van de huid Bedek de huid, door kleding of verband, zodat u niet op de blote huid krabt.  Er zijn katoenen, en zijden handschoenen, sokken, broeken, shirts en rompertjes op recept verkrijgbaar. Als de handschoenen snel uitgaan plak ze dan vast met een papieren pleister rond de polsen.  Ook is er een verbandbroek en verbandshirt (Dermasilk®) op recept verkrijgbaar van ongebleekte, ongeverfde natuurzijde met antibacteriële werking. Deze zijn verkrijgbaar in diverse maten bij apotheek, thuiszorgwinkels en medische speciaal zaken.

Zoek een manier om met gevolgen van jeuk om te gaan

Zoek een manier om met gevolgen van jeuk om te gaan

Hulp Het omgaan met gevolgen van jeuk is geen gemakkelijke opgave. De gevolgen van jeuk zijn voor een ieder mens verschillend. Indien u problemen ervaart als gevolg van de jeuk zijn voor ieder mens verschillend. Indien u problemen ervaart als gevolg van jeuk kan de arts, de gespecialiseerde assistente of maatschappelijk werker u helpen hiermee om te gaan.

Hulp Het omgaan met gevolgen van jeuk is geen gemakkelijke opgave. De gevolgen van jeuk zijn voor een ieder mens verschillend. Indien u problemen ervaart als gevolg van de jeuk zijn voor ieder mens verschillend. Indien u problemen ervaart als gevolg van jeuk kan de arts, de gespecialiseerde assistente of maatschappelijk werker u helpen hiermee om te gaan.

Jeukdagboek Om u bewust te worden van uw jeuk en krabgedrag kunt u een zogenaamd jeukdagboek bijhouden. In dit jeukdagboek kunt u per dag de volgende onderwerpen beschrijven.  Tijdstippen van jeuk.  Intensiteit van jeuk.  Gevolgen van jeuk.  Mogelijke oorzaak van optredende jeuk.  Maatregelen.  Effecten.

Jeukdagboek Om u bewust te worden van uw jeuk en krabgedrag kunt u een zogenaamd jeukdagboek bijhouden. In dit jeukdagboek kunt u per dag de volgende onderwerpen beschrijven.  Tijdstippen van jeuk.  Intensiteit van jeuk.  Gevolgen van jeuk.  Mogelijke oorzaak van optredende jeuk.  Maatregelen.  Effecten.

39

39

892

892

Door dit elke dag te beschrijven wordt u zich ook bewust van de jeuk en de gevolgen die dat voor u heeft. Ook kunt u nagaan of de maatregelen die u genomen heeft, effect hebben. Het dagboek kan u helpen beter met de jeuk om te gaan. U kunt het dagboek ook bespreken met de arts of gespecialiseerde assistente of maatschappelijk werker. Samen kunt u dan nagaan hoe u het beste met de jeuk en de gevolgen ervan kunt omgaan.

Door dit elke dag te beschrijven wordt u zich ook bewust van de jeuk en de gevolgen die dat voor u heeft. Ook kunt u nagaan of de maatregelen die u genomen heeft, effect hebben. Het dagboek kan u helpen beter met de jeuk om te gaan. U kunt het dagboek ook bespreken met de arts of gespecialiseerde assistente of maatschappelijk werker. Samen kunt u dan nagaan hoe u het beste met de jeuk en de gevolgen ervan kunt omgaan.

Meer tips over het omgaan met jeuk leest u in het “Zelfzorgboekje Constitutioneel eczeem” van de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel eczeem.

Meer tips over het omgaan met jeuk leest u in het “Zelfzorgboekje Constitutioneel eczeem” van de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel eczeem.

40

40

892

892

Hoofdstuk 6: Leven met eczeem

Hoofdstuk 6: Leven met eczeem

In de voorgaande hoofdstukken heeft u kunnen lezen wat eczeem is en hoe het behandeld kan worden. Nu rest de vraag nog hoe u het ervaart om een chronische huidaandoening te hebben. Voor u houdt immers het verhaal niet op bij zalf of medicijnen. Hoe kunt u er het beste mee omgaan op een manier die u genoeg ruimte geeft uw leven zoveel mogelijk gewoon voort te zetten? Dat valt niet iedereen even gemakkelijk. In dit hoofdstuk leest u over mogelijke gevolgen van eczeem voor uw dagelijks leven.

