Cholesterol. Mmm, met heerlijke broccolirecepten. Vriend of vijand? Gina zei nee tegen de oncoloog. Soep tegen de griep. Een patiënt vertelt

Uitzicht

UITGAVE VAN MMV #3 2015 JAARGANG 42

GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER

10

Cholesterol

Vriend of vijand?

5 17 19

Een patiënt vertelt Gina zei ‘nee’ tegen de oncoloog

Soep tegen de griep

MMV in 2014 Jaarverslag en cijfers

, m m Meerlijke metcohlirecepten broc

Multi-Guard Advance 50+ Gezond en fit oud worden willen we allemaal. Op de basis van Multi-Guard is daarom de Multi-Guard 50+ Advance ontwikkeld. Naast vitaminen en mineralen bevat dit preparaat ook Luteïne, Kurkuma, Groene Thee- en Druivenpitextract (OPC). Het heeft een antioxidatieve werking1 en is goed voor het gezichtsvermogen2. 1. 2.

Vitamine C, Vitamine E, Selenium en Zink Vitamine A, Vitamine B2 en Zink

NIEUW

Multi-Guard ADR

Deze nieuwe multiformule van Lamberts is ontworpen met een focus op het energieniveau en de bijnieren. Door o.a. Magnesium en Vitamine B5 draagt het bij tot vermindering van vermoeidheid en moeheid en bevordert het de energiestofwisseling. Twee tabletten bevatten Vitamine D3 Vitamine C

Twee tabletten bevatten 10µg 100mg

Magnesium (als citraat + oxide)

300mg

Zink (als citraat)

15mg 150µg

Vitamine E (natuurlijke)

12mg

Jodium (als kaliumjodide)

Thiamine (Vitamine B1)

25mg

Mangaan (als sulphaat)

Riboflavine (Vitamine B2)

12mg

Niacine (Vitamine B3)

50mg

200µg 24mg

2mg

Pyridoxine (Vitamine B6)

25mg

Koper (as sulphaat) Selenium (als seleniet + L-selenomethionine) Chroom (als picolinaat)

Foliumzuur

400µg

Choline Bitartraat

Vitamine B12

50µg

Biotine

0.15mg

Pantotheenzuur (Vitamine B5)

150mg

Vitamine K

20µg

Calcium (als carbonaat)

80mg

IJzer (als fumeraat)

14mg

0.5mg

200µg

Inositol

24mg

PABA

24mg

Taurine

50mg

Rhodiola extract Koreaanse Ginseng (10:1)extract bevat 8mg ginsenosiden Co-Enzym Q10

125mg 40mg 30mg

www.hb08.nl

Belangrijkste kenmerken (per 2 tabletten): • 125mg Rhodiola extract • 30mg Co-Enzym Q10 • Koreaanse Ginseng • 150mg Vitamine B5 ( pantotheenzuur) • 300mg Magnesium

Multi-Guard ADR, 120 tabletten slechts € 34,95 voor twee maanden.

In dit nummer 4 Broccoli

Betaalbare superfood 5 Gina Beijen

Leerde weer luisteren naar haar lichaam 10 Cholesterol

Meer vriend dan vijand 14 Groentecongres

‘Focus gezondheidszorg moet naar voeding’ 15 Drukbezochte lezing Erik-Jan de Rijk

‘Artsen zijn kleine goden’ 19 Actueel

Jaarverslag en cijfers MMV 22 Ontgift je huis

E621 heeft alle schijn tegen

Rubrieken

09 In de media 13 Lijf & leden 16 Recepten 25 Column Gert Schuitemaker 27 Kruidentuin 28 Vraag & Antwoord

redactioneel IN MEMORIAM:

dr. Hans Houtsmuller Op de leeftijd van ruim 90 jaar is vrijdag 6 maart overleden de orthomoleculair arts dr. Hans Houtsmuller, internist in ruste. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden met de orthomoleculaire stroming in ons land. Voor vele kankerpatiënten is hij met zijn visie op kanker en het door hem ontwikkelde Houtsmullerdieet tot grote steun geweest. Met zijn werk heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de complementaire behandeling van kanker. Het grootste deel van zijn wetenschappelijke carrière werkte hij als diabetoloog in het Oogziekenhuis Rotterdam, dat deel uitmaakt van de Erasmus Universiteit in de Maasstad. Twaalf jaar - van 1974 tot 1986 - was hij lid van de Voedingsraad, publiceerde talrijke artikelen en een aantal boeken, waarvan het werk ‘Niet Toxische Tumortherapie, een aanvulling’, zijn latere carrière als orthomoleculair arts markeerde. Mede door zijn werk bij de Voedingsraad - en zijn persoonlijke interesse! - beschikte hij over een omvangrijke en brede kennis van voeding.

…verschillend in aanpak, eensgezind over de betekenis van voeding…

Legde Cornelis Moerman in zijn behandeling van kanker het accent hoofdzakelijk op gezonde voeding (‘daar zit alles in wat we nodig hebben’), aangevuld met vitaminen en mineralen bij duidelijk waarneembare tekorten, Houtsmuller (die zelf kanker heeft gehad) maakte in zijn aanpak behalve van gerichte voeding een veel ruimer gebruik van supplementen en niet-toxische tumorremmers. Verschillend in aanpak, maar eensgezind over de betekenis van voeding voor de genezing van kanker, hebben beiden belangrijk bijgedragen aan de bewustwording dat je met de keuzes die je maakt, kunt bijdragen aan je gezondheid. ‘Hans heeft veel artsen en patiënten anders laten denken over voeding. Als NGOO (Nederlands Genootschap Orthomoleculaire Oncologie) mogen we hem dankbaar zijn voor dit pionierswerk’, aldus secretaris Johan Bolhuis. Die conclusie kunnen we gerust beamen.

Cor van Groningen hoofdredacteur

Uitzicht

3

fosfor 69 mg

magnesium 12 mg

zink 0,32 mg

jodium 2 ug

bètacaroteen 339 ug

calcium 38 mg

luteïneg 698 u vitamine e 0,9 mg

kalium 227 mg

vitamine k 185 ug

l voeding7sgvreze 2, energie 27 kcal

vitamine c 114 mg

broccoli Met broccoli houdt u een even potente als betaalbare superfood in handen. Dit pittige familielid van de bloemkool onderscheidt zich door een fenomenale voedingswaarde. Iets wat de oude Romeinen ook zonder chemische analyses al wisten. Behalve als smakelijke bron van ferme hoeveelheden vitaminen en mineralen, beschikt deze telg uit de Brassicafamilie over een indrukwekkend arsenaal aan glucosinolaten. Momenteel zijn er zo’n 120 van deze aminozuurverbindingen in broccoli geteld. Met name sulforafaan staat in de wetenschappelijke schijnwerpers. Niet alleen vanwege de antivirale en antibacteriële eigenschappen, dit molecuul is ook veelbelovend in de strijd tegen kanker – zoals Cancer Treatment and Research vorig jaar nog concludeerde. Houd er rekening mee dat de kankerremmende stoffen tijdens het koken snel hun werking verliezen. Na vijf minuten koken al twintig tot dertig procent. Verwerk dus vooral veel broccoli in uw groentesapje. Nog beter: broccolischeuten.

De genoemde hoeveelheden gelden per 100 gram rauwe broccoli. In gekookte vorm bevat broccoli meer kalium (399 mg), fosfor (97 mg), magnesium (19 mg, bètacaroteen (691 ug), lutheïne (924 ug) en vitamine E (2,5). Door koken verminderen de gehaltes aan calcium (33 mg), vitamine K (156 ug) en vitamine C.

4

Uitzicht

L' uisaltter ijd naar m ' a a h c i l je

>> Uitzicht

5

Na twee borstamputaties, bestraling en chemotherapie is er weinig over van de eens zo sterke en energieke Gina Beijen (53). Met nog tien jaar hormoontherapie in het vooruitzicht, gooit ze het roer rigoureus om. Ze zegt ‘nee’ tegen de oncoloog. “Het werd tijd dat ik naar mijn lichaam ging luisteren.”

‘Niemand zei me dat ik kon weigeren. Dit was het protocol, zo gingen we het doen’

TEKST LINDA DE WAART BEELD GIJS VERSTEEG

H

oe ging het ook alweer? Gina slaat haar handen voor haar gezicht en denkt diep na. Haar geheugen werkt niet al te best meer. Een restverschijnsel van de chemo, zegt ze. Dan schiet de datum waarop ze de eerste knobbel ontdekte haar te binnen: “27 november 2012. Ik zat met mijn armen over elkaar en voelde hem opeens zitten.” De arts in het ziekenhuis bevestigt Gina’s vermoeden: borstkanker. Tot haar opluchting lijkt de tumor klein. “Waarschijnlijk was ik er met een operatie vanaf”, zegt Gina. “Gelukkig, want in bestraling of chemotherapie had ik absoluut geen trek.” Ze gaat niet voor een borstsparende ingreep. “Dat vond ik net zo’n verminking als een amputatie. ‘Haal er maar af’, zei ik tegen de chirurg. Die ging daar zonder morren in mee.” Ze voelt geen angst, maar denkt rationeel, praktisch. “Dat ik een borst kwijtraakte, kon ik wel handelen. Ik wilde zo min mogelijk risico lopen en hield me vast aan het idee dat ik na de operatie gezond en fit verder kon.” Het loopt anders. Als Gina uit de narcose ontwaakt, staat de chirurg aan haar bed met slecht nieuws. De tumor bleek vijfenhalf centimeter groot en

6

Uitzicht

was deels in een lymfeklier gegroeid. Gina: “Tja, dan ben je de sjaak.”

Lamgeslagen Het behandelplan bestaat uit radiotherapie, chemotherapie en uiteindelijk hormoontherapie. “Niemand zei me dat ik kon weigeren”, zegt Gina verontwaardigd. “Dit was het protocol, zo gingen we het doen. Het stond me tegen. Ik ben voor van alles en nog wat allergisch. En van medicijnen krijg ik haast iedere bijwerking. Ik was bang dat mijn lichaam geen chemo of bestraling zou verdragen. Mijn pogingen om dit aan de oncoloog uit te leggen strandden; ze walste gewoon door. Op dat moment had ik de kracht niet om ertegenin te gaan.” Het bestralingsgebied op haar borst is al afgetekend als Gina opnieuw een bobbeltje voelt, nu in haar rechterborst. Het zal toch niet, denkt ze. Weer is het mis. Voor Gina gaat op dat moment het licht uit: “Met één borst voelde ik me nog vrouw. Wat was ik zonder borsten? Ik was zo lamgeslagen dat ik alles toeliet. Laten we het maar achter de rug hebben, dacht ik.” De radiotherapie wordt uitgesteld tot na de tweede operatie. “Vooraf verzekerde de radioloog me dat bestraling, op wat verbranding na,

Wie: Gina Beijen (53) Privé: getrouwd met John, zeven kinderen, zes kleinkinderen, woont in Nijmegen. Werk: volgt een opleiding tot natuurvoedingsdeskundige, past een dag per week op haar kleinkinderen. Diagnose & behandeling: 27 november 2012: Gina ontdekt een knobbeltje in haar linkerborst. December 2012: de borst wordt verwijderd. Vier weken later voelt Gina opnieuw een knobbel, nu in haar rechterborst. Kort daarna volgt de tweede amputatie. De kanker is daarmee succesvol verwijderd. Op de bestraling en chemotherapie, die daarna nog volgens protocol volgt, reageert ze allergisch. Mei 2013: Gina stopt chemo en start homeopathische behandeling, oedeemtherapie en psycho-energetische yoga. In augustus 2014 begint Gina met het Moermandieet. Haar extreme vermoeidheid verdwijnt.

geen kwaad kon”, zegt Gina. “Ik kreeg koorts, spierpijn, hoofdpijn en mijn linkerarm zwol op door oedeem. Zelfs in de folder stonden deze bijwerkingen niet vermeld. Ik ben daar lang boos over geweest.”

