Co-Chairs: The Right Honourable Adrienne Clarkson and John Ralston Saul
Citizenship Ceremonies in Canada
Studiereis
25 november 2006 - 1 december 2006
Citizenship Ceremonies in Canada In Canada is een “citizenship ceremony” de laatste stap in het verkrijgen van het Canadese staatsburgerschap. Voor het staatsburgerschap dient men minimaal drie jaar in Canada gewoond te hebben en een examen afleggen waarin kennis over de Canadese cultuur en geschiedenis wordt getest. Aanwezigheid bij de ceremonie is verplicht. Tijdens de ceremonie legt men een eed af en ontvangen de nieuwe burgers hun “Certificate of Canadian Citizenship”. De ceremonie wordt voorgezeten door een “Citizenship Judge”. Gasten zijn van harte welkom en worden uitgenodigd om met de nieuwe Canadezen de eed af te leggen. De federale overheid is verantwoordelijk voor “citizenship”, maar een groot aantal “citizenship ceremonies” zijn “community based”. Dit betekent dat bijvoorbeeld een school, gemeentebestuur, bibliotheek of buurthuis, als gastheer optreedt. De ceremonie vindt dan plaats op een bijzondere locatie en met een bijzonder programma met toespraken, muziek of speciale gasten. Het doel van deze ceremonies is om nieuwkomers een extra warm welkom te geven als nieuwe burgers.
Oath of Citizenship I swear (or affirm) that I will be faithful and bear true allegiance to Her Majesty Queen Elizabeth the Second, Queen of Canada, Her Heirs and Successors, and that I will faithfully observe the laws of Canada and fulfill my duties as a Canadian citizen.
Canada heeft al bijna 60 jaar ervaring met “citizenship ceremonies”. Nederland en de Nederlandse gemeenten krijgen nu de kans om van deze ervaring kennis te nemen en zich te laten inspireren door de Canadese praktijk.
Institute for Canadian Citizenship Gedurende haar zes jaar als Gouverneur Generaal bezochten Adrienne Clarkson en haar echtgenoot John Ralston Saul meer dan 400 gemeenschappen in Canada. Hierdoor kregen zij de kans om kennis te nemen van de meningen en opvattingen van brede lagen van de bevolking. Na het aflopen van het mandaat besloten zij daarom het “Institute for Canadian Citizenship” op te richten. Dit instituut houdt zich bezig met projecten die de discussie over burgerschap bevorderen en die kunnen bijdragen aan de inbedding van nieuwkomers als actieve burgers in de Canadese samenleving. Vanaf de jaren 60 eert de Canadese regering zijn Gouverneur Generaal met de mogelijkheid om bij te dragen aan de ontwikkeling van Canada. Het “Institute for Canadian citizenship” wordt om die reden financieel ondersteund door de Canadese overheid.
-1-
► Canada heeft het hoogste aantal nieuwkomers per hoofd van de bevolking per jaar: 6.5 per 1,000 ► Canada verwelkomt ieder jaar bijna 250,000 immigranten. Alleen de Verenigde Staten gaat Canada hierin voor. ► Het percentage nieuwkomers dat kiest voor het Canadese staatsburgerschap bedraagt 84%. Ter vergelijking: in de Verenigde Staten is dit 40%.
Doelstelling van de studiereis Kennis nemen van de Canadese “citizenship ceremonies” Leren van de Canadese ervaring met speciale “community based” ceremonies Ontmoeten van Canadese ambtenaren verantwoordelijk voor het beleid en de uitvoering van “citizenship ceremonies” Leren van de inzichten van “nieuwe Canadezen” ten aanzien van de ceremonies Inspiratie opdoen voor de eigen naturalisatieceremonie!
De reis wordt georganiseerd door: Dick Vink Advies BV Postbus 173 NL 5430 AD Cuijk Telelefoon +31 (0)485 31 43 41 Mobiel +31 (0)6 150 56 716 Fax +31 (0)485 33 10 13 E-mail
[email protected] Website www.dva.info
-2-
Naturalisatieceremonies in Canada
Verslag van een studiereis
25 november 2006 - 2 december 2006
0
Inhoudsopgave
1. 2. 3. 4. 4.1. 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.6.1 4.6.2 5. 5.1 5.2 6. 7.
Inleiding Immigratie in Canada Naturalisatie als officiële doelstelling De naturalisatieceremonie: De uitgangspunten: “We all belong” De organisatie, een impressie De Citizenship Judge (naturalisatierechter) De eed Rol van maatschappelijke organisaties Nieuwe ontwikkelingen: Het Institute for Canadian Citizenship, het rondetafelgesprek Het Ontario College of Art and Design, een workshop Burgerschap en vrijwilligerswerk Community Matters Toronto Community based Citizenship Ceremony, St.Jamestown Conclusies Aanbevelingen
Bijlage I Bijlage II Bijlage III
Programma studiereis Schema van immigratie naar burgerschap Programma ‘community based’ naturalisatieceremonie, St.Jamestown
1 2 4 6 7 7 9 10 11 12 12 13 14 14 16 17 18 22 24 25
1
1.
Inleiding
Sinds 1 oktober 2006 zijn gemeenten verplicht om geregeld een naturalisatieceremonie te organiseren. Veel gemeenten worstelen met de vraag hoe een betekenisvolle naturalisatieceremonie te ontwikkelen en te organiseren. In samenwerking het Institute for Canadian Citizenship1 (ICC) uit Toronto (Canada) en met ondersteuning van Dick Vink Advies BV2 (DVA) heeft de VNG in dit kader, van 26 november tot 2 december 2006, een studiereis georganiseerd naar Canada. De delegatie bestond uit ambtenaren van Nederlandse gemeenten, de VNG en het Ministerie van Justitie. In Canada heeft men al meer dan 60 jaar ervaring met naturalisatieceremonies. Doel van de reis was om Nederlandse ambtenaren kennis te laten maken met de Canadese aanpak en ideeën op te doen voor het ontwikkelen van de naturalisatieceremonie in de eigen gemeente. Door de actieve en waardevolle bijdragen van de delegatieleden is het doel van de reis meer dan bereikt: er is niet slechts kennis genomen, maar er werd vooral een uitwisseling van praktijkervaringen en ideeën tot stand gebracht. Dit is als zeer stimulerend ervaren door zowel de Canadese gesprekspartners, als door de Nederlandse delegatieleden. Deze reis kan dan ook worden beschouwd als een waardevolle investering in het ontwikkelen van de naturalisatieceremonie in Nederland. Voor onderstaand verslag van deze studiereis is gekozen voor een aanpak, waarbij de praktijk van de Canadese naturalisatieceremonie geplaatst is tegen de achtergrond van meer algemene informatie over immigratie en naturalisatie in Canada. Uitgangspunt voor deze keuze is geweest dat Nederlandse ambtenaren zo veel en zo breed mogelijk kennis moeten kunnen nemen van de (achtergrond-)informatie die deze delegatie heeft verkregen in Canada. De naturalisatieceremonie valt immers niet los te zien van een maatschappelijke, juridische en politieke context. Zo is er in Canada eigenlijk geen sprake van naturalisatieceremonie, maar van Citizenship Ceremonie, van een burgerschapsceremonie. Een betekenisvol en interessant verschil. De opbouw van dit reisverslag is dan ook toegespitst op burgerschap. Niettemin is daarbij gekozen voor het handhaven van het begrip ´naturalisatieceremonie´ om de herkenbaarheid voor de lezer te behouden.
2.
Immigratie in Canada
Canada is een land dat zich heeft ontwikkeld door immigratie. Vanaf het begin van de vorige eeuw waren de immigranten in hoofdzaak afkomstig uit Europa. Aan het eind van de vorige eeuw zijn de immigranten vooral afkomstig uit Azië, Afrika en het MiddenOosten. De Canadese overheid voert een actief beleid om immigratie te stimuleren. Dit wordt uitgedrukt in jaarlijkse quota die behaald moeten worden, vooral om de economische groei te bevorderen.
