Chadasjot. Nieuwsblad van WIZO Nederland. In dit nummer: Jubileumreis oktober WIZO helpt minderheden Israël. De invloed van het Jiddisj

Jaargang 21 NAJAAR 2009

Chadasjot Nieuwsblad van WIZO Nederland

In dit nummer: Jubileumreis 24-28 oktober 2010 WIZO helpt minderheden Israël De invloed van het Jiddisj Debby Kater over WIZO toen en nu

November 2009

Chadasjot-november2009.indd 1

Foto: Moshe Milner - The Government Press Office, Tel Aviv

www.wizo.nl Chadasjot 1

21-11-2009 13:53:27

Inhoud COLOFON Chadasjot, nieuwsblad van WIZO Nederland, verschijnt twee keer per jaar onder verantwoordelijkheid van het Dagelijks Bestuur. Adres: A.J. Ernststraat 735a, 1082 LJ Amsterdam, (020) 6463017, e-mail: [email protected], internet: www.wizo.nl Bankrekening: 54.47.01.216 of 535 617 Redactie: Irene Lebram, Riemke Reijners. Aan dit nummer werkten mee: Margriet Bouscher, Mareline Frank, Debby Kater, Lyda Koster, Margaret Mogendorff, Joyce Numann, Ingrid Rockberger (Tel Aviv), Sophie Schrijver, Phita Stern, Jansje Stodel, Moritz Tof. Foto voorpagina: Moshe Milner, met dank aan The Government Press Office in Tel Aviv Foto’s gemaakt / beschikbaar gesteld door: Géke Beek, Ernst Numann, Phita Stern, Irene Lebram, Riemke Reijners, Margriet Bouscher en verschillende WIZO afdelingen.

Jubileumreis: 24-28 oktober 2010 ............................................................................................... 3 Debby Kater-Schipper: “Werken voor WIZO is leerschool” ....................................................... 4/5 Maccabiade: ook WIZO deed mee ............................................................................................. 6/7 ALV blijkt verrassend ..................................................................................................................... 8 Géke Beek: “vrijwilligers gedreven mensen”................................................................................. 9 CHICAGO-de-Musical ................................................................................................................. 10 Het Esjkol project / NVR en WIZO ............................................................................................. 11 Gezichten en stemmen uit Israël: Sabine Cohn .....................................................................12/13 Zorg WIZO ook voor minderheden Israël .............................................................................16/17 KORT.....................................................................................................................................18/19 Agenda en Afdelingsnieuws ..................................................................................................20/21 Culturele Dag Schoonhoven ........................................................................................................ 22 De invloed van het Jiddisj in het Amsterdams Bargoens .............................................................. 23 Advertenties ...................................................................................... 2, 14, 15, 17 , 24, 25, 26, 27

Adverteerders: Apresa, Crescas, Hergo, Meijers, La Riva, Leons, Lieve Hemel, Seashore Media, Starco, Svemir, Vitaminstore.

Lay-out en DTP: Seashore Media, Katwijk ZH, www.seashore.nl Druk: Hega Den Haag.

WIZO (Women’s International Zionist Organization) is een internationale organisatie van 250.000 joodse vrouwelijke vrijwilligers in 52 landen. WIZO heeft sinds 1948 haar hoofdkantoor in Tel Aviv. WIZO is als NGO erkend door de VN en heeft een adviserende positie bij ECOSOC en Unicef. WIZO Nederland, in 1948 opgericht in Amsterdam, organiseert activiteiten ter bevordering van de joodse identiteit van haar leden en onderhoudt projecten voor het welzijn van de zwakkeren in Israël, ongeacht hun afkomst. Afdelingen: Amsterdam en omstreken, Brabant/Limburg, Friesland, Gelderland, Midden Nederland, Groningen, Den Haag, Rotterdam, Twente, Zeeland. WIZO Gesher is er voor Israelische vrouwen in Nederland. WIZO Nederland is aangesloten bij de ECWF (European Council of WIZO Federations) en de Nederlandse Vrouwen Raad (NVR). Hoofdbestuur WIZO Nederland: Joyce Numann-Durlacher (voorzitter), Margriet Bouscher-Snapper (vice-voorzitter, penningmeester), Debby Kater-Schipper (interne organisatie), Judith Jas-Waterman (communicatie). Het volgende nummer verschijnt voorjaar 2010. Zie deadline op www.wizo.nl/agenda. Suggesties, bijdragen en foto’s (in hoge resolutie) naar: [email protected].