Zware steen Gina zit erdoorheen. Ze heeft behoefte aan een behandelpauze om tot zichzelf te komen. De oncoloog wil daar niets van horen. Gina: “Ik moest dóór, ‘om de verloren tijd in te halen’.” Een paar dagen na de laatste bestraling start de chemo. Waar Gina bang voor is, gebeurt. Zodra het middel haar bloedvaten in loopt, raakt ze in shock. “Het voelde alsof er een zware steen op mijn borst werd gegooid. Ik dacht dat ik doodging. Toch was stoppen geen optie. Ik werd platgespoten met anti-allergiemiddelen om hoe dan ook die rommel in mijn lijf te krijgen. Dat lukte. Alleen thuis werd ik zo beroerd dat ik na twee dagen opnieuw werd opgenomen.” Gina twijfelt of ze verder wil met het traject. De oncoloog weet haar van de noodzaak te overtuigen. “Achteraf voelt het als misbruik van mijn kwetsbaarheid. Ze was ongetwijfeld ontzettend goed in haar vak, maar ze bleef in haar rigide hokjes

denken. Ik was geen mens, ik was een nummer.” Ook op de twee kuren die volgen, reageert Gina allergisch. Een keer blaast ze helemaal op, een andere keer heeft ze uitvalsverschijnselen. Tien dagen ligt ze doodziek in het ziekenhuis. “Ik kreeg haast geen lucht. Er was niets over van de sterke, energieke vrouw die ik was.” ’s Nachts komen de tranen. Een verpleegkundige troost haar en geeft haar pen en papier. ‘Ga jij maar eens schrijven’, zegt ze. Het helpt Gina haar boosheid, verdriet en angst te verwerken. Haar vlam wakkert aan; ze voelt haar strijdlust terugvloeien. Als de volgende kuur zich aandient, is Gina niet van haar standpunt af te brengen. Ze zegt ‘nee’ tegen de chemo en ‘nee’ tegen de oncoloog. “Mijn lichaam probeerde me iets te vertellen. Het werd tijd dat ik ging luisteren.”

Verademing Ook de geplande hormoontherapie gaat overboord: “De bijwerkingen zijn akelig en het biedt geen garantie dat de kanker niet terugkomt. Waarom zou ik het dan doen?” Ze komt thuis te zitten, haar lichaam ernstig beschadigd door de behandelingen. “Twee minuten wandelen hield ik amper vol. Ik was continu benauwd, had krachtsverlies in mijn linkerhand en chronische pijn in mijn borst en arm. Op aanraden van mijn huisarts nam ik contact op met homeopathisch arts Huib Wijtenburg. Een verademing: ik kon normaal met hem overleggen en er was volop aandacht voor mijn wensen en verlangens. Hij hielp me ontgiften. Tegelijkertijd volgde ik een psycho-energetische yogacursus bij William Yang, haptotherapie bij Simone Diender en oedeemtherapie bij Mieke de Klein. Ik leerde mijn lichaam weer voelen; ik werd weer mens.” Gina knapt zienderogen op. Haar energieniveau verbetert, maar op een bepaald punt blijft ze hangen. “Ik wist dat ik er meer uit kon halen, dus hervatte ik mijn zoektocht. Zo kwam ik bij MMV uit. Ik ging naar een bijeenkomst en was verkocht. Deze manier van eten voelde zo lekker en goed, daar wilde ik verder mee.” Moermanarts Kees Rhee stelt een speciaal dieet voor haar samen dat haar allergieën omzeilt. Het resultaat is verbluffend. Gina, blij: “Binnen twee maanden zat ik op mijn oude energieniveau en was mijn stoelgang normaal. Ik kon wel juichen.”

Broodje kroket Hoewel ze altijd al gezond at, is het in het begin best moeilijk om zich aan het strenge dieet te houden. “Je eet vijftig jaar op een bepaalde manier

>> Uitzicht

7

‘Binnen twee maanden zat ik op mijn oude energieniveau en was mijn stoelgang normaal; ik kon wel juichen’

>>

en opeens verandert dat. Inmiddels heb ik de balans gevonden. Al grijp ik af en toe nog wel naar de chocolade. Soms mag ik best toegeven aan verleidingen, vind ik. Dan geniet ik even flink en pak ik het dieet daarna weer op.” Tot op de dag van vandaag verbaast het Gina dat er in de reguliere geneeskunde zo weinig aandacht is voor gezonde voeding. Ze herinnert zich de ex-ziekenhuiskok die langskwam op de oncologieafdeling. “Tijdens zijn ziekenhuiscarrière had hij gemerkt dat veel kankerpatiënten moeite hebben met eten. Bij wijze van experiment bood hij ons een mangomousse aan, in de hoop dat dit gezonde hapje wél zou smaken. In diezelfde week zag ik dé kankeronderzoeker van het AVL René Bernards op televisie vertellen dat mensen met kanker baat hebben bij broodjes kroket. Het was zo tegenstrijdig. Zelfs de slimste artsen hebben geen idee van het helende of vernietigende effect van voeding.”

Emotiebal Naast het dieet volgt Gina nog steeds lessen bij William Yang. Drie keer per jaar gunt ze zichzelf een retraite. “Op die manier blijf ik mijn zelfherstellend vermogen activeren”, zegt ze. Spijt heeft ze niet. Haar lijf is niet meer heel, als persoon voelt Gina zich completer dan voor de kanker. Wel zal ze nooit weer kiezen voor bestraling en chemo. “Achteraf hoorde ik van verschillende verpleegkundigen dat ze voor mijn leven hadden gevreesd. Ik was eerder doodge-

8

Uitzicht

gaan van de chemo dan van de kanker. Dat is toch bizar?” De kracht in Gina’s hand is niet terug-gekeerd en ze heeft permanente weefsel- en concentratieschade. Veel hobby’s moest ze opgeven, maar ze blijft optimistisch. “Dat zit in me. Ik kijk liever naar wat wél kan, zoals koken, op mijn kleinkinderen passen en voor anderen zorgen. Daarvan geniet ik intens.” Om meer te weten te komen over de positieve effecten van voeding volgt ze een opleiding tot natuurvoedingsdeskundige. Uiteindelijk wil ze deze kennis gaan overbrengen. “Gezond koken en eten is niet vies of raar. Het is lekker en dé manier om ziektes te voorkomen.” Ze schrijft ook een boek, samen met haar autistische zoon. “Mijn hele ziekteproces was een grote emotiebal. Voor iemand zoals hij is daar nauwelijks mee om te gaan. We zochten hulp, maar vonden het niet. Ik hoop dat dit boek straks steun biedt aan gezinnen in eenzelfde situatie.” Terugkijkend was de periode rondom de ziekenhuisbehandelingen een zwarte bladzijde in haar leven. Toch heeft Gina er ook goede herinneringen aan: “Een aai over mijn bol van een verpleegkundige. De liefde van mijn man en kinderen. Vriendinnen, buren en kennissen die niet van mijn zijde weken. Het was zo warm en bijzonder. Dat heeft me op de been gehouden.” Ze heeft zich op de sneltrein laten zetten en is te laat uitgestapt, besluit Gina haar verhaal. Lotgenoten adviseert ze om daar alert op te zijn: “Luister altijd naar je lichaam. Dat is de graadmeter voor je gezondheid.” Linda de Waart werkt als freelance journaliste en tekstschrijver.

in de media TEKST ARJAN VAN LAAR

Pas op, tarwegras!

W

anneer bepaalde mensen hem gezondheidsnieuws onder de aandacht brengen, dan voelt uw recensent de bui al hangen. Het verhaal van Sandra Schrama in het AD van 21 februari was er zo een. Deze arts van het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag waarschuwt voor “te gezond” eten. “Daar kun je gemakkelijk in doorslaan.” Tot regelrechte anorexia aan toe. “Omdat dit een zeer ernstig ziektebeeld is (..), willen we aandacht vragen voor dit probleem”, stelt Schrama op de site van het Juliana Kinderziekenhuis. Aan aandacht geen gebrek. Ondervoede kinderen door hoogopgeleide doch onwetende ouders, die de schijf van vijf niet meer vertrouwen en zich op superfoods verlaten. Hoe gek wil je het hebben? Een redacteur van nos.nl nam nog wel de moeite te verifiëren of het probleem zich ook buiten de belevingswereld van dr. Schrama voordoet. De Nederlandse Vereniging van Kinderartsen wist van niets. Toch gaan veel media er gemakshalve van uit dat een aanzienlijk deel van de Nederlandse jeugd bezig is te verhongeren. Door hun doorgeslagen ouders, die op aanraden van kwakzalvers uit binnen- en buitenland alle vlees, zuivel en granen in de ban deden en zich ternauwernood in leven houden met zogenaamde superfoods. Als daar zijn: 1) gojibessen 2) chiazaad en 3) tarwegras. Velen hebben de buik vol van de vermeende hype rond gezonde voeding. Eerder was er al de waarschuwing van het Voedingscentrum (‘Eerlijk over eten’) tegen gojibessen en andere superfoods. De populaire glossy van Linda de Mol opende in het maartnummer de aanval. Citaat op de cover: ‘Rot op met je chiazaad!’ Daarboven een ondeugend de lens inblikkende Linda met

een puntzak patat mayo in de hand. Blijkt dat Linda meer invloed heeft dan het Voedingscentrum. Dokter Schrama in het AD: “Ook Linda de Mol is klaar met dure superfoods. Een patatje op zijn tijd moet kunnen, zegt ze. Dat vinden wij ook.” Patat. De toon was gezet. Verdacht slank als ze is, leek Eva Jinek (24 februari) door in een saucijzenbroodje te happen, te suggereren dat ze aan de goede kant staat. Weinig overtuigend, aangezien ze het geval consequent een “broodje frikadel” noemde. Voor de rest was het een geslaagd item. Vol handige tips en leuke weetjes. Dat gaat vanzelf met Janny – Heel Holland Bakt – van der Heijden, een culinaire pedagoog als Pierre Wind en emeritus hoogleraar gezondheidszorg Ivan Wolffers. “Jammer dat zoiets belangrijks en prettigs als eten, zo belast is geraakt met zo veel problematiek”, zei Wolffers. Een constatering die ook past op de Dit is de dagreportage ‘Van gehaktbal naar Gojibes’ (14 maart). Want waarom een e-nummers knagend, maar voor het overige relatief gezond gezin uit Zeewolde twee weken lang op een dieet van rauwe superfoods zetten? En dat in een half uurtje ook nog eens willen combineren met een Zweedse rawfoodkliniek waar de bezoekers hun kanker proberen te bedwingen? Drie keer raden wat de Wageningse voedingswetenschapper Peter Hollman, daarop te zeggen heeft. Steekwoorden: “geen enkel bewijs”, “zelfs heel gevaarlijk” en “mensen geloven dat misschien en dat kan desastreuze gevolgen hebben natuurlijk”. Leest u liever het artikel van Frits Muskiet over dit thema.

Tips of commentaar? [email protected] Ad.nl | Hagaziekenhuis.nl | Jinek.kro-ncrv.nl/ | Eo.nl/ditisdedag/reportage | Foodlog.nl/files/achtergrond/_Superfoods_Muskiet_Foliolum_okt_2014_pdf

Uitzicht

9

vriend

CHOLESTEROL

MEER DAN VIJAND

Cholesterol is een essentiële bouwstof in het lichaam. Maar cholesterol wordt ook altijd in verband gebracht met een hoog risico op hart- en vaatziekten. Wat is nu de werkelijke betekenis van cholesterol voor onze gezondheid ? ‘Vette voeding verhoogt ons cholesterolgehalte niet en cholesterol verhoogt het risico van een hartaanval niet.’ TEKST DR. HANS STOOP BEELD ISTOCK

W

ist u dat onze hersenen maar liefst 25 procent van de totale hoeveelheid cholesterol in het lichaam bevatten? Zonder cholesterol zouden we doodgaan. Cholesterol is noodzakelijk voor de opbouw van onze celmembranen, de zenuwschachten en de witte stof van onze hersenen. Ook vormt de stof de basis van de steroidhormonen zoals de geslachtshormonen (oestrogeen, progesteron en testosteron) en cortisol. Bovendien is choleste-

10

Uitzicht

rol de uitgangsstof voor vitamine D en galzure zouten (galvloeistof ).