1
ICC is een organisatie, opgericht door de voormalige Gouverneur Generaal (vertegenwoordiger van het staatshoofd Koningin Elisabeth II) Adrienne Clarkson. ICC stelt zich ten doel een brugfunctie te vervullen tussen de federale overheid en de burgers, in het bijzonder de voorwaarden te scheppen om immigranten tot volwaardige burgers te laten ontwikkelen (www.icc-icc.ca). 2
DVA is een onafhankelijk adviesbureau, dat centrale overheden, uitkeringsinstanties, gemeenten en aanverwante organisaties ondersteunt bij de ontwikkeling en implementatie van nieuw beleid (www.dva.info).
2
Immigratie is mogelijk om economische redenen, om familie redenen of als vluchteling. Economische immigranten worden beoordeeld op 6 factoren:
Opleiding Taalniveau Engels of Frans Ervaring Leeftijd Arbeidscontract Aanpassingsvermogen
Indien men voor alle factoren minimaal 67 punten behaalt komt men in aanmerking voor een permanente verblijfsvergunning.
Mensen die al in Canada wonen, kunnen familieleden sponsoren om naar Canada te emigreren. Dit betekent dat zij voor een periode van 3 tot 10 jaar deze familieleden moeten onderhouden, opdat zij in deze periode in hun eigen onderhoud kunnen gaan voorzien. Dit om te voorkomen dat immigranten een beroep doen op sociale voorzieningen. Verder neemt Canada om humanitaire redenen vluchtelingen op (zie Bijlage II). Volgens de meest recente cijfers van het CIC (Department of Citizenship and Immigration Canada) zijn er 262.236 nieuwe immigranten bijgekomen in het jaar 2005. Ontario ontving in dat jaar 54% (140.533) van het totale aantal immigranten, waarvan het merendeel verkiest in Toronto te gaan leven. Van alle immigranten komt 60% om economische redenen, 24% komt in het kader van gezinshereniging en 14% betreft vluchtelingen. Gemeten naar de landen van herkomst staat China op de eerste plaats (42.291), gevolgd door India (33.146) en de Filippijnen (17.525).
3
Naar de woorden van Mark Davidson, Director and Registrar of Canadian Citizenship (CIC), is immigratie in Canada vooral een ‘grote steden immigratie’. Steden als Toronto, Montreal en Vancouver krijgen het overgrote deel van de immigranten te verwerken. Dit heeft tot gevolg dat de samenstelling van de bevolking grote wijzigingen ondergaat en de druk op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en maatschappelijke voorzieningen toeneemt (zie hoofdstuk 5.1). Het beeld dat Canada een groot, leeg land is en daarom geen maatschappelijke en administratieve ‘verwerkingsproblemen’ zou hebben, behoeft dan ook nuancering.
(Chinese wijk in Toronto)
Volgens Michel Simard, Senior Citizenship Judge, bestaat er ook in Canada de nodige reserve ten aanzien van de vele nieuwkomers. Mark Davidson meent dat dit versterkt wordt door het beleid dat gericht is op het verhogen van de quota voor immigranten. De overheid voert als argument aan dat het land is opgebouwd door immigranten en dat door een dergelijk beleid de economische groei en de sociaal-culturele ontwikkeling van de samenleving gecontinueerd kan worden. Momenteel is er een achterstand in de verwerking van aanvragen. Er liggen ca 700.000 bestanden te wachten op behandeling, wat betekent dat men 3 tot 5 jaar moet wachten alvorens de aanvraag in behandeling wordt genomen. Vervolgens duurt het nog ongeveer een jaar voor de beslissing is genomen. Er bestaat het vermoeden dat door deze lange wachttijden getalenteerde potentiële immigranten hun keuze laten vallen op landen als Australië en de Verenigde Staten. 3.
Naturalisatie als officiële doelstelling
Wat betekent het om Canadees staatsburger te zijn? Dit is de openingsvraag in een informatiebrochure over staatsburgerschap van het Ministerie voor Burgerschap en Immigratie (CIC). Het antwoord op deze vraag luidt: Staatsburgerschap betekent samenwerking met alle andere Canadezen om een sterker Canada op te bouwen en te verzekeren dat onze waarden, dromen en doelstellingen worden weerspiegeld in onze instituties, wetten en verhoudingen met elkaar. Canada is een land dat:
4
Vrij en democratisch is Multicultureel is Twee officiële talen heeft En gelijke behandeling voorstaat aan alle burgers
Elke Canadees, ongeacht staatsburger door geboorte of door naturalisatie, geniet bepaalde fundamentele rechten en vrijheden:
Actief en passief kiesrecht Het recht om Canada binnen te komen, te verblijven en te vertrekken Het recht om in het levensonderhoud te voorzien en te wonen Het recht om onderwezen te worden in de officiële taal van keuze (Engels of Frans) Het recht om een Canadees paspoort aan te vragen
Het verkrijgen van het Canadese staatsburgerschap is niet alleen een wettelijk vastgesteld recht, de Canadese overheid voert tevens een beleid om mensen met een permanente verblijfsvergunning te laten naturaliseren. Dit alles vanuit de overtuiging dat mensen met het Canadese staatsburgerschap zich meer betrokken zullen voelen bij de Canadese samenleving. Volgens Mark Davidson wordt dit van overheidswege ook wel beschouwd als een belangrijke bouwsteen voor ‘nation building’ . Ongeveer 84% van de immigranten vraagt het staatsburgerschap aan. Ter vergelijking, in de Verenigde Staten is dit 40%. Om het Canadese staatburgerschap te verkrijgen moet men voldoen aan de voorwaarden, zoals die in de Citizenship Act zijn vastgelegd:
18 jaar of ouder zijn Geen strafblad hebben Een permanente inwoner zijn In Canada legaal verblijven als permanente inwoner Voor minstens 3 jaar in Canada wonen (1095 dagen in een periode van 4 jaar) De Engelse of Franse taal beheersen Kennis hebben over Canada
Voor wat de laatste twee voorwaarden betreft dienen kandidaten tussen de 18 en 54 jaar een inburgeringtest te ondergaan. Deze test moet uitwijzen dat men voldoende kennis heeft van de rechten en verantwoordelijkheden als Canadees, zoals het kiesrecht, de Canadese geschiedenis, geografie en het politieke systeem. Hiertoe ontvangt men ter voorbereiding het boekje “Look at Canada”. De test bestaat uit 20 multiple choice vragen, waarvan er 12 correct beantwoord moeten worden. Deze test bepaalt tevens of een kandidaat over voldoende taalvaardigheid in het Engels of het Frans beschikt om Canadees staatsburger te kunnen worden. Kandidaten die niet slagen voor deze test worden voorgeleid aan de Citizenship Judge (Naturalisatierechter). Dit geldt voor circa 15% van de kandidaten (zie ook hoofdstuk 4.3). Michel Simard, het hoofd van de Citizenship Judges, heeft zijn bezorgdheid uitgesproken over het niveau van deze test. Sommige kandidaten blijken slechts de 200 mogelijke vragen uit het hoofd te leren, wat niet zonder meer leidt tot begrip van de Canadese samenleving. Ook vermoedt hij dat de taalvaardigheid van veel nieuwe staatsburgers niet voldoende is om als Canadees staatsburger aan de samenleving te kunnen deelnemen (zie hoofdstuk 4.3).
5
4.
De naturalisatieceremonie
Als een kandidaat aan alle vereisten voor het staatsburgerschap heeft beantwoord volgt een uitnodiging voor de naturalisatieceremonie, een “Notice to Appear to Take the Oath of Citizenship”. De naturalisatieceremonie is daarmee de laatste formele stap in het proces om Canadees te worden. De kandidaat is wettelijk verplicht in persoon te verschijnen tijdens de naturalisatieceremonie. Laat de kandidaat zonder opgaaf van geldige redenen verstek gaan tijdens de ceremonie, dan moet men zich op eigen initiatief aanmelden voor een volgende ceremonie. Doet men dit niet binnen 6 maanden, dan wordt het dossier gesloten en dient men het proces van voor af aan opnieuw te doorlopen (dit geldt overigens ook voor de inburgeringtest). Vaak is deze naturalisatieceremonie ook in persoonlijke zin het hoogtepunt in een lang proces. Dit gaat gepaard met de nodige emoties. Het markeert voor velen het begin van een nieuwe identiteit, van een nieuw leven in Canada. Niet zonder trots poseert men na afloop graag met de Citizenship Judge, in dit geval met Robert M. Morrow tijdens de naturalisatieceremonie in Niagara Falls (zie foto).
