Stuwing & mastitis. Folder: 871 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September

Stuwing & mastitis

Folder: 871 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8

Stuwing Iedere vrouw krijgt na de bevalling stuwing. Dit is hormonaal geregeld, doordat rond de 3de dag post partum de bloed- en vochttoevoer naar de borst maximaal is onder invloed van het hormoon prolactine. Vochtbeperking heeft geen zin; de moeder kan drinken naar behoefte. Lichte stuwing is een natuurlijk proces, wat de baby vaak ook goed kan weg drinken door vaak aanleggen. Ernstige stuwing komt vooral voor als er geen borstvoeding gegeven wordt maar kunstvoeding, Ernstige stuwing moet zoveel mogelijk voorkomen worden omdat het kan leiden tot beschadiging van het borstweefsel. Signalen  Stuwing ontstaat tussen de 2de en 5de dag post partum.  De borsten voelen warmer aan, kunnen rood zijn.  De borsten kunnen pijnlijk aanvoelen.  De temperatuur van de moeder kan licht verhoogd zijn. Adviezen  Borstvoeding continueren en vaak aanleggen.  Elke 2 a 3 uur voeden en/of zo nodig nakolven indien de borsten nog gespannen zijn.  Voeden in verschillende houdingen proberen.  15 minuten voor het voeden een warme kompres op de borsten leggen.  Zo nodig voor de voeding (met de hand) de spanning wegkolven, zodat de baby meer grip heeft op de tepelhof.  Tijdens het voeden de borst zachtjes naar de tepel toe masseren.  Knellende beha en strak zittende kleding vermijden.  Zo mogelijk in de nacht geen beha dragen, omdat er dan een grote kans is op het afknellen van melkkanaaltjes; gebruik een handdoek of hydrofiel luier.  Bij ernstige stuwing zijn de genoemde signalen heviger en is er ook sprake van: een versterkte vaattekening op de borsten, de huid is strak en gespannen, waarbij tepel en tepelhof verstreken zijn. De zwelling kan het voeden belemmeren omdat de baby de borst slecht kan pakken. Het volle klierweefsel kan de kanaaltjes dicht drukken waardoor de melk minder goed kan stromen. Adviezen  Eenmalig leegkolven. Wanneer de borsten nog een beetje lekken voldoet dit meestal goed.  Als de melk niet meer stroomt kan er ieder uur 10 minuten voorzichtig gekolfd worden totdat de melk gaat stromen.  Gebruik voorafgaand aan het kolven warme kompressen of gebruik de warme douche. Als de borsten eenmalig geleegd zijn, is het voor de meeste baby's gemakkelijker om aan de borst te drinken en de productie "bij te houden". 2-8

 Bij ernstige stuwing verdient kolven de voorkeur boven masseren, omdat dat in deze situatie voor de moeder minder pijnlijk is.  Gebruik bij een noodgeval, als er geen kolf voorhanden is de "jampotpomp". Vul een jampot voor driekwart met heet water. Smeer de rand in met vaseline. Giet na ongeveer 10 minuten het water weg. Zet de jampot voorzichtig op de borst over de tepel. Terwijl de jampot afkoelt ontstaat er een vacuüm waardoor de melk gaat lopen.  Indien de stuwing zo ernstig is dat de melkstroom ook door kolven niet op gang kan worden gebracht, kan tijdens het kolven of voeden Syntocinon (=oxytocine) neusspray geprobeerd worden. Hiervoor is een recept van de verloskundige of arts nodig.  Moeder kan zo nodig een paracetamol gebruiken. NB: beperking van de vochtopname door de moeder heeft geen invloed op de stuwing.