‘Goed’ en ‘slecht’ cholesterol? Cholesterol kennen we in een drietal vormen. 1. High Density Lipoptroteinen (HDL) dat ervoor zorgt dat overtollig cholesterol uitgescheiden wordt. Dit staat bekend als het ‘goede’ cholesterol. 2. Low Density Lipoproteinen (LDL) dat zorgt voor het trans-

port van cholesterol naar de lever en de lichaamscellen voor opbouw- en herstelwerkzaamheden aan de celwanden. Dit staat bekend als het ‘slechte’ cholesterol, omdat men in de conventionele visie aanneemt dat een teveel aan LDL-cholesterol in het bloed leidt tot een sliblaag (plaque) aan de binnenwand van de aderen. 3. Very Low Density Lipoproteïne (VLDL). Een beetje cholesterol krijgen we via onze voeding binnen. Het meeste cholesterol maakt echter onze lever aan. Ons lichaam houdt de cholesterolspiegel voortdurend in balans. Onze cellen bezitten cholesterolreceptoren die - wanneer het nodig is - het circulerende cholesterol uit het bloed halen. Andere cholesterolreceptoren reguleren de aanmaak van cholesterol. De uitscheiding van cholesterol regelt het lichaam zelf op een eveneens fantastische manier. Een teveel aan cholesterol verlaat onze lichaamscellen en komt in het bloed terecht. Onze lever vist het cholesterol uit het bloed en zorgt ervoor dat het via de gal in de darm terechtkomt en het lichaam via de ontlasting verlaat. De darm speelt zelf een nog belangrijker rol in de uitscheiding van cholesterol. Twee keer zoveel cholesterol als via de lever-gal route, verlaat rechtstreeks via de darm het lichaam¹.

Cholesterol en voeding Wat doorgaat voor een ‘gezond’ cholesterolgehalte blijkt aan mode onderhevig. Circa twintig jaar geleden werd een totaal cholesterol van 7 mmol/l als gezond beschouwd, maar tien jaar geleden zakte dat naar 6,5 mmol/l. Sommige deskundigen pleiten inmiddels zelfs voor een nieuwe ‘gezonde’ grenswaarde voor cholesterol van slechts 2,5 mm/l. Andere deskundigen zijn het daar totaal niet mee eens². Een goed functionerend lichaam is de sleutel naar een juiste cholesterolhuishouding. Volwaardige voeding ligt aan de basis. Het Moermandieet bevat alle ingrediënten voor een perfecte choles-

terolregulatie. Zo kent het Moermandieet voldoende voedingsmiddelen met plantensterolen die ons lichaam niet zelf kan aanmaken. Deze plantensterolen hebben een remmend effect op de opname van cholesterol in de darm en verhogen de hoeveelheid cholesterol die met de ontlasting wordt uitgescheiden; op deze manier wordt het cholesterolgehalte in het bloed verlaagd. Ook de vezels uit groenten en fruit en de ontstekingremmende werking van de omega-3 vetzuren, de zeer gunstige invloed van olijfolie en de afwezigheid van suikers - andere pijlers van het Moermandieet - spelen een belangrijke rol.

VOEDINGSTIPS Volwaardige voeding ligt aan de basis van een gezonde cholesterolspiegel. Met het Moermandieet werkt u optimaal aan uw cholesterolspiegel. Dit dieet bevat voldoende: • Vezels Verse groenten en fruit, en volkoren graanproducten. • Bitterstoffen Deze bevinden zich in ongeschilde appels, citrusvruchten (ook de grapefruit) en groenten. • Goed vet (omega 3) Olijfolie, lijnzaad (olie), hazelnoot, borageolie, zwartebessenolie, noten, zaden. Het dieet bevat weinig omega 6 vetzuren. • Gefermenteerd voedsel Karnemelk, zuurkool, bietensoep, granensoep, miso, kefir en biogarde. • Planten en kruiden die de leverfunctie stimuleren Artisjok, witlof, paardenbloem, mariadistel, kurkuma, weegbreezaad, knoflook en daslook.

Geschiedenis Rond 1950 waren hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in het Westen. Men zag de link met voeding en dacht dat het aantal gevallen van hartziekte zou moeten afnemen als de consumptie van bewerkt voedsel (koekjes, margarine) zou verminderen en we weer meer natuurlijke producten zouden gebruiken, zoals boter. Maar een andere theorie won de discussie. De Amerikaanse onderzoeker Kritchevsky liet zien dat konijnen die cholesterol in hun voer kregen arteriosclerose (verharding van de vaatwanden) ontwikkelden³. Binnen twee jaar was zijn theorie algemeen aanvaard en in Amerika ondersteund met een campagne op tv om maïsolie, kip en ontbijtgranen te eten in plaats van boter, varkensvet, rundvlees en eieren. Een ander onderzoek toonde een rechtstreeks verband aan tussen hartziekte en de hoeveelheid dierlijk vet in het voedsel van de bevolking in zeven landen, waaronder Japan, Finland and het voormalige Joegoslavië⁴. Achteraf bleek de onderzoeker echter selectief te zijn geweest, hij had alleen de informatie gebruikt die met zijn hypothese strookte. Als hij alle verzamelde gegevens had gebruikt, zou het verband tussen voedsel en cholesterol verdwenen zijn⁵. De relatie cholesterol en vet voedsel is wetenschappelijk dus eigenlijk nooit bewezen. ⁶

Het dieet bevat geen geraffineerde suikers (let ook op: fructose, lactose, glucose, dextrose), koffie en vlees. Van de volgende producten is bekend dat zij gunstig zijn voor de cholesterol/ spiegel: alfalfa, brouwers gist, knoflook en uien, gember, Ginkgo biloba.

>>

MMV-kruidendeskundige Marry Foelkel houdt binnenkort een lezing over cholesterolbeheersing en voeding, zie pagina 14.

Uitzicht

11

>>

Het begint er steeds meer op te lijken dat wij op het verkeerde been zijn gezet. Het lijkt er zelfs op dat cholesterol levensreddend is en ons juist beschermt tegen hartziekten waarvan men zegt dat ze die juist veroorzaakt⁷. Onderzoeks-resultaten die deze hypothese steunen worden echter al tientallen jaren afgedaan als onzin, omdat ze niet passen binnen de bestaande theorie. Een minderheid van onderzoekers en artsen⁸ verkondigt al jaren dat cholesterol van vitaal belang is voor ons hart, ons lichaam en onze geestelijke gezondheid. Als dat waar is, verbaast het niet dat statines, de medicijnen die ons cholesterol omlaag brengen, bekendstaan als veroorzakers van spierschade, dementie, algehele mentale achteruitgang en zelfs kanker. Vette voeding verhoogt dus ons cholesterolgehalte niet en cholesterol verhoogt het risico van een hartaanval niet. Zo’n vijftien studies laten duidelijk zien dat cholesterol geen enkele rol speelt bij het ontstaan van ziekte van de kransslagaderen van het hart⁹. Juist het tegenovergestelde blijkt het geval: mensen met een laag cholesterolgehalte hadden meer kans om aan een hartziekte te overlijden¹⁰.

Het nut van LDL Al jaren wordt ons echter wijsgemaakt dat vetarme voeding ons ‘slechte’ LDL moet bestrijden. Maar ons lichaam maakt dat niet voor niets aan. LDL transporteert de niet in water oplosbare vetten naar alle weefsels in het lichaam. Als je de productie van LDL vermindert, verminder je de beschikbaarheid van al deze voedingsstoffen voor het lichaam. LDL-cholesterol is, zoals eerder genoemd, in onze aderen aanwezig om een infectie te signaleren of de schade die is ontstaan is te repareren. Dit belang van LDL-cholesterol is aangetoond in vele studies waaruit bleek dat mensen die aan ademhalings- of maag- en darmziekten als gevolg van infectie overleden, een heel laag cholesterolgehalte hadden¹¹. Maar ook is aangetoond dat de over-levingskansen van patiënten met chronisch hartfalen samen bleek te hangen met hun cholesterolgehalte. Was dat hoog, dan was de levenskans veel hoger dan bij lage cholesterolniveaus¹².

Weer een ander onderzoek geeft een verband aan tussen een laag gehalte LDL-cholesterol en bepaalde vormen van kanker, zoals de ziekte van Kahler en maag-darmkanker ¹³.

Gezond ouder worden De rol van cholesterol voor een goede gezondheid wordt belangrijker naarmate we ouder worden. Gebleken is dat bij ouderen (boven de 80 jaar) iedere stijging van het totale cholesterol met 1 mm/l, het sterftecijfer met 15 procent zakt; met andere woorden: degenen met het hoogste cholesterolgehalte leefden langer. Algemeen gezien blijkt cholesterol een beschermend effect tegen kanker en infectie ¹⁴. Uit onderzoek komt ook naar voren dat naarmate we ouder worden, cholesterol ons helpt om ons geestelijk scherp te houden. Het beschermt ons tegen dementie en mentale achteruitgang ¹⁵. In de jaren zeventig van de vorige eeuw deed dr. George Mann van de Vanderbilt University in Nashville, Tennessee, onderzoek naar het voedingspatroon en de gezondheid van de Masai, een nomadische stam in Oost-Afrika. Hun voedsel bestond bijna voornamelijk uit vlees, bloed en melk van hun vee en toch was hun cholesterol laag en kwam hart en vaatziekten bijna niet voor. Hieruit trok hij de conclusie dat de cholesteroltheorie ‘het grootste bedrog in de geschiedenis van de geneeskunde’ was¹⁶. Het was bedrog omdat de voedingsindustrie, en daarna de farmacie, er een fortuin aan verdienden, hetgeen tot op de dag van vandaag nog zo is. Helaas heeft het bedrog ook tragische gevolgen. Door het LDL-cholesterol aan te pakken beroven we ons lichaam van de vitale voorraad vet die onze grootste bondgenoot is in de strijd tegen ontstekingen en besmettingen. Die hebben we juist als we ouder worden hard nodig als bescherming tegen dementie en geestelijke aftakeling.

Dr. Hans Stoop is kankeronderzoeker en vaste medewerker van Uitzicht

Referenties 1. v.d Velde 2009; v.d. Wulp 2012; 2. Hayward R 2006; DiNicolantonio JJ 2014; Hoenselaar R 2014; 3. Kritchevsky D 1954; 4. Keys A 1980; 5. Ravnskov U 2000; 6. Taubes G 2001; 7. Riechman SE 2007; Aslibekyan S 2011; Siri-Tarino PW 2014; 8. Aangesloten bij groepen als The International Network of Cholesterol Sceptics (THINGS) (http://www.thincs.org); 9. Ravnskov U 2003; 10. Anderson KM 1987; 11. Jacobs D 1992; 12. Rauchhaus M 200013. Jones RJ 2013; Alsheikh-Ali A 2007; 14. Weverling-Rijnsburger A 1997; 15. Zuliani G 2010; 16. MannGV 1977

12

Uitzicht

lijf & leden LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’. TEKST EN BEELD JAN VAN KLINKEN

Broeder Urbanus MMV-lid broeder Urbanus (88) verblijft in Brazilië. Hij hielp mee in de bouw, gaf voorlichting over ziektepreventie en probeert de boeren nu te stimuleren tot het verbouwen van quinoa.

B

roeder Urbanus groeide op als Theo de Win en wist al vroeg dat hij als timmerman uitgezonden wilde worden naar een ver land. Wat hem inspireerde, kan hij niet precies zeggen. “Ik voelde me er gewoon toe aangetrokken”, lacht hij verontschuldigend. Hij bivakkeert tijdelijk in Nederland. “Maar ik ga weer terug. Zolang ik me daar nuttig kan maken, wil ik er blijven.”

Pamfletten Als zoon van rooms-katholieke ouders trad hij op zijn 18e toe tot de Orde van de Redemptoristen, een congregatie die zich richt op ’de meest verlaten zielen’. Na vier jaar kloostervorming vertrok hij naar het noordoosten van Brazilië. Daar leerde hij de lokale bevolking zelf stenen te maken voor de bouw van hun huizen en hutten. Zo ontwikkelde hij zich van timmerman tot ontwikkelingswerker. Voor gezondheid en ziekte had hij altijd al een bijzondere belangstelling. “Al vroeg las ik boeken over hoe je allerlei ziekten kunt voorkomen. Via internet kwam ik vijftien jaar geleden bij de Moermanvereniging terecht. De Uitzicht lees ik van A tot Z.” Met behulp van pamfletten gaf hij bekendheid aan het belang van ziektepreventie. “Veel mensen eten erg eenzijdig. Het menu blijft beperkt tot bonen en rijst. Het was lastig over te brengen dat je moet variëren. De bevolking is totaal niet met het belang van gezonde voeding bekend.”