In de voorgaande hoofdstukken heeft u kunnen lezen wat eczeem is en hoe het behandeld kan worden. Nu rest de vraag nog hoe u het ervaart om een chronische huidaandoening te hebben. Voor u houdt immers het verhaal niet op bij zalf of medicijnen. Hoe kunt u er het beste mee omgaan op een manier die u genoeg ruimte geeft uw leven zoveel mogelijk gewoon voort te zetten? Dat valt niet iedereen even gemakkelijk. In dit hoofdstuk leest u over mogelijke gevolgen van eczeem voor uw dagelijks leven.

Gevolgen van eczeem voor uw dagelijks leven

Gevolgen van eczeem voor uw dagelijks leven

Eczeem is een chronische huidaandoening. Het kent een wisselend verloop waarin periodes van relatieve rust afgewisseld kunnen worden met ernstig eczeem. Gewoonlijk speelt het eczeem in de loop der jaren minder op en is het beter te beheersen. Een kleine groep mensen houdt echter veel langer last.

Eczeem is een chronische huidaandoening. Het kent een wisselend verloop waarin periodes van relatieve rust afgewisseld kunnen worden met ernstig eczeem. Gewoonlijk speelt het eczeem in de loop der jaren minder op en is het beter te beheersen. Een kleine groep mensen houdt echter veel langer last.

Zichtbaarheid en onzichtbaarheid Eczeem in de actieve fase ziet er vaak rood uit, er zijn bultjes te zien en soms scheidt de huid zelfs vocht af. In de chronische fase wordt de huid wat dikker, neemt de schilfering toe en vertoont soms wat pigmentvlekken. Misschien heeft u liever dat een ander het niet ziet. Anderen zouden kunnen denken dat het besmettelijk is, terwijl dat niet zo is. Begrijpelijk dat er mensen met eczeem zijn die de huid het liefst bedekken.

Zichtbaarheid en onzichtbaarheid Eczeem in de actieve fase ziet er vaak rood uit, er zijn bultjes te zien en soms scheidt de huid zelfs vocht af. In de chronische fase wordt de huid wat dikker, neemt de schilfering toe en vertoont soms wat pigmentvlekken. Misschien heeft u liever dat een ander het niet ziet. Anderen zouden kunnen denken dat het besmettelijk is, terwijl dat niet zo is. Begrijpelijk dat er mensen met eczeem zijn die de huid het liefst bedekken.

Schaamte voor uw huid kan u belemmeren in uw dagelijks leven. Het kan u onzeker maken en uw gevoel van eigenwaarde beïnvloeden. Soms begrijpen mensen in uw omgeving niet precies wat u heeft. U krijgt allerlei goed bedoelde adviezen, waarmee u meestal weinig kunt.

Schaamte voor uw huid kan u belemmeren in uw dagelijks leven. Het kan u onzeker maken en uw gevoel van eigenwaarde beïnvloeden. Soms begrijpen mensen in uw omgeving niet precies wat u heeft. U krijgt allerlei goed bedoelde adviezen, waarmee u meestal weinig kunt.

41

41

892

892

Anderen geven u het gevoel dat als u zich maar rustig houdt e uw grenzen goed bewaakt, alles weer goed komt. Het kan helpen om met mensen in uw directe omgeving uw zorgen te delen.

Anderen geven u het gevoel dat als u zich maar rustig houdt e uw grenzen goed bewaakt, alles weer goed komt. Het kan helpen om met mensen in uw directe omgeving uw zorgen te delen.

Stress en eczeem Het hebben van eczeem en het vaak moeten zalven, kan een belasting voor uw dagelijks leven betekenen. Jeuk, pijn, slecht slapen, verminderde concentratie en uw krabgedrag zijn andere aspecten die stress kunnen leveren. Ook de mogelijke irritatie die dat in uw omgeving oplevert, speelt hierbij een rol. Dikwijls hebben niet ingewijden geen flauw idee hoezeer iemand met eczeem kan lijden onder deze huidaandoening. Het kan een veel grotere rol in het dagelijks leven spelen dan veel mensen denken.

