cijfers en feiten
Hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen Uitgave van de Nederlandse Hartstichting
februari 2011
Sterfte bij vrouwen en mannen
Bij vrouwen is 31% van de sterfte veroorzaakt door hart- en vaatziekten. Bij mannen was dit aantal
Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke oorzaak
29% (figuur 1). De bijdrage van sterfte aan kanker in
van overlijden in Nederland in 2008. Bij vrouwen
de totale sterfte is groter bij mannen (34%) dan bij
is het doodsoorzaak nummer 1 en bij mannen is het
vrouwen (27%). De bijdrage van sterfte aan overige
doodsoorzaak nummer 2.
doodsoorzaken in de totale sterfte is groter bij vrouwen (29%) dan bij mannen (21%).
Figuur 1 Doodsoorzaken in Nederland in 2008 naar geslacht. Absolute aantallen en percentages.
Mannen
Vrouwen
13,870; 21% 20.444; 29%
21.800; 31%
19.068; 29%
3.012; 5%
2.403; 3%
7.055; 11%
6.734; 10% 18.853; 27%
21.897; 34%
Hart- en vaatziekten
Ziekte van ademhalingsorganen
.DQNHU
Uitwendige oorzaken van letsel en vergiftiging Overige doodsoorzaken
Bron CBS.
Sterfte aan hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen
Sterfte naar leeftijd In de leeftijdklassen tot 74 jaar overlijden meer mannen dan vrouwen aan hart- en vaatziekten. In de
In Nederland zijn in 2008 meer vrouwen dan mannen
leeftijdklassen boven 85 jaar overlijden meer vrouwen
overleden aan de gevolgen van hart- en vaatziekten.
(figuur 3). Van alle vrouwen sterft 72% boven de 80 jaar.
Het ging om 21.800 vrouwen en 19.068 mannen. Dat
Bij mannen is dit 45%.
zijn gemiddeld 60 vrouwen en 52 mannen per dag. Voor zowel vrouwen als mannen wordt het grootste
Figuur 3
aandeel van de sterfte binnen de groep hart- en
Aantal sterfgevallen aan hart- en vaatziekten (totaal) naar leeftijd
vaatziekten veroorzaakt door beroertes en ischemische
en geslacht in Nederland in 2008. Vrouwen
hartziekten (waaronder het acute hartinfarct). Samen 49% van de sterfte binnen hart- en vaatziekten bij vrouwen. Bij mannen is dit 53%. Vrouwen overlijden vaker aan een beroerte en hartfalen. Mannen overlijden vaker aan een acuut hartinfarct (figuur 2). De gemiddelde leeftijd van overlijden vanwege hart- en vaatziekten was 83 jaar voor vrouwen en 76 jaar voor mannen. Patiënten die
Aantal sterfgevallen
zijn deze twee ziektebeelden verantwoordelijk voor
Mannen 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000
overlijden aan een beroerte zijn gemiddeld ouder (vrouwen 83 jaar, mannen 77 jaar) dan patiënten die
0 0-44
45-54
overlijden aan een acuut hartinfarct (vrouwen 81 jaar, mannen 73 jaar).
55-64
65-74
75-84
85-94
95+
Leeftijdsklasse in jaren
Bron CBS.
Figuur 2
Voor de verschillende hart- en vaatziekten is een
Aantal sterfgevallen aan verschillende vormen van hart- en
duidelijke stijging van het aantal sterfgevallen
vaatziekten naar geslacht in Nederland in 2008. Vrouwen
Aantal sterfgevallen
Mannen 27.000 24.000
21.800
21.000
19.068
zichtbaar met het toenemen van de leeftijd (tabel 1). Deze stijging is zichtbaar bij mannen tot de leeftijd van 84 jaar en bij vrouwen tot de leeftijd van 89 jaar. De bijdrage van de verschillende hart- en vaatziekten
18.000
aan de totale sterfte aan hart- en vaatziekten verschilt
15.000
per leeftijdsklasse. Tot 79 jaar is in elke leeftijdscategorie het percentage
12.000 8.838 8.733
9.000
vrouwen dat overlijdt aan een acuut hartinfarct
5.653
6.000
4.358 3.434
3.615
lager dan bij mannen (tabel 1). Van alle aan acuut
3.875 2.362
3.000
hartinfarct overleden vrouwen sterft 63% boven
0 Acuut hartinfarct
Bron CBS.
Beroertes (CVA)
Hartfalen
Rest hart- en vaatziekten
Hart- en vaatziekten totaal
de 80 jaar aan een acuut hartinfarct. Bij mannen is dit 35%. Het percentage vrouwen dat overlijdt aan een beroerte is lager dan bij mannen in elke leeftijdscategorie tot 79 jaar (tabel 1). Van alle aan een beroerte overleden vrouwen sterft 75% boven de 80 jaar aan een beroerte. Bij mannen is dit 48%.
2
Tabel 1 Aantal sterfgevallen aan hart- en vaatziekten (HVZ), acuut hartinfarct (AMI) en beroerte (CVA) naar leeftijd en geslacht in Nederland in 2008.
Vrouwen Mannen Leeftijd (in jaren)
HVZ
%
AMI
%
CVA
%
HVZ
%
AMI
%
CVA
%
0-44
252 1 44 1 45 1
407 2 114 3 49 1
45-49
169 1 37 1 58 1
354 2 140 3 35 1
50-54
227 1 50 1 71 1
557 3 192 4 70 2
55-59
319 1 85 2
83 1
824 4 267 6 135 4
60-64
545 3 120 3 124 2
1.275 7 402 9 187 5
65-69
732 3 161 5 154 3
1.560 8 437 10 281 8
70-74
1.317 6 285 8 321 6
2.235 12 566 13 412 11
75-79
2.571 12 488 14 696 12
3.324 17 677 16 697 19
80-84
4.406 20 718 21 1.151 20
3.724 20 759 17 722 20
85-89
5.625 26 772 22 1.503 27
3.086 16 543 12 677 19
90-94
3.980 18 481 14 1.049 19
1.348 7 219 5 261 7
95+
1.657 8 193 6 398 7
367 2 42 1 89 2
Totaal
21.800 100 3.434 100 5.653 100
19.068 100 4.358 100 3.615 100
Bron CBS.
