1
Colofon Dit is een uitgave van de
Versie 1.0, DECEMBER 2007
Bestuurssamenstelling Ger de Maar Rita Boekholdt Harry Visker Ina Demandt Albert Venema Alex Glazenborg Janneke de Boer Sjoert van der Laan Contactadres: Vereniging
Dorpsbelangen
Westerlee p/a Tranendallaan 5 9678 PB Westerlee www.westerlee-vdw.nl
2
Inhoudsopgave
INHOUDSOPGAVE ..................................................................................................... 3 VOORWOORD ........................................................................................................... 4 HOOFDSTUK 1 .......................................................................................................... 5 Inventarisatie plannen........................................................................................... 5 HOOFDSTUK 2 .......................................................................................................... 6 Algemene inleiding................................................................................................ 6 HOOFDSTUK 3 .......................................................................................................... 7 Fysieke ruimtelijke aspecten................................................................................... 7 HOOFDSTUK 4 ........................................................................................................ 11 Huisvesting........................................................................................................ 11 HOOFDSTUK 5 ........................................................................................................ 15 Groen- en waterstructuur..................................................................................... 15 HOOFDSTUK 6 ........................................................................................................ 16 Sociale aspecten................................................................................................. 16 HOOFDSTUK 7 ........................................................................................................ 17 Economische aspecten......................................................................................... 17 HOOFDSTUK 8 ........................................................................................................ 18 Welzijnsaspecten ................................................................................................ 18 HOOFDSTUK 9 ........................................................................................................ 21 Recreatie en toerisme.......................................................................................... 21 HOOFDSTUK 10 ...................................................................................................... 23 TABEL SPEERPUNTEN .......................................................................................... 23
3
VOORWOORD De dorpsvisie geeft de huidige stand van zaken in Westerlee en de visie van de bewoners van Westerlee ten aanzien van de toekomst weer. Het bestuur heeft bij de invulling van de dorpsvisie zeker geluisterd naar de mening en de op- en aanmerkingen van de bewoners die zijn gemaakt tijdens twee jaarmarkten en de beide bewonersavonden. Met name de enquête die we tijdens de jaarmarkt van 2005 hebben gehouden, heeft ons veel informatie en inzicht verschaft. De totstandkoming van de dorpsvisie is een lang en achteraf toch een moeilijk proces geworden. Veel tijd is besteed aan het voorbereidingsproces. We moesten ons gedegen in de
Het is duidelijk dat het werk met de vaststelling van de dorpsvisie niet is afgesloten, maar eigenlijk pas is begonnen. De dorpsvisie biedt unieke en duidelijke uitgangspunten voor de bewoners van Westerlee en het gemeentebestuur. Gezamenlijke kunnen we toekomstige ontwikkelingen beter stroomlijnen en waar mogelijk realiseren. Namens het Bestuur VDW G.M. de Maar Voorzitter
materie inlezen. Zo hebben we verscheidene reeds bestaande dorpsvisies doorgespit en zijn er heel veel gesprekken en discussies gevoerd over de opzet en de inhoud van onze dorpsvisie. We wilden een duidelijk en een leesbare dorpsvisie realiseren. Dat we daarin geslaagd zijn, bleek wel tijdens de laatste bewonersbijeenkomst. Zonder noemenswaardige wijzigingen stelden de aanwezigen de dorpsvisie Westerlee vast. Om de zaken in de dorpsvisie nog wat scherper neer te zetten is gekozen voor het formuleren van een visie op korte en een visie op langere termijn. Dat geeft meer duidelijkheid voor alle betrokken partijen, met name de bewoners van Westerlee ( vertegenwoordigd door de Vereniging Dorpsbelangen Westerlee = VDW ) en de Gemeente Scheemda. De gemeente kan in gezamenlijk overleg in de jaarlijkse begrotingen aangeven welke zaken aangepakt zullen worden. Door het vaststellen van de dorpsvisie hebben de bewoners zelf bepaald wat zij belangrijk voor het dorp en hun bewoners vinden. Dezelfde rol gaat de dorpsschouw in de toekomst spelen. Door samenspraak kunnen de bewoners en het bestuur van de VDW aangeven wat binnen een redelijke tijd opgelost zou moeten worden. Het bestuur moet er zorg voor dragen dat alle wensen de juiste plaats krijgen; ofwel in de dorpsschouw ofwel in de dorpsvisie. Een dorpsvisie mag geen statisch product zijn. Nu nog onbekende oorzaken kunnen aanleiding geven om de dorpsvisie bij te stellen. Zoals gemeld is op woensdag 28 november 2007 de dorpsvisie door de bewoners vastgesteld, waarmee toch een belangrijke mijlpaal is bereikt. Tijdens de bewonersbijeenkomst is afgesproken dat bepaalde onderdelen van de dorpsvisie nader uitgewerkt dienen te worden, met name de onderdelen toerisme en cultureel erfgoed komen daarvoor in aanmerking. Dit willen we oppakken door middel van werkgroepen.
4
HOOFDSTUK 1 Inventarisatie plannen 1.
structuurplan (1972)
2.
Woonplan/meerjarenprogramma herstructurering Acantus/Welstandsnota
3.
bestemmingsplannen: - Westerlee (1989)
Voor het samenstellen van de dorpsvisie hebben wij afgesproken uit te gaan van een aantal thema’s, op basis waarvan wij de bewoners vragen en/of opmerkingen willen ontlokken. Het is de bedoeling dat de thema’s een zo realistische weergave van de huidige situatie zijn. We hebben de volgende thema's vastgesteld:
- Rozenveld (1993) - De Kampschutter (1996) 4.
Toekomstvisie Scheemda 2005-2015
5.
Duurzaam veilig
6.
Nota Integraal Jeugdbeleid 200-2008
7.
POP 3 ( 2007 – 2010 )
8.
Nota duurzaam veilig of wegencategoriseringsplan
9.
Verkeersveiligheidsplan
10.
Landschaps- en groenplan
11.
Welstandsnota
12.
Woonplan
1.
bebouwing (infrastructuur, intensiteit, lint, uitbreidingen, doorzichten )
2.
voorzieningen
3.
economie
4.
groenstructuur, toerisme en cultuurhistorie
5.
bevolkingssamenstelling
In het structuurplan (1972) is aangegeven dat Westerlee geen forse uitbreidingen op één plaats verdraagt. Incidentele mogelijkheden binnen de dorpsstructuur zouden in beschouwing moeten worden genomen, terwijl ook in aansluiting op de bestaande structuur van bebouwing, beplanting, wegen en paden kleine groepjes woningen gebouwd zouden kunnen worden. Twee gebieden worden als voorbeeld genoemd: omgeving sportveld en Bikkershorn. Uitgangspunt van de dorpsuitbreiding is handhaving van een ongeveer stabiel inwonertal. De nota volkshuisvestingsbeleid 1989-1999 verlaat dit standpunt en spreekt zich, daar waar het gaat om het creëren van nieuwe woningbouwlocaties, meer uit voor verdichten van de huidige ruimtelijke structuur. Het Provinciaal ontwikkelingsplan ( POP 3 ) sluit waarschijnlijk meer aan bij de nota volkshuisvesting. POP 3 zal pas in 2010 klaar zijn en in het plan worden vier plaatsen in de provincie voor ontwikkeling aangewezen. Hier valt het gebied rond Westerlee buiten.
5
HOOFDSTUK 2 Algemene inleiding
Op basis van een ruimtelijke analyse (stedenbouwkundig, landschappelijk, cultuurhistorisch, functioneel), van de politieke beleidsnota’s en onze definitie van de identiteit van het dorp is een visie voor het dorp geformuleerd, verwoord in heldere en haalbare doelstellingen. Als eindresultaat van het proces ligt er een toekomstvisie voor het dorp Westerlee, gedragen door de dorpsbewoners. De dorpsvisie geeft een krachtige impuls om de leefbaarheid van het dorp voor de toekomst veilig te stellen. De visie gaat uit van het behoud van de kwaliteiten die de identiteit van het dorp bepalen, maar biedt tegelijkertijd ruimte voor van de leefbaarheid noodzakelijk geachte dynamiek en waarin toekomstige generaties voldoende mogelijkheden houden om zich te ontplooien. Totstandkoming van de dorpsvisie VDW heeft zich op 30 augustus 2005 gepresenteerd op de jaarmarkt en een enquête gehouden. Op 19 april 2006 heeft de VDW een bewonersavond georganiseerd in de Antenne. Diverse op- en aanmerkingen zijn opgenomen in de verschillende thema’s en zijn ideeën opgetekend voor instandhouding dan wel verbeteringen. Dat heeft veel bruikbare informatie en suggesties opgeleverd. Opbouw van de dorpsvisie •
Fysiek ruimtelijke aspecten
•
Demografische aspecten
•
Sociaal-maatschappelijke aspecten
•
Welzijn en voorzieningen
•
Economische aspecten
•
Huisvesting
•
Recreatie en toerisme
6
Behalve de aanwezigheid van hogere zandruggen zijn de afwateringsrichting, het aloude
HOOFDSTUK 3
recht van opstrek en het beklemrecht bepalende factoren geweest voor het huidige landschap. De boerderijen werden naast elkaar op de zandrug gebouwd, met een
Fysieke ruimtelijke aspecten
evenwijdige, loodrecht op de zandrug gerichte percelen. De kavelrichting hield nauw verband met de afwateringsrichting, welke laatste afhankelijk was van de hoogteligging van de gronden. Iedere boerderij had hogere en lagere gronden. De lange en smalle percelen waren
3.1 - Cultuurhistorie / stedenbouwkundige structuur
te danken aan het recht van opstrek, zodat alle gewonnen gronden gelegen binnen het verlengde van zwetsloten in eigendom kwamen van de boeren, kerken en de stad Groningen.