Quinoa Zelf is hij al lang vegetariër. Dat leek hem wel zo gezond. “Overgewicht heb ik niet”, wijst hij lachend naar zijn smalle taille. Ziek is hij eigenlijk nooit geweest. “Ik eet gezond, heb nooit gerookt en ook nooit alcohol gedronken.” De laatste halve eeuw werkte en werkt hij onder de boeren. Hij introduceerde via een eigen stichting waterreservoirs. Daar profiteren de boeren dankbaar van. “Het heeft er al drie jaar te weinig geregend, dat zou anders funest zijn geweest.” Hij is nu bezig om de boeren te interesseren voor het verbouwen van quinoa. Omdat het zo gezond is en er veel vraag naar is, wil hij de boeren leren hoe ze dat daar kunnen verbouwen.

Kruidendokters Trots vertelt hij dat er ook biologische tuinbouw plaats vindt. Het was een experiment en dat is goed bevallen. Wat er aan fruit wordt verbouwd, is teveel om op te noemen. “Je kunt het zo gek niet bedenken, van sinaasappelen tot mango’s.” Brazilianen zijn zeer gehecht aan natuurgeneeskunde, vertelt hij. “De kruidendokters worden druk bezocht. Onze kokkin is ook een halve dokter. Als iemand ziek is, maakt ze een drankje en dat helpt meestal prima.” Met pretogen: “Gelukkig heb ik zelf nooit pillen of drankjes nodig gehad.”

Uitzicht

13

MOERMANS BOODSCHAP ACTUEEL TIJDENS GROENTECONGRES

FOTO LEO DUIJVESTIJN

‘Focus gezondheidszorg moet naar gezonde voeding’

Met gezonde keuzes nemen leefstijlgerelateerde ziekten met (veel) meer dan de helft af, aldus systeembioloog Ben van Ommen tijdens het Groentecongres op 26 maart in Rotterdam. In percentages: 95 procent minder obesitas, tachtig procent minder diabetes, vijftig procent minder kanker en veertig procent minder hart- en vaatziekten. Dit zijn Amerikaanse cijfers. Desgevraagd geeft Ben van Ommen, systeembioloog bij TNO Zeist, aan dat de ‘conservatieve schatting’ waar het KWF onlangs mee naar buiten kwam (‘dertig procent van alle kanker zou voorkomen kunnen worden’) representatief is voor Nederland. “Hoe dom kun je zijn als gezondheidszorg om daar niets mee te doen?”, stelde Van Ommen tijdens zijn presentatie. “Wie durft te berekenen wat dit aan besparing geeft in economische cijfers?”, vroeg dagvoorzitter Rob Baan, directeur van Koppert Cress, zich af. Van Ommen pleit voor een omslag in de gezondheidszorg: in plaats van ziekten behandelen, de gezondheid optimaliseren. Het menselijk lichaam functioneert als een schokbreker, legde hij uit. In ‘goede’ gezondheid vangt het schokken op; variërend van een verzwikte enkel tot een bacteriële infectie en het eten van een beschuit met hagelslag.

Crimineel “De schokbreker werkt op basis van veerkracht en alleen als alle radertjes - bloedsuikerhuishouding, bloeddruk, stressregulatie - binnen het systeem goed werken. Anders hapert het.” Dat gebeurt bijvoorbeeld bij leefstijlgerelateerde diabetes type 2 waarbij het lichaam ongevoelig is geraakt voor insuline. De huidige behandeling bestaat in eerste instantie uit een medicijn (metformine) dat de glucoseproductie in de lever remt en de gevoeligheid voor insuline verhoogt. De behandeling met deze pil grijpt in op één radertje in het systeem, maar heeft gevolgen voor alle andere radertjes in het lichaam. “Waardoor de patiënt na tien jaar diabetes zijn leven lang vastzit aan een hele trits pillen. Dat is crimineel. Het primaire doel van de behandeling van diabetes type 2 zou genezing moeten zijn.”

14

Uitzicht

En dat gebeurt met een leefstijlinterventie gericht op voeding. “Voeding verhoogt de veerkracht. De nutriënten in onze voeding zijn de olie voor onze veerkracht.” Ook blijkt, volgens Van Ommen, dat mensen die meer groenten en fruit eten mentaal veerkrachtiger zijn. Volgens de systeembioloog is over twintig jaar ieders DNA en persoonlijke metabole kaart bekend. Mensen weten dan precies welk voedsel bij hun lichaam past, in combinatie met actuele gegevens over hun levensfase, leefstijl en conditie. Het Groentecongres, dat gehouden werd in het World Trade Centre in Rotterdam, is een vervolg op het Nationaal Voedingsdebat van anderhalf jaar geleden. Er kwamen 400 bezoekers op af, waarvan de helft afkomstig uit de land- en tuinbouwsector en de andere helft uit de gezondheidszorg: kinderartsen, diëtisten, retailers, voedingsdeskundigen. Aanleiding voor het congres is de tegenvallende consumptie van groenten.

binnenkort:

Lezing Marry Foelkel

LEZ ING EN WO RKS HO P MET PRO EVE RIJ!

VOEDING EN CHOLESTEROLBEHEERSING Op donderdag 30 april houdt MMV-kruidendeskundige Marry Foelkel in haar Kruidentuin (adres: Engeland 25 in Beekbergen) een lezing over voeding en cholesterolbeheersing. De lezing duurt van 13.30 uur tot ongeveer 16.00. De kosten zijn € 10,-. Op vertoon van deze Uitzicht krijgt u € 5,- korting. Op vrijdag 8 mei vindt bij Marry een demoworkshop met proeverij (en recepten) plaats over hetzelfde thema. De workshop duurt van 13.30 tot 16.30 en kost €20,- per persoon. U kunt zich aanmelden bij Marry: [email protected] of telefoon: (055) 506 13 91

actueel DRUKBEZOCHTE LEZING NTTT-ARTS DE RIJK

‘Lezen, lezen en nog eens lezen’ De belangstelling voor de presentatie van NTTT-arts Erik-Jan de Rijk in het Witte Kerkje te Sneek was boven verwachting. Voor een belangrijk deel was dat te danken aan het lokale huis-aan-huisblad ‘GrootSneek’, dat In het februarinummer een pagina aan de Moermantherapie wijdde. Inclusief een aankondiging van de informatieavond op 3 maart.

GrootSneek gezondheid lifestyle

www.grootsneek.nl

grote steun voor Sneker borstkankerpatiënt In april 2014 zou Imca Abma (50) uit Sneek geopereerd worden vanwege een tumor in de rechterborst. Maar op de dag zelf wordt ze onverrichter zake naar huis gestuurd. Er is niets meer te vinden... Het begint met een knobbeltje. Imca’s moeder had het ook en zei dat het aanvoelde als een keiharde erwt. Zo is het ook bij Imca. Foute boel, zegt ze tegen haar man Eric. Dat blijkt te kloppen. De echo- en mammografie tonen een tumor van 9 millimeter met een grote kans op kwaadaardigheid. Een punctie moet uitsluitsel geven maar Imca weigert.

Zo raakte Imca haar angst kwijt “Als je de diagnose kanker hoort, slaat er zoveel angst toe dat je jezelf erin verliest. Ik ben fysiotherapeut en onder meer gespecialiseerd in adem- en ontspanningstherapie. Door zelf met de oefeningen aan de slag te gaan, kreeg ik meer innerlijke rust en vertrouwen en hield ik de regie over wat er gebeurde. Iedere dag was ik daar intensief mee bezig. Zodra ik me bang voelde, ging ik oefeningen doen. Daardoor raakte ik de angst weer kwijt.”

“Mijn lichaam had de tumor, voor mijn gevoel, ingekapseld. Het was één hard geheel. Op het moment dat je erin prikt, maak je het kapot. De naald gaat dwars door het weefsel heen en weer terug met cellen van de tumor eraan. Daar had ik geen vertrouwen in.”

Onder de kop ‘Moermanvereniging grote steun voor Sneker borstkankerpatiënt’ publiceerde het maandmagazine voor Sneek en omstreken, een ingekorte versie van het interview met Imca Abma uit Uitzicht 1. Abma had niet verwacht dat het artikel zo’n grote impact zou hebben. “Mensen spreken me aan op straat en in de winkel”, vertelt ze na afloop van de bijeenkomst. “Op een gegeven moment overwoog ik zelfs om maar even thuis te blijven. Een journalist van de Leeuwarder Courant wil ook een interview. Dat houd ik nog maar even af.” Duidelijk werd dat nogal wat aanwezigen Abma’s kritische kijk op de protocollaire oncologische praktijk delen. Dokter De Rijk drukt de aanwezige patiënten op het hart, zelf zoveel als mogelijk bij te dragen aan het herstel van hun gezondheid. “Stelt u zich de vraag: heb ik hier zelf ook een aandeel in, of lever ik mijn lichaam uit?” “Dat had u gedacht!”, interrumpeert een man uit het publiek.

De Rijk: “Hoe bedoelt u?” “Ja, heeft u een uurtje? Jij ligt als patiënt hier en zij staan daar. Het zijn kleine goden hoor, die artsen.” “Dat is een kwalijke zaak”, reageert De Rijk. “Als het echt niet gaat, dan raad ik u aan een andere oncoloog te zoeken. Welbeschouwd betaal jij, als patiënt, zijn salaris.”

Moermandieet Het alternatief is een mri-scan. Die toont een risico op kwaadaardigheid van 98 procent. Duidelijk is dat de tumor eruit moet maar Imca, moeder van vier kinderen, bedingt uitstel. Ze wil eerst haar immuunsysteem optimaal aan het werk zetten. Een vriendin wijst haar op het magazine Uitzicht. Het is het blad van de Moermanvereniging (MMV), een patiëntenorganisatie die pleitbezorger is van een niet-toxische (niet-giftige) aanpak van kanker. Op advies van een arts uit MMV-kringen schaft ze een sapcentrifuge aan en start ze met het Moermandieet. Ook doet ze iedere ochtend 45 minuten adem- en ontspanningstherapie, neemt ze koude douches en behandelt zichzelf met oedeemtherapie.

Niet meer te vinden In april 2014 is het zover, Imca is klaar voor de operatie. Maar tot verbazing van haar artsen en niet minder van Imca zelf is er op de echo, die vooraf wordt gemaakt, geen tumor meer te vinden. De mri-scan bevestigt de volgende dag dat de ‘foute’ cellen inderdaad zijn verdwenen. De dokters staan voor een raadsel. Een tumor kan ik hun optiek niet zomaar verdwijnen. Imca is sindsdien het gezonde dieet trouw blijven volgen

en vaart er wel bij. Ze voelt zich beter dan voorheen. Iedere dag drinkt ze een grote beker groentesap met wortel, biet, knolselderij, appel, gember. Ze eet bijna geen vlees meer, wel twee keer per week vette vis en af en toe een stukje biologische kip. Suiker heeft ze helemaal uit haar voeding geschrapt.Aan de supplementen moest ze wennen. “Als je gezond leeft, heb je geen tabletten nodig, was mijn overtuiging.” Toen haar vitamine-D-waarde 11 bleek in plaats van minimaal 50 was ze in één keer om.

Eigen keuzes Imca: “Bij alle keuzes die ik voor mezelf maakte, voelde ik: het gaat om mij. Als ik doe wat een ander wil, krijg ik straks spijt. Het zou wel een grote vooruitgang zijn als het reguliere circuit goed samenwerkt met het ‘alternatieve’ circuit, zodat de patiënt zo goed mogelijk geholpen kan worden!” “Tegen lotgenoten wil ik zeggen: verzamel zoveel mogelijk informatie, kijk en ervaar bewust wat er in je lijf gebeurt en stel je eigen plan samen. Alles wat je vanuit het reguliere circuit wordt aangeboden, gebeurt vanuit protocol. Maar als patiënt mag je steeds zelf je eigen keuze maken.”