Stress en eczeem Het hebben van eczeem en het vaak moeten zalven, kan een belasting voor uw dagelijks leven betekenen. Jeuk, pijn, slecht slapen, verminderde concentratie en uw krabgedrag zijn andere aspecten die stress kunnen leveren. Ook de mogelijke irritatie die dat in uw omgeving oplevert, speelt hierbij een rol. Dikwijls hebben niet ingewijden geen flauw idee hoezeer iemand met eczeem kan lijden onder deze huidaandoening. Het kan een veel grotere rol in het dagelijks leven spelen dan veel mensen denken.

Stress hoeft niet alleen door negatieve omstandigheden veroorzaakt te worden. Ook leuke dingen als vakantie, een feest of je verheugen op iets bijzonders kan stress opleveren. Stress is niet te vermijden en dat zou ook niet goed zijn. Het hoort bij het leven. Het bewust zijn of worden in welke situatie u het meest met stress te maken heeft, kan u echter wel helpen er anders mee om te gaan. Misschien herkent u ook nu al dat het eczeem soms samenhangt met periodes, waarin u onder druk staat of u zich veel zorgen maakt om iets. Deze vorm van stress kan een al bestaand eczeem doen verergeren. Andere stress situaties kunnen ingrijpende gebeurtenissen in uw leven zijn, bv in uw naaste omgeving, in relaties of op het werk. Misschien dat u met uw huid in gedachten bezig bent en dat u bang bent dat deze juist op een vervelend moment gaat opspelen. Ook dat kan stress geven.

Stress hoeft niet alleen door negatieve omstandigheden veroorzaakt te worden. Ook leuke dingen als vakantie, een feest of je verheugen op iets bijzonders kan stress opleveren. Stress is niet te vermijden en dat zou ook niet goed zijn. Het hoort bij het leven. Het bewust zijn of worden in welke situatie u het meest met stress te maken heeft, kan u echter wel helpen er anders mee om te gaan. Misschien herkent u ook nu al dat het eczeem soms samenhangt met periodes, waarin u onder druk staat of u zich veel zorgen maakt om iets. Deze vorm van stress kan een al bestaand eczeem doen verergeren. Andere stress situaties kunnen ingrijpende gebeurtenissen in uw leven zijn, bv in uw naaste omgeving, in relaties of op het werk. Misschien dat u met uw huid in gedachten bezig bent en dat u bang bent dat deze juist op een vervelend moment gaat opspelen. Ook dat kan stress geven.

42

42

892

892

Relatie en eczeem Leven met eczeem kan een grote belasting zijn, welke ook door kan werken op de relatie met uw partner. Uw lichaam vraagt veel energie en u heeft extra tijd nodig voor u zelf. Misschien vindt u het moeilijk die tijd voor uzelf te nemen, zeker als uw partner het niet goed begrijpt en het spanningen geeft. Uw huid is een tastorgaan en kan in uw beleving van seksualiteit een rol spelen. Warmte en aanraking van uw huid kunnen leiden tot extra jeuk. Belangrijk is zo open mogelijk deze dingen met uw partner te bespreken. Dat geeft vaak weer lucht.

Relatie en eczeem Leven met eczeem kan een grote belasting zijn, welke ook door kan werken op de relatie met uw partner. Uw lichaam vraagt veel energie en u heeft extra tijd nodig voor u zelf. Misschien vindt u het moeilijk die tijd voor uzelf te nemen, zeker als uw partner het niet goed begrijpt en het spanningen geeft. Uw huid is een tastorgaan en kan in uw beleving van seksualiteit een rol spelen. Warmte en aanraking van uw huid kunnen leiden tot extra jeuk. Belangrijk is zo open mogelijk deze dingen met uw partner te bespreken. Dat geeft vaak weer lucht.