Heiligerlee werd tot 1800 Hilligerlee genoemd. Hille betekende toen “ hoge grond – eiland “. Lee betekent “ hoogte “ en
de bedoelde bebouwing ligt ten westen van Hilligerlee en zo
ontstond de naam “ Westerlee “. Er bestaat nog een kerspelzegel met het randopschrift: “ Sig West en Hilligerlee “.
VISIE OP LANGERE TERMIJN
In de dertiende eeuw werd in Heiligerlee een klooster gesticht. Westerlee is kortstondig een
Bij alle ontwikkelingen en ingrepen dient het streekeigen karakter van het gebied als
zelfstandige gemeente geweest, namelijk van 1811 – 1821. De komst van steenfabrieken en
vertrekpunt. Kenmerken die het karakter van het landschap bepalen, moeten worden
de klokkengieterij in Heiligerlee en de tegenstellingen tussen boeren en arbeiders zorgden
gehandhaafd en waar mogelijk hersteld en verder ontwikkeld.
met name voor de afscheiding Heiligerlee en Westerlee.
Bij het werken aan de vormgeving van de fysieke omgeving zal duurzaamheid bepalend
Sint Joris ( George ) was de schutspatroon van Heiligerlee/Westerlee. Deze George overwon
moeten zijn.
een draak en de afbeelding daarvan is te vinden in een beeldhouwwerk boven de kerkdeur
De dorpskwaliteiten kunnen worden versterkt door versterking van de structuur van
van de Ned. Herv. Kerk te Westerlee. In de kerk bevindt zich nog een uit hout gesneden
bebouwing en landschap, door rekening te houden met aspecten als water, infrastructuur,
beeld van Sint Joris ( George ). *)
natuur, bodem en cultuurhistorie.
Westerlee is een streekdorp, gelegen op de rand van het zogenaamde schiereiland van Winschoten. Het schiereiland van Winschoten is een zandgebied dat is ontstaan in de Saale-
VISIE OP KORTE TERMIJN
ijstijd.
De visie op langere termijn in overleg met belanghebbende instanties als gemeente,
Door
de
stuwende
werking
van
het
ijs
ontstonden
stuwwallen,
geulen
en
keileemafzettingen. Op sommige plaatsen zijn deze keileemafzettingen door het ijs
provincie en wooncorporaties duidelijk te maken en voor zover mogelijk te waarborgen.
opgestuwd. Zo ontstonden de dekzandruggen en het schiereiland van Winschoten.
Kleinschalige uitbreidingen behoren voor Westerlee tot de weinige mogelijkheden, waarbij de landschappelijke en dorpseigen identiteit voorop zullen staan.
Ten noorden van Westerlee bevindt zich een zeekleigebied, dat tot stand gekomen is door
OPDRACHT VOOR VDW
indijking van de Dollardboezem. Bij de dijkdoorbraken in de 13e eeuw drong de zee met
Intensieve contacten onderhouden met de gemeente, de provincie en de betrokken
geweld diep het land in en kwam tot stilstand bij de hogere gronden van het schiereiland van
wooncorporaties, waarbij ingespeeld kan worden op specifieke projecten die op enige
Winschoten. De voormalige bewoners in de boezem werden teruggedrongen naar de hogere
momenten kunnen worden aangeboden.
gronden. Dit is het ontstaan van streekdorpen als Westerlee.
*) - bron – “ Westerlee- Heiligerlee “ door K. Haan
7
3.2 - Infrastructuur en verkeer VISIE OP LANGERE TERMIJN belangrijkste
Westerlee kent in beginsel een heldere en bij het dorp passende verkeersstructuur, waarbij
gebiedsontsluitende functie, waarop alle verbindingswegen naar omliggende plaatsen en
vanuit verkeersveiligheidoverwegingen het doorgaande verkeer te allen tijde voorrang zou
landerijen evenals de woonwegen in het dorp uitkomen.
moeten hebben.
De Hoofdweg ( primaire categorie verkeersstructuur ) heeft een relatief breed asfaltprofiel
De oversteekbaarheid en de verkeersveiligheid van de Hoofdweg laat te wensen over.
van 6 meter en wordt grotendeels aan weerskanten begeleid door voetpaden. Parkeren
Terugbrengen van de maximaal toegestane snelheid, door middel van herinrichting van de
geschiedt langs de kant van de weg wegens het ontbreken van parkeervakken. Met een rode
verkeerstructuur zou soulaas kunnen bieden.
kleur is op enkele plekken de oversteekmogelijkheid voor voetgangers aangegeven. Tevens
Maatregelen worden noodzakelijk geacht omdat de automobiliteit de afgelopen jaren sterk is
zijn een drietal snelheidsremmers voor het (doorgaande) autoverkeer opgenomen. Ter
toegenomen en deze trend zich de komende jaren naar verwachting door zal zetten.
In
de
verkeersstructuur
van
Westerlee
vormt
de
Hoofdweg
de
plaatse van de obs F.T. Venemaschool heeft over een lengte van ongeveer 100 meter een herinrichting tot 30 kilometer zone plaatsgevonden. Hierbij zijn symbolen gebruikt die
VISIE OP KORTE TERMIJN
aangeven dat het verkeer zich bewust is van de aanwezigheid van een school. De bewoners
Overzichtelijkheid en het gebruik van eenduidige attenderingen op de belangrijkste
kwalificeren de Hoofdweg als gevaarlijk en voor verbetering vatbaar.
verkeersknooppunten met de gebiedsontsluitingswegen (tweede categorie) zijn uitermate
De secundaire categorie verkeersstructuur wordt gevormd door de wegen Emergoweg,
belangrijk voor de verkeersveiligheid. Datzelfde geldt voor de wijze waarop de woonstraten
Kolkenweg, Veenweg en Tranendallaan. Zij ontsluiten het achterliggend gebied en vormen
(derde categorie) aantakken.
een verbinding met de plaatsen Oude Pekela, Scheemda en Winschoten. De kruisingen met de Hoofdweg vormen, samen met de spoorovergang, de belangrijkste verkeersknooppunten
OPDRACHT VOOR VDW
van het dorp. De voorrangssituatie is aan de westelijke kant van het dorp ( richting Meeden )
Consequent toepassen attendering gele stippen op knooppunten, herstellen voorrangsituatie
gewijzigd door het instellen van 60 km-zones en is in het wegdek daartoe een attendering in
Hoofdweg, onderhouden trottoirs, verduidelijking oversteekplaatsen voetgangers worden
de vorm van een gele markering op het wegdek opgenomen.
mede vastgelegd in de dorpsschouw.
Ten noorden ( Essenlaan ) en ten zuiden ( Bevrijdingslaan ) van de Hoofdweg zijn een
De bewoners worden vroegtijdig geattendeerd op de schouw en kunnen VDW allerlei
tweetal clusters van woonwegen ( derde categorie ) aangelegd. Deze wegen hebben een
knelpunten aanleveren.
sterk lokaal en erfontsluitende karakter. De wegen bestaan uit een klinkerverharding en zijn over het algemeen voorzien van trottoirs en af en toe parkeervakken. De kruisingen zijn hier en daar gemarkeerd met een kleurpatroon. Naast genoemde wegstructuren bestaan er ook een aantal fiets- en wandelpaden voornamelijk voor recreatieve doeleinden. Westerlee wordt goed ontsloten via de A7 die van Groningen naar Nieuweschans loopt. Een redelijke ontsluiting via de N33 richting Assen vindt men aan de westkant van Meeden.
8
3.3 - Bebouwing
Handhaving van deze zogenaamde doorzichten is van belang, omdat op deze plekken de typische lintopzet goed beleefbaar is. Het oprichten van bebouwing en het aanbrengen van bosschages moet op deze plekken worden voorkomen.