Trends in sterfte aan hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen
over de tijd groter voor mannen dan voor vrouwen. Bij vrouwen ouder dan 85 jaar is de afname het minst (-35%) en bij vrouwen van 70 tot 74 jaar het meest
Sinds 1972 daalt de sterfte aan hart- en vaatziekten.
(-66%) (figuur 4a). Bij mannen ouder dan 85 jaar is de
Nemen we de cijfers vanaf 1980 tot 2008 dan zien
afname het minst (-37%) en bij mannen van 60 tot 64
we die daling in alle leeftijdsklassen en bij zowel
jaar het meest (-72%) (figuur 4b).
vrouwen als mannen. Maar deze afname in sterfte is Figuur 4a
Figuur 4b
Aantal sterfgevallen per 100.000 aan hart- en vaatziekten in de
Aantal sterfgevallen per 100.000 aan hart- en vaatziekten in de
periode 1980-2008, naar leeftijd.
periode 1980-2008, naar leeftijd.
Vrouwen
Mannen 85+85+ 80-84 80-84 75-79 75-79 70-74 70-74 65-69 65-69 60-64 60-64 55-59 55-59 50-54 50-54 45-49 45-49 <45<45
10.000 10.000 8.000 8.000 6.000 6.000
85+85+ 80-84 80-84 75-79 75-79 70-74 70-74 65-69 65-69 60-64 60-64 55-59 55-59 50-54 50-54 45-49 45-49 <45<45
10.000 10.000 8.000 8.000 6.000 6.000
4.000 4.000
4.000 4.000
2.000 2.000
2.000 2.000
0 0 1980 1980 1985 1985 1990 1990 1995 1995 2000 2000 2005 2005 2008 2008
0 0 1980 1980 1985 1985 1990 1990 1995 1995 2000 2000 2005 2005 2008 2008
Jaar Jaar
Jaar Jaar
Bron CBS.
3
12.000 12.000
Aantal doden/100.000 Aantal doden/100.000
Aantal doden/100.000 Aantal doden/100.000
12.000 12.000
Figuur 5 toont de absolute aantallen sterfgevallen aan
Figuur 5
hart- en vaatziekten, acuut hartinfarct en beroertes
Aantal sterfgevallen aan hart- en vaatziekten (HVZ), beroerte (CVA) en
in de periode 1980-2008. Ondanks de vergrijzing is
acuut hartinfarct (AMI) in de periode 1980-2008, naar geslacht.
Aantal sterfgevallen
er daling in hart- en vaatziekten. Als we de cijfers per 100.000 weergeven dan is bij vrouwen het sterftecijfer voor hart- en vaatziekten (tabel 2) met 22% gedaald. Bij mannen is dit 41%. Na correctie voor leeftijdsopbouw van de bevolking (jaar van standaardisatie is 2008) wordt de daling nog sterker,
35.000
HVZ vrouwen HVZ mannen AMI mannen AMI vrouwen CVA vrouwen CVA mannen
30.000 25.000 20.000 15.000
met name bij vrouwen. Hierdoor wordt het verschil
10.000
tussen vrouwen en mannen kleiner. Bij vrouwen is de sterfte met 48% gedaald (van 514 per 100.000 in 1980
5.000
naar 262 per 100.000 in 2008). Bij mannen is dit 58 %
0
(van 562 per 100.000 in 1980 naar 234 per 100.000 in 2008).
Jaartal
Bron CBS.
Tabel 2 Absolute aantal sterfgevallen (per 100.000) aan hart- en vaatziekten, acuut hartinfarct en beroertes in de periode 1980-2008.
Jaartal
Hart- en vaatziekten
Acuut hartinfarct
vrouwen mannen
vrouwen mannen
Beroertes
vrouwen mannen
1980
24.112 (338)
27.742 (395)
7.718 (108)
12.634 (180)
6.737 (95)
5.303 (75)
1985
26.300 (359)
28.744 (401)
8.082 (110)
12.486 (174)
6.866 (94)
4.893 (68)
1990
26.087 (354)
26.271 (354)
7.300 (97)
10.002 (135)
7.461 (99)
4.931 (67)
1995
26.945 (344)
25.783 (337)
6.800 (87)
8.888 (116)
7.628 (97)
4.781 (62)
2000
25.999 (304)
23.953 (304)
5.668 (70)
7.291 (93)
7.545 (94)
4.730 (60)
2008
21.800 (262)
19.068 (234)
3.434 (41)
4.358 (54)
5.653 (68)
3.615 (44)
Bron CBS.
Figuur 6
bevolking gecorrigeerde sterftecijfers voor acuut
Trend in gestandaardiseerd sterftecijfer voor hart- en vaatziekten
hartinfarct en beroertes vertonen eveneens een
(HVZ), waaronder acuut hartinfarct (AMI) en beroerte (CVA) (per
daling in de tachtiger en negentiger jaren (voor
100.000 van de gemiddelde bevolking), in Nederland, naar geslacht.
gestandaardiseerde gegevens, zie figuur 6). Bij het
Jaar van standaardisatie is 2008.
acuut hartinfarct voor vrouwen is het gecorrigeerde sterftecijfer 73% gedaald (van 154 per 100.000 in 1980 naar 41 per 100.000 in 2008). Bij mannen is dit 79% (van 254 per 100.000 in 1980 naar 54 per 100.000 in 2008). Bij de beroertes zijn de voor verandering in leeftijdsopbouw van de bevolking gecorrigeerde sterftecijfers voor vrouwen gedaald met 53% (van 144 per 100.00 in 1980 naar 68 per 100.000 in 2008). Bij mannen is dit 59% (van 108 per 100.000 in 1980 naar 44 per 100.000 in 2008). Sinds 1990 sterven er meer vrouwen aan een beroerte dan aan een acuut hartinfarct.