Meer weten? KoM naar De InForMatIeavonD Met arts De rIjK Meer weten over de aanpak die Imca Abma volgde? Op dinsdag 3 maart organiseert MMV een avond in het Witte Kerkje in Sneek met dokter Erik Jan de Rijk uit Kampen. Hij is arts voor niet-toxische tumortherapie en schrijft kankerpatiënten complementaire behandeling voor ( naast en/of na de reguliere kankertherapie). Daartoe behoren ook adviezen op het gebied van lichaamsbeweging en mentale gezondheid. “Een integrale, individueel gerichte benadering”, aldus De Rijk. Voeding is een belangrijk onderdeel van zijn therapie. “Goede voeding, vers, onbewerkt, ondersteunt het afweersysteem in de strijd tegen kanker en de ontwikkeling daarvan.” Supplementen, in de vorm van vitaminen en mineralen, helpen hierbij en beschermen de gezonde weefsels. Zijn behandeling is tevens gericht op een sneller herstel na chirurgische ingrepen, snellere wondgenezing en minder complicaties achteraf. De diagnose kanker betekent een grote aanslag op geestelijk emotioneel vlak. Depressieve, sombere gevoelens en angsten dienen zo snel mogelijk behandeld te worden omdat ze het afweersysteem remmen. De Rijk: “Beweging, wandelen in de frisse lucht, sport in elke vorm, zijn belangrijk bij de behandeling van kanker: ze stimuleren de circulatie van zuurstofrijk bloed waardoor afvalstoffen sneller afgevoerd worden, de patiënt ondersteunt de eigen afweercellen en schept een ongunstig klimaat voor kankercellen.” drs. E.J. de Rijk 038-3332050 - www.artsenpraktijkhomeopathiekampen.nl

‘Neem de tijd’ Een diagnose betekent over het algemeen niet dat er geen seconde te verliezen is. Er is tijd voor een plan de campagne. De Rijk: “Verzamel de hulptroepen. Vrienden, familie, de Moermanvereniging. Voel je nooit bezwaard want het gaat om jou. Je bent op jezelf aangewezen. Neem de tijd om kennis op te doen. Lezen, lezen en nog eens lezen. Verdiep je kennis. Bijvoorbeeld over het immuunsysteem. Dat komt ook weer van pas bij visualisaties. Als je je voorstelt hoe je immuuncellen de tumor aanvallen.”

29

Moermanvereniging

Dinsdag 3 maart 2015 • Start: 19.45 uur Witte Kerkje • Julianastraat 5, Sneek - meer info: MMV.nl

Een andere aanwezige deelt haar verhaal slechts met de persoon naast haar. Een in november ontdekte darmkanker liet zij opereren en bestralen. Maar van de chemo zag ze af. “Ik werk in de zorg en van die chemo’s heb ik zoveel ellende gezien…” Vandaag is een blijde dag, vertelt ze. “Ik kreeg de uitslag van de scans. De uitzaaiingen in de lever en longen zijn allemaal kleiner geworden.” Lees meer over de lezing op www.mmv.nl

KOM NAAR DE ALGEMENE LEDENVERGADERING Op 25 april vindt in Het Brandpunt te Baarn de Algemene Ledenvergadering plaats. U bent van harte welkom. Hans Klaasse, de directeur van MMV, zal zich tijdens de vergadering voorstellen. Ook wordt u op de hoogte gesteld van ontwikkelingen binnen de vereniging. Na een gezamenlijke lunch om 13 uur houdt arts Henk Fransen een lezing over zijn Handboek Kanker.

De vergadering begint om 10.00 uur (zaal open om 09.30 uur) en duurt tot ongeveer 15.00 uur. Vooraf aanmelden voor de lunch is noodzakelijk. Dat kan tot 18 april doen via [email protected] of telefonisch 0172-49 79 44 (op werkdagen tussen 9.00 en 13.00 uur).

Uitzicht

15

natuurrijke recepten

Tomatensoep

met broccolikiemen

(4 - 6 PERSONEN) - MOERMANPROOF

BEREIDING 1 S melt de olie op een laag vuur. Voeg de knoflook, ui, gember en kurkuma toe, en smoor alles op een laag vuur. 2 Voeg dan de grof gesneden tomaten toe en hussel alles goed door elkaar. 3 1 liter water toevoegen en de soep een halfuurtje garen. 4 Naar behoefte alles met de staafmixer fijn maken en op het laatst de rode (geweekte) linzen toevoegen. 5 Rijkelijk bestrooien met broccolikiemen.

Tip! In plaalvtservavlniesrlinzijsent kun je ook zi iken. gebru INGREDIËNTEN • pompoenpittenolie • 1 kilo ontvelde tomaten • 4 tenen knoflook • 2 rode uien • flink stuk verse geschilde gember • 1 el kurkuma met iets zwarte peper • 50 g rode linzen (geweekt) • rozemarijn/tijm/peterselie/ koriander: in een zakje mee laten trekken

16

Uitzicht

Zuurkooltaart (4-6 PERSONEN)- MOERMANPROOF

BEREIDING 1 Wel de rozijnen in warm water en giet ze daarna af. 2 Snijd de uien, abrikozen, en zuurkool heel fijn. 3 Smelt wat roomboter in een pan en voeg alle ingrediënten, behalve het vlozaad, toe. 4 Nadat alles is gemengd, voeg je het vlozaad erbij. Als het geheel iets te nat is, kun je extra vlozaad toevoegen. 5 Doe de massa in een springvorm van 19 centimeter en druk alles goed aan. 6 Zet de oven op 160 graden en bak de taart in een half uur gaar.

Tips! wat Ook heel lekks erof mappet el. verse anana de rauwkost In combinatienamaetst is dit een schotel hier maaltijd heerlijke INGREDIËNTEN • 2 rode uien • 6 bio abrikozen • 1 el kurkumamix • 100 g bio rozijnen • 1 pak bio zuurkool • 1 el vlozaad (bindmiddel)

Broccolisoep 2-3 PERSONEN - MOERMANPROOF

BEREIDING 1 S moor de knoflook, uien, gember en kurkuma in wat roomboter. 2 Doe de groentes erbij en smoor alles op een laag vuur. 3 Voeg dan de halve liter water toe, totdat de groentes gaar zijn. 4 Pureer dit alles en drink het over de gehele dag in kleine kopjes.

T Deze soep zit voips!l antioxidant en geeft een oppepper bij een en beginnende griep! Lekker met broccolikiemen.

INGREDIËNTEN • 4 grote tenen knoflook • 2 grote rode uien • flink stuk verse geschilde gember • 1 el kurkuma met wat zwarte peper • handvol verse peterselie • 200 g broccoli • ½ venkelknol • ½ liter water • naar smaak wat kruidenzout of een bouillonblokje

Rauwkost-

salade

2-3 PERSONEN - MOERMANPROOF

BEREIDING 1 Maak bovenstaande groenten schoon. 2 Snijd alles en schik de ingrediënten op een mooi, groot bord. 3 Garneer met broccolikiemen. 4 Bestrooi de groentes met wat sesamzaad of kruidenzout.

T! Ook is het leipuk kleine roosjes brocomcoliwofat bleekselderij toe te voegen.

INGREDIËNTEN • ½ komkommer • 3 tomaten • 1 rode paprika • olijven (naar keuze) • 1 avocado

Uitzicht

17

(advertenties)

®

Samento®:

Buitengewoon krachtige Cat’s Claw Een van de bekendste producten uit de NutraMedix range is Samento,, de TOA-vrije Cat’s Claw uit Peru. Het werd ontdekt door de Ashaninka indianen en kent een traditioneel gebruik. Cat’s Claw staat erom bekend dat het bijdraagt aan het immuunsysteem.

NIEUW nu ook in voordeel! verpakking

TOA-vrije Cat’s Claw betekent dat we garanderen dat het vrij is van Tetracyclische Oxindol Alkaloïden. Gebruiksadvies: twee- tot driemaal daags 20 druppels. Voor meer informatie en advies neemt u contact met ons op: TS Products Gelreweg 9, 3843 AN Harderwijk, NL Tel: 0341-462121 E-mail: [email protected]

Samento®, Buitengewoon krachtige Cat’s Claw uit Peru. Gegarandeerd vrij van Tetracyclische Oxindol Alkaloïden (TOA’s). Verkrijgbaar in startverpakking (15ml), in 30ml en in voordeelverpakking (60ml).

Chi Bio Spirulina Fit en vol energie het voorjaar in!

VE VE RNI RP EU AK W KI DE NG

Hèt alles in één superfood! Meer weerstand en energie Versnelt herstel na ziekte Helpt prestaties te verbeteren

100% biologisch & plantaardig Reinigend, opbouwend en versterkend Sneller bruin worden door de zon

www.chi.nl

18

Uitzicht

exploitatie 2014 TEKST JOHAN KLUMPENAAR, SECRETARIS MMV

MMV IN 2014

Verdere professionalisering Het bestuur gaf dit jaar aandacht aan een breed scala aan onderwerpen. Een aantal zaken - van klein tot complex - liep als rode draden door de negen vergaderingen heen - als gevolg van voortschrijdend inzicht en nieuwe ontwikkelingen. De Medische Adviesraad (MAR) en de Leden Adviesraad (LAR) functioneren reeds enige tijd. Uit de informatie-uitwisseling met het bestuur is gebleken dat een nadere afstemming over de plaats in de organisatie van de raden en het bestuur noodzakelijk is. Het bestuur dient de raden tijdig adviesvragen voor te leggen, de MAR en LAR voorzien het bestuur, gevraagd en ongevraagd, van adviezen, het bestuur informeert ruimhartig over de genomen besluiten, inclusief achterliggende overwegingen.

Kookcommissie en Buitendienst De kookcommissie past actief bestaande recepten aan en ontwikkelt nieuwe menu’s, die Moerman-proof zijn of gebaseerd op de Natuurrijke Keuken, daarbij is de voedingsmiddelenlijst leidend. Het onderwerp organisatieontwikkeling was frequent onderwerp van gesprek, in het bijzonder de buitendienst, oftewel de werving, opleiding en inzet van ambassadeurs en de revitalisering van de regionale secretariaten. Vanuit de Moermanacademie staan de ambassadeurscursus, een kookdocentenmap en een PowerPoint presentatie voor lezingen ter beschikking.

Media Actief en sturend is meegedacht aan de ontwikkelingen rond ledenmagazine Uitzicht, de MMV-site en nieuwsbrief Divitaal. Een bredere inzet van sociale media is mede afhankelijk van beschikbare menskracht. Ook de ontmoetingsdag, de startdag van de ledenwerfactie en het jubileumcongres ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de vereniging, vroegen aandacht en keuzes, naast het volgen van de prachtige glossy Cornelis - een uitgave die gecomponeerd is door de Uitzichtredactie.

Koers Een vereniging als MMV is altijd in beweging, de koers die wij samen kiezen is dit jaar stevig onderwerp van discussie geweest in het bestuur. Gesprekken die de kern van de vereniging raken en concreet gaan over hoe wij een kankerpatiënt informeren, adviseren en bovenal ondersteunen. In een ‘nut shell’ samengevat, er is onderling begrip voor de persoonlijke keuze en maatschappelijke positie, evenwel kiest een ruime meerderheid van de bestuursleden voor het continueren en realiseren van het huidige beleid. Het bestuur wijst primair naar een behandeltraject van diagnose, chirurgie,

het volgen van een aanbevolen oncologische behandeling en het gelijktijdig of daarna starten met de Moermantherapie, onder begeleiding van een NTTT-arts; dit sluit aan bij de huidige statuten van de vereniging. Daarnaast is er ruime aandacht voor leefstijl en preventie; de Natuurrijke Keuken. Met ondersteuning van een oud universitair docent fiscaalrecht en een fiscalist, pro deo en via de stichting Laluz, is een traject ingezet ter ondersteuning van leden, die worstelen met de belastingdienst over de fiscale aftrek van onkosten van de Moermantherapie. Via Uitzicht wordt iedereen op de hoogte gehouden en gewezen hoe te handelen in een vergelijkbare situatie. Financiële rapportages vragen voortdurend aandacht. Tegenover de aanzienlijk hogere uitgaven dan begroot met name door de uitgave van de glossy en het jubileumcongres, staat een bijdrage vanuit de stichting Amnestie (gebaseerd op de vele inhoudelijke activiteiten en promotie van het Moermandieet in de jubileumuitgave, website, nieuwsbrief enz.).

Directeur Het bestuur koos eind van het jaar nadrukkelijk voor een verdere professionalisering van de organisatie, daar zij regelmatig stuit op gebrek aan menskracht en vaardigheid om de vereniging goed gestructureerd en functionerend op de kaart te zetten. Daarom besloot het bestuur een directeur voor deze operatie aan te stellen, onder stringente afspraken van een projectvorm, voorshands voor een afgebakende periode.