Eczeem en werk / hobby’s In de thuissituatie kunt u de woonomgeving en uw activiteiten soms zo aanpassen dat het eczeem hanteerbaar is. Dit is in de werkomgeving vaak moeilijker. U bent afhankelijk van de mogelijkheden op de werkplek en van de bereidheid van uw werkgever en collega’s om hieraan mee te werken. Heeft u in uw werk te maken met factoren die uw eczeem mede negatief beïnvloeden, dan valt het dikwijls niet mee contact daarmee te voorkomen of te beperken. Bijvoorbeeld bij een allergisch contacteczeem veroorzaakt door een stof op uw werk. Belangrijk is dit te bespreken met uw arts. Hetzelfde geldt als u bezigheden of hobby’s heeft die mogelijk uw eczeem kunnen verergeren. Soms zijn alternatieven mogelijk waardoor u toch uw werk of hobby kunt blijven voortzetten zonder dat uw eczeem verder zal reageren. Het maatschappelijk werk van het ziekenhuis kan eventueel ingeschakeld worden om u hierbij te adviseren of te bemiddelen.

Eczeem en werk / hobby’s In de thuissituatie kunt u de woonomgeving en uw activiteiten soms zo aanpassen dat het eczeem hanteerbaar is. Dit is in de werkomgeving vaak moeilijker. U bent afhankelijk van de mogelijkheden op de werkplek en van de bereidheid van uw werkgever en collega’s om hieraan mee te werken. Heeft u in uw werk te maken met factoren die uw eczeem mede negatief beïnvloeden, dan valt het dikwijls niet mee contact daarmee te voorkomen of te beperken. Bijvoorbeeld bij een allergisch contacteczeem veroorzaakt door een stof op uw werk. Belangrijk is dit te bespreken met uw arts. Hetzelfde geldt als u bezigheden of hobby’s heeft die mogelijk uw eczeem kunnen verergeren. Soms zijn alternatieven mogelijk waardoor u toch uw werk of hobby kunt blijven voortzetten zonder dat uw eczeem verder zal reageren. Het maatschappelijk werk van het ziekenhuis kan eventueel ingeschakeld worden om u hierbij te adviseren of te bemiddelen.

43

43

892

892

Psychosociale ondersteuning Eczeem kan de kwaliteit van leven ernstig beïnvloeden. Zo zeer zelfs, dat u er alleen of samen met uw omgeving niet meer uit komt. In zo’n situatie kan het wenselijk zijn professionele hulp te zoeken in de persoon van een maatschappelijk werker of psycholoog. U kunt dit aangeven bij de arts of gespecialiseerde assistente van het ziekenhuis maar natuurlijk ook bij uw huisarts.

Psychosociale ondersteuning Eczeem kan de kwaliteit van leven ernstig beïnvloeden. Zo zeer zelfs, dat u er alleen of samen met uw omgeving niet meer uit komt. In zo’n situatie kan het wenselijk zijn professionele hulp te zoeken in de persoon van een maatschappelijk werker of psycholoog. U kunt dit aangeven bij de arts of gespecialiseerde assistente van het ziekenhuis maar natuurlijk ook bij uw huisarts.

Voor meer informatie over leven met eczeem en over lotgenoten kunt u contact opnemen met de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) of de Huidfederatie. Hoe en waar ze bereikbaar zijn kunt u in het volgende hoofdstuk vinden.

Voor meer informatie over leven met eczeem en over lotgenoten kunt u contact opnemen met de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) of de Huidfederatie. Hoe en waar ze bereikbaar zijn kunt u in het volgende hoofdstuk vinden.

Tip: Leg een schrift aan waarin u belangrijke gebeurtenissen rondom uw eczeem beknopt vastlegt. Bijvoorbeeld plotselinge verergering van het eczeem, gebruik van zalven, hoeveelheid gebruikte zalven en het effect ervan. Als het geen uitgebreid dagboek wordt dan is het schrift ook goed te gebruiken bij en bezoek aan de arts of gespecialiseerde assistente.

Tip: Leg een schrift aan waarin u belangrijke gebeurtenissen rondom uw eczeem beknopt vastlegt. Bijvoorbeeld plotselinge verergering van het eczeem, gebruik van zalven, hoeveelheid gebruikte zalven en het effect ervan. Als het geen uitgebreid dagboek wordt dan is het schrift ook goed te gebruiken bij en bezoek aan de arts of gespecialiseerde assistente.