Lintstructuur Deze is ontstaan doordat op de hoogste delen van het landschap is gebouwd. De historische bebouwing van Westerlee is dan ook vooral aan de het lint, de Hoofdweg, opgetrokken. Van
Bijzondere bebouwingselementen
oorsprong
grootschalige
De bebouwing zelf heeft voor een deel tevens een beeldbepalende architectonische waarde.
boerderijen en kleine arbeiderswoningen. Deze bouwvormen zijn langs de historische
Kenmerkend zijn de boerderijen van het zogenaamde Oldambtster type. Voor het behoud van
structuur nog volop terug te vinden. Deze bebouwingselementen geven het dorp haar eigen
het dorpsbeeld is behoud van de omgeving van deze boerderijen van essentieel belang.
is
de
bebouwingsstructuur
ontstaan
uit
twee
typologieën:
identiteit. De lintbebouwing strekt zich westwaarts uit naar Meeden/Veendam en oostwaarts naar Heiligerlee/Winschoten en wordt naar buiten toe minder intensief. In het midden van
VISIE OP LANGERE TERMIJN
het dorp is de bebouwing dichter aaneen gesloten, maar van een echt centrum is geen
Ter opvang van de gezinsverdunning en ter voorkoming van (verdere) bevolkingskrimp
sprake.
dienen
mogelijkheden
voor
particulier
opdrachtgeverschap
op
kavels
van
courante
maatvoering (800 – 1000 m2) worden geboden. Een vrije bouwmogelijkheid leidt, mits Kavels
omkaderd
De kavels langs de Hoofdweg zijn overwegend smal en lang en haaks op de weg gelegen,
dorpsidentiteit. Projectmatige herhalingen dienen te worden voorkomen.
waardoor de nokrichting van de overwegend vrijstaande gebouwen dwars op de weg staat.
Appartementbebouwing van meer dan twee lagen wordt niet als passend bij het dorpse
Vooral bij de oude bebouwing wordt dit aangetroffen. De voorgevellijn van de bebouwing
karakter en identiteit van Westerlee gezien. Appartementsbebouwing mag niet zichtbaar zijn
vertoont een onregelmatig verloop en is veelal op kleine afstand van de weg gelegen. De
vanaf de Hoofdweg.
perceelsbreedten en de onderlinge afstanden van de gebouwen zijn gedifferentieerd. Vooral
Verhoogde aandacht voor gebiedsgebonden ruimtelijke kwaliteit van bebouwing in relatie tot
de boerderijen kenmerken zich vanwege de ruime ligging op het perceel, voorzien van voor-
de omgeving. Daarbij gaat het om passende creatieve herbestemming of vernieuwing van in
en zijerf
onbruik geraakte bebouwing, zorgvuldig omgaan met cultuurhistorische elementen en
In het midden van het lint zijn in de loop der jaren uitbreidingen ontstaan die een eigen
patronen en verantwoorde dorpsvernieuwing en -uitbreiding.
stedenbouwkundige karakteristiek hebben.
In stand houden van de prachtige doorzichten met het achterliggende landschap en de
• In de jaren ’50 is aan de noordzijde van het lint langs de Rozenstraat en 2e Garstelaan een corporatiebebouwing gerealiseerd. • In de jaren ’70 en ‘80 is deze bebouwingscluster met modernere rijwoningen en seniorenwoningen aangevuld met de Essenlaan, Esdoornlaan en Berkenlaan. • Aan de oostkant van het lint is medio jaren ‘90 geschakelde (Bevrijdingslaan) en vrijstaande (Kampschutterslaan) woningbouw tot ontwikkeling gekomen.
met
een
goede
beeldkwaliteit,
tot
diversiteit
en
versterking
van
de
historische boerderijen. VISIE OP KORTE TERMIJN De vergrijzende bevolkingssamenstelling vraagt bij herstructurering van de sociale woningvoorraad om levensloopbestendigheid, zodat ouderen langer in hun vertrouwde woonomgeving kunnen blijven wonen. De toekomstige uitbreidingen moeten georiënteerd zijn op alle leeftijdsgroepen, zodat we
De latere uitbreidingswijken ondersteunen eigenlijk niet de typische streekdorpuitstraling van
een evenwichtige opbouw van de bewoners in de toekomst kunnen garanderen.
Westerlee, omdat ze vanaf het lint (Hoofdweg) niet of nauwelijks zichtbaar zijn en op ieder
OPDRACHT VOOR VDW
plek in Nederland kunnen staan.
Bij toekomstige uitbreidingen de identiteit van het dorp met zijn eigen karakteristieken en
Doorzichten
de evenwichtige opbouw in leeftijdsgroepen waarborgen. Verder moet aandacht besteedt
Het contrast tussen het besloten dorpslint en het open agrarisch gebied is op diverse plaatsen
worden aan:
duidelijk zichtbaar. Onbebouwde kavels vormen een belangrijke zichtverbinding met het open
• Waardering woonbuurten
landschap.
• Dorpsontwikkeling • Ruimtelijke capaciteit
9
10
HOOFDSTUK 4
Per 1-1-2001 telt Westerlee 1.600 inwoners en 607 woningen. De gemiddelde woningbezetting is de hoogste van alle dorpen in de gemeente. Het aandeel huurwoningen bedraagt 18%. Dit is na ’t Waar (waar geen huurwoningen staan) het laagste percentage van
Huisvesting
de gemeente. Het merendeel van de huurwoningen is bezit van Acantus (96 woningen), daarnaast beschikt Vitalis in Westerlee over 14 woningen.
Ligging en kenmerken *) Westerlee ligt op korte afstand van zowel Scheemda als Winschoten. Westerlee is samen met
Na de kern Scheemda is Westerlee relatief gezien het meest gegroeid. Dit geldt zowel van de
Heiligerlee onderdeel van de zuidkant van ‘het schiereiland van Winschoten’, een serie hoger
uitbreiding van de woningvoorraad als de bevolkingsgroei. Opvallend is dat de
gelegen glaciale zandruggen omgeven door het open polderlandschap van de Dollardboezem
bevolkingsgroei redelijk gelijke tred heeft kunnen houden met de groei van de
en het Veenkoloniale landschap in het zuiden. Westerlee is een oorspronkelijk een streekdorp met lintbebouwing. Karakteristiek ook hier de lanenbebouwing haaks op en soms parallel aan (o.a. 2e Garstelaan) de oude dorpsas. Enige verdichting heeft plaatsgevonden op De Garste
woningvoorraad. (1990 = 100)
130
en rond de Molenstraat/Molenpad. Verder is Westerlee vrijwel vergroeid met het buurtschap Bikkershorn. De andere buurtschappen van Westerlee zijn Tranendal en Bovenstreek.
120
110
Bron: Topografische Dienst
100
90 1990
1991
1992
1993
1994
1995
ontw ikkeling inw onertal
*) bron – Woonplan Gemeente Scheemda
Woonprofiel Westerlee Aantal inwoners Aantal woningen Woningbezetting Huur:koop Huurwoningen Acantus - gezinswoningen - seniorenwoningen Vitalis
1996
1997
1998
1999
2000
2001
ontw ikkeling w oningvoorraad
1600 607 2,6 18%:82% 96 81 15 14
11
Bevolkingskenmerken Westerlee heeft een jonge bevolking en heeft de laagste gemiddelde leeftijd van de
Bewoners van Westerlee zijn tamelijk kritisch ten aanzien van het aanbod en de nabijheid (in
gemeente: 36,2 jaar. Dit zien we duidelijk weer in de leeftijdsopbouw van het dorp. Het
geval niet in het dorp aanwezig) van voorzieningen. Gezien het beperkte voorzieningenniveau
aandeel jongeren bedraagt 38%. Ook het percentage 30-54 jarigen is groter dan gemiddeld,
in het dorp zelf is dit logisch. De belangrijkste knelpunten zijn:
respectievelijk 43% en 41%. Het aandeel ouderen 55+ bedraagt 19%. De inkomensverdeling in Westerlee wijkt weinig af van het gemeentelijk gemiddelde. Het aandeel hogere, midden en lagere inkomensgroepen bedraagt respectievelijk 24%, 36%, 40%.
•
Busverbindingen ’s avonds (76%).
•
Verzorgingshuis (63%).
•
Bibliotheek en winkel dagelijkse levensbehoeften (beide 56%).
•
Bank/postkantoor en binnensportaccommodatie (beide 52%).
Bewoners van Westerlee zijn honkvast. Bijna de helft (49%) woont er al langer dan 10 jaar. Het aandeel huishoudens dat minder dan 2 jaar in de woning woont, bedraagt slechts 12%. Kwaliteit Op gebied van woningbouw zou de inzet vooral gericht moeten zijn op ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid. De leefbaarheidproblematiek vraagt om oplossingen op maat. Speciale aandacht is nodig om het woningaanbod beter af te stemmen op veranderende wensen van de bevolking. De waardering voor de woonomgeving is eveneens hoog: 90% is (zeer) tevreden over de eigen woonomgeving. Eigenaar-bewoners zijn iets kritischer dan huurders. Desalniettemin zijn bewoners van Westerlee wel tamelijk kritisch ten aanzien van verschillende onderdelen van de woonomgeving. De belangrijkste knelpunten zijn (50% en meer matig/slecht). •
Onderhoud speelvoorzieningen (75%).
•
Speelgelegenheid jonge én oudere kinderen (beide 72%).
•
Onderhoud voetpaden (67%).
•
Verlichting achterpaden (63%).
•
Onderhoudstoestand achterpaden (58%).
•
Onderhoud openbaar groen (50%).