Advertentie

Doe gewoon! Seashore Media. Internet en communicatie voor elk budget. Websites, domeinregistratie, hosting, Google Adwords. Communicatie-advies, vormgeving, teksten en redactie voor bedrijven en instellingen. Sandtlaan 36-D17, 2223 GG Katwijk ZH Tel. (071) 407 6002, fax (071) 407 4365 www.seashore.nl – offi[email protected]

2 Chadasjot www.wizo.nl


November 2009

21-11-2009 13:53:38

Van de Voorzitter

I

n 2010 bestaat WIZO 90 jaar. Rode draad door het a.s. jubileumjaar is onze jarenlange ervaring met onderwijs en integratie. Volgend jaar organiseren we weer een Jubileumreis naar Israël (24 t/m 28 oktober). Mijn advies: ga mee om met eigen ogen te zien en te ervaren wat we er met elkaar tot stand brengen. En kom naar de feestelijke afsluiting van het jubileumjaar op zondag 28 november in Amsterdam. Het belooft een bijzondere en informatieve dag te worden. In dit najaarsnummer staan interviews met (bestuurs)leden en andere betrokkenen, verslagen van WIZO bijeenkomsten en artikelen over onze projecten in Israël, over de Nederlandse Vrouwen Raad en de European Council of WIZO Federations. Een 17-jarige amateurvoetballer en zijn moeder vertellen over hun ervaringen tijdens Maccabiade 2009 en een jonge Neerlandica leert ons iets over de invloed van het Jiddisj in het Amsterdams Bargoens. In Israël bezuinigt de nieuwe regering op grote schaal op onderwijs en sociale zaken. Dat heeft, met de zwakkere dollar en de wereldwijde economische crisis, grote gevolgen voor de begroting van Wereld WIZO. Toch slaagt WIZO er in om nieuwe initiatieven te ontwikkelen zoals het ‘third trimester’ programma: Zo’n 7000 jongeren die dreigen hun eindexamen niet te halen, krijgen intensieve bijscholing in de zomermaanden zodat ze met vertrouwen toch examen kunnen doen. En wat zou het mooi zijn als de internationale pers in plaats van vrijwel uitsluitend te berichten over de conflicten in de regio, eens aandacht zou besteden aan de professionaliteit en het succes van de WIZO projecten in Israël. Te beginnen bij de uitstekende onderwijsprogramma’s in kinderdagverblijven, jeugddorpen, scholen, naschoolse opvang, en de vele cursussen. Alle reden om hier in Nederland te proberen die programma’s beter onder de aandacht brengen, ook van de media. WIZO Nederland begint het jaar 2010 met nieuw elan. De winkel in Amsterdam gaat na een grote verbouwingsuitverkoop tot 21 december, tijdelijk dicht voor de noodzakelijke renovatie. De webwinkel blijft geopend, met beperkt aanbod. Ook certificaten kunnen in die periode worden besteld via www.wizo.nl. Het aangrenzende kantoor en de vergaderruimte worden ook verbouwd. WIZO Nederland blijft per telefoon en e-mail gewoon bereikbaar. In februari wordt de winkel feestelijk heropend.

November 2009


Suzanne Eliahou krijgt de life membership speld.