In 2005 zijn ongeveer 2900 naturalisatieceremonies gehouden over heel Canada. Deze ceremonies vinden plaats onder verantwoordelijkheid van het CIC en worden gewoonlijk gehouden in speciale, daarvoor bestemde Citizenship Courts.
(Citizenship Court in Niagara Falls)
6
4.1
Uitgangspunten van de naturalisatieceremonie: “We all belong”
Een naturalisatieceremonie wordt door het CIC beschouwd als een bijzondere viering van het burgerschap. Het is bovendien een van de weinige gelegenheden om te reflecteren op de rechten, verantwoordelijkheden en voordelen van het Canadese staatsburgerschap. Vanuit de overheid gezien zijn deze naturalisatieceremonies ook bedoeld om het begrip en de waardering van waarden, die inherent zijn aan de Canadese samenleving, te bevorderen bij de (nieuwe) burgers. De naturalisatieceremonie is vooral een formeel welkom en een erkenning van de nieuwe burgers door alle Canadezen. Voor een nieuwe burger is de ceremonie de formele toegang tot de Canadese familie en de aanvaarding van de rechten en verantwoordelijkheden die behoren bij dit lidmaatschap. De ceremonie dient ook een feestelijk moment te zijn op een vaak lange en moeizame weg van afwegen, beslissingen nemen, vertrekken, van immigreren tot naturaliseren. Rechter Ann Northcote benadrukte in haar inleiding op de eedaflegging tijdens de naturalisatieceremonie in Etobicoke, een voorstad van Toronto, vooral het samenlevingsaspect, het behoren tot een groep, tot een familie: “Everyone needs to feel that they belong, that they are connected to others. It’s the way most people define themselves, by belonging to a family, to a group of friends, or to a community”. Het gevoel ergens toe te behoren begint met het gevoel van veiligheid op een bepaalde plek: “It’s being accepted for who you are in all your uniqueness, whatever your origin, language, or skin colour”. Van de naturalisatieceremonie dient dan ook de uitnodiging uit te gaan: “Let’s also celebrate the vitality and energy that has been brought to our country through the immigration to Canada of new citizens from countries around the World”. “Whatever your dreams are, they can come alive in your new country, by taking the Oath of Citizenship today, you are joining our great family, becoming a part of the community of Canada”. Tot slot wordt benadrukt dat iedereen veel heeft bij te dragen aan de familie waartoe hij of zij behoort, aan de Canadese samenleving.
4.2
Organisatie van de naturalisatieceremonie, een impressie
De organisatie van de naturalisatieceremonie vindt plaats volgens de richtlijnen die door wet- en regelgeving worden bepaald, volgens een voorgeschreven format van het CIC. Deze richtlijnen dienen het formele karakter van de naturalisatieceremonie te handhaven, alsook een ontspannen sfeer en het gedenkwaardige karakter mogelijk te maken. Volgens Janet Crosby, Director Citizenship and Inland Programms Ontario Region, wordt het goede gevoel bij de kandidaten en het gedenkwaardige karakter georganiseerd door de ceremonie ordelijk te laten verlopen, door vooraf niets aan het toeval over te laten. In Etobicoke vindt tweemaal per week, tweemaal per dag een naturalisatieceremonie plaats. Per jaar worden hier circa 14.000 nieuwe staatsburgers beëdigd. 7
Voorafgaand aan de naturalisatieceremonie in Etobicoke hebben de delegatieleden alle gelegenheid gehad om een impressie te krijgen van enkele formele handelingen, die direct aan de ceremonie voorafgingen.
Voor de ingang van de Citizenship Court, de zaal waarin de ceremonie gehouden wordt, vond de intake plaats. De clerk, een ambtenaar voor immigratie- en burgerzaken, stelde daar de identiteit vast van de kandidaat, controleerde de uitnodiging van het ministerie (CIC) en nam vervolgens het immigration paper, alsook de permanent resident card in (permanente verblijfsvergunning). Voor velen is dit een moment van onzekerheid, daar aan deze kaart vele zekerheden, maar vooral een identiteit werd ontleend. Dit bewijs van de eigen identiteit raakt men immers tijdelijk kwijt. Nadat de intake had plaatsgevonden en iedereen zijn plaats had ingenomen, werden de deuren gesloten en kon de ceremonie beginnen. De clerk nam het woord en legde gedetailleerd de procedure van eedaflegging uit aan de aanstaande nieuwe Canadese staatsburgers. Extra nadruk werd hierbij gelegd op een controle van het bewijs van staatsburgerschap, dat men na de eedaflegging zou gaan ontvangen. Het betreft hier immers het begeerde bewijs van de nieuwe identiteit, waarmee men verder door het leven zal gaan als Canadees staatsburger.
8
Na de eedaflegging ontving men het “Certificate of Citizenship”, het bewijs van staatsburgerschap. Ter plekke dient men dit certificaat op juistheid te controleren. Voor veel mensen was dit een moment van opluchting en blijdschap. In totaal waren voor deze naturalisatieceremonie 92 kandidaten opgeroepen. Uiteindelijk ontvingen bij deze gelegenheid 85 mensen van 30 verschillende nationaliteiten hun Canadese staatsburgerschap (meestal worden hier circa 40 kandidaten opgeroepen). 4.3
De Citizenship Judge (naturalisatierechter)
De Citizenship Judge is als representant van de staat en de wet, de “Citizenship Act”, de centrale figuur in de naturalisatieceremonie. Momenteel zijn er in Canada 29 Citizenship Judges, samen vormen zij de Citizenship Commission. In 2005 zijn er door hen in totaal 2900 naturalisatieceremonies gehouden. De werkdruk is dan ook erg hoog. Senior Citizenship Judge en voorzitter van de Citizenship Commission Michel Simard, vertelde dat er niet alleen veel gevraagd wordt van de capaciteiten van deze rechters, maar dat deze rechters ook over veel capaciteiten dienen te beschikken. Zo zijn door HR-deskundigen 8 sleutelcompetenties vastgesteld waaraan een Citizenship Judge dient te voldoen. Naast de juridische kennis met betrekking tot burgerschap en immigratie, dienen zij ook over maatschappelijke betrokkenheid en sociale vaardigheden te beschikken, dienen zij van onbesproken gedrag te zijn, moeten zij leiding kunnen geven, geloofwaardig zijn en over zelfvertrouwen beschikken. Potentiële kandidaten worden geselecteerd uit het ledenbestand van de Order of Canada, mensen die onderscheiden zijn vanwege hun grote maatschappelijke verdiensten. Nadat zij zijn voorgedragen door de minister van CIC worden zij benoemd door de Prime Minister voor een periode van drie jaar. Na deze benoeming krijgen zij een intensieve training. Zo gaan zij naar hun locatie om kennis te vergaren, lopen een week mee met hun voorganger en krijgen een week training in Ottawa. Na 2½ maand gaan zij aan de slag en worden na een jaar 3 dagen geobserveerd tijdens hun werkzaamheden. Hierna volgt een evaluatie op het ministerie met als doel het hoofd van de Citizenship Judges en de minister-president te informeren over de gang van zaken, alsook om de training te verfijnen. Hun taken zijn zeer divers. Naast het leiden van de naturalisatieceremonies, zijn zij vooral bezig met het beoordelen van dossiers, het afnemen van mondelinge toetsen in geval van twijfel, of met public relations. Voor hun ondersteuning kunnen zij niet beschikken over een ambtenarenapparaat, maar kunnen veelal wel rekenen op steun van ambtenaren en vrijwilligers. In hun beoordeling van dossiers, of van kandidaten die de inburgeringtest of taaltoets niet hebben doorstaan, zijn zij onafhankelijk in hun beslissing. Zo vertelde Citizenship Judge Robert Morrow, dat hij zich hierbij vooral liet leiden door de vraag: Kan iemand zichzelf redden in de Canadese samenleving? Hiertoe stelde hij de kandidaat een vraag die betrekking had op de persoonlijke leefomstandigheden, de zogenaamde “112-test”: Is iemand in staat een naaste te helpen in een spoedgeval? Afhankelijk van het antwoord en de taalvaardigheid waarmee het antwoord werd gegeven, kon hij zijn beslissing nemen. Zijn vraag had altijd betrekking op de kern van het burgerschap: jezelf en anderen kunnen helpen in de Canadese samenleving.