4
Aantal sterfgevallen/100.000
De voor verandering in leeftijdsopbouw van de
600
HVZ mannen HVZ vrouwen AMI mannen
500
AMI vrouwen CVA vrouwen
400
CVA mannen
300
200
100
0 1980
1984
1988
1992
Jaartal
Bron CBS.
1996
2000
2004
2008
(Trends in) sterfte in het ziekenhuis aan hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen
2008). Het voor leeftijdsopbouw gecorrigeerde aantal sterfgevallen tijdens ziekenhuisopname als gevolg van een beroerte nam voor zowel vrouwen (van 47 per 100.000 in 1980 naar 27 per 100.000 in 2008)
Meer vrouwen overlijden tijdens een
als mannen (van 49 per 100.000 in 1980 naar 24 per
ziekenhuisopname dan mannen. Bij 4% (vrouwen
100.000 in 2008) af.
5%, mannen 4%) van alle ziekenhuisopnamen
Het voor leeftijdsopbouw gecorrigeerde aantal
vanwege hart- en vaatziekten in 2008 overleed de
sterfgevallen tijdens ziekenhuisopname als gevolg
patiënt tijdens opname. Dit komt overeen met
van een acuut hartinfarct nam sterk af met 78%
14.710 patiënten (tabel 3). De gemiddelde leeftijd
bij vrouwen (van 36 per 100.000 in 1980 naar 8 per
van overlijden was 78 jaar bij vrouwen en 74 jaar
100.000 in 2008). Bij mannen was dit 82% (van 61 per
bij mannen. Bij opname vanwege een hartinfarct
100.000 in 1980 naar 11 per 100.000 in 2008).
overleden 8% van de vrouwen en 6% van de mannen
Ziekenhuisopnamen wegens hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen
tijdens opname. De gemiddelde leeftijd van overlijden was 71 jaar bij vrouwen en 64 jaar bij mannen. Bij opname vanwege een beroerte overleden 12% van de vrouwen en 10% van de mannen tijdens
In 2008 vonden er 345.830 ziekenhuisopnamen plaats
opname. De gemiddelde leeftijd van overlijden was
wegens hart- en vaatziekten, waarvan 148.163 (43%)
78 jaar bij vrouwen en 74 jaar bij mannen. Het aantal
opnamen voor vrouwen en 197.667 (57%) voor mannen.
patiënten dat overlijdt tijdens opname vanwege een
Dagopnamen zijn niet meegenomen in de tellingen:
hartinfarct of een beroerte is hoger onder vrouwen
het betreft klinische opnamen. In tabel 4 is het aantal
dan onder mannen. Voor een deel is dit te verklaren
ziekenhuisopnamen per ziektecategorie binnen hart-
door de hogere gemiddelde leeftijd van vrouwen bij
en vaatziekten in 2008 weergegeven. Een groot deel
opname.
van het totale aantal ziekenhuisopnamen binnen harten vaatziekten wordt veroorzaakt door de ischemische
Het voor leeftijdsopbouw gecorrigeerde aantal
hartziekten en beroerte (figuur 7). Samen zijn deze
sterfgevallen tijdens ziekenhuisopname als gevolg
twee ziektebeelden verantwoordelijk voor 36% van het
van hart- en vaatziekten bleef nagenoeg gelijk voor
totale aantal ziekenhuisopnamen vanwege hart- en
mannen (van 234 per 100.000 in 1980 naar 237 per
vaatziekten. Daarnaast hebben de overige hartziekten
100.000 in 2008), maar nam bij vrouwen toe met 14%
een groot aandeel in de ziekenhuisopname vanwege
(van 196 per 100.000 in 1980 naar 224 per 100.000 in
hart- en vaatziekten (27%). Hartfalen is een belangrijke
Tabel 3 Absoluut aantal overledenen in het ziekenhuis vanwege acuut hartinfarct en beroerte in de periode 1980-2008.
Jaartal Hart- en vaatziekten
vrouwen mannen
Acuut hartinfarct
vrouwen mannen
Beroertes
vrouwen mannen
1980 9.994 7.791
3.048
1.940
2.460 2.460
1985 10.669 8.833
3.074
2.260
2.445 2.654
1990 10.346 8.938
2.357
1.966
2.482 2.672
1995 10.208 9.012
2.080
1.638
2.538 2.874
2000 9.587 8.507
1.671
1.327
2.588 2.915
2005 8.211 7.516
1.170
937
2.078 2.422
2008 7.574 7.136
926
665
1.913 2.258
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
5
ziekte binnen deze categorie en is verantwoordelijk
Figuur 7
voor 8% van de ziekenhuisopnamen voor hart- en
Aantal ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten naar
vaatziekten.
geslacht in Nederland in 2008.
Vrouwen
absoluut als relatief gezien minder opnamen plaats
Mannen Aantal ziekenhuisopnamen
Er vinden bij vrouwen vergeleken met mannen zowel vanwege een acuut hartinfarct en overige ziekten van het vaatstelsel. Bij vrouwen vinden absoluut minder maar relatief meer opnamen plaats vanwege een beroerte (tabel 4). De gemiddelde leeftijd bij opname vanwege hart- en vaatziekten was in 2008 68 jaar voor vrouwen en 64
240.000 197.667
200.000 160.000
148.163 137.180
120.000 80.000 57.231
40.000
jaar voor mannen. Patiënten die worden opgenomen
7.894
16.249
18.624 19.293
13.945 13.876
0
met een beroerte zijn gemiddeld ouder (vrouwen 72
Acuut hartinfarct
jaar, mannen 69 jaar) dan patiënten die zijn opgenomen met een acuut hartinfarct (vrouwen 71 jaar,
Beroertes (CVA)
Hartfalen
Rest hart- en vaatziekten
Hart- en vaatziekten totaal
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
mannen 64 jaar).