Dat wordt een ‘open dag’, waar de bezoekers ook kennis kunnen maken met Sherel Corper-Weinschenk (39), de nieuwe office manager van WIZO Nederland. Onder andere in het interview met Géke Beek is te lezen hoe wij de afgelopen jaren steeds professioneler zijn gaan werken. WIZO gaat met haar tijd mee en dus is uitbreiding van de professionele ondersteuning hard nodig. Ondanks de inspanningen van de vier hardwerkende DB-leden blijft er nu te veel werk liggen. Daardoor lopen wij het risico inkomsten te missen. Onze office manager is sinds half november drie dagen per week aan het werk voor WIZO. Op 26 mei jl., de dag van de Algemene Ledenvergadering, is de proefperiode ingegaan voor de nieuwe bestuursstructuur. Zoals bekend is het Hoofdbestuur nu Dagelijks Bestuur (DB) geworden, onderdeel van het nieuwe Algemeen Bestuur (AB) dat bestaat uit afgevaardigden van alle afdelingen, de winkel, de Chadasjot redactie en de Stichting Cultuur. Tot nu toe bevalt de nieuwe werkwijze uitstekend! 2010 belooft een interessant jaar te worden. Met de vernieuwingen hopen wij beter zichtbaar te worden in Nederland, en zo nieuwe leden en donateurs aan te trekken. Maar vooral willen wij onze leden en donateurs blijven informeren, zodat altijd duidelijk is wat wij doen met de ons toevertrouwde financiële bijdragen voor een betere samenleving in Israël. Joyce Numann-Durlacher, voorzitter WIZO Nederland


21-11-2009 13:53:42

Interview

“Je helpt niet alleen Israël vooruit, maar ook jezelf...!”

DB lid Debby Kater-Schipper over haar jarenlange werk voor WIZO “Werken voor WIZO geeft voldoening; bovendien is het een leerschool die bijdraagt aan je persoonlijke ontwikkeling.” De chadasjotredactie praat met ‘ervaringsdeskundige’ Debby Kater-Schipper (61), in haar gezellige huis in Amstelveen. Het gesprek begint, met een knipoog naar de Surinaamse tv-presentator Jörgen Raymann, met de vraag:

“Wie is je vader, wie is je moeder?” Debby vertelt hoe haar vader Herman Schipper op tweejarige leeftijd samen met zijn oudere broertje en zusjes vanuit het Poolse dorp Sieniawa naar Wenen vlucht. De kinderen zijn wees en we schrijven het jaar 1914. Vanuit Wenen komen ze uiteindelijk terecht in een joods kindertehuis in Nederland, waarna elk kind afzonderlijk wordt ondergebracht in een pleeggezin. Herman wordt geadopteerd door het kinderloze echtpaar Grootkerk. Broers en zussen houden contact. Herman is de enige die de oorlog in Nederland ondergedoken overleeft. Het lukt de andere drie kinderen om tijdig naar Suriname en Engeland te vluchten. Herman en zus Bertha komen in het juweliersvak terecht. Kort na de oorlog leert Herman Janny Canes kennen. Zij was met haar ouders in de oorlog naar New York gevlucht en had daar op het Nederlandse consulaat gewerkt. Ook haar vader is diamantair. Om het verdriet van een op het laatst afgeblazen huwelijk in de VS te boven te komen, reist Janny naar Nederland. Daar ontmoet zij Herman Schipper en besluit haar leven met hem te delen. Er worden twee dochters geboren: Debby



(1947) en Carry (1950). Het gezin woont boven hun juwelierszaak aan de Heiligeweg in Amsterdam. Dat lijkt leuk, zo midden in het centrum, maar Debby vond dat behoorlijk benauwend. Door de noodzakelijke beveiliging van de winkel mocht ze nooit zonder toestemming de deur uit... Debby gaat naar de lagere school aan het Frederiksplein en naar het Amsterdams Lyceum. Ze tennist bij Maccabi en heeft dansles bij de joodse dansschool van Albert van Lingen. Het gezin is bewust joods, maar niet orthodox. In het laatste schooljaar leert ze de negen jaar oudere Loek Kater kennen, student medicijnen in Utrecht. Bijzonder detail is dat de moeder van Loek en de vader van Debby uit hetzelfde Poolse dorp komen. Debby en Loek krijgen een weekendrelatie terwijl Debby een opleiding tot doktersassistente volgt