Veiligheid en overlast De algemene verkeersveiligheid in de buurt krijgt lage waarderingen van de bewoners. Meer dan de helft geeft matig/slecht als waardering. Bijna driekwart van de bewoners is dan ook van mening dat er verkeersonveilige plekken in de eigen woonbuurt zijn en vrijwel alle afzonderlijk te waarderen routes (met uitzondering van route naar bushalte) kregen lagere waarderingen dan gemiddeld. De laagst scores ontvingen de route naar basisschool en de route naar winkels. Meer tevreden zijn bewoners van Westerlee over de sociale veiligheid. De belangrijkste bronnen van overlast zijn: •
Verkeer.
•
Hondenpoep.
Voorzieningen Hoewel het voorzieningenniveau in Westerlee zelf beperkt is, profiteert het uiteraard van de nabijheid van Winschoten en Scheemda. Als we de afstand tot de basisvoorzieningen in ogenschouw nemen, is Westerlee te kenmerken als een compleet dorp. De afstand tot de NS-stations van Scheemda en Winschoten bedraagt respectievelijk circa 3,5 kilometer en 6 kilometer. De afstand tot het centrum van Scheemda is ruim 1 kilometer verder.
12
Acantus bezit aan de Essenlaan, Rozenstraat en 2e Garstelaan over 26 2 o/e kapwoningen en
Verhuisbewegingen Eénderde van de huishoudens in Westerlee woont langer dan 5 jaar in de huidige woning. In totaal gaat het om ongeveer 200 huishoudens. Hiervan is ongeveer de helft afkomstig van buiten de gemeente (voor een belangrijk deel Winschoten). Binnen deze groep is sprake van een sterke doorstroming van huur naar koop en binnen de koopsector. Dezelfde beweging is zichtbaar onder verhuisde huishoudens binnen Westerlee en mensen die vanuit de andere dorpen zich in Westerlee vestigen, hoewel er ook veel starters zijn die meteen een koopwoning betrekken.
van de andere dorpen (vooral Scheemda) getrokken. Voor een deel betreft dit oudere huishoudens (55+) die van een koopwoning in Westerlee naar een huurwoning in een ander dorp verhuisd zijn. Per saldo is sprake van een uitstroom van huishoudens naar andere dorpen. Dit wordt ruim gecompenseerd door de vestiging vanuit andere gemeenten. Per saldo zal onder de zelfstandig wonende huishoudens, bij een trendmatige ontwikkeling van de vraag van buiten de gemeente, de komende jaren sprake zijn van een toenemende behoefte aan circa 20 woningen. Deze behoefte spitst zich vooral toe op huurwoningen voor ouderen. Deze vraag kan deels via doorstroming worden bediend als er voldoende seniorenwoningen
komen.
Per
saldo
komen
bij
doorstroming
circa
20
gezinswoningen in de huursector vrij. Deze kunnen worden ingezet voor de herstructurering aangezien de startersvraag voornamelijk koopwoningen betreft.
Westerlee behoort met Heiligerlee tot de enige dorpen
die
uitbreidingsbehoefte
een,
zij
kennen.
het
beperkte,
Aangezien
de
behoefte vooral ouderenwoningen betreft wordt primair
ingezet
op
de
ontwikkeling
van
functieverandering- en herstructureringslocaties. Voorts is uit oogpunt van ruimtelijke kwaliteit de afronding van de dorpsrand ter hoogte van de Kampschutterslaan
van een deel van de rijwoningen en gefaseerde herstructurering van de 2 o/e kapwoningen en terugbouw van koopwoningen. De andere optie is realisatie van ouderenhuisvesting of een combinatie van beide opties. Westerlee heeft namelijk geen echt centrum. De weinige voorzieningen die er zijn, liggen verspreid door het dorp. De omgeving van de Essenlaan is in de toekomst één van de weinig beschikbaar locaties voor woningbouwontwikkeling die (in
in
Seniorenwoningen Vitalis. Zeker bij uitbreiding van de voorraad moderne ouderenwoningen is kwaliteitsverbetering c.q. vervanging wenselijk. Hierover zal met de eigenaar moeten worden overlegd. Verspreid bezit. Aan de Berkenlaan, Hoofdstraat en Molenstraat komen in totaal 10 woningen van Acantus in aanmerking voor herstructurering Woningmarkt Om de leefbaarheid van het Oldambt te verbeteren en de sociaaleconomische ontwikkeling van het gebied te stimuleren wordt grootschalige functieverandering in het landbouwgebied ten noorden van Winschoten bevorderd. Zelfs bij een niet toenemende bevolkingsomvang zijn er in beginsel meer huizen nodig en deels op grotere stukken grond. Minder mensen delen een woning (gezinsverdunning).
Woningvraag en -aanbod kleinere
Gelet op de vraagontwikkeling en de kwaliteit van de woningen opteert Acantus voor verkoop
redelijke mate) voldoet aan liggingeisen van ouderen.
In totaal zijn er ongeveer 45 huishoudens in de afgelopen 5 jaar vanuit Westerlee naar één
moderne
22 rijwoningen.
combinatie
uitplaatsing van agrarisch bedrijf gewenst.
met
Groningers kiezen steeds meer voor andere woningen, betere woningen in een aantrekkelijke omgeving. Ouderen willen aangepaste woningen met voorzieningen en vervoer binnen handbereik om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen. Jongeren willen graag woningen van een gunstig financieel niveau. Als die niet beschikbaar zijn, vertrekken ze meestal naar omliggende plaatsen. Op deze wijze ontstaat een verstoring van een evenwichtig opbouw van de bevolking, die vaak doorwerkt in diverse sectoren van de samenleving. Evenwichtige samenstelling van een dorpsbevolking is van essentieel belang voor de leefbaarheid van een dorp, dus in dit geval ook voor Westerlee. Bepaalde delen van steden en dorpen zijn steeds minder in trek. Hier dient zich dan ook een ingrijpende herstructurering aan.
13
Algemeen wordt verondersteld dat het toepassen van woningbouw de negatieve tendensen in de voorzieningen niet kan keren. Er mag in een dorp als Westerlee alleen incidenteel worden gebouwd, bijvoorbeeld om het beeld van het dorp of landschap te versterken of voor specifieke doelgroepen als ouderen, jongeren en gehandicapten. Ambulante zorg- en welzijnsvoorzieningen
moeten
hier
worden
ingezet
om
een
aanvaardbaar
voorzieningenniveau te kunnen handhaven. VISIE OP LANGERE TERMIJN Investering in geschikte huisvesting voor kwetsbare doelgroepen, zoals ouderen en gehandicapten die zelfstandig willen wonen. Daarbij zullen meer verschillende vormen van dienstverlening en thuiszorg aangeboden moeten worden, die zijn toegesneden op de individuele behoefte. (zorg op maat). Huisvesting voor jongeren biedt momenteel te weinig mogelijkheden om de jeugd in Westerlee te behouden. VISIE OP KORTE TERMIJN Frequente contacten onderhouden met gemeente, provincie en woningbouwcoöperaties. Op deze wijze kan adequaat ingespeeld worden op de vraag uit de bevolking en eventuele projecten die zich voordoen. Onderzoeken in hoeverre levensloopbestendige woningen gerealiseerd kunnen worden waardoor men deels aan de vraag van geschikte huisvesting van jongeren en ouderen tegemoet kan komen. Momenteel zijn er contacten gelegd om een zorgcentrum voor ouderen te realiseren met daaraan gekoppeld een klein contingent levensloopbestendige woningen. OPDRACHT VOOR VDW Het
leggen
van
de
contacten met
de
gemeente,
de
provincie
en
de
betrokken
wooncorporaties en zorgcentra. Om duidelijk inzicht te verschaffen is regelmatig polsen naar de vraag/behoefte vanuit de bevolking belangrijk. Immers de vraag/behoefte bepaalt de strategie richting de betrokken instanties.
14
HOOFDSTUK 5
Bij herstructurering en nieuwbouw moet meer aandacht worden besteed aan een groene uitstraling. De beeldkwaliteit van diverse wegen wordt/kan worden versterkt door het in stand houden en uitbreiden van laanbeplanting.
Groen- en waterstructuur GROEN Het landelijk gebied rondom Westerlee is uitgesproken agrarisch en dat uit zich in akkerbouwlanden en weidegronden. Ten noorden van de Hoofdweg zijn in de jaren ’50, '60 en '70 bossen aangeplant, zich ruwweg uitstrekkend tussen de kruispunten 1ste Garstelaan en Kolkenweg. Na enkele decennia heeft dit gebied een landschappelijke en natuurlijke waarde gekregen. Door de aanleg van een uitgebreid padenstelsel heeft het gebied als uitloopgebied voor het dorp ook recreatieve betekenis. Karakteristieke laanbeplanting komt slechts op een aantal plekken langs het lint voor. De inrichting van de relatief ondiepe voortuinen en de erfbeplanting van de boerderijen vormen daardoor de primaire dragers van de groenstructuur. Enkele solitaire bomen hebben daarbij de monumentale status. Ter hoogte van de begraafplaats en de pastorie van de Hervormde Gemeente wordt de groenstructuur ondersteund door hoog opgaand cultuurgroen. Bij de aanleg van de corporatiebuurt (jaren ’50) is aandacht besteed aan de openbaar groen. Dat uit zich in het voorkomen van enkele laanbeplantingen en grasvelden, waarbij de grasvelden vooral als gebruiksgroen zijn bedoeld (waaronder het Rozenveld). In de recentere dorpsuitbreidingen wordt dat niet of nauwelijks aangetroffen. Hier moet het groen in de particuliere tuinen ervoor zorgen dat het beeld van de dorpsuitbreidingen niet al te stenig wordt.