9
4.4.
De eed
In de naturalisatieceremonie staat de eed centraal. De kandidaat is wettelijk verplicht om de naturalisatieceremonie bij te wonen en de eed af te leggen. Volgens de eerder genoemde Janet Crosby dient deze eedaflegging een waardig karakter te dragen. Indien een clerk zou constateren, dat een kandidaat de eed niet aflegt of de hand niet heeft geheven, dan wordt bij ondertekening van het “Certificate of Citizenship” gevraagd om na afloop van de ceremonie zich bij de Citizenship Judge te vervoegen en een verklaring af te leggen. Men verkrijgt dus alleen dan het staatsburgerschap als men de “Oath of Citizenship”, de eed heeft afgelegd. De eed wordt daarmee zowel het symbolische, als het juridische hoogtepunt van de ceremonie. Ann Northcote, Citizenship Judge in Etobicoke, benadrukte dat het belang van de eed meer is dan een gebaar of een reeks van woorden. In haar inleidende toespraak verwoordde zij dit als volgt: “As you listen to and repeat the oath of citizenship, take it to your heart. These are not merely words to be repeated. When you say these words, you are affirming your commitment to Canada, declaring your loyalty to Canada and vowing to do your best for Canada” De eed kan men naar keuze afleggen op een zelf meegebracht heilig boek, bijvoorbeeld de Bijbel of de Koran, of door een belofte te doen. De tekst van de eed blijft dezelfde. Vervolgens vraagt de assisterende ambtenaar aan iedereen om op te staan: “Would the candidates for citizenship please stand… Please raise your right hand and repeat the Oath after the Citizenship Judge. If you choose to swear the Oath on a holy book, please place the holy book in your left hand… Now, please raise your right hand and repeat the ‘Oath of Citizenship’ after the Citizenship Judge” en wordt collectief de volgende eed uitgesproken: “I affirm that I will be faithful and bear true allegiance to her Majesty Queen Elizabeth the Second of Canada, her heirs and successors and that I will faithfully observe the laws of Canada and fulfil my duties as a Canadian citizen” direct gevolgd door de Franstalige versie hiervan. Met het afleggen van de eed bevestigt men niet alleen de verbintenis met de basale normen en waarden in de Canadese samenleving, zoals die onder meer zijn neergelegd in de Grondwet en andere wetgeving, maar verplicht men zich ook tot goed burgerschap (zie hoofdstuk 5). 4.5
De rol van maatschappelijke organisaties
In Canada is de mogelijkheid gecreëerd om maatschappelijke organisaties, zoals scholen, rotary clubs, politie of ecologische organisaties, op te laten treden als gastheer voor speciale naturalisatieceremonies. Deze naturalisatieceremonies worden formeel georganiseerd door het CIC, maar vinden plaats op andere terreinen of in andere gebouwen dan de daarvoor bestemde Citizenship Courts. Mede hierdoor krijgen de 10
ceremonies een veelsoortig en kleurrijk karakter. Van de 2900 ceremonies in 2005 werd bijna 10% (285) georganiseerd door maatschappelijke organisaties of binnen de eigen gemeenschap. Enige voorwaarde hierbij is dat deze naturalisatieceremonies niet gehouden worden in gebedshuizen, in private ruimtes van een bepaalde etnische groep of bij commerciële bedrijven. Doel van deze opzet is tweeledig: de gemeenschap meer te betrekken bij de naturalisatieceremonies en de naturalisatieceremonies meer zichtbaar te maken in de gemeenschap. Tijdens presentaties van diverse maatschappelijke organisaties in het kantoor van het ICC bleek bovendien, dat deze organisaties ook profijt hadden van deze betrokkenheid. Zo vertelde Don Yirenkyi, een agent van de York Regional Police, dat zijn politieorganisatie een afdeling heeft, de Diversity and Culture Division, die speciaal belast is met de leefbaarheid in deze multiculturele wijk van Toronto.
Door het organiseren van naturalisatieceremonies heeft deze politieorganisatie meer krediet gekregen bij de bevolking. De hoofdofficier nodigt daarbij alle bevolkingsgroepen persoonlijk uit, vanuit de gedachte: zij moeten ons kennen, wij heten hen van harte welkom. De mensen weten zijn organisatie nu goed te vinden, de contacten zijn verbeterd, de politie weet wat er speelt in de gemeenschap en de opsporing is vergemakkelijkt door de betere samenwerking. Dit heeft er mede toe geleid dat Don Yirenkyi in zijn vrije tijd vrijwilligerswerk doet in de wijk waarin hij werkzaam is. Ook Larissa Mohan van de Toronto and Region Conservation Authority, een milieubeschermingorganisatie, sprak over de gunstige effecten van het organiseren van naturalisatieceremonies. Nieuwkomers, die vaak niet buiten de stad waren geweest, melden zich aan als vrijwilliger. Al doende leren zij de taal, maken kennis met de natuurlijke omgeving van hun nieuwe leefgebied, of doen werkervaring op.
11
4.6
Nieuwe ontwikkelingen
De naturalisatieceremonies vinden in Canada al ruim 60 jaar plaats in een vrijwel ongewijzigde vorm. Niettemin is bij het CIC het besef doorgebroken dat deze ceremonies aan verandering toe zijn. Mark Davidson, Director and Registrar of Canadian Citizenship, van het CIC, stelde dat de kritiek zich voornamelijk richt op de volgende punten:
Gebrek aan consistentie (een Judge wordt voor slechts 3 jaar benoemd) Soms ontbreekt het Canadese icoon de “mountie”, officer van de Royal Canadian Mountain Police De ruimtes zijn soms ongastvrij Presentjes zijn niet indrukwekkend, dit is budgettair moeilijk te realiseren gezien de grote aantallen Presentaties zijn inconsistent en de kwaliteit verschilt Gebrek aan betrokkenheid van de gemeenschap
Dit heeft geleid tot het ‘Enhanced Ceremonies Initiative’, een programma dat vooral beoogt de kwaliteit, de consistentie en de indruk voor de immigranten te verhogen. Hij ziet hierin een belangrijke rol weggelegd voor het ICC, onder meer op de volgende punten:
Link met lokale gemeenschappen Dialoog bevorderen met deze lokale gemeenschappen Brugfunctie tussen de federale overheid en de burgers
Naast de grotere rol die maatschappelijke organisaties gaan spelen in het organiseren van naturalisatieceremonies, zijn er al ontwikkelingen gaande die zowel meer inhoudelijk als op de vorm van de naturalisatieceremonies zijn toegespitst. Enkele ontwikkelingen zullen nu kort de revue passeren. 4.6.1
Het Institute for Canadian Citizenship, het rondetafelgesprek
Het Institute for Canadian Citizenship (ICC), medeorganisator van deze studiereis, heeft de door het CIC toebedeelde rol al opgepakt en stelt zich ten doel om:
Het bewustzijn te vergroten en informatie te verspreiden met betrekking tot succesvolle ondersteuningsprogramma’s voor immigranten in lokale gemeenschappen Het verschaffen van forums voor onpartijdige informatie-uitwisseling en discussies met betrekking tot onderwerpen die gerelateerd zijn aan immigratie en burgerschap Het analyseren en verspreiden van bestaand onderzoek met betrekking tot immigratie en burgerschap
Een van de activiteiten die het ICC heeft ontwikkeld is het organiseren van rondetafelgesprekken rondom het thema burgerschap. Voorafgaand aan de naturalisatieceremonie in St.Jamestown, Toronto, heeft het ICC een rondetafelgesprek georganiseerd tussen leden van de Order of Canada, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en de nieuwe Canadezen, die weldra hun staatsburgerschap zouden gaan verkrijgen. Deze discussie werd ingeleid door John Ralston Saul, vice-voorzitter van het ICC. De thema’s die ter tafel gebracht werden hadden betrekking op de gemeenschap waarin zij leefden, de doelen die de
12
nieuwkomers zich hadden gesteld in Canada en de wijze waarop zij hierbij hulp behoefden van Canadezen. Dit bleek een beloftevol initiatief om elkaar beter te leren kennen en een symbolische opstap naar de ceremonie, waarin zij opgenomen zouden worden in de Canadese gemeenschap.