gezinsleven orthodoxer. Sonja komt in aanraking met B’ne Akiwa en voelt zich aangetrokken tot een orthodox joodse levensstijl. Dat geldt ook voor Arnon. “Dat is een heel proces geweest,” zegt Debby, “waarbij de kinderen de richting hebben aangegeven.” Hoe kwam je bij WIZO? “De kinderen werden groter en ik kreeg meer tijd. Door vriendinnen kwam ik halverwege de jaren ’70 in contact met WIZO AVIV, dat onder andere huiskamerbijeenkomsten met lezingen organiseerde. Na een paar jaar kwam ik namens AVIV in het bestuur van WIZO Amsterdam en ging meehelpen met de organisatie van de bazaar. In de jaren ’80 ging WIZO voor mij echt leven. Vier jaar lang was ik ‘hoofd bazaar’. Dat was een hele klus, waarvan ik veel heb geleerd. Ik herinner me nog goed dat we in het jaar dat de bazaar in

“Israël is heel belangrijk voor mij. Ik voel me mede verantwoordelijk.” en in de juwelierszaak van haar vader werkt. Op 25 juni 1967 trouwen Loek en Debby in de Obrechtsjoel. Hun woonplaats wordt Amsterdam. Loek wordt internist en immunoloog en later hoogleraar in Utrecht en internationaal bekend wetenschapper. Na de geboorte van Sonja (1969) en Arnon (1972) is het gezin Kater compleet. De joodse feestdagen worden gevierd en de kinderen gaan naar Rosj Pina. Geleidelijk wordt het

het Okura Hotel plaatsvond een opbrengst hadden van honderdduizend gulden. Een magisch getal! De saamhorigheid was geweldig en ook de mannen waren opvallend betrokken. Ik zie Loek nog samen met Lou Polak centen zitten tellen! In 1990 ben ik gestopt met het WIZO bestuur. Sonja ging trouwen en ik wilde een betaalde baan. De RAI begon met een Telemarketing Service en ik was betrokken bij de opzet. Mijn WIZO ervaring

November 2009

21-11-2009 13:53:43

Interview

we nu een algemeen bestuur hebben met een dagelijks bestuur.” Wat betekent Israël voor je? “Israël is heel belangrijk voor mij. Ik voel me mede verantwoordelijk. Het is van essentieel belang dat er ook joden buiten Israël wonen, die steun geven van buitenaf. Die steun maakt Israël sterker; daarvan ben ik overtuigd. Ik kom er graag, dat geeft me een gevoel van ‘thuis komen’ zonder dat ik er hoef te wonen. Ik bewonder de wijze waarop het land zich heeft ontwikkeld en ik wil bijdragen aan de welvaart van land en inwoners.” Is WIZO veranderd in vergelijking met een paar decennia geleden? “De organisatie is veel professioneler en meer maatgevend geworden. Vroeger stond het bijeenbrengen van financiële middelen voorop. Dat is nog steeds heel belangrijk, maar er wordt nu bovendien beter naar WIZO geluisterd. Jodendom en Israël worden mede door WIZO op de kaart gezet. WIZO is ook het visitekaartje voor de goede naam van Israel. Door lid te zijn van WIZO steun je Israël zonder een politiek standpunt in te nemen.”