Tabel 4 Aantal ziekenhuisopnamen per ziektecategorie binnen de hart- en vaatziekten in Nederland in 2008.
Ontslagdiagnose
Ischemische hartziekten
Vrouwen %
28.753
19
Mannen %
58.136
29
waarvan acuut hartinfarct
7.894
5
16.249
8
Cerebrovasculaire aandoeningen
18.624
13
19.293
10
Aangeboren hartafwijkingen
1.177
1
1.303
1
Reumatische hartziekten en klepgebreken
3.653
2
4.462
2
Infectieuze hartziekten
721
1
1.682
1
42.302
29
50.143
25
waarvan hartfalen
13.945
9
13.876
7
waarvan boezemfibrilleren
13.939
9
18.476
9
Overige hartziekten
Arterieel vaatlijden
5.754
4
11 601
6
waarvan geruptureerd AAA
176
1
728
1
waarvan niet geruptureerd AAA
558
1
3.074
2
1.015
1
1.716
1
waarvan claudicatio intermittens Atherosclerose en /of hypertensie
4.740
3
5.764
3
Veneus vaatlijden
4.310
3
3.241
2
38.129
26
42.042
21
Overige ziekten van het vaatstelsel en de lymfewegen
Totaal
148.163 100*
* Vanwege het afronden van getallen telt het totaal niet op tot 100%
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
6
197.667
100
Ziekenhuisopnamen naar leeftijd
Bij opnamen vanwege een acuut hartinfarct is dit in
In alle leeftijdsklassen, met uitzondering van personen
de leeftijdscategorie 55 tot en met 64 jaar.
ouder dan 85 jaar, vinden minder opnamen plaats voor
Het percentage ziekenhuisopnamen voor hart- en
vrouwen dan voor mannen (figuur 8).
vaatziekten is gelijk voor mannen en vrouwen jonger dan 45 jaar, maar absoluut zijn er meer opnamen voor
Figuur 8
mannen. Zowel het absolute aantal als het percentage
Aantal ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten naar leeftijd
ziekenhuisopnamen voor hart- en vaatziekten is
en geslacht in Nederland in 2008.
hoger voor mannen in de leeftijdscategorie van 45 Vrouwen
Aantal ziekenhuisopnamen
Mannen
tot en met 75 jaar. Het percentage opnamen voor hart- en vaatziekten is hoger bij vrouwen ouder dan 75 jaar dan bij mannen van dezelfde leeftijd en vanaf
60.000
80 jaar is het absolute aantal opnamen ook hoger bij
50.000
vrouwen. Van alle voor hart- en vaatziekten opgenomen
40.000
vrouwen is 26% boven de 80 jaar. Bij mannen is dit 30.000
14%. Van alle voor acuut hartinfarct opgenomen vrouwen is 32% boven de 80 jaar. Bij mannen is dit
20.000
21%. Van alle voor beroerte opgenomen vrouwen is 37% boven de 80 jaar. Bij mannen is dit 23% (tabel 5).
10.000 0 0-44
45-54
55-64
65-74
75-84
85-94
95+
Leeftijdsklasse in jaren Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
Bij vrouwen vinden de meeste ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten plaats wanneer ze tussen 60 en 80 jaar oud zijn. De meeste opnamen vanwege een beroerte en acuut hartinfarct vinden plaats bij vrouwen in de leeftijdscategorie van 60 tot 85 jaar. Bij mannen vinden de meeste ziekenhuisopnamen plaats vanwege hart- en vaatziekten wanneer ze tussen 60 en 64 jaar of tussen 70 en 74 jaar zijn. De meeste opnamen vanwege een beroerte vinden plaats bij mannen in de leeftijdscategorie van 60 tot 85 jaar.
Trends in het aantal ziekenhuisopnamen zijn lastig te duiden omdat veel factoren hierin een rol kunnen spelen. Zo is er bij veel ziekten de tendens om waar het kan een ziekenhuisopname te vermijden en patiënten poliklinisch te helpen, ingrepen in dagbehandeling te verrichten of thuis meer zorg aan te bieden waardoor een opname niet langer meer nodig is. Dit betekent dat een daling in ziekenhuisopnamen niet direct betekent dat een ziekte minder vaak voorkomt in de bevolking. Ook kan het inzicht in een ziektebeeld in de tijd veranderen. Een voorbeeld hiervan is de diagnose “acuut coronair syndroom” dat nu bij meer patiënten wordt gesteld omdat studies hebben laten zien dat patiënten met alleen een verhoogd hartenzymgehalte in het bloed ook een slechtere prognose hebben. Uiteraard heeft dit ook een invloed op de ziekenhuissterfte.
7
Tabel 5 Aantal ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten (HVZ), acuut hartinfarct (AMI) en beroerte (CVA) naar leeftijd en geslacht in Nederland in 2008.