4.6.2
Het Ontario College of Art and Design (OCAD), een workshop
Een ander interessant initiatief is ontwikkeld door Job Rutgers, professor aan de Faculty of Design van het Ontario College of Art and Design (OCAD). Hij heeft, samen met studenten, een methode uit de wereld van design toegepast op de naturalisatieceremonie. Op basis van onderzoek en verbeeldingskracht ontwerpt hij een naturalisatieceremonie vanuit het ‘gebruikers’-perspectief van vijf ‘personae’, die een rol spelen in de naturalisatieceremonie, waaronder de kandidaat staatsburger en de rechter.
Tijdens de workshop die hij samen met een aantal studenten heeft verzorgd, nodigde hij de delegatieleden uit om hun observaties tijdens de bijgewoonde naturalisatieceremonies te verbinden met nieuwe ideeën die toepasbaar zijn in de Nederlandse context. Hiertoe
werd het perspectief gevraagd van de ambtenaar, die belast is met de organisatie van de ceremonie, en het perspectief van de nieuwe Canadese burger. De bijgewoonde naturalisatieceremonies werden doorlopen via verwachtingen, eerste indrukken, ontdekkingen, ervaringen en herinneringen. De workshop had als resultaat, dat er een grote hoeveelheid nieuwe ideeën gegenereerd werd. Verder heeft een van de deelnemers aan de studiereis het concept ‘rites de passage’ geïntroduceerd en toegelicht met betrekking tot de naturalisatie van de nieuwe Nederlanders. Dit concept is gebaseerd op de analyse van de Franse antropoloog Arnold van Gennep, die in 1960 zijn bevindingen publiceerde omtrent de rituelen die veranderingen in sociale status begeleiden. Hij onderscheidde hierbij rituelen van scheiding, van overgang en van inlijving. De naturalisatieceremonie zou dan vooral gezien kunnen worden als een formeel ritueel van inlijving dat de nieuwe status van Nederlanderschap bevestigd.
13
5.
Burgerschap en vrijwilligerswerk
Door het afleggen van de eed tijdens de naturalisatieceremonie heeft men zich ook verplicht tot goed burgerschap. In voorbereiding op de “inburgeringtest” heeft men in het boek “A look at Canada” kennis kunnen nemen van wat burgerschap kan betekenen. Burgerschap houdt onder meer in dat men de verantwoordelijkheden kent die behoren bij het staatsburgerschap:
Stemmen tijdens verkiezingen Anderen te helpen in de gemeenschap Zorg te dragen voor en bescherming te bieden aan het nationale erfgoed en de natuurlijke omgeving Vrijelijk uiting geven aan meningen met respect voor de rechten en vrijheden van anderen Het uitbannen van discriminatie en onrecht.
Voorts wordt de nieuwe staatsburger voorgehouden dat het Canadese staatsburgerschap meer is dan alleen stemmen en de wetten gehoorzamen. Het betekent ook dat men dient te participeren als vrijwilliger in de gemeenschap en daarmee in dit land. Iedereen heeft namelijk iets te bieden om Canada tot een betere verblijfplaats te maken. Zo zou men onder meer:
Burenhulp kunnen verrichten Met anderen problemen kunnen oplossen in de eigen gemeenschap Of deel uit kunnen gaan maken van een ecologische organisatie
Een goed voorbeeld van een vrijwilligersorganisatie is Community Matters Toronto. 5.1
Community Matters Toronto
Op de eerste dag van de studiereis heeft de delegatie een bezoek gebracht aan de vrijwilligersorganisatie Community Matters Toronto (CMT) in de wijk St.Jamestown. Chris Hallett, voorzitter van deze vrijwilligersorganisatie, verschafte de delegatieleden een beeld van de wijk en het werk van CMT. St.Jamestown is een wijk van ca 40 – 50.000 inwoners in het centrum van Toronto. Het overgrote deel van de inwoners bestaat uit migranten die recentelijk zijn ingestroomd. Zij bevolken woontorens, die in de jaren ´60 gebouwd zijn om alleenstaande immigranten te huisvesten. Nu wonen er vooral gezinnen, vaak ook van 3 generaties, of alleenstaanden die een flat delen met vele landgenoten. De bewoners zijn relatief goed opgeleid en uit vele landen afkomstig. Het merendeel lijkt te bestaan uit voormalige inwoners van de Filippijnen. De doorstroom van bewoners is waarschijnlijk groot. Naar schatting woont men er gemiddeld niet langer dan 2 á 3 jaar. Er is dan ook een groot potentieel voor conflict in deze wijk,vanwege de geringe binding en de veelsoortige culturele achtergrond van de bewoners. In werkelijkheid, zeker in vergelijking met andere wijken, valt dit echter erg mee. De infrastructuur is ontoereikend voor zoveel bewoners en er bestaat weinig formele structuur onder hen. Opmerkelijk was dat Chris Hallett over weinig kwantitatieve gegevens beschikte. Omvang, aard, samenstelling of verloop van de bevolking was niet bekend. Daarentegen ontwikkelde CMT wel veel kennis en inzicht door de activiteiten van vrijwilligers. Deze activiteiten waren altijd gericht op het ontwikkelen van concrete oplossingen van problemen. 14
Door de activiteiten van CMT zijn er vele vrijwilligers werkzaam in deze wijk. Zo kan men rekenen op circa 35 vaste vrijwilligers. Dit is 10-12 keer meer dan gemiddeld in Canada. De participatie om de leefomgeving te verbeteren is dan ook hoog te noemen. Deze vrijwilligers houden zich met een veelheid van activiteiten bezig: naschoolse activiteiten voor kinderen (o.m. pianoles, aanleg kunstgrasveld), taalcursussen, begeleiding naar werk, toegang tot gezondheidszorg en het oplossen van infrastructurele problemen zoals het gebruik van de liften. Zo is er ook een ‘jobclub’, mensen met dezelfde ervaring geven dit door als vrijwilliger. Het vrijwilligerswerk dient zo als opstap voor het zoeken van werk. Al met al dienen deze projecten om mensen vertrouwd te laten worden met de Canadese samenleving en cultuur. Het CMT is vooral succesvol door het rekruteren en inzetten van zogenaamde Community Coaches en Community Assistants vanuit het motto: begeleid capabele buren in het helpen van zichzelf en van anderen. Het CMT werkt daarbij vanuit de vooronderstelling dat 80% van de hulpbronnen die mensen nodig hebben om hun nieuwe leven te kunnen leiden, gelegen is in de ontwikkeling van hun directe sociale ‘cultuur’. Bewoners die dezelfde problemen en uitdagingen hebben doorgemaakt als immigrant zijn de meest effectieve mensen om anderen te ondersteunen. Zij begeleiden het aanpassingsproces met concrete en constructieve benaderingen. Zo begeleiden zij nieuwkomers naar afspraken en “vertalen” de betekenis van rapporten, brieven en Canadese praktijken. De Community Assistants zijn bewoners die bekend zijn met en het vertrouwen hebben van andere bewoners. Zij zijn afkomstig uit vele verschillende culturen en worden door het CMT getraind om hun buren te helpen. Op deze wijze brengt het CMT de centrale Canadese waarde van burgerschap tot een werkzame praktijk. Een waarde die veelvuldig wordt voorgehouden aan nieuwe Canadezen in naturalisatieceremonies wordt aldus tot een ervaring gemaakt.
15
5.2.