Uitzicht

19

>>

exploitatie 2014 TEKST NICO SLEEUWENHOEK, PENNINGMEESTER MMV

Verslag van de penningmeester

2014

Jaarverslag over >>

Het jaar 2014 stond in het teken van het 40-jarig jubileum. Dat is gevierd met een jubileumcongres in september in de Reehorst in Ede en in december werd de glossy ‘Cornelis’ uitgebracht, een eerbetoon aan wijlen dokter Cornelis Moerman, met een schat aan informatie over voeding en leefstijl en met veel ervaringsverhalen. MMV heeft het jaar 2014 afgesloten met een negatief exploitatieresultaat van € 92.583. De inkomsten waren hoger dan begroot, met name door sterk hogere advertentieopbrengsten en baten uit de verkoop van boeken, waaronder het kookboek en de nieuwe voedingswijzer. De totale kosten waren ruim € 50.000 hoger dan begroot, vooral door de jubileumactiviteiten en de glossy ‘Cornelis’. Door het vervallen van nummer 10 van magazine Uitzicht waren de kosten daarvan lager dan begroot. De bestuurskosten waren

20

Uitzicht

hoger dan begroot door aanschaf van materialen voor ondersteuning van o.a. PR-activiteiten, bijvoorbeeld voor de inrichting van de stand op de Gezondheidsbeurs. Een aanzienlijk hoger dan begroot bedrag werd besteed aan PR en ledenwerving. Per saldo resulteerde dit alles in een negatief exploitatiesaldo van € 92.583 ten opzichte van het begrote negatieve saldo van € 71.550,-.

In het kader van de promotie van en informatieverstrekking over de Moermantherapie heeft Stichting Steunfonds Amnestie een gift gegeven van € 90.000,- (2013: € 115.000,-) als bijdrage in de kosten van o.a. het jubileumcongres, de glossy en de voedingsmiddelenlijst. Het totale resultaat over 2014 komt daarmee uit op een negatief saldo van € 2.583,-.

MMV - Staat van Baten en Lasten

realisatie

begroting

realisatie

2014

2014

2013

€

€

€

Baten Contributies

175.261

174.000

154.808

22.456

18.000

21.293

Giften en sponsoring Overige opbrengsten

5.013

-

-39

56.793

40.000

41.047

4.087

2.000

4.514

263.610

234.000

221.623

Kosten Magazine "Uitzicht"

120.069

134.000

129.145

Kosten jubileum en glossy

58.694

-

-

Patiëntenbelangen/regiokosten

27.372

26.300

8.863

PR-kosten en ledenwerving

12.256

4.500

1.548

Personeelskosten

40.327

41.250

29.690

969

3.000

3.142

Kantoor- en huisvestingskosten

23.273

27.300

21.241

Bestuurskosten

21.762

17.200

26.071

Redactie website

37.665

40.000

24.298

-900

-

-3.401

14.706

12.000

7.004

356.193

305.550

247.601

-92.583

-71.550

-25.978

Advertentie opbrengsten Rente/dividend Totaal baten Lasten

Afschrijvingen

Koersresultaat beleggingen Overige lasten

Balans per 31-12-2014

Totaal lasten

De financiële vaste activa betreffen beleggingen in obligaties en fondsen, de liquide middelen zijn de betaal- en spaarrekeningen. De kortlopende vorderingen betreffen adverteerders, depots, vooruitbetaalde kosten en nog te ontvangen rente. De kortlopende schulden zijn voornamelijk nog te betalen kosten. De stand van de algemene reserve van de Moermanvereniging per 1 januari 2014 is € 136.165,-, ruim voldoende om een adequate uitvoering van de verenigingsactiviteiten te waarborgen. MMV - Balans

Exploitatieresultaat Bijzondere baten

90.000

115.000

Bijzondere lasten

-

155.689

Resultaat

Stichting Steunfonds Amnestie heeft het jaar 2014 afgesloten met negatief saldo van € 56.937. In 2014 werd één legaat ontvangen. Rente en dividenden waren lager dan in 2013 met name door eindaflossing van een hoogrentende belegging. De kosten waren licht hoger dan in 2013. Amnestie heeft eind 2014 een gift aan MMV gedaan ter grootte van € 90.000,- als bijdrage in de promotie van en informatieverstrekking over de Moermantherapie. Amnestie - Staat van Baten en Lasten

Materiele vaste activa

858

Financiële vaste activa

59.137

Liquide middelen Totaal activa

480 15.532 124.741 200.748

Passiva Eigen vermogen Kortlopende schulden Totaal passiva

- 66.667

31-12-2014 €

Vorderingen

- 71.550

Stichting Steunfonds Amnestie

Activa

Voorraden

-2.583

64.583 200.748

2013

€

€

Baten Giften en legaten

1.380

125

Rente en dividenden

22.267

28.699

Totaal baten

23.647

28.824

2.160

1.802

-16.576

-6.575

5.000

-

Lasten Accountants- en administratiekosten Koersresultaat/kosten beleggingen

136.165

2014

Bijdragen onderzoek Giften

90.000

115.000

Totaal lasten

80.584

110.227

-56.937

-81.403

Resultaat

Uitzicht

21

ontgift je huis (11)

e o v H eilig is E621?

Wie de ingrediëntenlijst op producten leest, komt regelmatig Monosodium Glutamaat (MSG) tegen, ook wel vermeld als het E-nummer E621 of Ve-tsin. Deze stof zit vooral in hartige etenswaren als snacks, sauzen en voorverpakte maaltijden. Wat doet dit spul in ons eten en is het veilig? TEKST MATILDE NEWMAN BEELD ISTOCK

We kennen in de Westerse wereld vier basissmaken: zout, zuur, bitter en zoet. De Japanse professor Kikunae Ikeda voegde daar begin 1900 nog een smaak aan toe: umami. De term werd dertig jaar geleden wetenschappelijk erkend als de definitie voor een hartige rijke smaaksensatie. Eten dat de umami smaak heeft, bevat een hoog gehalte aan glutamaat, een aminozuur dat een bouwsteen is van eiwitten. De combinatie met twee andere stoffen inosinaten en guanylaten - versterken de umami-smaak en geven bij het eten een sterke beleving in de mond. Glutamaten komen van nature voor in bepaalde voedingsmiddelen, waaronder vlees en groenten. Andere etenswaren bevatten van nature inosinaten of guanylaten of een combinatie. Voorbeel-

22

Uitzicht

den hiervan zijn rijpe tomaten, spinazie en selderij maar ook champignons, Parmezaanse kaas en veel schelpdieren zijn rijk aan de umamismaak. Door deze voedingsmiddelen met elkaar te combineren ontstaat een maaltijd met diepe intense smaken. De Italiaanse pastaklassieker met tomaten, champignons en Parmezaanse kaas is hier een voorbeeld van.

Chinees Restaurant Syndroom Professor Ikeda ontdekte dat een bepaald glutamaat zout (Sodium Glutamaat) de umamismaak in eten het beste weergaf en ook het meest smakelijk, oplosbaar en bruikbaar was. Hij noemde het Monosodium Glutamaat (MSG) en vroeg patent aan. Al snel begon het bedrijf Ajinomoto (wat smaakessentie betekent)

UMAMIBOM Een Franse topchef Mr. Vongerichten staat bekend om het serveren van umamibommen: gerechten die etenswaren combineren die rijk zijn aan de umamismaak, zoals zee-egel met zeewier en sojasaus. Om de ultieme umamibom te proeven, moet je wel een zak met geld meenemen. In zijn New Yorkse restaurant kost de Parmezaanse kaaspudding met witte truffel 185,- dollar.

het op grote schaal te produceren als synthetische hulpstof voor voedingsmiddelen. MSG is gebaseerd op fabrieksfermentatie van een suiker zoals suikerbiet, suikerriet, tapioca of melasses. Het eindproduct MSG is een wit poeder dat in eten gestrooid kan worden om de smaak van het gerecht te verbeteren. Vooral de Aziatische keuken is berucht om het veelvuldig gebruik ervan, maar chefs en cateraars over de hele wereld gebruiken het poeder. In Nederland is het voor consumenten te koop in Aziatische winkels en grote supermarkten. In de jaren zestig werd MSG op grote schaal gebruikt. Kookboeken adviseerden het ter verbetering van de smaak en het werd zelfs aan de babyvoeding toegevoegd.

Onderzoeken worden helaas vaak gesubsidieerd door belanghebbende partijen Twee Amerikaanse wetenschappers ontdekten in 1957 echter tijdens een oogonderzoek bij muizen dat MSG de binnenste cellen van het netvlies had vernietigd. Tien jaar later bleek dat MSG ook in de hersenen van muizen schade aanrichtte. Ondanks deze en alle onderzoeken die erop volgden, bestaat er nu nog steeds geen uitsluitsel over de veiligheid van MSG. Wel zijn er beweringen dat MSG zorgt voor het zogenaamde Chinees Restaurant Syndroom: hoofdpijn, misselijkheid, een verdovend gevoel rond de mond en uiteinden van de vingers en zweten na het eten van een Aziatische maaltijd. Daarnaast zou MSG een trigger kunnen zijn voor migraine. Deze verbanden zijn wetenschappelijk echter nooit aangetoond.

Opwindend en verslavend Wat we inmiddels wel zeker weten? Ons lichaam maakt glutamaat aan; in moedermelk zit zelfs een heel hoog gehalte

glutamaat. Ook het stofje dat de Japanse professor isoleerde kwam uit een natuurproduct, namelijk zeewier. Het synthetische Monosodium Glutamaat is een zogenaamd excitotoxische toevoeging. Excito komt van het engelse woord excitement – opwinding, toxisch betekent giftig. Vrij vertaald betekent het dat MSG giftig is doordat het zorgt voor opwinding in de hersenen. Als glutamaat de receptors in de hersenen bereikt, geven die signalen af aan het membraan van neuronen. De neuronen worden van blootstelling aan de stof zo ‘opgewonden’ dat ze een staat van extreme uitputting bereiken. Een paar uur later sterven de cellen af, alsof ze zijn doodgegaan van superopwinding. Er zijn verdenkingen dat MSG en andere excitotoxische stoffen (zoals bijvoorbeeld aspartaam) een rol spelen in de ontwikkeling van hersensziektes zoals Alzheimer en Parkinson. Ook voor kinderen en zwangere vrouwen zou MSG een gevaar vormen, omdat de hersenen nog in ontwikkeling zijn en daardoor extra kwetsbaar voor giftige stoffen. Daarnaast is het glutamaat in MSG een zogenaamd vrij glutamaat die direct de bloedstroom ingaat. Door de hoeveelheid fabrieksvoedsel die we tegenwoordig eten en door te lange verhitting van producten krijgen we teveel vrije glutamaten in ons lichaam.

Wel of niet veilig? Hoewel het er alle schijn van heeft dat MSG giftig is voor het menselijk brein, krijgt het chemische middel wereldwijd het predikaat veilig. Onderzoeken worden helaas vaak gesubsidieerd door belanghebbende partijen. Bovendien zijn veel studies uitsluitend gebaseerd op dierproeven en valt het sowieso niet mee op een wetenschappelijke manier aan te tonen dat één stof per definitie giftig is. Bij MSG bleek bijvoorbeeld dat hersenschade als gevolg van inname van MSG groter was als er ook een magnesiumtekort was. Ook een laag energieniveau in hersencellen bleek van invloed te zijn op de gevolgen. Anderzijds bleek vitamine C een beschermende werking te hebben. Oftewel: de invloed van MSG kan voor de een grotere gevolgen hebben dan voor de ander. Zwakkere groepen, zoals zwangeren,

zieken, ouderen en kinderen moeten per definitie uitkijken. Baat het niet, dan schaadt het misschien wel.

OP ZOEK NAAR VE-TSIN? MSG staat voor Monosodium Glutamaat, maar op het etiket kent de stof vele varianten. Bij de volgende begrippen moeten alarmbellen gaan rinkelen: Gehydroliseerd (soja-)eiwit, gistextract, natuurlijk aroma, gelatine, weiproteïne, soja proteïne en vrijwel alle andere proteïnevarianten zoals Sojaproteine concentraat. Let ook op bij woorden als ‘enzym’ en ‘gefermenteerd’ (tenzij het op een puur natuurproduct als zuurkool staat). E620, E621, E622, E624, E625 Bij de volgende termen gaat het om toevoegingen die vaak of MSG bevatten of waarbij er vrije glutamaten vrijkomen tijdens het fabrieksproces: sojasaus en extracten, gerstextract, biergist, pectine, maltextract, citroenzuur en citraat (E330), maltodextrine, oligodextrine, elke smaakversterker of smaaktoevoeging, Carrageenan (E407), bouillon. Daarnaast zijn er nog toevoegingen die dusdanig bewerkt zijn dat er vrije glutamaten in kunnen zitten die eenzelfde reactie als MSG kunnen veroorzaken. Het gaat om: maissiroop, maïszetmeel, dextrose, gemodificeerd zetmeel, (bruine) rijstsiroop, melkpoeder, veel magere (langhoudbare-) zuivelproducten en soms azijn.