WATER
VISIE OP LANGERE TERMIJN Bij herstructurering en nieuwbouw moet meer aandacht worden besteed aan een groene uitstraling. De beeldkwaliteit van diverse wegen wordt kan worden versterkt door het in stand houden en uitbreiden van laanbeplanting. VISIE OP KORTE TERMIJN Door middel van de jaarlijkse dorpsschouw de status van het groen aangeven en zo nodig verbeteren. Waar mogelijk zal groen zoveel mogelijk worden toegepast, c.q. uitgebreid. Navraag doen bij Akzo wat de gevolgen en de condities voor het grondwaterniveau kunnen zijn bij de winning van zout in Westerlee. Inzicht verschaffen in de gevolgen van de daling van de bodem naar aanleiding van de zoutwinning en het onttrekken van grondwater voor het pekelwater. OPDRACHT VOOR VDW Groen en water zo goed mogelijk schouwen en bewaken. Aangeven van de waardering van het groenkarakter van de diverse woonbuurten. Uitspreken over de waardering van het groene uitloopgebied. Bewaken van de natuurlijke veerkracht van het watergangenstelsel en de bergingscapaciteit in tijden van natte perioden of aanvoer van water in perioden van droogte Het onderzoek naar de gevolgen van de daling van de bodem t.g.v. de winning van zout en het onttrekken van grondwater door Akzo bestuderen.
De waterstructuur van Westerlee beperkt zich tot smalle watergangen in hoofdzaak dwars op het lint liggend; veelal nog een resultante van het historische ontginningspatroon. Een enkele keer vormt een waterpartij onderdeel van de erfinrichting van een boerderij. De betekenis van het water is gering te noemen. Een belangrijke vraag is na te gaan of een breuk in pekel- en waterleiding risico´s bij de zoutwinning van Akzo in Westerlee en omgeving kan opleveren. Er is in het verleden op verzoek van aanwonenden van de Tranendallaan onderzoek naar bodemdaling gedaan.
15
HOOFDSTUK 6 Sociale aspecten
gevolg van de realisatie van de woningbouwlocaties aan de Kampschutterslaan en Bevrijdingslaan. Een aanwinst in de afgelopen jaren is de toevoeging van een kampeerterrein (De Hoeve) aan de westkant van het dorp en een jeugdsoos (Primus) aan de Lagelaan geweest. Het landelijk gebied kent een ander probleem: hert verzorgingsniveau. De trend tot
Bevolkingskenmerken
schaalvergroting van zowel commerciële als niet-commerciële voorzieningen wordt versterkt
Westerlee heeft haar eigen identiteit. De inwoners hebben een sterk gevoel voor de
omdat er steeds minder mensen op de voorzieningen in de kleinere dorpen zijn aangewezen.
gemeenschap, tot uitdrukking komend in een rijk verenigingsleven en een groot aantal
Met de auto kunnen de wekelijkse boodschappen in Scheemda, Oude Pekela, Veendam en
vrijwilligers. Er is een breed aanbod aan sport- en culturele voorzieningen aanwezig, welke
Winschoten worden gedaan.
een belangrijke basis voor de sociale samenhang in het dorp vormt. Sociale samenhang en
De exploitatie van het openbaar vervoer wordt steeds moeilijker omdat een te beperkt aantal
het gemeenschapsgevoel zijn belangrijk voor de leefbaarheid.
reizigers er gebruik van maakt. Dat heeft gevolgen voor de vervoersmogelijkheden die kunnen worden aangeboden. Voor de slinkende groep niet-autobezitters wordt het vervoer op
Bevolkingsdynamiek
deze wijze een steeds groter probleem.
De verwachting is dat de bevolkingsomvang de komende jaren stabiel zal blijven of licht zal
Voorkomen moet worden dat met het wegtrekken van de bakker en de kruidenier er ook een
toenemen. De vergrijzing van de bevolking (meer ouderen en minder jongeren) volgt niet het
verschraling optreedt van het sociale en culturele leven. Woningbouw kan deze tendens
landelijke beeld. De leefstijl van ouderen verandert. Ze blijven langer actief en willen zo lang
grotendeels keren.
mogelijk zelfstandig blijven wonen. Dat vergt aanpassing op het gebied van zorg, wonen en
VISIE OP LANGERE TERMIJN
vervoer. Mensen vinden gezondheid, rust en ruimte, huisvesting, milieu en natuur, cultuur,
De vele verspreid liggende voorzieningen in het dorp vormen een belangrijke structuur voor
sociale relaties en veiligheid belangrijk voor de kwaliteit van hun leven. Het aantal
de leefbaarheid in Westerlee. Behoud en bevordering van individuele lokale voorzieningen is
tweeverdieners dat flink wil betalen voor vrije tijd neemt bijvoorbeeld toe.
dan ook meer dan wenselijk. Het combineren van voorzieningen in gemeenschappelijke locaties kan daarbij bijdragen aan behoud en bevordering en biedt eveneens mogelijkheden
Zorg en welzijnsvoorzieningen
voor uitbreiding en versterking van het voorzieningenniveau in Westerlee.
Op het gebied van leefbaarheid dient te worden ingespeeld op de gevolgen van vergrijzing en
Een regelmatige uitbreiding van ons woningenbestand moet de doorstroming en verjonging
ontgroening. In de sfeer van zorg wordt gewerkt aan een netwerk van voorzieningen met als
van de bevolking in gang te blijven houden. Bij stilstand treedt op den duur vergrijzing op
doel ouderen zo lang mogelijk zelfstandig in hun vertrouwde omgeving te laten wonen.
en dat verbreekt het evenwicht van een woongemeenschap.
Ouderen dienen voldoende mogelijkheden te hebben om deel te nemen aan (op deze doelgroep gerichte) welzijnsactiviteiten. Handhaving (en versterken) van de steunstee zal
VISIE OP KORTE TERMIJN
een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het welzijnsniveau van ouderen.
Handhaven
Ook voor jongeren dient een kans worden geboden op een gezonde en brede ontwikkeling.
mogelijkheden voor detailhandel en recreatieve voorzieningen. Vooral de recreatie biedt
en versterken
van
de
zorgbasis
Steunstee.
Inzicht
verschaffen
in
de
mede door de ontwikkeling van de Blauwe stad heel veel mogelijkheden.
Voorzieningen Westerlee heeft geen bijzonder verzorgende functie, dat wil zeggen dat de voorzieningen slechts een functie hebben voor de eigen kern en het direct aangrenzend gebied. De groeiende automobiliteit en versterkte positie van de plaatsen Winschoten, Scheemda, Oude Pekela en Veendam, is het niveau aan detailvoorzieningen binnen het dorp de laatste decennia afgekalfd. De overige voorzieningen (scholen, kerken, dorpshuis, sportveld, speelplaatsen, e.d.) voorzien nog steeds in een behoefte en profiteren van het toegenomen inwoneraantal als
Vooral het kader voor de verenigingen op peil houden of wel uit te breiden en daarvoor activiteiten initiëren. OPDRACHT VOOR VDW In kaart brengen van de mogelijkheden van allerlei recreatieve ontwikkelingen en de ontwikkeling rond de kadervorming bij de verenigingen. Het verenigingsleven en de inzet van vrijwilligers stimuleren. Uitlokken van projecten die de leefbaarheid van de omgeving verbeteren.
16
HOOFDSTUK 7 Economische aspecten De voortzettende schaalvergrotingsprocessen in de agrarische sector brengen kleinschaliger vormen van een andersoortige landbouw of vrijkomende boerderijen met zich mee. Vanwege de culturele betekenis ligt herbestemming voor de hand. Aansluiting kan daarbij worden gevonden bij toeristisch-recreatieve bedrijvigheid of zorggerelateerde woonvormen. Een andere mogelijkheid is andersoortige bedrijvigheid, geen onevenredige hinder veroorzakend voor de omgeving. Even buiten het dorp is recent het bedrijventerrein Eexta tot ontwikkeling gebracht. Het terrein is een gemengd bedrijventerrein bedoeld als opvang voor lokaal georiënteerde bedrijvigheid. Bedrijvigheid dat qua aard of schaalniveau niet langer past binnen de bestaande dorpsomgevingen. Westerlee heeft een zeer gering aandeel in de gemeentelijke werkgelegenheid. In totaal telt Westerlee 31 bedrijven met 69 werkzame personen, bij een aantal huishoudens van circa 600. Dit is een aandeel van 3% in de totale werkgelegenheid van Scheemda. Ter
Daarbij is het de vraag welke voorzieningen van wezenlijk belang zijn voor de leefbaarheid van de dorpsgemeenschap. Zo kan onderscheid worden gemaakt tussen basisvoorzieningen (medische en maatschappelijke zorg), gemeenschapsvoorzieningen (cultuur en sport) en commerciële voorzieningen (winkels en horeca ). Zoutwinning In de omgeving van Winschoten en Veendam ontdekten oliemaatschappijen in 1951, die naar olie en gas zochten, grote hoeveel steenzout onder de aardoppervlakte. De zoutwinning in Winschoten en omstreken vindt plaats door Akzo. Eén zoutlokatie is in Westerlee gevestigd aan de Tranendallaan. Door middel van pijpleidingen wordt het pekelwater naar de Akzofabrieken in Delfzijl gepompt. Breuken in deze pijpleidingen kan vervuiling van het grondwater en de bodem tot gevolg hebben. VISIE OP LANGERE TERMIJN De economische ontwikkeling moet vooral gezocht worden in de kleinschalige, lokale bedrijvigheid. Kleine ondernemers met hun bedrijf aan huis zijn degenen die de grootste
vergelijking: het aandeel in de bevolking bedraagt 11%.
