Colofon
Tekst
Eva Prins, Alice Ferguson
Een uitgave van Instrumentendepot Leerorkest
Ontwerp
Michel van der Sanden Design
Uitgave november 2014
Fotografie Derek Lee, Sander Koning, Stefan Heijdendael e.a.
Inhoud 3
Nieuwe stap
5
H.M. Koningin Máxima geeft startschot inzamelactie
9
Aan het werk: wie doen er mee?
10
Inzamelacties via Blokker
11
Freek en Hella de Jonge
12
Radio 4 Klassiek Geeft inzamelactie
16
Reacties uit het land: Groningen, Klassiek rondom de Klas en Utrecht
20
Intensieve band met Nederlands Philharmonisch Orkest
En bijzondere uitspraken van
22
Stichting Leerorkest en het Expertisecentrum
24
Veelgestelde vragen
Tania Kross Edwin Rutten Berdien Stenberg Pauline van Oostenrijk Maartje van Weegen Rob Streevelaar Gerda Havertong Margriet Vroomans Emmy Verhey Noraly Beyer Cor Bakker Jan Raes
1
2
Nieuwe stap Met de realisatie van een landelijk instrumenten-
Het instrumentendepot is een idee en initiatief van Marco de
depot zet Leerorkest een grote nieuwe stap
Souza, directeur van Muziekcentrum Zuidoost en oprichter
op weg naar haar doel: zoveel mogelijk kinderen in Nederland de kans geven om een muziek-
van stichting Leerorkest. Hij liet zich daarbij inspireren door Centro Académico de Luteria in Venezuela. Dit centrale magazijn met werkplaatsen ondersteunt daar het grote en
instrument te leren bespelen.
succesvolle sociale muziekeducatieprogramma El Sistema.
De instrumenten in het depot, veelal schenkingen of nieuw
Kunst is voor iedereen
aangeschaft met donaties, worden uitgeleend aan leerorkes-
Het Instrumentendepot Leerorkest is een ‘instrumentotheek’
ten op scholen in Nederland en soortgelijke (sociale) muziek-
en werkplaats in één. Maar het instrumentendepot is meer
educatie-initiatieven. Een instrument leren bespelen en
dan een gebouw met ateliers of een logistiek uitleencentrum
samen musiceren in een orkest is een geweldige verrijking
van muziekinstrumenten, het is vooral een mindset, vertelt
voor kinderen. Het is niet alleen heel leuk om te doen, maar
De Souza. Aan de basis ligt de visie waar Leerorkest voor
ook bewezen goed voor de sociale en cognitieve ontwikke-
staat: democratisering van muziekeducatie.
ling. Bovendien leren kinderen met deze instrumenten rijke muziektradities kennen. Leerorkest staat niet alleen in het
‘Wij vinden dat kunst voor iedereen is. Maar muziekeducatie
streven om zoveel mogelijk kinderen de kracht van muziek te
is vaak zo georganiseerd, dat het hoogdrempelig en kostbaar
laten ontdekken maar werkt daarbij zoveel mogelijk samen,
is. Wij willen ervoor zorgen dat de drempel veel lager wordt
zoals met het programma ‘Kinderen Maken Muziek’ van het
zodat zoveel mogelijk kinderen, ook uit kansarme gezinnen,
Oranje Fonds en het Fonds voor Cultuurparticipatie, dat werd
muziek leren maken en ook thuis een instrument hebben
gestart op voorspraak van H.M. Koningin Máxima.
om te kunnen oefenen.’
3
“Delen van kennis en middelen
maakt ons allemaal sterker ...“
Filosofie van het delen
Het landelijk Instrumentendepot Leerorkest is gehuisvest in
Door dankbaar gebruik te maken van schenkingen, recycling,
Amsterdam Oost, naast de koepelkerk van het Nederlands
leerwerkplekken en vrijwilligers zorgt het instrumentendepot
Philharmonisch Orkest waar Leerorkest een intensieve band
voor een betaalbare uitleenservice van muziekinstrumenten.
mee heeft. Het gebouw heeft een leslokaal voor theoretische
Door instrumenten tegen een laag contributiebedrag uit
lessen over muziekinstrumentenbeheer, een administratie-
te lenen én te onderhouden, maakt het instrumentendepot
kantoor, twee magazijnen en drie volledig ingerichte ateliers
het opzetten van een leerorkest of soortgelijk initiatief
voor hout-, koper-, strijk- en slagwerkinstrumenten.