Matilde Newman is freelance journaliste en vaste medewerker van Uitzicht

Uitzicht

23

MINDFUL WANDELEN IN ZANDVOORT Joost van Diepen (die in Uitzicht 2 over zijn kankerbehandeling vertelde) en zijn partner Devi Nanda organiseren vanaf april maandelijks mindful wandelingen met kankerpatiënten en/of hun naasten met een gids in de natuurrijke omgeving van Zandvoort. “Mindful wandelen helpt je tot jezelf te komen en de rust in jezelf aan te boren. Het gaat over bewust zijn. Daardoor ontspan je, kun je beter met spanning omgaan, en ben je beter in staat te genieten van het moment. Zowel

mindfulness als lichaamsbeweging versterken bovendien het immuunsysteem”, vertelt Joost. Data: 9 mei – 7 juni – 5 juli. Tijdstip: van 10.30 uur tot 15.00 uur. Ingang Zandvoortselaan 130a, Zandvoort. Aanmelden bij Joost van Diepen: [email protected] of 06-29091069 (Joost) 06-34258935 (Nora). Kosten: € 15,- per persoon, incl. gids en koffie/thee. www.homocancerus.com/mindful-wandelen

ce

de

13

IN

FO

M

ID

m DA be G r

(advertenties)

academie gastronomie landgoed

Opleidingen

en cursussen

• Natuur in leiderschap 17 februari • Licht op de sterrenhemel 23 januari • Natuurvoeding in een Notendop 30 januari • Oriëntatie BD landbouw en voeding 2 februari • Moestuincursus (BD tuinieren) 14 februari

www.kraaybeekerhof.nl

ZWITSERLAND:

LAATSTE KANS OM TE BOEKEN

Zin om met MMV naar Zwitserland te gaan voor een vakantie volgens Moerman? Dit is de laatste kans om te boeken. Van 18 tot 27 juni 2015 gaat MMV nog één keer naar Saas Almagell. Tenminste, als er voldoende deelnemers zijn. Er is nog plaats. Een unieke kans om de Zwitserse bergen te bewonderen en verwend te worden in een typisch Zwitsers familiehotel: Hotel Mattmarkblick Saas-Almagell. We reizen per bus en de prijs is gebaseerd op halfpension; de diners zijn gebaseerd op het Moermandieet. Het dagmenu van het hotel kan ook worden gekozen. De reis kost € 1000,-, inclusief openbaar vervoer in het Saasdal en bijna alle bergbanen en bussen. Informatie bij [email protected] of telefoon (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur).

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

24

Uitzicht

column TEKST DR. GERT SCHUITEMAKER

MOET U IN DE ZOMER OOK EEN VITAMINE D-SUPPLEMENT NEMEN?

O

p het moment dat ik dit schrijf is de zon nog veel te zwak om ons via de huid van vitamine D te voorzien. Maar het is wél het goede moment om nu al te kijken wat de invloed is van zonneschijn voor onze vitamine D-voorziening. Ga voor de aardigheid eens kijken op de website van het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Zoek via google met de woorden ‘RIVM’ en ‘zonkracht’ of ga direct http://t.co/ wZVuRz89oZ . U ziet een grafiek die keurig netjes bijhoudt wat de zonkracht gedurende de dag is en die van de dag daarvoor. U krijgt zo antwoord op de vraag of de zon al krachtig genoeg is om vitamine D aan te maken. Vuistregel is dat de zon van september tot en met maart te zwak is om ons te voorzien van vitamine D. Maar in april wordt het spannend. Dan kan de zonkracht de waarde 3 passeren en dat is het moment dat vitamine D kan worden aangemaakt. Maar … dan moet u zich wel vijftien tot twintig minuten blootstellen aan hoog staande zon (tussen 11.00 en 15.00 uur) met hoofd en handen ontbloot. Helaas zitten velen dan binnen te werken of zijn thuis. En wat betekent het als het een bewolkte dag is? Welnu, dan komt de zonkracht ook zeker niet boven de 3 uit, dus ook dan geen vitamine D-aanmaak via de huid.

margarine leveren slechts 25 IE (0,6 mcg). Honderd gram zalm is heel wat beter: 450 IE (11,25 mcg) en een haring zo’n 800 IE (20 mcg). Maar wie eet elke dag haring? Internationale experts zoals van de Universiteit van Boston en Harvard, adviseren geen luttele 400 IE, maar stellen een vitamine D-suppletie voor van 2000 IE (50 mcg) per dag, onafhankelijk van het jaargetijde. Dat geldt zeker in Nederland met zijn klimaat. Gelukkig gaan artsen steeds meer over tot het checken van vitamine D-bloedspiegels, vooral bij de ouderen onder ons. Deze beoordeling, goed of onvoldoende, is subjectief en verschilt van arts tot arts. Vraag of de waarde boven de 80 nmol/L ligt. Dat is de grenswaarde die prof. Frits Muskliet aanhoudt met de slagzin ’80 id pr8ig’ en daar sluit ik me graag bij aan. Ik wens u een prettige zomer toe met vooral veel zonneschijn!

En wat als het een bewolkte dag is?

De Gezondheidsraad – en daarmee het Voedingscentrum – adviseert sinds 2012 om dagelijks minimaal 400 IE (10 mcg) vitamine D als supplement te nemen. ‘Maar ik eet gezond en eet vaak vis’, hoor ik u zeggen. Inderdaad de belangrijkste bron van vitamine D in de voeding is vis. Zuivelproducten bevatten ook maar heel weinig vitamine D en met vitamine D-verrijkte margarine schiet ook niet op. Twee boterhammen met

Uitzicht

25

(advertenties)

CALCIUM & MAGNESIUM DK Mineralencombinatie aangevuld met vitamine D3 en vitamine K2

NIEUW!

De een heeft problemen ... De ander neemt IMUPROS. We hebben de natuur niet uitgevonden, maar we hebben het beste eruitgehaald - IMUPROS!

CALCIUM & MAGNESIUM DK 180 CAPSULES

Te bestellen bij de Roode Roos B.V. onder vermelding van productnummer 8000

• Magnesium en Calcium zijn goed voor het behoud van sterke botten en tanden • Vitamine D en vitamine K dragen bij aan de opname van Calcium in de botten

IMUPROS

LIBITROX FÜR DEN GANZEN MANN

VOOR EEN GEZONDE PROSTAAT

TOPKWALITEIT VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen | www.vitortho.nl

LIPOSOMAAL VITAMINE-C

Voor meer Informatie: medpro Holland B.V. www.med-pro.org

Weitere Informationen: medpro Holland B.V. Dorpsstraat 182 3925 KG Scherpenzeel Niederlande Tel. +31-33-2867642 Fax +31-33-2867647 www.med-pro.org [email protected]

Tel.: +31-33-2867642 Fax: +31-33-2867647 [email protected]

Detox uw lichaam met Kanji-Kenko voetpleisters

EINDELIJK LIPOSOMEN DIE HET "ECHT" DOEN. GEGARANDEERD HOGE OPNAME !!!

• verbetert uw immuniteit • voor een betere slaap • betere concentratie • helpt bij stoppen met roken en drinken

EEN KWALITEITSPRODUCT VAN

CURESUPPORT BESTELLEN BIJ: WWW.NATURALSUPPORT.NL

26

Uitzicht

Bent u vaak moe en wilt u zich gewoon wat beter voelen? Probeer dan de Kanji-Kenko voetpleisters naar beproefde Japanse formule. Plak de revolutionaire detoxpleisters voor het slapen gaan op uw voetzolen en terwijl u een aangename nachtrust hebt, wordt uw lichaam ontgift. De natuurlijke ingrediënten stimuleren, via de zenuwbanen, uw organen om afvalstoffen af te voeren. Het bewijs zijn de zwartgeworden pleisters de andere ochtend. Ervaar zelf het effect en bestel de probeerverpakking voor slechts € 5,95 Ga naar www.derooderoos.com/catalog of naar www.direct-help.nl en bestel uw Kanji-Kenko detox voetpleisters!

kruidentuin TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE, WWW.MARRYS.NL

ZWARTE KUMMEL: GEWOON EEN WONDERMIDDEL Sommige ontmoetingen vergeet je nooit meer. Zo herinnert Marry Foelkel zich nog goed de dag dat de zwarte kummel zijn intrede deed in haar leven. Sindsdien zijn haar keuken en kruidentuin verrijkt met deze exotische variant op een zeer Hollandse plant. ’Zwarte kummel is een heel gewoon wondermiddel.’

Een stervormig vijfbladig bloemetje omvat door frêle, kantachtige groene blaadjes. De zaden worden in de volksmond nagelkruid genoemd, omdat ze een kruidnagelsmaak hebben en toegevoegd werden aan brooddeeg en in olie getrokken voor een pittige saladedressing.

“Ik mocht ooit eens een lezing geven bij de christelijke vrouwenvereniging. In de inleiding werd iets verteld over kruiden uit het Heilige Boek. Koriander, munt en ook zwarte kummel. Die laatste kende ik niet. Een week later zag ik bij mijn Turkse supermarkt zakjes met zwarte kummel liggen. De winkelier vertelde dat het in de mediterrane streken veel gebruikt werd vanwege zijn buitengewoon immuunversterkende eigenschappen.“ Haar interesse was gewekt. Toen ze de zaden in haar tuin zaaide kwam er tot haar verbazing een oosterse variant van een bekende Hollandse tuinplant tevoorschijn: juffertje-in-het-groen.

Anti-oxidant Bij de oude Egyptenaren werd zwarte kummel volgens Marry al letterlijk voor alles gebruikt. Van de Egyptische koningin Nefertite is bekend dat zij zich bij wijze van schoonheidsbehandeling altijd met zwarte kummelolie inwreef. De olie wordt volgens Marry in warme landen ook veel gebruikt om schimmelziekten te behandelen die daar veel voorkomen. “In Egyptische kruidenboeken kom je dit kruid overal tegen als middel tegen allerlei kwalen, van jeugdpuistjes tot concentratieproblemen, en van gewrichtsklachten tot allergieën. Elke farao kreeg een schaaltje mee op zijn reis naar

het hiernamaals. Tegenwoordig wordt het vanwege zijn sterk antioxidante eigenschappen vooral ingezet voor de versterking van het immuunsysteem. Daarnaast is het een probaat middel tegen stress. Het is een lekker wondermiddel, maar dan heel gewoon.” Zwarte kummel zit opgeborgen in een papaver-achtige zaaddoos en heeft een aangename geur die aan anijs, en ook wel aan kruidnagel, doet denken. Het bevat waardevolle, onverzadigde vetzuren, waaronder arachidonzuur (een voorloper van prostaglandine) die op het immuunsysteem werken, en etherische oliën (met als belangrijkste nigelon) die vooral de ademhalingswegen en bronchiën helpen, bijvoorbeeld bij kinkhoest. Interesse in zwarte kummelzaadjes? Stuur dan een aan uzelf geadresseerde envelop met postzegel naar Marry Foelkel, Engeland 25, 7361 CS Beekbergen.

RECEPT

ZWARTE KUMMELTHEE INGREDIËNTEN 1 el gemalen zwarte kummel | 1 tl anijszaad | 1 tl kamillezaad

1 23

 oe de kruiden in een thee-ei, overgieten met heet water D (70 °C) en tien minuten latentrekken. Eventueel zoeten met honing.  oe eventueel een theekuur door deze thee 3x per dag voor de D maaltijd te drinken, vier tot zes weken lang. De theekuur werkt immuunversterkend en tegen luchtwegklachten en allergieën.

Uitzicht

27

vraag

& antwoord

In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of suppletie.