bijdrage kunnen leveren aan de economische ontwikkeling en dus leefbaarheid van ons
Ten gevolge van schaalvergroting komen steeds vaker boerderijen leeg te staan, die
dorp.
vervolgens als niet-agrarische woning worden gebruikt. Dat heeft economische voordelen,
Monumentale boerderijen en andere gebouwen mogen best een andere bestemming krijgen,
maar leidt tot verdere versnippering en verstening van het gebied en landschap.
maar mogen hun oorspronkelijke karakter niet verliezen.
In het buitengebied worden in principe geen nieuwe bouwlocaties voor nieuw- of hervestiging van agrarische bedrijven toegestaan, tenzij sprake is van uitplaatsing uit het gebied van de Blauwe Stad of van het oplossen van bestaande knelpunten zoals uitplaatsing uit linten in verband met ruimtegebrek of milieuhinder.
VISIE OP KORTE TERMIJN De huidige ontwikkelingen rond de blauwe stad geven mogelijkheden op recreatief niveau. De hotelboerderij moet vanaf het begin betrokken worden bij de mogelijke ontwikkelingen op het gebied van economische en recreatieve mogelijkheden. Daarbij kunnen de gemeente
Nieuwe niet-agrarische bedrijvigheid of aan de landbouw gelieerde bedrijvigheid moeten op
en de provincie wellicht ook een bijdrage leveren.
het bedrijfsterrein worden gehuisvest. Daarbuiten wordt alleen maar ruimte gegeven aan
OPDRACHT VOOR VDW
kleine bedrijven die zich willen vestigen in vrijkomende waardevolle panden zoals oude
Contacten leggen met de hotelboerderij, de gemeente en de provincie om allerlei
boerderijen. Instandhouding van het pand is daarbij uitgangspunt. Een voorbeeld is daarvan
mogelijkheden op tafel te krijgen en de stimulans te geven deze te ontwikkelen.
een boerderij aan de Hoofdweg, die omgebouwd wordt tot hotelboerderij met behoud van het
Door Westerlee naamsbekendheid te geven kan eveneens een bepaalde aantrekkingskracht
karakter van de boerderij.
worden uitgeoefend. De diverse mogelijkheden moeten in kaart worden gebracht en daarna
Het is moeilijk alle voorzieningen voor een dorp in stand te houden. De zuigkracht van de
ten volle benut.
steden om ons heen is zeer sterk.
17
Voor allerlei activiteiten wordt veel gebruik gemaakt van de Antenne. Maar de verhuur van
HOOFDSTUK 8
het gebouw is afhankelijk van de inzet van vrijwilligers en de inzet van vrijwilligers is weer afhankelijk van de leefbaarheid van het dorp.
Welzijnsaspecten
Ouderen
Algemeen In dit deel gaat het over de voorzieningen voor jongeren en ouderen en de inzet van vrijwilligers. De laatste jaren zijn de voorzieningen en subsidies voor jongeren en ouders drastisch veranderd en verminderd. Gelukkig probeert men vanuit de Stichting Welzijn Oldambt zo goed mogelijk op de nieuwe situaties in te spelen en daar sturing aan te geven. Het zou goed zijn in de toekomst van de kennis van zaken en inzet van Stichting Welzijn Oldambt gebruik te blijven maken. Jongeren- en ouderenwerk bestaat bijna volkomen bij de inzet van een groot aantal vrijwilligers.
Ouderen hebben ook een belangrijke plaats in Westerlee. Zolang ze zelfstandig kunnen wonen zijn in Westerlee een aantal ouderenwoningen beschikbaar. Voor deze groep vinden in de Steunstee allerlei activiteiten plaats. De Steunstee zal vanuit de gemeente ambtelijk ondersteund worden. Oosterlengte Ouderen - de Oosterlengte houdt zich bezig met verzorgingen aan ouderen zoals: hulp in de huishouding, hulpoproepsysteem, maaltijdverzorging, dagopvang ouderen, persoonlijk gebonden budget, geestelijke begeleiding en de 24 uur hulpdienst. Thuiszorg Groningen – houdt zich bezig met: werken met zorg, hulp in de huishouding, zorg
Het is de vraag in hoeverre men dit tot in lengte van dagen kan volhouden. De zorgvoorzieningen moeten voor alle bewoners bereikbaar blijven. Combinaties van allerlei voorzieningen kunnen zorg dragen voor efficiënt werken, zodat men de kosten in beter evenwicht kan brengen. Als men de zorgvoorzieningen buiten het dorp moet zoeken zal dat ten koste van de leefbaarheid van het dorp gaan en loopt men eerder het risico dat het inwonersaantal zal afnemen ( = het spookbeeldscenario ). Vervangende maatregelen zoals de rijdende bank- en bibliotheekbus zijn een inbreuk op de bereikbaarheid. Dat geldt in het bijzonder voor de werkende inwoners en de ouderen. Voor ouderen is zelfstandig wonen in hun dorp heel belangrijk. Dat kan door middel van geschikte behuizing als wel het realiseren van een zorg/wooncentrum. In een dergelijk centrum kan men ook weer allerlei voorzieningen onderbrengen, waardoor de kosten beheersbaar kunnen blijven. Steunstee doet heel veel werk voor de ouderen van ons dorp,
voor u zelf, verpleging thuis, hulp als u uit het ziekenhuis komt, thuis sterven, persoonsgebonden budget, hulp bij problemen, praten over gezondheid, alarmknop veilig in geval van nood, hulpmiddelen, diëtist, ergotherapie, dag en nacht bereikbaar. Speciaal Voor Ouderen – Taxiplus (is gebonden aan de regio), Opstap met Valys, Voor uitstapjes buiten de regio tegen een aantrekkelijk tarief. Zonnebloem Ouderen – Men kan voor de volgende mogelijkheden in aanmerking komen. Bezoeken ouderen, dagtochten – boottochten - amusement middagen, vakantie in Nederland, aangepaste hotels en vakantiecentra, volledig aangepaste hotelboot Soosmiddagen - elke woensdagmiddag, behalve in de zomermaanden dan is er 1 keer in de twee weken een soosmiddag in de Antenne. ¾
visvereniging, de visvereniging 55+. Hier wordt de hengelsport in Westerlee en
maar is wel afhankelijk van de inzet van een grote groep vrijwilligers. We hebben dit ook gezien bij een project als Noaberhulp. De eerste jaren is men heel enthousiast, maar toch blijken dergelijke projecten geen lang leven beschoren te zijn, omdat men teveel afhankelijk is van de goodwill en de (on)deskundigheid van derden. Bovendien is men wat betreft de behuizing
te
veel
afhankelijk
van
de
welwillendheid
van
particulieren
en
verenigingen/instellingen.
Visvereniging 55+ - Westerlee kent een aparte voor ouderen opgerichte tak van de omgeving bedreven.
¾
Woningbouw
- in Westerlee zijn twee woningcoöperaties, die woningen speciaal voor
senioren in de verhuur heeft: Huurwoningen 55+: Acantusgroep
15 stuks Westerlee.
Huurwoningen 55+: Vitalis
15 stuks Westerlee
Westerlee kent geen dorpshuis, maar wel een verenigingsgebouw de Antenne van de Gereformeerde Kerk
18
Vrijwilligers
Gezien de ontwikkelingen t.o. v. de schaalvergroting in het onderwijs neigt men steeds meer
Vrijwilligers worden in Westerlee op heel veel fronten ingezet. We moeten hier meer inzicht in
naar brede scholen. In brede scholen zijn alle vormen van onderwijs en multiculturele
krijgen om te bepalen waar voldoende vrijwilligers goed worden ingezet en waar uitbreiding
voorzieningen in ondergebracht. De gemeente Scheemda onderzoekt momenteel de realisatie
of een nieuw inzet van vrijwilligers noodzakelijk is. De inzet van vrijwilligers, die momenteel
van een brede school voor de dorpen Oostwold en Midwolda.
bekend is:
Mocht dit succesvol verlopen zijn zal zeker ook naar de dorpen Heiligerlee en Westerlee
Vrijwilligers Mantelzorg.
worden gekeken. Het is de moeite waard te onderzoeken in hoeverre een wooncorporatie als
Vrijwilligers Jeugd- en Jongerenwerk.