eenvoudiger en goedkoper. Ook bestaande leerorkesten hebben baat bij het depot. Zij
Zoveel mogelijk kinderen een instrument
kunnen er in de nabije toekomst aankloppen voor vervanging,
Het instrumentendepot is gestart met 3.000 instrumenten.
onderhoud of reparatie van hun muziekinstrumenten. De
Het streven is om in 2017 minimaal 5.000 muziekinstrumen-
Souza vertelt: ‘Leerorkest hanteert bij al haar activiteiten de
ten ter beschikking te hebben en dat aantal in de jaren daarop
‘filosofie van het delen’. Wij zijn ervan overtuigd dat het
verder te verveelvoudigen. Maar daar stopt het niet. Moge-
delen van kennis en middelen ons allemaal sterker maakt.
lijke toekomstscenario’s zijn uitbreiding op locatie of de rea-
Daarom steunen wij nieuw opgerichte leerorkesten en ver-
lisatie van meerdere, kleine uitleen- en servicecentra in het
gelijkbare initiatieven met onze kennis, ervaring, didactische
land. Het uiteindelijke doel is dat voor alle kinderen die muziek
materialen en nu ook met het instrumentendepot. Immers,
maken binnen een (sociaal) muziekeducatieprogramma een
alleen als wij bereid zijn om kennis en middelen met elkaar
instrument beschikbaar is. Zo komt Leerorkest met de start
te delen, kunnen we echt een revolutie van democratisering
van dit landelijk instrumentendepot steeds dichter bij het
van muziekeducatie realiseren.’
waarmaken van haar slogan: ‘Omdat muziek voor iedereen is’.
4
H.M. Koningin Máxima overhandigt de door Radio 4 geschonken trompet aan Marco de Souza, als startschot voor de grote inzamelactie Klassiek Geeft. (12 mei 2014)
5
Samen muziek maken is een magische ervaring. In een “ orkest is de klank van elk instrument belangrijk. De kracht zit in het samenspel. Zoveel mogelijk kinderen die kracht laten ervaren: dat is het doel van ‘Kinderen Maken Muziek’. Het instrumentendepot sluit daar uitstekend bij aan en is onze steun ten volle waard! H.M. Koningin Máxima
’’
6
7
8
Aan het werk: wie doen er mee? Het Instrumentendepot Leerorkest heeft niet alleen veel
Leerwerktrajecten
instrumenten nodig, maar ook veel handen om al het werk
Het instrumentendepot heeft ook als doel om vakmanschap
te verzetten. Elke dag is er werk voor mensen die de instru-
door te geven aan een nieuwe generatie via stages en leer-
menten beheren, onderhouden en repareren. Ook zijn er
werktrajecten. Studenten van diverse opleidingen zullen
chauffeurs nodig die de instrumenten van en naar scholen vervoeren en mensen om de administra-
van de professionele muziekinstrumentenbouwers het vak kunnen leren en werkervaring opdoen
tie te verzorgen, enzovoorts.
met de reparatie en onderhoud van verschillende typen instrumenten.
Vrijwilligers Het Instrumentendepot Leerorkest werkt,
Werkplek als opstap
net als stichting Leerorkest, met een aan-
Daarnaast wil het instrumentendepot ook
tal betaalde beroepskrachten en een groot
kansen bieden aan mensen die om wat
aantal vrijwilligers. Beiden zijn onmisbaar.
voor reden dan ook een grote afstand
Dankzij de inzet van vele vrijwilligers blijven de kosten laag – en kan het programma dus zoveel mogelijk kinderen bereiken. Voor vrijwilligers
hebben tot de arbeidsmarkt. Zij kunnen in het depot onder professionele begeleiding aan het werk gaan, bijvoorbeeld om te re-integreren of
is het instrumentendepot een aantrekkelijke werkomgeving
als opstap naar betaald werk.
met een open karakter en aandacht voor de samenleving. Een
Leerorkest is een initiatief met een sociaal karakter dat op
plek om werkervaring op te doen en de eigen competenties
deze manier ook vorm krijgt op de werkvloer van het instru-
in te zetten voor een goed doel.
mentendepot.
9
Inzamelacties via Blokker Operadiva Tania Kross zet zich in voor de landelijke inzamelacties van muziekinstrumenten voor het Instrumentendepot Leerorkest via Blokker!
instrument. Het betekent zoveel voor de ontwikkeling van een kind om te musiceren en samen muziek te maken.’