Teveel melk Sommige vrouwen blijven te veel borstvoeding produceren. Dit lijkt een luxe probleem maar het kan voor moeder en baby voor allerlei problemen leiden. Het is belangrijk dat de baby de borst leeg drinkt. Als er meer melk stroomt dan de baby aankan, is het belangrijk te werken aan vraag en aanbod omdat een overvloedige melkproductie moeilijkheden kan geven als pijnlijke volle borsten die voortdurend lekken en meer kans op herhaalde borstontsteking. Hoe uit het zich?  De baby verslikt zich in de zeer sterk toeschietende melk.  Het is voor de baby lastiger goed aan te happen.  De baby moet vechten om de stroom bij te blijven.  De baby heeft veel last van kramp en wil daardoor “als troost” vaak drinken.  De baby heeft veel natte luiers en veel dunne lichtgroene ontlasting per dag.  De moeder voelt duidelijk dat haar melk toeschiet.  De moeder kan last hebben van volle, lekkende, (gevoelige) borsten.  De baby wil heel vaak drinken. Adviezen  Wek de toeschietreflex op (warmte, tepelmassage) en /of kolf een beetje melk (met de hand) af. Vang de eerste sterke melkstralen bij het toeschieten van de melk in een handdoek op.  Leg de baby iets meer rechtop aan en laat de moeder zelf naar achteren leunen als in een ligstoel, zo kan het teveel aan melk uit het mondje van de baby lopen. Ondersteun hierbij het voorhoofd van de baby.  Probeer "aanleggen van de baby met de buik op de buik van de moeder". 3-8

(Afbeelding uit boek van A. de Reede "Zorg voor borstvoeding")

 Voed de baby ook eens terwijl hij op zijn zij ligt, ook dan kan het teveel aan melk makkelijker uit zijn mond lopen.  Wanneer de baby klaar is met drinken, maar binnen een uur weer wil zuigen, leg hem dan aan de eerste (de "lege") borst. Extra kolven is geen optie, want dan wordt er nog meer melk geproduceerd. Alleen voorzichtig kolven om de sterke toeschietreflex op te vangen kan, maar het verdient de voorkeur dit eerst door moeder met de hand te laten proberen. Gebruik hiervoor geen borstschild want deze hebben een kolvende werking. Laat de baby in ieder geval de eerste borst goed leegdrinken, eventueel 1 borst per keer. Wees bedacht op verstopte melkkanaaltjes. Raadpleeg indien nodig de lactatiekundige.

Verstopt melkkanaal en borstontsteking (mastitis) Een verstopte melkgang kan tot een borstontsteking leiden. Het verschil tussen een verstopte melkgang en een beginnende mastitis is daarom soms moeilijk te onderscheiden. Mastitis is een potentieel ernstige aandoening en betekent altijd een nare ziekteperiode voor de moeder. Een onbehandelde mastitis kan leiden tot een borstabces. Het advies is om in principe niet te stoppen met borstvoeding! Beide borsten moeten steeds goed geleegd worden. Vormen  "Voorstadium”: stilstand van de melkdoorstroming in de vorm van stuwing of verstopt melkkanaal (harde plek).  Inflammatoire, niet infectieuze, mastitis.  Infectieuze mastitis als gevolg van een infectie, of bijkomende infectie bij een bestaande mastitis.  Abces.