Vrouwen Mannen Leeftijd (in jaren)
0-44
HVZ
14.464
%
AMI
10 321
%
CVA
%
HVZ
4 1.134 6
%
AMI
19.152 10 1.202
%
CVA
%
7 1.000
5
45-49
7.116 5 339 4 818 4
11.153 6 1.227 7 708 3
50-54
8.667
6 459
6
15.720
55-59
10.344
7 515
7 1.044 6
21.341 11 2.107 13 1.614
8
60-64
13.899
9 753 10 1.399 8
26.773 14 2.324 14 2.278
12
65-69
15.545
10 823 10 1.568 8
25.240 13 1.975 12 2.425
13
70-74
18.255
12 978 12 2.045 11
26.412 13 1.816 11 2.887
15
75-79
20.786
14 1.199 15 2.875 15
24.998 12 1.643 10 3.195
17
80-84
19.654
13 1.227 16 3.145 17
16.600
13
85-89
13.642 9 907 11 2.572 14
8.141 4 697 4 1270 7
90-94
4.803 3 320 4 956 5
1.851 1 158 1 325 2
95+
Totaal
866 5
988 1 53 1 202 1
148.163
100 7.894 100 18.624 100
8 1.820 11 1.048
8 1.255
5
8 2.483
286 1 25 8 60 1
197.667 100 16.249 100 19.293
100
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
Trends in ziekenhuisopnamen bij vrouwen en mannen
Het aantal opnamen per 100.000 inwoners is hoger naarmate de leeftijd toeneemt behalve bij mannen ouder dan 85 jaar. Daarnaast is de stijging van het
Vanaf 1980 zien we een toename in het aantal
aantal opnamen over de periode 1980-2008 hoger
ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten
naarmate de leeftijd toeneemt. Bij mannen jonger
bij zowel vrouwen als mannen, met uitzondering
dan 45 jaar neemt het aantal opnamen toe met 12%.
van mannen van 45 tot 60 jaar, waar een lichte daling
Bij mannen ouder dan 85 jaar is dit 118% (figuur 9b).
waarneembaar is. Tot 75 jaar is de toename van het aantal opnamen in de periode 1980-2008 hoger bij vrouwen. Boven 75 jaar is dit lager. Het aantal opnamen per 100.000 inwoners is hoger naarmate de leeftijd toeneemt. Uitzondering hierop is dat tot 2000 het aantal opnamen tussen 80 en 84 jaar hoger was dan bij vrouwen ouder dan 85 jaar. De stijging in aantal opnamen over de periode 1980-2008 is hoger naarmate de leeftijd toeneemt. Bij vrouwen jonger dan 45 jaar neemt het aantal opnamen toe met 7%. Bij vrouwen ouder dan 85 jaar is de toename 93% en neemt de toename sterk toe na het jaar 2000 (figuur 9a).
8
Aantal ziekenhuisopnamen (per 100.000 inwoners) vanwege
Aantal ziekenhuisopnamen (per 100.000 inwoners) vanwege hart-
hart- en vaatziekten in de periode 1980-2008, naar leeftijd.
en vaatziekten in de periode 1980-2008, naar leeftijd.
Vrouwen
Mannen
16.000 16.000
85+ 85+
.
80-84 80-84 14.000 14.000
75-79 75-79 70-74 70-74
12.000 12.000
65-69 65-69 60-64 60-64
10.000 10.000
55-59 55-59 50-54 50-54
8.000 8.000
Aantal Aantal opnamen/100.000 opnamen/100.000
Figuur 9b
Aantal Aantal opnamen/100.000 opnamen/100.000
Figuur 9a
14.000 14.000 12.000 12.000 10.000 10.000
<45 <45
6.000 6.000
4.000 4.000
4.000 4.000
2.000 2.000
2.000 2.000
00 1980 1980
85+ 85+ 80-84 80-84 75-79 75-79 70-74 70-74 65-69 65-69 60-64 60-64 55-59 55-59 50-54 50-54 45-49 45-49 <45 <45
8.000 8.000
45-49 45-49
6.000 6.000
16.000 16.000
00 1985 1985
1990 1990
1995 1995
2000 2000
2005 2005
2008 2008
1980 1980
1985 1985
1990 1990
Jaar Jaar
1995 1995
2000 2000
2005 2005
2008 2008
Jaar Jaar
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
Figuur 10
ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten,
Absolute aantallen ziekenhuisopnamen vanwege hart- en
acuut hartinfarct en beroertes weer in de periode
vaatziekten, uitgesplitst naar acuut hartinfarct en beroertes (CVA) in
1980-2008. In de periode 1980-2008 is bij vrouwen het
de periode 1980-2008.
opnamecijfer voor hart- en vaatziekten toegenomen met 71%. Bij mannen was dit 61%. Het opnamecijfer voor beroerte was toegenomen met 47% bij vrouwen en met 41% bij mannen. In tegenstelling tot hart- en vaatziekten en beroerte is het opnamecijfer voor acuut hartinfarct afgenomen. Bij vrouwen met 33% en bij mannen met 52%. Het absolute aantal opnamen
Aantal ziekenhuisopnamen
Figuur 10 geeft de absolute aantallen
250.000
200.000
150.000
100.000
vanwege hart- en vaatziekten en acuut hartinfarct blijft aanzienlijk hoger voor mannen (tabel 6).
50.000
0 1980
1984
1988
1992
1996
2000
2004
Jaartal HVZ vrouwen HVZ mannen AMI mannen AMI vrouwen CVA vrouwen CVA mannen
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
9
2008
Tabel 6 Absolute aantallen ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten, uitgesplitst naar acuut hartinfarct en beroertes in de periode 1980-2008.