44

44

892

892

Hoofdstuk 7: Adressen & literatuur

Hoofdstuk 7: Adressen & literatuur

Patiëntenorganisaties

Patiëntenorganisaties

Huidfederatie De huidfederatie is een koepelorganisatie waarin de samenwerking tot uiting komt van 18 verenigingen van huidpatiënten in Nederland met tezamen ongeveer 150.000 leden. Deze verenigingen behartigen de belangen van patiënten met een specifieke huidaandoening danwel van patiënten waarbij huidproblemen een onderdeel vormen van het ziektebeeld.

Huidfederatie De huidfederatie is een koepelorganisatie waarin de samenwerking tot uiting komt van 18 verenigingen van huidpatiënten in Nederland met tezamen ongeveer 150.000 leden. Deze verenigingen behartigen de belangen van patiënten met een specifieke huidaandoening danwel van patiënten waarbij huidproblemen een onderdeel vormen van het ziektebeeld.

Postbus 3048, 6802 DA Arnhem internet: www.huidfederatie.nl Telefonisch is de huidfederatie op werkdagen van 9.30-16.30 uur te bereiken is huidinfolijn 026-4435300.

Postbus 3048, 6802 DA Arnhem internet: www.huidfederatie.nl Telefonisch is de huidfederatie op werkdagen van 9.30-16.30 uur te bereiken is huidinfolijn 026-4435300.

Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) De VMCE geeft het blad “GAAF!” uit, heeft een uitgebreide website, ontwikkelt folders, brochures en boeken en organiseert contactgroepen en informatie bijeenkomsten om patiënten, ouders en andere belangstellenden te informeren over wat constitutioneel eczeem is. Daarnaast stimuleert de VMCE wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en behandeling van eczeem.

Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) De VMCE geeft het blad “GAAF!” uit, heeft een uitgebreide website, ontwikkelt folders, brochures en boeken en organiseert contactgroepen en informatie bijeenkomsten om patiënten, ouders en andere belangstellenden te informeren over wat constitutioneel eczeem is. Daarnaast stimuleert de VMCE wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en behandeling van eczeem.

Postbus 26, 3860 AA Nijkerk internet: www.vmce.nl Tel : 033-2471044 (9.00-17.00uur), Fax : 033-4654964 e-mail: [email protected]

Postbus 26, 3860 AA Nijkerk internet: www.vmce.nl Tel : 033-2471044 (9.00-17.00uur), Fax : 033-4654964 e-mail: [email protected]

Verkrijgbare schriftelijke informatie kunt u vinden op www.vmce.nl

Verkrijgbare schriftelijke informatie kunt u vinden op www.vmce.nl

45

45

892

892

Astmafonds Het astmafonds geeft informatie, behartigt belangen van mensen met luchtweg klachten, verbeterd de zorg, steunt onderzoek en biedt hulp.

Astmafonds Het astmafonds geeft informatie, behartigt belangen van mensen met luchtweg klachten, verbeterd de zorg, steunt onderzoek en biedt hulp.

Postbus 5, 3830 AA Leusden internet: www.astmafonds.nl

Postbus 5, 3830 AA Leusden internet: www.astmafonds.nl

Telefonisch is het astmafond te bereiken via onder meer de advieslijn 0800-2272596 op werkdagen van Maandag tot en met Donderdag tussen 9.00 en 17.00 uur en op vrijdag van 9.00 en 15.00 uur.

Telefonisch is het astmafond te bereiken via onder meer de advieslijn 0800-2272596 op werkdagen van Maandag tot en met Donderdag tussen 9.00 en 17.00 uur en op vrijdag van 9.00 en 15.00 uur.

Andere brochures

Andere brochures

Voor meer informatie kunt u boekjes nalezen op internet: www.allergieplein.nl/boekentafel.

Voor meer informatie kunt u boekjes nalezen op internet: www.allergieplein.nl/boekentafel.

Heeft u nog vragen?

Heeft u nog vragen?

Vragen kunt u mailen naar: [email protected]

Vragen kunt u mailen naar: [email protected]

Of bellen naar:  (036) 868 8734.

Of bellen naar:  (036) 868 8734.