4-8

Welke omstandigheden vergroten de kans op een verstopt melkkanaal en mastitis?  Onvoldoende legen van de borst  Een slechte aanlegtechniek  Onvoldoende hygiëne  Tepelkloven  Overproductie  Een veranderde frequentie van voedingen  Vermoeidheid en stress (een belangrijke veroorzaker!)  Knellende kleding  Candida / Spruw  Strak tongriempje  Griep of verkoudheid Verstopte melkgang  Ontstaat geleidelijk.  De plek van de verstopping is nauwelijks warm en niet echt pijnlijk.  De moeder voelt zich aardig goed. Temperatuur blijft onder de 38,5°C. Mastitis  Treedt plotseling op.  De verstopping blijft op dezelfde plek. Warm, gezwollen en pijnlijk. De harde plek kleurt rood.  De moeder voelt zich ziek, rillerig, hoofdpijn, spierpijn, temperatuur boven de 38,5°C. Bacteriële ontsteking  De moeder heeft een geïnfecteerde tepelkloof.  De moeder heeft lymfangitis (rode striemen over de borst vanaf de geïnfecteerde plek).  Meestal 1 borst aangedaan.  Bij koorts arts raadplegen (boven 38,5°C) als maatregelen geen verbeteringen geven binnen 24 uur. Wanneer ontstaat een borstabces? Eigenlijk komt een borstabces zelden voor en als het voorkomt is dat het resultaat van onbehandelde mastitis of een onjuiste behandeling. Het betreft:  Een gelokaliseerde opeenhoping van pus in een gedeelte van de borst.  Ernstige zwelling, roodheid, pijnklachten.  Verwijzing voor chirurgische behandeling is vereist.

5-8

NB. Het is mogelijk om de borstvoeding te handhaven. Afhankelijk van de plaats van de drainage. De lactatiekundige kan hierover meer informatie geven. Adviezen De behandeling bij mastitis is dezelfde als bij een verstopt melkkanaal. Als koorts binnen 24 uur niet zakt de arts raadplegen. De arts kan besluiten tot het verstrekken van antibiotica. Belangrijk is:  Rust nemen  Warmte toedienen voor de voeding verwijdt de melkkanalen, waardoor ze beter worden leeggedronken (warme kompressen, warme douche)  Door middel van druk met vlakke hand richting oksel masseren om vocht afdrijven te stimuleren  Borsten goed leeg laten drinken; bij voorkeur om de 2 uur, zo nodig nakolven.  In verschillende houdingen voeden is aan te bevelen  Voed eerst uit de pijnlijke borst; aanleggen met de kin in de richting van de aangedane plek (dit betekent meestal liggend voeden)  Mee masseren tijdens het voeden, in de richting van de tepel, met vlakke hand.  Geen knellende kledingstukken  Tepelhoedjes en fopspeen vermijden  Zorgdragen voor voldoende vocht voor de moeder (voldoende laten drinken)  Zo nodig pijnstilling (paracetamol) in overleg met verloskundige of arts

Recidiverende borstontsteking Oorzaak Een recidiverende borstontsteking kan ontstaan door een niet goed behandelde borstontsteking (mastitis). Andere mogelijke oorzaken zijn:  Een verstopt melkkanaal bijv. ten gevolge van het gebruik van een tepelhoedje.  Bacteriële infectie; stafylokokken- of streptokokkenbesmetting.  Schimmelinfectie in de vorm van spruw  Vermoeidheid / stress  Overslaan van voedingen of te kort voeden  Te strakke beha of beugelbeha  Verkoudheid of griep  Tepelhoedjes  Teveel voeding  Niet effectief drinken, bijvoorbeeld door een te strak tongriempje

6-8

Adviezen  Overleg met JGZ verpleegkundige of schakel de lactatiekundige in  Overleg met verloskundige of huisarts  Melk op kweek  Medicijnen wijzigen  Eventueel een onderhoudsdosis antibiotica

Samenvattend Stuwing

Verstopte melkgang Geleidelijk na het voeden

Mastitis

Begin

Geleidelijk direct post partum

Zwelling

Beiderzijds

éénzijdig

Pijn

Gehele borsten

Gering en begrensd

Plotseling meestal na 10 dagen post partum Meestal éénzijdig Ernstig en begrensd

38,5°C geen

38,5°C griepachtig

Temperatuur 38°C Algemene geen symptomen

Bacteriële ontsteking Meestal in de eerste 2 weken post partum Meestal éénzijdig Rode striemen over de borst vanaf geïnfecteerde plek 38,5°C ziek

Voor informatie José Advocaat, lactatiekundige IBCLC [email protected]  (036) 868 86 21

7-8

Eigen aantekeningen

8-8