Jaartal
Hart- en vaatziekten
vrouwen mannen
Acuut hartinfarct
vrouwen mannen
Beroertes
vrouwen mannen
1980
74.330 (1.043)
106.081 (1.511)
7.880 (141)
19.597 (388)
10.822 (152)
11.895 (169)
1985
89.778 (1.226)
130.180 (1.816)
9.492 (152)
21.669 (404)
12.770 (174)
13.854 (193)
1990
99.407 (1.314)
139.820 (1.892)
9.288 (142)
20.038 (348)
13.030 (172)
13.180 (178)
1995
118.618 (1.518)
161.542 (2.113)
9.255 (133)
19.478 (310)
14.624 (187)
15.321 (200)
2000
110.551 (1.374)
151.570 (1.924)
8.339 (112)
17.525 (253)
14.422 (179)
15.009 (191)
2005
134.394 (1.629)
180.682 (2.238)
7.766 (98)
16.034 (210)
18.114 (220)
18.670 (231)
2008
148.163 (1.783)
197.667 (2.430)
7.894 (95)
16.249 (200)
18.624 (224)
19.293 (237)
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
Figuur 11
bevolking gecorrigeerde opnamecijfers zijn meer
Trend in gestandaardiseerd ziekenhuisopnamecijfer voor hart- en
toegenomen bij vrouwen dan bij mannen (figuur 11).
vaatziekten (HVZ), acuut hartinfarct (AMI) en beroertes (CVA) (per
Het aantal opnamen voor hart- en vaatziekten steeg
100.000 van de gemiddelde bevolking), in Nederland. Jaar van
voor vrouwen met 37% (van 1.299 per 100.000 in 1980
standaardisatie is 2008.
naar 1.783 per 100.000 in 2008) en voor mannen met 20% (van 2.019 per 100.000 in 1980 naar 2.430 per 100.000 in 2008). Het aantal opnamen voor acuut hartinfarct daalde voor vrouwen met 33% (van 141 per 100.00 in 1980 naar 95 per 100.000 in 2008) en voor mannen met 48% (van 388 per 100.000 in 1980 naar 200 per 100.000 in 2008). Het aantal opnamen voor beroerte steeg voor vrouwen met 14% (van 196 per 100.000 in 1980 naar 224 per 100.000 in 2008) en bleef voor mannen nagenoeg gelijk (van 234 per 100.000 in 1980 naar 237 per 100.000 in 2008).
Aantal ziekenhuisopnamen/100.000
De voor verandering in leeftijdsopbouw van de
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0 1980
1984
1988
1992
1996
2000
2004
Jaartal HVZ vrouwen HVZ mannen AMI mannen AMI vrouwen CVA vrouwen CVA mannen
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
10
2008
Figuur 12
patiënten worden opgenomen vanwege hart- en
Gemiddeld aantal opnamedagen voor hart- en vaatziekten (HVZ),
vaatziekten, waaronder acuut hartinfarct en beroerte
acuut hartinfarct (AMI) en beroertes (CVA) in de periode 1980-2008 in
afgenomen (figuur 12). Voor hart- en vaatziekten is
Nederland.
de ligduur bij mannen afgenomen met 65% (van 16 dagen in 1980 naar 6 dagen in 2008) en bij vrouwen met 68% (van 19 dagen in 1980 naar 6 dagen in 2008). Patiënten die zijn opgenomen vanwege een beroerte hebben gemiddeld de langste opnameduur (vrouwen 11 dagen en mannen 10 dagen) terwijl patiënten die zijn opgenomen vanwege acuut hartinfarct, gemiddeld de kortste opnameduur hebben (vrouwen en mannen 6
Gemiddeld aantal opnamedagen
In de periode 1980-2008 is het aantal dagen dat
35 30
25
20
15
10
dagen). Echter, de sterke afname voor ligduur vanwege een beroerte is opvallend (vrouwen: van 32 dagen in
5
1980 naar 11 dagen in 2008, mannen: van 25 dagen in 0 1980
1980 naar 10 dagen in 2008). Mogelijke verklaringen
1984
hiervoor zijn een snellere diagnostiek, zorg en
1992
1996
2000
2004
2008
Jaartal
behandeling in het ziekenhuis in de acute fase van een
HVZ vrouwen HVZ mannen
beroerte en een sterk verbeterde doorstroming naar
AMI mannen
verpleeghuizen, verzorgingshuizen en de thuiszorg
AMI vrouwen CVA vrouwen
voor nazorg en revalidatie. Vrouwen zijn gemiddeld langer opgenomen in het
1988
CVA mannen
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
ziekenhuis vanwege hart- en vaatziekten dan mannen.
Levensverwachting bij vrouwen en mannen
Figuur 13a Het aantal jaren dat vrouwen en mannen van een bepaalde leeftijd (nog) zullen leven.
In Nederland hebben vrouwen op elke leeftijd een
Vrouwen Mannen
bij de geboorte. De levensverwachting bedraagt bij geboorte 81 jaar voor vrouwen en 75 jaar voor mannen. Echter, vrouwen hebben gedurende hun leven meer jaren te kampen met chronische ziektes en lichamelijke beperking (figuur 13b en 13c) dan mannen. Vrouwen hebben bij geboorte een
Levensverwachting (in jaren)
betere levensverwachting dan mannen (figuur 13a)
90 80 70 60 50 40
levensverwachting zonder chronische ziektes van 42
30
jaar. Bij mannen is dit 48 jaar. Vrouwen hebben bij
20
geboorte een levensverwachting zonder lichamelijke
10
beperkingen van 62 jaar. Bij mannen is dit 63 jaar.
0
Wellicht dat de ernst van de aandoening en de leeftijd
0
Bron CBS.
aan een aandoening terwijl vrouwen de aandoening beperkingen aan overhouden of als chronisch patiënt door het leven gaan).
11
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Vrouwen Mannen
UZDFKWLQJ]RQGHUFKURQLVFKH]LHNWHV LQMDUHQ
overleven (met als gevolg dat ze daar lichamelijke
5
Leeftijd (in jaren)
waarop de aandoening optreedt tussen mannen en vrouwen verschilt, waardoor mannen vaker overlijden
1
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
60 50 40 30 20 10
/HYHQVYHUZDFKWLQJ]RQGHUFKURQLVFKH]LHNWHV
Levensverwachting
70
70 60 50 40 30 20 10
Figuur 13b
Figuur 13c
Het aantal en30 mannen een55 bepaalde leeftijd 0 jaren 1 5dat 10vrouwen 15 20 25 35 40 van 45 50 60 65 70 75 80
0 1dat 5 een 10 persoon 15 20 25van 30een 35 bepaalde 40 45 50 leeftijd 55 60 65 70 zal 75 80 Het aantal jaren (nog) Leeftijd (in jaren) leven zonder lichamelijke beperking.