Acantus hierin een rol kan spelen. Op deze wijze zijn voorzieningen die in het verleden zijn
Vrijwilligers Zorgvoorziening.
verdwenen
Medicijn uitgifte.
huisartsenpost/zorgcentrum,
Doktervervoer huisarts.
kleine bedrijven.
weer
terug
te
krijgen.
bibliotheek,
Men
kan
daarbij
denken
bankvoorzieningen/geldautomaat,
aan
een
postkantoor,
Steunstee. Verenigingen Voorzieningen
Westerlee kent een redelijk tot goed verenigingsleven, waarbij het vinden van voldoende en
Voorzieningen zijn voor een leefgemeenschap van essentieel belang en is meestal bepalend
adequate bestuursleden wel eens problematisch is/wordt. Tot voordeel rekenen we de
en beslissend voor de keuze om ergens te gaan wonen. Veel voorzieningen verdwijnen stapje
aanwezigheid van een sportveldcomplex en een sportzaal. Op dit moment biedt de Antenne
voor stapje uit de kleine dorpen. Het is van levensbelang voor een dorp zoveel mogelijk de
behoorlijk gelegenheid en ruimte voor allerlei binnen- en vergaderactiviteiten. De Antenne is
voorzieningen die er zijn te behouden of te wel uit te breiden, waar dit maar mogelijk is. De
geen dorpshuis – dus geen openbare gelegenheid –
bereikbaarheid van diverse voorzieningen is vooral voor de ouderen een groot probleem en is
maar een verenigingsgebouw van de Gereformeerde
men steeds meer aangewezen op de hulp van derden. Bij de algemene voorzieningen moet
Kerk.
men denken aan scholen, gezondheidszorg, winkels, postkantoor/bank, openbaar vervoer,
De Vereniging Dorpsbelangen Westerlee denkt na
bedrijvigheid,
over de mogelijkheid om iets te doen om nieuwe
sportvoorzieningen,
voorzieningen
voor
de
jeugd
en
de
ouderen,
speelvoorzieningen voor de kinderen, multiculturele voorzieningen, verenigingsleven.
bewoners welkom te heten en bekend te maken met de vele mogelijkheden die Westerlee kent.
Onderwijs en multiculturele voorzieningen
Het verenigingsleven is eveneens verbonden met de
Het Basisonderwijs is in Westerlee voor jaren levensvatbaar. Er is een peuterspeelzaal en er
leefbaarheid van het dorp: loopt de leefbaarheid
is een Christelijke en een Openbare Basisschool. De beide basisscholen schommelen met hun
achteruit, loopt het verenigingsleven ook terug, zowel in aantal gewone leden als kaderleden.
leerlingenaantallen al jaren tussen de 70 en 100 leerlingen. De grootste impuls is gekomen: na de realisatie van de nieuwbouw aan de Bevrijdingslaan. Dit geeft aan dat we ons in moeten blijven zetten voor een regelmatige uitbreiding van ons woningenbestand om doorstroming en verjonging in gang te blijven houden. Bij stilstand treedt op den duur vergrijzing op en dat verbreekt het evenwicht van een woongemeenschap. Scholen van Voortgezet Onderwijs zijn op redelijke afstand in de ons omringende plaatsen te vinden, zoals in Scheemda en Winschoten. Voor Hoger en Universitair Onderwijs is men op de stad Groningen aangewezen.
19
Onderstaand volgt een overzicht van de verenigingen in Westerlee- voor zowel de jeugd als
Commerciële voorzieningen / dienstverlening
volwassenen.
Dat bedrijvigheid en werkgelegenheid sterk verbonden zijn met de leefbaarheid van een dorp staat als een paal boven water. Ten aanzien van het midden- en grootbedrijf kent de gemeente Scheemda een ontmoedigingsbeleid voor bedrijven in woonkernen.
Gymnastiekvereniging NGVW,
Christelijk gemengde Zangvereniging Looft den
Deze bedrijven wil men centraliseren op de industrieterreinen. Kleinschalige bedrijven en
Hengelclub Westerlee eo,
Heer,
bedrijven aan huis behoren wel tot de mogelijkheden.
IJsvereniging Westerlee,
Buurtvereniging Veenweg,
Bedrijvigheid draagt bij aan het imago van het dorp en Westerlee is immers omringd door
Kaartvereniging,
Peuterspeelzaal “Speulhörn”,
kleine plaatsen met een redelijk bedrijvenpark. Bedrijvigheid in een woongemeenschap is aan
Voetbalvereniging,
OBS F.T.Venema,
een aantal voorwaarden verbonden. Het aantal inwoners moet voldoende zijn ( woningbouw
Vereniging Dorpsbelangen,
Chr.School “Het Baken”,
), de samenwerking met non-profit en dienstverlenende instanties ( gemeente ) kan
Begrafenis-Crematievereniging
Jeugdsoos Primus
bijdragen tot vestiging van kleinschalige bedrijven. Ondernemers en voorzieningen kunnen
Westerlee-Heiligerlee
SAWW
elkaar versterken ( ondernemersvereniging, scholen, bouw- en dienstverlenende bedrijven,
Hondenvereniging Westerlee
landbouwbedrijven, zorgcentra, toerisme/recreatie ). Inventarisatie van de mogelijkheden voor startende ondernemers is gewenst.
Jongeren Jongerenwerk vinden we in de jeugdsoos en in het verenigingsgebouw de Antenne.
VISIE OP LANGERE TERMIJN
De Jeugdsoos heeft momenteel een goed en actief bestuur. Men organiseert regelmatig
De voorzieningen, vooral voor de jongeren en ouderen, te bewaren en voor zover mogelijk
allerlei activiteiten voor alle leeftijdsgroepen van het dorp. Activiteiten organiseren is een
uit te breiden. Behoud, c.q. uitbreiding van onderwijs en multiculturele voorzieningen
kostbare zaak, waarbij de subsidie vanuit de gemeente niet in verhouding staat. Ook de
vergroten de leefbaarheid van het dorp en nodigt mensen uit zich hier te willen vestigen.
behuizing laat te wensen over en is aan vernieuwing toe. De Jeugdsoos kent geen betaalde krachten, dus draait volledig op vrijwilligers – zowel volwassenen als jongeren. De locatie bij de IJsbaan vormt op zich geen probleem en leidt nauwelijks tot overlast. Jeugdsoos Primus is een schakel in het jeugdwerk van Westerlee, in de leeftijd van 12 tot 24
Dat vertaalt zich weer naar de verenigingen en de inzet van vrijwilligers. Een levend, bruisend dorp is vaak een reden voor kleine ondernemers om zich in een dorp te vestigen. VISIE OP KORTE TERMIJN Behoud en waar mogelijk uitbreiding van de huidige activiteiten op gebied van economie en recreatie/toerisme en voorzieningen in Westerlee.
jaar. Sinds kort worden er voor de jongere jeugd van groep 3 t/m 8 knutselmiddagen en
OPDRACHT VOOR VDW
kinderdisco’s georganiseerd. Voor de jeugd van plusminus 13 t/m 15 jaar bestaat een plek op
Onderzoek doen naar de mogelijkheden die de Blauwe Stad en het boerderijhotel bieden.
de vrijdag en dan alcoholvrij. De gemeente Scheemda wil een jongerenontmoetingsplek in het dorp. Dit kan in combinatie met de jeugdsoos Primus, omdat die voor elke leeftijdsgroep iets kan en wil organiseren.
20
HOOFDSTUK 9
klein deel van de bevolking. Westerlee is min of meer een agrarisch dorp met een eigen karakter gebleven. Westerlee heeft niet zo’n groot cultureel erfgoed. Daar komen beide kerken en een aantal
Recreatie en toerisme
boerderijen voor in aanmerking. Deze bepalen voornamelijk het gezicht van Westerlee, evenals de lintbebouwing welke door het dorp loopt.