Community based Citizenship Ceremony, St.Jamestown
Het is dan ook in lijn met de activiteiten van het CMT, dat zij betrokken zijn bij het organiseren van ‘community based’ naturalisatieceremonies in St.Jamestown. Tijdens deze studiereis heeft de delegatie een dergelijke naturalisatieceremonie bijgewoond. Deze ceremonie werd gehouden in Wellesley Community Centre in de wijk St.Jamestown en werd georganiseerd in samenwerking met het CIC (zie Bijlage III). Deze naturalisatieceremonie onderscheidde zich van andere ceremonies door de actieve betrokkenheid van bewoners en organisaties. Zo droegen leerlingen van twee scholen door zang en dans bij aan de eigen kleur van de ceremonie.
Verder werd tijdens deze ceremonie Ali Moalim, vrijwilliger en Community Assistant van het CMT in St.Jamestown, onderscheiden voor zijn verdienstelijk werk. Ali, een immigrant van Somalische afkomst, wordt op deze wijze en ten overstaan van een nieuwe groep Canadezen gewaardeerd en gepresenteerd als het goede voorbeeld van een nieuwe Canadese burger. Bij zijn werkzaamheden als Community Assistant vraagt hij geregeld nieuwkomers om als vrijwilliger hun diensten aan te bieden, om zich als een “Canadees” in te zetten voor hun gemeenschap, om een “comfort zone” te creëren en zo een verantwoordelijkheidsbesef te ontwikkelen. De vraag aan nieuwe bewoners is dan ook altijd: “Kun je de gemeenschap iets bieden?” Dit blijkt goed te werken. Veel nieuwkomers, zo heeft hij ervaren, denken dat ze niets kunnen omdat zij anders zijn. Ali, en anderen, laten zien dat ook zij ooit anders zijn geweest, ook zij zijn immers immigrant, maar zijn nu het voorbeeld dat men ook actief kan participeren in de eigen woonomgeving. Bovendien laten zij de mensen ervaren hoe nuttig dit kan zijn door hun houding en gerichtheid op zelfredzaamheid in het vinden van praktische oplossingen. Dianna Jiang, Community Assistant, parafraseerde het bekende gezegde van Mao Zedong: "Wanneer iemand honger heeft, geef hem dan geen vis, want dan heeft hij de volgende dag weer honger. Geef hem liever een hengel zodat hij zelf vis kan vangen voor hem zelf en voor anderen". Dit gezegde is hier dan ook van toepassing: je helpt nieuwkomers niet door hun behoefte direct te bevredigen, maar door hen iets te leren waarmee zij voort kunnen gaan. In de Canadese context is dit van belang voor het vinden van werk. Opleiding of afkomst doet er niet veel toe. Je moet bereid zijn deze realiteit onder ogen te zien en je al doende op te werken. Vrijwilligerswerk kan mensen in deze ‘mindset’ brengen. 16
6.
Conclusies
Er bestaan vele en ook grote verschillen tussen de Canadese en de Nederlandse context waarin naturalisatieceremonies plaatsvinden. Ook zijn er duidelijke verschillen in de wijze waarop de ceremonies worden georganiseerd. Het gaat er in dit hoofdstuk niet om alle verschillen breed en diep uit te meten. Wel presenteren we enkele opmerkelijke bevindingen van de delegatie die deze studiereis heeft gemaakt. Ook trachten we deze bevindingen te verbinden met achtergrondinformatie over het Canadese immigratie- en integratiebeleid. Allereerst waren we diep onder de indruk van de openheid van de Canadezen die we hebben ontmoet. Deze openheid leverde niet alleen vele nieuwe indrukken en een schat aan informatie op, maar deze openheid betekende ook dat onze gesprekspartners kennis wilden nemen van de experimenten die in Nederland plaatsvinden met betrekking tot de naturalisatieceremonies. Er bestond een principiële bereidheid om ook de eigen praktijk, de eigen ervaringen tegen het licht te houden. Kort gezegd, een praktijk die zich al 60 jaar heeft bewezen werd vergeleken met de nog zeer recente experimenten in Nederland. Hierdoor hebben zowel de Canadese als de Nederlandse gesprekspartners veel waardevolle inzichten opgedaan. Canada voert sinds jaar en dag een actief beleid dat er op is gericht zoveel mogelijk immigranten aan te trekken en deze na verloop van enige tijd ook te laten naturaliseren. Het land, de economie ontwikkelt zich door immigratie. Het is dan ook van belang dat de immigranten zich snel thuis voelen, deelnemen in economische activiteiten, aan de samenleving. “Belonging” , het-erbij-horen, is het gemeenschappelijke doel van de overheid én van de immigrant, naturalisatie het middel. Dit vraagt van hen een persoonlijke inzet, een verantwoordelijkheid voor de eigen toekomst en voor die van de gemeenschap, Kortom, dit vereist burgerschap. Dit beleid en deze kernwaarden komen dan ook terug in de naturalisatieceremonie: het grote aantal immigranten dat genaturaliseerd wordt, de opname in de ‘familie’ van Canadezen, de rechten maar ook de verplichtingen om de verantwoordelijkheid voor de gemeenschap op te nemen, de eed die de nieuwe Canadezen hieraan verbindt. De Canadese staatsburger dient allereerst burger te zijn van de gemeenschap waar hij of zij deel van uitmaakt en hij of zij wordt daarbij geacht zich ook vrijwillig in te zetten voor deze gemeenschap. In de naturalisatieceremonie wordt dit burgerschap formeel benadrukt, wordt men formeel welkom geheten. Niettemin is gedurende deze studiereis gebleken, dat burgerschap niet slechts een concept, maar vooral ook een praktijk is. Een praktijk waarmee immigranten al vroeg te maken krijgen, zoals het voorbeeld van Community Matters Toronto in St.Jamestown ons heeft getoond. In de naturalisatieceremonie wordt de nieuwe Canadese staatsburger gevraagd vooral ook niet te vergeten wat hem of haar heeft gemaakt tot wie hij of zij nu is, de eigen afkomst. Iedereen heeft bijzondere capaciteiten en kan daarom het nodige bijdragen aan de gemeenschap, ongeacht huidskleur of afkomst. De oriëntatie ligt echter wel op het (staats-)burgerschap in de Canadese samenleving, of zoals Judge Ann Northcote de nieuwe Canadezen na de eedaflegging vroeg: ”You may now say with pride those four simple but important words: I am a Canadian”. Niet alleen immigranten, maar ook kinderen krijgen op school te maken met burgerschap. Zo kunnen leerlingen op Highschool hun grade niet halen, als niet eerst voldaan is aan 40 uur maatschappelijke stage. De stageplaats bij een non-profit 17
organisatie moet zelf worden geregeld en met goed gevolg worden uitgevoerd. Wellicht verklaart dit ook de hoge graad van vrijwilligerswerk in Canada. Circa 25% van de volwassen Canadezen is actief betrokken bij de samenleving door vrijwilligerswerk. Ook werkgevers kijken bij sollicitaties naar deze vrijwillige staat van dienst bij de kandidaat. Niettemin is er sprake van enige spanning tussen de ‘officiële ideologie’ en de praktijk in de gemeenschap. De grote stroom immigranten naar de grote steden stelt hoge eisen aan het absorptievermogen van de stedelijke samenlevingen. Behalve voor vluchtelingen bestaan er nauwelijks integratieprogramma’s voor de grootste groepen immigranten. Zij zijn vooral aangewezen op zelfredzaamheid of op hulp van vrijwilligers. Vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties vormen een belangrijk smeermiddel om de samenleving draaiende en leefbaar te houden. Voor de categorie immigranten in de grote steden is deze inzet van vrijwilligers waarschijnlijk ontoereikend. Vandaar wellicht ook de ontwikkeling dat naturalisatieceremonies ‘zichtbaar’ gemaakt worden in de vorm van Special Citizenship Ceremonies, van Community based Citizenship Ceremonies en van rondetafelgesprekken. Gelegenheden om met elkaar in contact te komen om de kernwaarden van de Canadese samenleving te blijven realiseren. Vandaar wellicht ook de bijzondere belangstelling van onze gesprekspartners in de nog experimentele Nederlandse situatie, waarin de naturalisatieceremonies lokaal, door gemeenten georganiseerd worden. Vandaar dat er al wordt nagedacht over een tegenbezoek dit jaar van de Canadese gesprekspartners aan Nederland. Dit biedt dan nieuwe mogelijkheden, voor ook weer andere gemeenten, om van elkaars ervaringen te leren. Want in Nederland worstelen nog veel gemeenten met de vraag hoe een naturalisatieceremonie voor de nieuwe Nederlanders een betekenisvolle vorm en inhoud te geven, hoe de naturalisatieceremonie een grotere rol te geven in de lokale samenleving, hoe nieuwe Nederlanders zich tot volwaardige burgers te laten ontwikkelen, hoe dit vraagstuk beleidsmatig en organisatorisch op te pakken. Tot slot. Enkele delegatieleden zijn inmiddels voortvarend aan de slag gegaan om de opgedane ervaringen om te zetten naar de praktijk binnen hun eigen organisatie. Met deze reis is een belangrijke impuls gegeven aan de ontwikkeling en implementatie van een integrale aanpak gericht op integratie, inburgering en participatie. Deze integrale aanpak zou er toe moeten leiden dat de nieuwe Nederlandse burgers zich niet alleen welkom voelen, maar zich ook tot actieve burgers kunnen ontwikkelen, zodat Nederland ook voor hen “ons” land kan zijn. 7.