0
Levensverwachting zonder lichamelijke beperking (in jaren)
Vrouwen Mannen
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0
1
5
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Leeftijd (in jaren) Vrouwen
Bron CBS.
12
Vrouwen Mannen
Mannen
Levensverwachting zonder lichamelijke beperking (in jaren)
/HYHQVYHUZDFKWLQJ]RQGHUFKURQLVFKH]LHNWHV LQMDUHQ
Leeftijd (in jaren) (nog) zullen leven zonder chronische ziektes.
0
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0
1
5
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Leeftijd (in jaren)
Bron CBS.
90
Definitie niet chronisch ziek 80
Definitie niet lichamelijk beperkt
70
Mensen worden als niet chronisch ziek beschouwd 60
Mensen die op alle onderstaande vragen het
wanneer zij geen van onderstaande ziektes zeggen te
antwoord ‘ja, zonder moeite’ of ‘ja, met enige moeite’
hebben of te hebben gehad in de afgelopen 12 maanden.
geven, worden gezien als niet lichamelijk beperkt:
De volgende (groepen van) chronische ziektes worden
Kunt u een gesprek volgen in een groep van 3 of meer
gebruikt voor de berekening van levensverwachting
personen (zo nodig met hoorapparaat), Kunt u met
zonder chronische ziektes: hartaandoening en/
één andere persoon een gesprek voeren (zo nodig
of hartinfarct (12 jaar en ouder), astma, chronische
met hoorapparaat), Zijn uw ogen goed genoeg om de
bronchitis, kanker, 0 1 5 longemfyseem 10 15 20 25 30 of 35 CARA, 40 45 50 55 60 beroerte 65 70 75 80
kleine letters in de krant te kunnen lezen (zo nodig
50 40 30 20 10 0
Leeftijd (in jaren)
(12 jaar en ouder), suikerziekte, ernstige of hardnekkige
met bril of contactlenzen), Kunt u op een afstand van
darmstoornissen, chronische gewrichtsontsteking
4 meter het gezicht van iemand herkenen (zo nodig
(ontstekingsreuma, chronische reuma, reumatoïde
met bril of contactlenzen), Kunt u een voorwerp van
artritis), ernstige of hardnekkige aandoening van de
5 kilo, bijvoorbeeld een volle boodschappentas, 10
rug (inclusief hernia), gewrichtsslijtage van heupen of
meter dragen, Kunt u als u staat, bukken en iets van
knieën (12 jaar en ouder), hoge bloeddruk, migraine of
de grond oppakken, Kunt u 400 meter aan een stuk
regelmatig ernstige hoofdpijn.
lopen zonder stil te staan (zo nodig met stok)?
Samenvatting factsheet Hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen
Sterfte
Sterfte in het ziekenhuis
l In 2008 zijn meer vrouwen dan mannen overleden
l M eer vrouwen overlijden tijdens een ziekenhuis-
aan de gevolgen van hart- en vaatziekten.
l
opname voor hart- en vaatziekten in vergelijking
I n totaal overleden 21.800 vrouwen en 19.068
met mannen.
mannen.
l
l
l
D e gemiddelde leeftijd van overlijden was 83
overlijden tijdens een ziekenhuisopname voor
jaar voor vrouwen en 76 jaar voor mannen.
hart- en vaatziekten in 2008.
Van alle vrouwen sterft 72% boven de 80 jaar.
* De gemiddelde leeftijd van overlijden was
Bij mannen is dit 45%.
78 jaar bij vrouwen en 74 jaar bij mannen.
l Vrouwen overlijden vaker aan een beroerte en
l
een acuut hartinfarct in 2008.
acuut hartinfarct. l
Van alle voor acuut hartinfarct opgenomen
* De gemiddelde leeftijd van overlijden was 71
vrouwen sterft 63% boven de 80 jaar aan een
jaar bij vrouwen en 64 jaar bij mannen.
acuut hartinfarct. Bij mannen is dit 35%.
l
l
overlijden tijdens een ziekenhuisopname voor
sterft 75% boven de 80 jaar aan een beroerte.
beroerte in 2008.
* De gemiddelde leeftijd van overlijden was
l De daling in sterfte aan hart- en vaatziekten over
78 jaar bij vrouwen en 74 jaar bij mannen.
de periode 1980-2008 is groter voor mannen.
l De sterfte tijdens opname in het ziekenhuis is de
e voor verandering in leeftijdsopbouw l D
l
12% van de vrouwen en 10% van de mannen
Van alle voor beroerte opgenomen vrouwen Bij mannen is dit 48%.
8% van de vrouwen en 6% van de mannen overlijden tijdens een ziekenhuisopname voor
hartfalen, terwijl mannen vaker overlijden aan een
5% van de vrouwen en 4% van de mannen
afgelopen jaren gehalveerd bij zowel vrouwen
gecorrigeerde sterftecijfers voor hart- en
als mannen (bij vrouwen van 10% in 1980 naar 5%
vaatziekten zijn bij vrouwen met 48% en bij
in 2008 en bij mannen van 9% in 1980 naar 4% in
mannen met 58% gedaald.
2008).
D e voor verandering in leeftijdsopbouw gecorrigeerde sterftecijfers voor acuut
l
Aantal sterfgevallen aan verschillende vormen van hart- en
mannen met 79% gedaald.
vaatziekten naar geslacht in Nederland in 2008.
D e voor verandering in leeftijdsopbouw gecorrigeerde sterftecijfers voor beroerte zijn bij vrouwen met 53% en bij mannen met 59% gedaald.