Tania Kross, geboren op Curaçao,
‘Wij ondersteunen dit initiatief omdat
heeft een persoonlijke missie: ieder-
Blokker ook voor iedereen is’, aldus
een kennis laten maken met de
een woordvoerder van Blokker. Via
schoonheid en ongelofelijke kracht
de Blokker-folder, waarvan er 6
van muziek. Dit sluit perfect aan
miljoen worden verspreid, valt de
bij de filosofie van het Leeror-
oproep om oude, niet meer ge-
kest: kunst, klassieke muziek,
bruikte muziekinstrumenten in
hoort niet op een voetstuk maar
te leveren bij bijna elk huishouden
bij iedereen thuis. En hoe breng je
op de mat. Alle Blokker-winkels in
die boodschap dan onder de aan-
het land doen mee als inzamelpunt.
dacht van zoveel mogelijk Nederlanders? Precies, met een actie via Blokker.
De eerste landelijke inzamelactie via Blokker werd succesvol gehouden in september
‘Deze actie sluit honderd procent aan bij mijn per-
2014 met een paar honderd prachtige muziekinstru-
soonlijke missie’, aldus Tania Kross. ‘Ik vind het heel belang-
menten als resultaat. In het voorjaar van 2015 wordt de actie
rijk dat kinderen in aanraking komen met een muziek-
nog eens herhaald!
10
Freek en Hella de Jonge cabaretier en kunstenares
‘Bij het Leerorkest leer je dat muziek maken samenspelen is.’
Freek en Hella de Jonge zijn vanaf het eerste uur intensief betrokken, met grote persoonlijk inzet, bij de realisatie van het landelijk instrumentendepot. 11
Succesvolle inzamelactie Radio 4 Klassiek Geeft 1723 muziekinstrumenten en 44.048 euro. Dat was het spec-
Straat, zendercoördinator van Radio 4 de inzamelactie. Een
taculaire resultaat van de grote inzamelactie voor het Instru-
leerorkest biedt kinderen een, veelal onvergetelijke, eerste
mentendepot Leerorkest: Radio 4 Klassiek Geeft! H.M.
ervaring met klassieke muziek, met het bespelen van een
Koningin Máxima gaf het startschot voor de actie die duurde
muziekinstrument en met samenspelen in een orkest.
van 12 tot en met 23 mei 2014. ‘Muziek is iets magisch. Dat gun je iedereen. En wat is er nu
Voor een nieuwe generatie
mooier dan kinderen die ervaring al aan het begin van hun
Met de actie Klassiek Geeft! riep Radio 4 haar luisteraars op
leven mee te geven?’ Met die woorden motiveerde Marwil
om hun ongebruikte instrumenten van zolder te halen en aan
12
het instrumentendepot te schenken. Daarvoor konden ze
er flink gedoneerd en geboden op de veilingitems.
terecht bij vestigingen van City Box. Ook konden luisteraars
Zo kon zendercoördinator Marwil Straat uiteindelijk, in het
geld doneren voor de aanschaf en het onderhoud van instru-
bijzijn van minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en
menten en meebieden op veilingitems van bekende muzikale
Wetenschap, de fantastische opbrengst overhandigen aan
Nederlanders, zoals een concert van Janine Jansen of een
Marco de Souza, de initiatiefnemer van het Instrumenten-
masterclass dwarsfluit van Berdien Stenberg.
depot Leerorkest. ‘Hiermee geeft het instrumentendepot heel veel kinderen de kans een muziekinstrument te leren
De animo om te geven, was groot. Tijdens de finaledag in het
bespelen’, zei ze daarbij. ‘Zo geven we de liefde voor muziek
Vondelpark in Amsterdam, live op de radio, kwamen mensen
door aan een nieuwe generatie. Dat is waarvoor we de actie
soms met boodschappentassen vol instrumenten. Ook werd
op touw hebben gezet.’
13
Cor Bakker pianist, componist, orkestleider ‘Dankzij dit geweldige initiatief krijgen jonge kinderen de kans om muziek te maken. Samenspelen is zo leuk! Dat moet je ervaren!’
Berdien Stenberg dwarsfluitiste ‘Wie de taal van de muziek spreekt, communiceert grenzeloos.’
Margriet Vroomans radio- en televisiepresentatrice ‘Alles wat een kind leert van de muziek, leert een kind voor het hele leven.’ 1414
‘Ik vind dat muziek echt een serieuze plek in het lespakket verdient’ Minister Jet Bussemaker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) bij de finale van de inzamelactie op Radio 4. 15
“
Het landelijk instrumentendepot is een geweldig initiatief! Mede dankzij het instrumentendepot kan Stichting Leerorkest Groningen onbezorgd en sneller bouwen aan de uitbreiding van het Leerorkest in Noord Nederland. Dankzij de bijdrage van meer dan 90 instrumenten uit het depot lukt het ons om op korte termijn nog meer kinderen in aanraking te brengen met muziek, het bespelen van een instrument, en natuurlijk met elkaar!