Aanbevelingen
Een aantal van de hieronder gepresenteerde aanbevelingen zouden ingepast kunnen worden in het inburgeringstraject voorafgaand aan de naturalisatieceremonie. Gemeente zouden hiermee rekening kunnen houden in de aanbesteding van de inburgeringstrajecten, omdat dergelijke aanbevelingen op alle inburgeraars van toepassing kunnen zijn en niet uitsluitend op naturalisanten. 1. Zowel voor de Rijksoverheid als voor de lokale overheid geldt de voorwaarde dat het maatschappelijk draagvlak en de ambtelijke capaciteit voldoende aanwezig moet zijn om een snelle en succesvolle integratie mogelijk te maken. Immigranten lopen anders het gevaar in de kloof te vallen tussen officieel beleid en de dagelijkse praktijk. Zij zouden hierdoor gedesillusioneerd achter kunnen blijven. 2. Naturalisatie is niet alleen de uitdrukking en de formele honorering van een wens tot Nederlanderschap, maar zou ook moeten leiden tot een grotere wederzijdse betrokkenheid in de lokale gemeenschap. Gemeenten zouden hierbij een uitgestoken 18
hand kunnen bieden en deze nieuwe Nederlanders in contact kunnen brengen met lokale werkgevers, verenigingen en burgers ten einde opname en participatie in de gemeenschap te bevorderen. 3. Formeel wordt de nieuwe staatsburger welkom geheten binnen de gemeenschap tijdens de naturalisatieceremonie. Niet alleen wordt hierbij benadrukt dat dit gepaard gaat met rechten en verantwoordelijkheden, ook zou het gevoel ‘welkom’ te zijn en ‘er bij te horen’ overgebracht moeten worden. Zowel de ruimte, alsook de enscenering en sfeer dient vriendelijk te zijn. 4. Het goede gevoel bij de nieuwe staatsburgers kan onder meer ‘georganiseerd’ worden door de formele aspecten van de naturalisatieceremonie, zoals het vaststellen van de identiteit en de eedaflegging. Het gewicht wat hieraan verleend wordt bezorgt bij velen niet alleen het gevoel serieus genomen te worden door autoriteiten, maar benadrukt ook het feit dat het hier een ernstige zaak betreft. In tegenstelling tot veel Nederlanders wordt deze uitdrukking van respect niet alleen vaak verwacht, maar dit kan bij hen ook een goed gevoel teweegbrengen. Dit gevoel weerspiegelt het respect voor autoriteiten dat bij veel nieuwe staatsburgers aanwezig is. 5. Aangezien voor velen de naturalisatieceremonie een betekenisvolle en emotionele gebeurtenis is, dient de mogelijkheid gecreëerd te worden om hieraan op eigen wijze uitdrukking te geven, of deze gebeurtenis voor de herinnering vast te kunnen leggen. 6. In Canada speelt de Citizenship Judge een centrale rol in de naturalisatieceremonie, zowel inhoudelijk als symbolisch. Voor een goede uitoefening van deze functie zijn competenties en procedures duidelijk omschreven. In Nederland bestaat deze functie niet. De naturalisatieceremonie wordt veelal geleid door een ceremoniemeester ad hoc en spreekt de burgemeester of wethouder doorgaans een welkomstwoord. Een dergelijke functie zou ingesteld en bekleed kunnen gaan worden door een gezaghebbende inwoner van de gemeente. Tevens ontlast deze functionaris burgemeester, wethouder en ambtenaren. Een en ander zou in overleg met het verantwoordelijke departement ontwikkeld moeten worden vanuit het belang van uniformiteit, continuïteit en financiering. 7. De eed is een instrument om nieuwe burgers zich bewust te laten zijn van hun verantwoordelijkheden in de samenleving. De nieuwe burgers dienen dan ook voorbereid te worden op het afleggen van de Verklaring van Verbondenheid die in 2008 ingevoerd wordt. Hierdoor kan het bewustzijn ontwikkeld worden waaraan zij zich verbinden, wat zij mogen verwachten van de Nederlandse samenleving en wat de Nederlandse samenleving van hen mag verwachten. De eed, of Verklaring van Verbondenheid, heeft daarmee betekenis gekregen. 8. Eventueel in overleg met de VNG en het verantwoordelijke departement zouden gemeenten kunnen bevorderen dat de formele consistentie en kwaliteit van de ceremonies verhoogd wordt. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan opleiding van ceremonieleiders, richtlijnen, informatievoorziening, intervisie van collega’s uit andere gemeenten, alsook door kennis te nemen van ‘best practices’.
19
9. Voorafgaand aan een naturalisatieceremonie kunnen ‘oude’ en ‘nieuwe’ Nederlanders op informele wijze met elkaar in contact gebracht worden rond vragen die verband houden met burgerschap en de gemeente waarin deze burgers samenleven. Dit kan plaatsvinden in de vorm van een rondetafelgesprek. Op deze wijze leert men elkaars achtergrond en situatie kennen en het gesprek zou een aanzet kunnen vormen voor verdere contacten. De deelnemers zouden afkomstig kunnen zijn uit het onderwijs, het verenigingsleven, de lokale media, jongerenorganisaties, kerkgenootschappen etc. Per tafel kan een mix gemaakt worden van 8 – 10 personen. Het verdient daarbij aanbeveling de genodigden vooraf bekend te maken met het doel van het gesprek: elkaar de ruimte geven en elkaar te leren kennen. De bijeenkomst wordt ingeleid door een gespreksleider. Per tafel wordt kort verslag gedaan en de bijeenkomst wordt besloten met een nawoord van de gespreksleider. 10. Enkele ideeën die de deelnemers tijdens de workshop van Job Rutgers (Ontario College of Art and Design, OCAD) ontwikkelden zouden direct van toepassing kunnen zijn op de Nederlandse situatie. Bijvoorbeeld:
Het aantal uitnodigingen per ceremonie moet een persoonlijk en warm welkom mogelijk kunnen maken; tevens verkort dit de duur van de administratieve afhandelingen. De uitnodiging voor de naturalisatieceremonie dient niet slechts een formeel schrijven te zijn, maar vooral ook een persoonlijk welkom in te houden. Verder zou in de uitnodiging een toelichting gegeven kunnen worden op het Nederlanderschap. In aansluiting hierop zou de betekenis van de Verklaring van Verbondenheid uitgelegd kunnen worden. In de uitnodiging zou een korte uitleg verschaft kunnen worden van de procedure tijdens de naturalisatieceremonie, alsook over de wijze waarop men een Nederlands paspoort aan kan vragen. Veel ouders willen hun kinderen meenemen naar de naturalisatieceremonie. In de uitnodiging kan vermeld worden dat kinderen van harte welkom zijn. Hierbij is het van belang om de mogelijkheid van kinderopvang te bieden. In de uitnodiging kan hierop gewezen worden, alsook op de te volgen procedure indien kinderen tijdens de ceremonie voor anderen hinderlijk aanwezig. Het vaststellen van de huidige identiteit en het verkrijgen van de nieuwe identiteit als Nederlands staatsburger zou met het concept ‘rite de passage’ een centraal onderdeel kunnen gaan vormen van de naturalisatieceremonie. Het naturalisatiecertificaat zou persoonlijk overhandigd kunnen worden tijdens de ceremonie. De huidige verantwoordelijkheden en taken bij de verschillende gemeentelijke diensten dienen integraal georganiseerd te worden binnen één projectorganisatie ten behoeve van een meer efficiënte organisatie van de naturalisatieceremonie. Bij binnenkomst zou een filmprojectie vertoond kunnen worden van Nederland en van de gemeente waarin men woonachtig is, waarmee gesymboliseerd wordt dat men deelgenoot gaat worden van de Nederlandse geschiedenis en opgenomen wordt in het maatschappelijk leven. Een DVD van deze film kan meegegeven worden als aandenken en vertoond worden aan familieleden, vrienden en kennissen. Ook zou de mogelijkheid geboden kunnen worden om een betekenisvol persoonlijk aandenken uit het land van herkomst mee te brengen en een enkeling hierover te laten vertellen. Een naturalisatieceremonie organiseren op een nationale feestdag als Koninginnedag.