Vrouwen Mannen
Aantal sterfgevallen
hartinfarct zijn bij vrouwen met 73% en bij
27.000 24.000
21.800
21.000
19.068
18.000 15.000 12.000 8.838 8.733
9.000 5.653
6.000
4.358 3.434
3.615
3.875 2.362
3.000 0 Acuut hartinfarct
Bron CBS.
13
Beroertes (CVA)
Hartfalen
Rest hart- en vaatziekten
Hart- en vaatziekten totaal
Ziekenhuisopnamen
Levensverwachting
l Het aantal dagen dat patiënten zijn opgenomen
l I n Nederland hebben vrouwen op elke leeftijd een
voor hart- en vaatziekten is voor zowel mannen
betere levensverwachting dan mannen, maar ook
en vrouwen gedaald in de periode van 1980 tot
meer kans op chronische ziekten en lichamelijke
2008, maar over de gehele periode waren vrouwen
beperking.
langer opgenomen dan mannen.
l
l
l
l
De levensverwachting bedraagt bij geboorte
l
Vrouwen hebben bij geboorte een
I n 2008, is de ligduur voor hart- en vaatziekten
81 jaar voor vrouwen en 75 jaar voor mannen.
6 dagen bij zowel mannen als vrouwen.
I n 2008, is de ligduur voor een beroerte 11
levensverwachting zonder chronische ziektes
dagen bij vrouwen en 10 dagen bij mannen.
van 42 jaar. Bij mannen is dit 48 jaar.
In 2008, is de ligduur voor een acuut hart-
l
infarct 6 dagen bij zowel mannen als vrouwen.
Vrouwen hebben bij geboorte een levensverwachting zonder lichamelijke
l In 2008 vonden bij mannen meer opnamen
beperkingen van 62 jaar. Bij mannen is dit 63
plaats voor hart- en vaatziekten in vergelijking
jaar.
met vrouwen (alleen klinische opnamen, geen dagopnamen).
l
l
l
I n totaal vonden 148.163 opnamen bij
Aantal ziekenhuisopnamen vanwege hart- en vaatziekten naar
vrouwen en 197.667 bij mannen plaats.
geslacht in Nederland in 2008.
D e gemiddelde leeftijd bij opname was 68 jaar
Vrouwen
voor vrouwen en 64 jaar voor mannen.
Mannen
Van alle voor hart- en vaatziekten opgenomen vrouwen is 26% boven de 80 jaar. Bij mannen is dit 14%.
l Vrouwen worden vaker opgenomen voor een beroerte, terwijl mannen vaker worden opgenomen voor een acuut hartinfarct en overige ziekten van het vaatstelsel.
l
is dit 21%. l
Van alle voor beroerte opgenomen vrouwen is 37% boven de 80 jaar. Bij mannen is dit 23%.
l De toename van opnamen voor hart- en vaat-ziekten over de periode 1980-2008 is groter voor vrouwen.
l
D e voor verandering in leeftijdsopbouw gecorrigeerde opnamecijfers voor hart- en vaatziekten zijn bij vrouwen met 37% en bij mannen met 20% toegenomen.
l
D e voor verandering in leeftijdsopbouw gecorrigeerde opnamecijfers voor acuut hartinfarct zijn bij vrouwen met 33% en bij mannen met 47% toegenomen.
l
D e voor verandering in leeftijdsopbouw gecorrigeerde opnamecijfers voor beroert zijn bij vrouwen met 14% toegenomen en bleef voor mannen nagenoeg gelijk.
14
240.000 197.667
200.000 160.000
148.163 137.180
120.000 80.000 57.231
40.000
Van alle voor acuut hartinfarct opgenomen vrouwen is 32% boven de 80 jaar. Bij mannen
Aantal ziekenhuisopnamen
7.894
16.249
18.624 19.293
13.945 13.876
0 Acuut hartinfarct
Beroertes (CVA)
Hartfalen
Rest hart- en vaatziekten
Hart- en vaatziekten totaal
Bron Dutch Hospital Data, Landelijke Medische Registratie 2008.
Over deze cijfers Auteurs: I. Vaartjes1,2, I. van Dis2, ML. Bots1
1
Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en
Eerstelijnsgeneeskunde, Universitair Medisch Centrum, Utrecht. 2
Nederlandse Hartstichting, Den Haag
Contactpersoon: mw. ir. I. van Dis (
[email protected])
Met dank aan het CBS, DHD, en de leden van de Werkgroep Cijfers.
15
Campagne ‘We hebben je hart nodig’. Hart- en vaatziekten zijn niet alleen mannen ziekten. Er overlijden zelfs meer vrouwen dan mannen aan. Uit deze factsheet met cijfers van de doodsoorzakenstatistiek van het CBS is gebleken: bij vrouwen zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer 1! Tot op heden wordt onderzoek vooral gedaan bij mannen. Uit recente internationale onderzoeken weten we dat er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen op het gebied van hart- en vaatziekten. De kennis uit onderzoek bij mannen kan niet zomaar toegepast worden op vrouwen. En door gebrek aan juiste kennis over diagnoses en behandeling (over) lijden nog vele vrouwen onnodig. Daarom is meer onderzoek nodig naar hart- en vaatziekten bij vrouwen. De campagne ‘We hebben je hart nodig’ die de Hartstichting gedurende drie jaar voert, maakt zich hier hard voor. Zij wil het publiek bewust maken dat hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer 1 bij vrouwen zijn en vraagt het publiek om giften voor de financiering van onderzoek bij vrouwen. Hierdoor kunnen vrouwen in de toekomst dezelfde zorg krijgen als mannen. De campagne is onderdeel van een breder programma van de Hartstichting gericht op vrouwen en hart- en vaatziekten. Kijk voor meer informatie op www.wehebbenjehartnodig.nl Of www.hartstichting.nl onder programma Vrouwen.
16