’’
Marijke Djurrema Martijn Veenstra
16
Klassiek rondom de Klas is de “ koning te rijk met het instrumentendepot. Dankzij de nauwe samenwerking krijgen alle kinderen die bij ons aangesloten zijn een instrument in bruikleen, zodat zelfs de harpmeisjes thuis kunnen oefenen. Nu met een eigen leerwerkplaats erbij kan het alleen maar nog beter worden. Welkom in de Indische Buurt!
Tineke Bouwes
17
’’
Pauline van Oostenrijk hoboïste ‘Een brok in mijn keel, dat krijg ik ervan. Het spelen in een orkest geeft mij al sinds mijn kindertijd zoveel plezier, dat gun ik ieder mens.’
Gerda Havertong actrice, zangeres, theatermaker ‘Wat moet het toch heerlijk zijn om anderen en jezelf levenslang blij te kunnen maken met dat mooie spel.’
Emmy Verhey violiste ‘Het Leerorkest, een betere investering in de toekomst van kinderen is niet denkbaar.’
18
Muziek in de Wijk leeft in Utrecht-Zuilen! Daardoor willen steeds meer “kinderen mee doen. Dat is heel mooi natuurlijk, maar helaas is er altijd een te kort aan middelen. Dankzij het Instrumentendepot Leerorkest kunnen we weer meer kinderen een plekje geven in dit mooie project!
Yamila A. Bavio Esther Damsma in 't Groen
19
’’
20
Intensieve band met Nederlands Philharmonisch Orkest Het Nederlands Philharmonisch Orkest heeft vanaf het begin
nen, omarmen het Leerorkest en dragen er graag aan bij
het Leerorkest omarmd. Inmiddels heeft het orkest met zijn
schoolpleinen te veranderen in nieuwe podia voor de stad.'
sociaal-maatschappelijk programma NedPhO GO! een intensieve band opgebouwd met het Leerorkest, als een soort Ajax
Op verschillende manieren zullen musici van het Nederlands
die de F-jes onder zijn hoede neemt. De kinderen bezoeken
Philharmonisch Orkest ook bij het instrumentendepot
orkestrepetities en musici van het orkest begeleiden en
betrokken zijn, bijvoorbeeld door workshops te geven over
stimuleren de kinderen in samenwerkingsprojecten. Ook
onderhoud en reparatie van instrumenten of door vanuit de
verzorgen ze samen met het Leerorkest concerten.
eigen expertise instrumenten te repareren. Ook wordt gedacht aan het ‘recyclen’ van de hoogwaardige snaren die
Rob Streevelaar, algemeen directeur van het Nederlands
voor concerten vaak vervangen worden maar nog uitstekend
Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest, ver-
zijn voor de violen en cello’s waar de kinderen op leren spelen.
telt: 'Muziek speelt in het leven van veel kinderen een belangrijke rol. Dat weinig kinderen zelf muziek maken, komt niet omdat ze dat niet willen. Zij komen zelf vaak niet op het idee of krijgen de kans niet. Muziek is op school bovendien geen vast onderdeel van het lesprogramma. Voetballen of zingen leer je soms spelenderwijs op straat maar een viool, dwarsfluit of cello krijg je niet zomaar in je handen. De musici van het Nederlands Philharmonisch Orkest, allemaal als kind begon-
21
Stichting Leerorkest en het Expertisecentrum Het Instrumentendepot Leerorkest is weliswaar ondergebracht in een aparte stichting, de mensen erachter en de expertise komen van stichting Leerorkest. Deze stichting
Muziek heeft kinderen zoveel te bieden, het is een geweldige
organiseert de leerorkesten in Amsterdam en heeft een
verrijking. Elk kind zou de kans moeten krijgen om een
expertisecentrum voor landelijke kennisuitwisseling.
muziekinstrument te leren bespelen, net zoals het leert lezen en schrijven. Op school krijgen alle kinderen dezelfde
Stichting Leerorkest bestaat al sinds 2005. In dat jaar ging in
kans. Juist óók de kinderen die normaal de weg naar muziek-
Amsterdam Zuidoost de pilot van start voor het allereerste
onderwijs niet vinden omdat ‘t te duur is of niet gebruikelijk
‘leerorkest’ voor kinderen op de basisschool. Het bleek het
bij hun thuis. In een leerorkest kan elk kind meedoen en
begin van een kleine revolutie in de wereld van het
tegelijkertijd ontdekken welke rijke muzikale tradities we in
muziekonderwijs. Het initiatief van de muziekschooldirecteur
Nederland hebben.