LOSLATEN VAN NAGELS Ik heb al lange tijd last van Onycholysis Semi-lunaris, het gedeeltelijk loslaten van de nagel van het nagelbed, van vingers en tenen. Niemand kan mij vertellen hoe dit ontstaat, en nog belangrijker, hoe ik dit weg krijg. Vanaf 1975 volg ik grotendeels de voedingsrichtlijnen van Moerman. Ik ben in 1984 door hem behandeld voor een nierfunctie storing: Membraneuze Chlomeruli Nefritis. Met een streng ontgiftingsdieet ben ik toen volledig genezen. In de jaren 2013 en 2014 werkte ik op een farmaceutisch bedrijf waar ze grondstoffen maken voor de medicijn-industrie, onder andere statines. Misschien ben ik geïnfecteerd door bepaalde stoffen waarmee ik in aanraking ben gekomen. Kan dat? ANTWOORD:

Drs. Erik de Rijk, arts: ‘Onycholysis semilunaris is een nagelprobleem waarbij de nagel gedeeltelijk loslaat van het nagelbed. De meest voorkomende oorzaken zijn trauma, mycose (nagelschimmelinfectie), psoriasis en lichen planus; ook kan het bij koortsende ziekten voorkomen. Nagels zijn altijd een punt van aandacht in de Moermantherapie: zwak, scheurend, splijtend, ribbels. De vitaminen die daarbij een rol spelen zijn vitamine B2 (riboflavine), B5 (pantotheenzuur) en Biotine. Deze vitaminen komen veel voor in lever, eidooier, zalm, volkoren producten, walnoten, paddenstoelen, avocado. Ook het mineraal zink (vlees, oesters, eidooiers, peulvruchten, pompoenpitten, noten, zemelen van volkoren producten, sesamzaad) en het aminozuur Cysteïne (Hüttenkäse, ei, rundvlees, vis, schaal- en schelpdieren, tarwekiemen, haver, noten, zaden, ui en peulvruchten) zijn essentieel voor een gezonde nagelconditie. De mogelijke oorzaken zullen moeten worden uitgesloten en behandeld. Zeker de nagelmycose, als uiting van een systemische candida infectie, is lastig en vergt een strak suikervrij en koolhydraatarm dieet, naast schimmeldodende middelen. U noemt een mogelijke intoxicatie met industriële en/of farmaceutische stoffen als oorzaak. Als dit het geval is, dient u detoxificatiemethoden, bijvoorbeeld met de Trias van Heel, en reinigingsmethoden toe te passen: darmreiniging met groene klei, Chlorella dat zware metalen bindt, de lever- en galreiniging met de oliekuur, en klysma's, waarbij de koffieklysma het best werkt. Het loslaten van weefsels die normaal aan elkaar vastzitten, geeft aan dat er een bindweefselprobleem is. De weefselzouten van Schüssler kunnen hierbij geïndiceerd zijn. Vooral nr. 1, Calcium-fluoratum D6 en nr. 11, Siliciea D6. Vanuit homeopathisch oogpunt is het loslaten van nagels ook interessant, verschillende middelen komen in aanmerking, waaronder weer Silicea, Graphites, Mercurius, Thuja en niet te vergeten Arsenicum album bij vergiftigingstoestanden. Constitutioneel (in verband met de door u ook genoemde membraneuze glomerulonefritis ontsteking van het filterend weefsel in de nieren (in het verleden) is wellicht de homeopathische nosode Tuberculinum Koch van belang. Voor nadere behandeling en begeleiding hierbij adviseer ik u een afspraak te maken met een arts Integrale Geneeskunde, gespecialiseerd in natuurgeneeskundige methoden en/of homeopathie.’

28

Uitzicht

GEEN INFUUS Een familielid met alvleesklierkanker koos voor chemotherapie, maar het aanbrengen van het infuus ging al twee keer mis. Zelfs de langste naald bereikte haar aderen niet. Met alle gevolgen van dien. Komt het wel vaker voor dat het niet kunnen aanbrengen van een infuus een behandeling in de weg staat? Wat kan zij het beste doen? ANTWOORD:

Dr. Rick van Prooijen, arts: ‘Chemotherapie wordt vaak per infuus toegediend. Vroeger waren het korte infusen maar de huidige kennis van de farmocologie heeft ons geleerd dat een infuus van twee of drie uur een betere bloedspiegel van het medicijn geeft waardoor de werking vaak aanzienlijk wordt verbeterd. Het langdurig toedienen van het medicament vereist dat het infuussysteem goed wordt aangelegd. Bij voorkeur wordt in een armvene een korte canule 3 tot 5 centimeter in het vat opgeschoven. Bij personen met goede vaten is dat geen probleem. Als de canule goed zit, kan zonder probleem een infuus gedurende enkele uren worden toegediend. Het is noodzakelijk vast te stellen dat de canule goed in het vat zit, omdat het medicament nooit naast het bloedvat mag lopen. Verreweg de meeste medicamenten geven ernstige verwondingen als onverhoeds de canule niet goed zit en het medicament in het weefsel druppelt. Artsen en verpleegkundigen moeten er dus altijd van overtuigd zijn dat het medicament in het bloedvat loopt. Bij personen met dunne bloedvaten kunnen problemen ontstaan, omdat de canule niet goed kan worden opgeschoven. Er is dan een risico op weefselschade. Natuurlijk zijn er alternatieven. Er bestaat een reservoir met een membraan en een canule aan de onderkant dat in een bloedvat naast het borstbeen kan worden ingebracht. Zowel het reservoir als de membraan zitten onder de huid. Met behulp van een hoekse naald kan het membraan worden aangeprikt en het infuus worden aangelegd. Dit systeem wordt Port-a-cath genoemd. Het wordt door de chirurg of anesthesist ingebracht. De verpleging moet dan leren met dit systeem om te gaan. Het bestaat al meer dan tien jaar en de ervaringen zijn goed. Uw familielid kan vragen of dit reservoir kan worden ingebracht en of de verpleging richtlijnen heeft voor het gebruik. In een ziekenhuis met oncologische behandelingen zou dit geen probleem moeten zijn. Met een port-a-cath kan, voor zover ik weet, elke behandeling met chemokuren worden toegediend.’

Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie van Uitzicht. Via e-mail: [email protected] of naar het postadres van de redactie: Hof van Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Heeft u dringende persoonlijke vragen? Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240 (ma-vr 10.00 17.00 uur; ma-avond van 19.00 - 21.00 uur).

Uitzicht

29

Nr Hiernaast treft u een kleine selectie aan van producten, welke door De Roode Roos B.V. geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een indruk van ons ruime assortiment van meer dan 4000 producten. Ons volledige assortiment is te bekijken op www.derooderoos.com Al onze producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door PostNL bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. U kunt ook een email sturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com

Fabrikant Mattisson H C

€ 7,95

€ 6,76

7105 Bio-Melatonine 3 mg (30 tab)

Pharma Nord

€ 12,95

€ 9,71

7108 Magnesiumbisglycinaat (100 tab)

Vitals

€ 29,95

€ 22,46

7730 ADAM (60 tab)

NOW Foods

€ 39,95

€ 29,96

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 47,95

€ 35,96

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 99,75

€ 74,81

6790 EKO Krill Neuroplex (120 softgel)

CellCare

€ 56,30

€ 45,04

4667 Intestinal Symbiotic Probiotica (90 gram)

CellCare

€ 33,90

€ 27,12

6989 Alfa-Liponzuur 300 mg (60 vcaps)

Bonusan

€ 26,00

€ 19,50

6706 Vitamine B12 1000 mcg Methylcobalamine Vitals

€ 18,95

€ 14,21

7906 Vitamine D3 druppels 1000 IE (30 ml)

NOW Foods

€ 19,50

€ 14,63

Orthica

€ 40,95

€ 34,81

A. Vogel

106 Orthiflor Original (120 caps) 5603 Echinaforce Forte (60 tab)

€ 14,99

€ 11,24

5199 Gerijpte Japanse Knoflook One A Day 600 Kyolic

€ 19,95

€ 14,96

5028 Magnesium Taurate (120 tab)

€ 24,54

€ 18,40

6961 251 Dibencozide & Foliumzuur (60 zuigtab AOV

€ 17,85

€ 13,39

5968 Prostasol (60 tab)

Medpro

€ 95,00

€ 85,50

6676 Vitamine D3 1000 IE (90 softgel)

NOW Foods

€ 10,95

€ 8,21

3654 Prostaat Formule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

5765 Astaxanthin-eco (120 caps)

Plantina

€ 60,30

€ 45,22

5856 Kolorex Advanced Intestinal Care (30 caps Sanopharm

€ 20,95

€ 18,86

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

4105 Levertraan Forte (60 capsules)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

6985 Silicea Original (30 caps)

Hubner

€ 9,95

€ 8,46

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3402 MorDHA (citroen) (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 29,95

€ 22,46

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 21,03

€ 15,77

3338 Glucosamine 1200 mg (120 tab)

Lamberts

€ 19,95

€ 14,96

7407 Silymarine extract (60 vcaps)

NOW Foods

€ 14,95

€ 11,21

7732 Mucoperm (60 sachets)

Nutriphyt

€ 42,75

€ 36,34

€ 21,95

€ 16,46

Douglas

Prijswijzigingen voorbehouden

Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

Email:

Telefoonnummer:

(Evt.) Voorschrift van:

Uitzicht

Leden

7135 Chia Seed Raw Bio (250 gram)

7843 Vitamine D3 1000IE & Vitamine K2 (120 c NOW Foods

30

Normaal

colofon

Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien keer per jaar. HOOFDREDACTEUR Cor van Groningen

Voor een natuurlijke stoelgang

PLV. HOOFDREDACTEUR Jan van Klinken EINDREDACTEUR Rineke Wisman MEDEWERKERS Leonard Davids, Arjan van Groningen, Ellen Hameeteman, Lisette Heijboer, Matilde Newman, Petra Pronk, dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks, Klazien van der Toorren, dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg MMV-ARTSENTEAM Bertil de Klyn, Rick van Prooijen, Roland Lugten, Kees

Darmfunctie Complex

Rhee, Erik-Jan de Rijk, An van Veen, Ton Windgassen ONTWERP D&DJ communicatie DRUK BDU REDACTIEADRES Hof van Azuur 30 2614 TB Delft ADVERTENTIES J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert T (0495) 53 22 20 Uitzicht ISSN 0169-9938 I www.mmv.nl E [email protected] Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen en andere informatie onze website www.MMV.nl/ Magazine/OverUitzicht Centraal Bureau MMV, Postbus 508 2400 AM Alphen ad Rijn T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur) E [email protected]

• Bevordert de stoelgang • Natuurlijke kruidenextracten

Lid worden? • e-mail naar [email protected] • www.MMV.nl • of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn Kosten € 32,50 per jaar.

Natuurlijk ... het is Wapiti! Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl

U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen bij verzendhuis De Roode Roos. MEER INFORMATIE www.MMV.nl/Over MMV

Uitzicht

31

Iedereen weet het: biologisch is beter. Voor mens, dier, milieu, de wereld - en natuurlijk voor jezelf. Hoe zit het dan met voedingssupplementen? Die neem je om je gezondheid te ondersteunen en zijn van zichzelf al goed, toch? Jazeker. Maar als je er 100% zeker van wilt zijn dat je natuurlijke supplement vrij is van bestrijdingsmiddelen, pesticiden of genetisch gemodificeerde organismen dan is biologisch de enig juiste keuze. In vergelijking met een capsule met synthetische vitamine C heeft biologisch nóg een voordeel. Vitamines uit plantaardige, biologische bron bevatten vaak ook andere gezonde stoffen die het effect van de vitamines kunnen versterken. Bovendien gebruik je voedingssupplementen vaak met een specifiek doel. Dan is het goed om precies te weten hoeveel je van een bepaalde stof binnenkrijgt. Stel je wilt extra vitamine C om je weerstand te ondersteunen. Als je een biologische sinaasappel eet, heb je geen idee hoeveel vitamine C je binnenkrijgt. Met een capsule wel.

Hoe logisch is bio bij voedingssupplementen? Tot slot zijn er voedingssupplementen met stoffen die je normaal niet uit je dagelijkse voeding haalt. Teunisbloemolie voor een gezonde huid en rode gist rijst voor het behoud van een gezonde cholesterolspiegel. Of neem vitamine D: dat haal je onvoldoende uit voeding en in de winter haal je het ook al niet uit zonlicht. Vitals introduceert nu een lijn van tien gecertificeerd biologische voedingssupplementen om je gezondheid breed te ondersteunen. En waarbij je je in meerdere opzichten uitstekend voelt.

Nieuw van Vitals: biologische voedingssupplementen De producten zijn: Vitamine B Complex, Vitamine C, Vitamine D, Rode Gist Rijst, Groene Thee Extract, True Superfood, MI-7 paddenstoelencomplex, Cordyceps, Teunisbloemolie en Borageolie. Vraag ernaar bij uw specialist in voedingssupplementen.

www.vitals.nl