20
11. Gemeenten zouden een actief beleid kunnen ontwikkelen waarbij burgers en de nieuwe burgers gezamenlijk initiatieven kunnen ontplooien om de straat, de buurt of de wijk leefbaar te maken of te houden. Dit verhoogt de binding, de verantwoordelijkheid, de inburgering en de sociale cohesie binnen een gemeenschap. 12. Aanbevelingen met betrekking tot burgerschap en vrijwilligerswerk: Lokale politieke partijen kunnen zich voorstellen aan de nieuwe staatsburgers en hen trachten te betrekken bij hun activiteiten. Dit geldt ook voor historische verenigingen, musea of ecologische verenigingen binnen de gemeente. Het aanmoedigen van deelname aan vrijwilligerswerk op scholen, bij sportverenigingen, buurtverenigingen etc. Het aanbieden van trainingen of workshops aan de nieuwe Nederlanders met betrekking tot de normen en waarden die het dagelijks samenleven betreffen, typisch Nederlandse omgangsvormen, specifieke rechten en vrijheden die wij in onze samenleving kennen, die wellicht voor nieuwe Nederlanders onbekend, onbegrijpelijk, niet te respecteren, of niet naleefbaar zouden kunnen zijn. 13. De naturalisatieceremonie zou minder exclusief kunnen worden voor de betrokkenen door deze gebeurtenis inclusief te maken binnen de gemeente of de wijk waarin men woont. Door maatschappelijke organisaties als scholen, gezondheidscentra of de politie als gastorganisatie te betrekken in de ceremonie kan een brug geslagen worden tussen nieuwe burgers en deze organisaties. Op deze wijze bestaat ook de gelegenheid om de nieuwe burgers zich welkom te laten voelen, de weg te laten vinden naar deze organisaties, of zich beschermd te weten binnen de gemeenschap waarin zij leven. Hierbij kan overwogen worden om bijvoorbeeld een vertegenwoordiger van de locale politie iets te laten vertellen over de werkzaamheden van de politie ten einde vertrouwen in de rechtshandhaving te bevorderen. Vele nieuwe Nederlanders hebben immers slechte ervaringen opgedaan in het land van herkomst. Hier dienen zij zich beschermd te weten door de politie. 14. Gemeenten zouden de naturalisatieceremonie ook meer kunnen verbinden met de gemeenschap door bijvoorbeeld sport- , toneel- , of muziekverenigingen als gastorganisatie op te laten treden. Hiermee wordt gastvrijheid en betrokkenheid getoond aan de nieuwe Nederlanders vanuit het verenigingsleven of het vrijwilligerswerk. Een actieve betrokkenheid in de naturalisatieceremonie geeft niet alleen meer sfeer, maar kan ook een uitnodigend karakter dragen ten behoeve van deze verenigingen. 15. Ook Nederlanders die recentelijk hun staatsburgerschap hebben ontvangen kunnen uitgenodigd worden om actief te participeren in de naturalisatieceremonie. Bovendien kunnen zij beter aangeven wat wenselijk is in een ceremonie. Eventueel kunnen zij als voorbeeld van geslaagde voorgangers gepresenteerd worden. Een actieve participatie van recentelijk genaturaliseerde Nederlanders kan voorkomen dat ambtenaren, die belast zijn met de organisatie, moeten bedenken wat betekenisvol of leuk is voor de nieuwe Nederlanders. Het voorkomt wellicht ook dat de ceremonie op typisch Nederlandse wijze verwordt tot een ‘naturalisatiebraderie’.
21
BIJLAGE I: INSTITUTE FOR CANADIAN CITIZENSHIP
INSTITUT POUR LA CITOYENNETÉ CANADIENNE
Co-Chairs: The Right Honourable Adrienne Clarkson and John Ralston Saul Co-présidents: La très honorable Adrienne Clarkson et John Ralston Saul
Program Study Visit Netherlands Municipalities to Canada Sunday, November 26, 2006 9.00 am
Welcome and meeting the Institute for Canadian Citizenship Sander Dankelman, ICC
9.30 am
Immigration and Citizenship in Canada History, background and facts on immigration, integration and citizenship in Canada. Sander Dankelman, ICC
1.30 pm
Immigration and Citizenship in Toronto: Crash visits Visits to community organizations and people in Toronto in order to learn about programs for and experiences of new Canadians. Community Matters, St. James Town
3.00 pm
Sharing experiences Participants share their knowledge, insights and amazement with regards to the crash visits.
Monday, November 27, 2006 8.30 am
Citizenship Ceremony in Etobicoke Attending a "regular" ceremony Citizenship and Immigration Canada, Etobicoke
11.30 am
Meeting the Citizenship Judge Judge Ann Northcote
1.30 pm
Meeting Citizenship and Immigration Canada Public servants of the St. Clair Branch of CIC
Tuesday, November 28, 2006 10.00 am
Citizenship Ceremony in Niagara Falls Attending a ceremony in a smaller city with a RCMP officer present Citizenship and Immigration Canada, Niagara Falls
11.30 am
Meeting the Citizenship Judge Judge Robert M. Morrow
22
Wednesday, November 29, 2006 9.30 am
Meeting with Community Organizations Meeting representatives of different community organizations, which have hosted special ceremonies. Richard Bannen, Recreationist, Centennial Park Special Events Larissa Mohan, Community Environmental Outreach Technician, Toronto and Region Conservation Authority Linda Warman and Liz Lebre-Resende, Citizenship and Immigration Canada Constable Don Yirenkyi, Diversity & Culture Division, York Regional Police
1.30 pm
Free afternoon
Thursday, November 30, 2006 9.00 am
Policy and Polities of Citizenship and Citizenship Ceremonies Judge Michel C. Simard, Senior Citizenship Judge Mark Davidson, Director and Registrar of Canadian Citizenship, Citizenship and Immigration Canada
1.30 pm
Citizenship Workshop: Design Your Perfect Ceremony What would your own ceremony in The Netherlands look like now you have learned from the Canadian experience? Job Rutgers, Professor, Ontario College of Art and Design
6.30 pm
Reception Reception hosted by the Consul General of the Netherlands in Toronto Johan Kramer, Consul General of the Netherlands
Friday, December 1, 2006 9.00 am
Community Ceremony at St. James Town Ceremony with roundtable discussion in St. James Town, Toronto ICC Local Volunteer Committee
2.00 pm
Lunch and Presentation of the Findings The participants are invited to share their insights on Citizenship Ceremonies with the ICC Board John Ralston Saul, Co-Chair of the ICC
23
BIJLAGE II:
Voor de komst naar Canada: Voorbereiding Informatie Verwachtingen
Economische immigratie
Familie immigratie
Voorwaarden Programma’s
Vluchtelingen, Adoptie
Geen permanente verblijfsvergunning Studentenvisum Werkvergunning
Permanente verblijfsvergunning
Aanvraag staatsburgerschap
Burgerschapstest Taalvaardigheidstest
Naturalisatieceremonie
(Staats-) burgerschap
24
BIJLAGE III Programma van de ‘community based’ naturalisatieceremonie in St.Jamestown
25
26