uit de Bijlmer oogstte in korte tijd steun van de burgemeester van Amsterdam, de onderwijsminister en, niet in de minste
Landelijk Expertisecentrum
plaats, de koninklijke familie. Het duurde niet lang of het
Via het Expertisecentrum van stichting Leerorkest en de
succesvolle leerorkest-concept verspreidde zich door heel
website Orkest in de Klas (www.orkestindeklas.nl) wordt
het land. Anno 2014 spelen alleen al in de hoofdstad 3.000
de opgebouwde kennis en ervaring uitgewisseld met andere
leerlingen in leerorkesten, in het primair onderwijs, in de
leerorkesten en soortgelijke (sociale) muziekeducatie-
brede school, in talentorkesten, en inmiddels ook in het
projecten in Nederland en België. De filosofie van het delen
voortgezet onderwijs.
zit bij alle Leerorkest-activiteiten in het DNA.
22
1
Maartje van Weegen radio- en televisiepresentatrice ‘Toen ik de kinderen zag spelen, zo stralend, snapte ik de waarde van het Leerorkest meer dan ooit.’
Edwin Rutten
Noraly Beyer voormalig presentatrice NOS journaal ‘Een viool in handen van een kind dat nog nooit een viool bespeeld heeft, is een ervaring om nooit te vergeten.’ 23
acteur, jazzzanger, presentator ‘Kennis nemen van elkaars cultuur, plezier in de muziek en plezier met elkaar. Samen spelen is culturele kruisbestuiving op z’n best!’
23
Veelgestelde vragen
????? Wie kunnen muziekinstrumenten lenen?
Wanneer kunnen wij muziekinstrumenten lenen?
De instrumenten zijn bedoeld voor leerorkesten op scholen
In het najaar van 2014 is het instrumentendepot gestart
(primair onderwijs, brede school en voortgezet onderwijs) en
met het uitlenen van muziekinstrumenten aan een aantal
soortgelijke (sociale) muziekonderwijsprogramma’s in Neder-
leerorkesten en soortgelijke initiatieven in het land. In de
land. De instrumenten worden via deze muziekonderwijs-
komende jaren hopen wij het aantal beschikbare instru-
projecten aan de kinderen uitgeleend. De basis voor het
menten zoveel mogelijk uit te breiden via inzamelacties
uitlenen is altijd een langdurige samenwerkingsrelatie.
en door het aanschaffen van gunstig geprijsde muziekinstru-
menten met donaties, zodat wij steeds meer initiatieven
Kunnen instrumenten uitgeleend worden aan projecten voor volwassenen?
Het instrumentendepot is specifiek gericht op kinderen en
jongeren. Er worden geen instrumenten aan projecten voor volwassen uitgeleend.
24
van muziekinstrumenten kunnen voorzien. Aarzel niet om uw initiatief vast bij ons aan te melden.
De kracht van muziek Zoveel mogelijk mensen de kracht van muziek laten ervaren, is een droom die het Koninklijk Concertgebouworkest en het Leerorkest met elkaar delen. Het KCO doet dat door te streven naar uitvoeringen op het allerhoogste niveau. Het Leerorkest door zoveel mogelijk kinderen de kans te geven om een muziekinstrument te (leren) bespelen en ze het plezier te laten ontdekken van samenspel in een orkest. Het KCO heeft het Leerorkest in het hart gesloten. Voor het waarderen van (klassieke) muziek geldt immers ook: jong geleerd, oud gedaan. Het maakt de kans groter dat deze kinderen later ook van ons orkest zullen genieten en, misschien zelfs wel, in ons orkest mee zullen spelen? Het Koninklijk Concertgebouworkest steunt dit belangrijke initiatief van harte en nodigt u uit dat ook te doen.
Jan Raes Algemeen directeur Koninklijk Concertgebouworkest
MET SPECIALE DANK AAN Instrumentendepot Leerorkest Hofgeest 139, 1102 EG Amsterdam Tel. 020-696 8371
[email protected] Bezoekadres depot Batjanstraat 1, 1094 RC Amsterdam Tel. 020-303 2821
VANDEBEEK VANBASTEN
CONSULT
www.instrumentendepot.nl www.leerorkest.nl