46

46

892

892

Hoofdstuk 8: Woordenlijst

Hoofdstuk 8: Woordenlijst

Allergie: Verhoogde gevoeligheid voor stoffen die tot ziekelijke reacties leidt.

Allergie: Verhoogde gevoeligheid voor stoffen die tot ziekelijke reacties leidt.

Allergieonderzoek: Onderzoek (priktest, plakproef, bloedonderzoek) waarbij wordt onderzocht of er sprake is van een allergie voor bepaalde stoffen.

Allergieonderzoek: Onderzoek (priktest, plakproef, bloedonderzoek) waarbij wordt onderzocht of er sprake is van een allergie voor bepaalde stoffen.

Allergeen: Een stof die een allergie kan veroorzaken.

Allergeen: Een stof die een allergie kan veroorzaken.

Allergologie: Leer van de allergieën.

Allergologie: Leer van de allergieën.

Antibiotica: Stof die de groei van bepaalde bacteriën belemmert.

Antibiotica: Stof die de groei van bepaalde bacteriën belemmert.

Antihistaminica: Medicijnen die jeukremmend werken.

Antihistaminica: Medicijnen die jeukremmend werken.

Arbeidsdermatosen: Een vorm van eczeem die ontstaat als gevolg van beroepsuitoefening.

Arbeidsdermatosen: Een vorm van eczeem die ontstaat als gevolg van beroepsuitoefening.

Atopisch eczeem: Vorm van eczeem waarbij aanleg een belangrijke rol speelt.

Atopisch eczeem: Vorm van eczeem waarbij aanleg een belangrijke rol speelt.

Constitutioneel eczeem: Vorm van eczeem waarbij aanleg een belangrijke rol speelt.

Constitutioneel eczeem: Vorm van eczeem waarbij aanleg een belangrijke rol speelt.

Corticosteroïden: Hormonen.

Corticosteroïden: Hormonen. 47

47

892

892

Crème: Basis zalf, die tot 60% water bevat.

Crème: Basis zalf, die tot 60% water bevat.

Dermatologie: Leer van de huidziekten.

Dermatologie: Leer van de huidziekten.

Diagnose: Vaststelling van een ziektebeeld.

Diagnose: Vaststelling van een ziektebeeld.

Diagnostiek: Leer en toepassing van het stellen van een diagnose.

Diagnostiek: Leer en toepassing van het stellen van een diagnose.

Histamine: Stof die vrijkomt tijdens de reactie van bepaalde cellen op allergenen en bij eczeem.

Histamine: Stof die vrijkomt tijdens de reactie van bepaalde cellen op allergenen en bij eczeem.

Huidbiopt: Een klein stukje huid dat kan worden gebruikt voor onderzoek onder de microscoop.

Huidbiopt: Een klein stukje huid dat kan worden gebruikt voor onderzoek onder de microscoop.

Hooikoorts: Een allergische reactie bij personen van wie het neusslijmvlies bijzonder gevoelig is voor stuifmeelkorrels van grassoorten.

Hooikoorts: Een allergische reactie bij personen van wie het neusslijmvlies bijzonder gevoelig is voor stuifmeelkorrels van grassoorten.

“Natten”: Het afscheiden van vocht door blaasjes op de huid.

“Natten”: Het afscheiden van vocht door blaasjes op de huid.

Neutrale zalf: Zalf zonder medicijnen die ervoor zorgt dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Neutrale zalven dienen als basis voor de behandeling van eczeem.

Neutrale zalf: Zalf zonder medicijnen die ervoor zorgt dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Neutrale zalven dienen als basis voor de behandeling van eczeem.

Niet-allergenen stoffen: Stoffen die het eczeem kunnen verergeren maar geen allergische reactie vooroorzaken zoals allergenen.

Niet-allergenen stoffen: Stoffen die het eczeem kunnen verergeren maar geen allergische reactie vooroorzaken zoals allergenen.

Unguentum: Latijnse naam voor zalf.

Unguentum: Latijnse naam voor zalf. 48

48

892

892

Aantekeningen

Aantekeningen

49

49

892

892

Aantekeningen

Aantekeningen

50

50