Algemeen Toerisme speelt in Westerlee nauwelijks een rol. Westerlee heeft een camping, die misschien
Kerken
een veel grotere rol zou kunnen spelen t.a.v. toerisme en recreatie. Daarbij zou in de
Westerlee telt twee kerken; nl. de kerk van de
toekomst de Blauwe Stad een grote aantrekkingskracht kunnen uitoefenen. Westerlee is
Nederlandse Hervormde gemeente en de kerk van de
landelijk en redelijk groen gelegen en is t.a.v. van allerhande toeristische trekpleisters
Gereformeerde gemeente. Op dezelfde plek als waar
centraal gelegen. Westerlee heeft een aantal prachtige boerderijen.In het ontwikkelen van
nu de huidige Nederlandse Hervormde kerk staat heeft
toerisme is samenwerking onontbeerlijk – te denken aan de camping, recreatieondernemers,
eeuwenlang een kerk gestaan. Zoals al eerder is
gemeente, waterschap, landbouwbedrijven, Staatsbosbeheer, VVV, ANWB, openbaar vervoer,
aangegeven
busbedrijven. Uitbreiding van het toerisme betekent een hoger bestedingspatroon en kan aantrekkelijk zijn voor de economie van het dorp. De mogelijkheden verdienen een grondig onderzoek.
was
het
klooster
in
Heiligerlee
verantwoordelijk voor de kerk. Het collatierecht werd in 1770 overgedragen aan de kerkgemeente WesterleeHeiligerlee. Ongeveer in 1776 ontving de gemeente een eenmalig bedrag van fl. 9.000, - voor het stichten van een nieuwe kerk. Op 19 mei 1777 vond de inwijding plaats van
Cultureel erfgoed Westerlee is van oudsher nauw verbonden geweest met het buurtdorp Heiligerlee. Door de eeuwen heen hebben ze vrijwel als één dorpsgemeente gefunctioneerd. In de dertiende eeuw werd er in Heiligerlee een klooster gesticht en daarna ontstond op de plaats waar nu beide dorpen liggen een zogenaamd kerspel. Een kerspel is vanouds het gebied waar de kerk gezag heeft. Het gezag was hier voor 1594 in handen van het klooster in Heiligerlee dat aan de parochiekerk van Westerlee en Heiligerlee een pastoor leverde. Deze verzorgde vrij zelfstandig de zielszorg van de bewoners van beide dorpen. Het klooster bleef wel verantwoordelijk voor de parochie, het gebied, gebouwen en soms de huizen van beide plaatsen. Toen in 1594 het klooster in Heiligerlee werd opgeheven, bleef alleen het kerspel over. Uit het kerspel Wester-Heiligerlee is in 1811 een zelfstandige gemeente ontstaan, die maar 10 jaar heeft bestaan. De bevolking van Westerlee bestond hoofdzakelijk uit landbouwers en landarbeiders. Daarnaast waren er een klein “tiggelwerk” en enkele leerlooierijen. Hier werkte maar een
de huidige kerk. Per 1 januari 2007 wordt er geen gebruik meer gemaakt van de kerk te Westerlee door de hervormde gemeente. Men probeert de kerk over te doen aan de Stichting Oude Groninger Kerken ( SOGK ) te Groningen. In samenwerking met SOGK wil men zien of aan de kerk een andere bestemming kan worden gegeven, waardoor de staat van het onderhoud gewaarborgd blijft. De begraafplaats wordt nog steeds door de Nederlands Hervormde Kerk onderhouden. Hiervoor zal in de toekomst wellicht een andere oplossing gevonden moeten worden. De Gereformeerde kerk van Wester- en Heiligerlee werd opgericht op 4 april 1897. Deze stond eerst aan de Molenstraat. In 1902 werd de kerk vergroot en in 1926 waren er plannen voor een nieuwe kerk, echter niet aan de Molenstraat maar aan de Hoofdweg. Door een aantal schenkingen kon in 1929 begonnen worden met de voorbereiding van de nieuwbouw. Op 24 juli 1930 vond de ingebruikneming plaats van de nieuwe kerk. Een jaar later werd de laatste hand gelegd aan de kerk en het naastgelegen pastorie.
21
In de jaren 50 ontstond de behoefte aan een eigen verenigingsgebouw maar het zou nog tot 1962 duren voordat opdracht werd gegeven tot het bouwen van een dergelijk gebouw. Op 1 september 1962 vond de opening plaats van het nieuwe gebouw, de “Antenne”. Boerderijen. Westerlee is van oudsher een agrarisch dorp. Het dorp heeft een aantal karakteristieke boerderijen welke niet toegankelijk zijn. Momenteel wordt van de boerderij gelegen aan de hoek
van
de
Hoofdweg
en
Engelkenslaan
een
hotelboerderij
gemaakt
met
een
fruitboomgaard en een slingertuin. In de boerderij komen 2 zalen voor allerlei activiteiten, een hotel, een restaurant, een winkel met streekproducten en een theehuis. De boerderij kan een belangrijke rol spelen bij het ontwikkelen van recreatie/toerisme en aantrekken van
VISIE OP LANGERE TERMIJN Het in kaart brengen, het behouden en het waarborgen van het cultureel erfgoed, dat in Westerlee aanwezig is. Westerlee op de kaart zetten d.m.v. toeristische wandel-, ruiterpad-, fiets- en autoroutes. Daarbij is overleg met betrokken instanties als provincie, gemeente, Staatsbosbeheer en ANWB onmisbaar. In combinatie met omliggende gemeenten de bestaande routes aanvullen, uitbreiden of opnieuw ontwikkelen. VISIE OP KORTE TERMIJN Cultureel erfgoed en recreatieve/toeristische situatie en mogelijkheden in kaart brengen. In overleg gaan met de eigenaren van hotelboerderij, camping en kleine ondernemers om de toeristische en economische mogelijkheden uit te breiden. OPDRACHT VOOR VDW De toeristische en economische mogelijkheden in kaart brengen en in overleg gaan met de betrokken instanties en particuliere ondernemers. Het cultureel erfgoed in kaart brengen.
kleine ondernemers. Slag bij Heiligerlee. De slag bij Heiligerlee vond oorspronkelijk plaats op grond van Westerlee, nl. in Tranendal in 1568. Dit was een treffen tussen de troepen van de Hertog van Alva tegen de legers van Adolf en Lodewijk van Nassau. Ter ere van Adolf, die in deze slag sneuvelde, werd in Heiligerlee een monument opgericht (1826). Fietsroutes Door het dorp lopen een aantal fietsroutes nl. LF9 NAP-route, welke door de ANWB wordt bewegwijzerd, de MenterAroute en de Internationale Dollardroute. Het zou een mogelijkheid zijn om ook een fietsroute door het dorp te realiseren die uitkomt in het gebied van het Oldambtmeer oftewel in het gebied van de Blauwe Stad. Deze routes kunnen eveneens aansluiting vinden bij de routes die vanuit Menterwolde zijn opgesteld en doorgetrokken kunnen worden naar de routes die door Midwolda zijn opgesteld. In overleg met beide gemeenten is wellicht een combinatie van routes van verschillende lengtes te realiseren De NAP- route loopt deels door het natuurgebied “De Hoogte”. Echter na een aantal regenbuien is het pad niet echt meer begaanbaar. Het gebied wordt ook gebruikt als wandelgebied en door ruiters. Voor Westerlee is het belangrijk dat wij in de wegbewijzering worden opgenomen en een plek krijgen in de diverse toeristische uitgaven, folders en prospectussen. Ook moet uitgezocht worden wie verantwoordelijk is voor de aanleg en het onderhoud van de diverse fiets- en wandelpaden.
22
HOOFDSTUK 10 TABEL SPEERPUNTEN In onderstaand tabel staat overzichtelijk aangegeven: wat het onderwerp is – wie daarin actie onderneemt of kan nemen – wie bij de actie betrokken is of kan worden – tijdsbestek. onderwerp Ruimtelijke ordening
onderwerp Fysieke/sociale woonomgeving
onderwerp Jongeren/ouderen/ vrijwilligers
onderwerp Onderwijs en multiculturele voorz.
actie Werkgroep instellen Behoefte inventariseren Locaties aangeven Plan infrastructuur Contact met Acantus Plannen Gemeente Invloed Blauwe Stad actie Werkgroep instellen In kaart brengen veiligheid Verkeerssituaties in kaart brengen Verbetering imago In kaart brengen groenvoorzieningen Behoefte speelvoorzieningen actie In kaart brengen voorz. voor jongeren In kaart brengen voorz. voor ouderen Realisatie Zorgcentrum In kaart brengen van vrijwilligerswerk actie Behoefte peilen Realisatie onderzoeken Medewerking diverse belangstellenden Bepaling locatie
betrokkenen Leden Dorpsbelangen Bewoners Deskundigen gemeente Acantus
tijd
betrokkenen Leden Dorpsbelangen Bewoners Gemeente Synergon Provincie Politie
tijd
onderwerp Toerisme, recreatie en economie
actie Onderzoek lokaal Onderzoek regionaal Onderzoek m.b.t. Blauwe Stad Mogelijkheden bedrijven via KvK
Onderwerp ( gezondheids- ) zorgvoorzieningen
actie Peiling behoefte Koppeling naar multiculturele voorz. Onderzoek mogelijkheden bij diverse zorgcentra actie Inventarisatie alle ver. Inventarisatie accommodaties Zie gemeentegids actie In beeld brengen
Onderwerp verenigingsleven betrokkenen Leden Dorpsbelangen Jongerenorganisaties/ver. Ouderenorganisaties/ver. Vrijwilligers Stichting Welzijn Oldambt Gemeente Zorgorganisaties betrokkenen Leden Dorpsbelangen Scholen Gemeente Acantus Zorgcentra
tijd onderwerp Cultureel erfgoed
betrokkenen Leden Dorpsbelangen Camping VVV - ANWB KvK Gemeente Provincie Staatsbosbeheer betrokkenen Leden Dorpsbelangen Bewoners Ouderenverenigingen Gemeente Acantus Provincie betrokkenen Leden dorpsbelangen Afgevaardigden Diverse ver. Gemeente betrokkenen Leden dorpsbelangen Bewoners Leden van beide kerken
tijd
tijd
tijd
tijd
23
Deze uitgave is tot stand gekomen met de medewerking van
24