Debby Kater met haar kleinkinderen. kwam mij toen goed van pas. Door de ziekte van Loek heb ik vier jaar later mijn baan opgezegd. Maar het begon toch weer te kriebelen en ik wilde meer dan op de kleinkinderen passen. Toen ik met Bettina Sanders z.l. op een Culturele Dag van WIZO was, vroeg Helen Lion z.l. me om opnieuw het bestuur van WIZO Amsterdam te komen versterken. Helen was toen voorzitter. Ik zei ‘ja’, notuleerde de vergaderingen en nam de organisatie van de evenementen op me. Zo

November 2009


huurden we een keer Theater Carré af voor een show met Jos Brink. Heel spannend. Toenmalig WIZO voorzitter Annelies Cohn haalde me naar het WIZO Hoofdbestuur, waar notuleren en faciliteitenbeheer tot mijn taken behoorden. Nu, na het overlijden van Loek z.l., blijf ik mijn taken vervullen in het dagelijks bestuur van WIZO. Na het van kracht worden van het beleidsplan (2009) is er niet langer een hoofdbestuur, maar is de structuur van WIZO gewijzigd zodat

Hoe denken Sonja en je kleindochter Avigal (15) over WIZO? “Sonja is WIZO lid, maar kan door haar werk niet actief deelnemen. Wel rijdt ze elk jaar voor de bloemenactie, mede om haar kinderen te laten zien dat je je ook voor anderen moet inzetten. Avigal heeft zeker interesse en helpt mij soms, samen met haar vriendinnetjes, met het verzendklaar maken van mailings.’ Wat zou je meer willen doen in WIZO verband of daarbuiten? “Ik zou wel met een vast groepje WIZO vrouwen een museumclub willen oprichten. Ik verveel me nooit. Ik kook graag, ga naar het theater en naar concerten. Met drie van mijn vijf kleinkinderen heb ik de Avondvierdaagse gelopen. De jongste twee zijn daarvoor nog veel te klein.


21-11-2009 13:53:45

Verslag

Maccabiade 2009: ook WIZO deed mee Een goed gesprek aan de keukentafel. Met Joeri Hupkes (17), deelnemer aan de 18e Maccabiade afgelopen zomer in Israël. Met Phita Stern, moeder van Joeri en actief als WIZO vrouw in het Gooi. En met Moritz Tof, lid van het organisatie-comité dat in 1977 leiding gaf aan de Nederlandse équipe, getrouwd met Irene Lebram, redacteur van de Chadasjot. Vierde gesprekspartner is Sophie Schrijver-Altmann, voor de 2e keer lid van het organisatiecomité en voor de 5e (!) maal belangrijke schakel in het medisch team dat afgelopen zomer de Nederlandse sporters begeleidde in Israël, en last but not least WIZO vrouw uit Den Haag.

Joeri: “Na het ‘pre-camp’ in Natanya waar we een week konden acclimatiseren en trainen, kwamen wij terecht in Gan Vanof, een jeugddorp bij Petach Tikva. In Gan Vanof zat niet alleen het Nederlandse jeugdvoetbalteam. Alle Nederlandse deelnemers onder de 18 waren er gehuisvest, zoals turners en zwemmers. Mijn ouders waren mee als supporters van ons Nederlands jeugdvoetbalteam, èn om na afloop nog een week door Israël te reizen. Toevallig zag mijn moeder

Joeri Hupkes.



De familie Hupkes op de Maccabiade. dat Gan Vanof een WIZO jeugddorp is. Als ze ons dat niet had verteld was dat niemand opgevallen.” Phita: “Jeugddorp Gan Vanof bleek een WIZO project te zijn, gesteund door Zwitserland. Het bord aan de ingang was de enige verwijzing naar WIZO. Eerlijk gezegd heb ik daar toen niet zo bij stil gestaan, maar dat was een mooie gelegenheid geweest voor WIZO om zich te profileren in een jong en internationaal gezelschap. Behalve Joeri wist dus niemand van de groep dat ze eigenlijk bij WIZO te gast waren.” Sophie: “Israël heeft de indeling gemaakt welke landen van welke WIZO jeugddorpen gebruik zouden maken. Voor de geselecteerde dorpen was het heel aantrekkelijk want ze kregen geld om de locatie geschikt te maken voor de sporters. Zo werden de kamers geschilderd, het sanitair opgeknapt, kwamen er betere bedden en werden er computers neergezet. Bovendien lag op elk bed als welkomstcadeau een pakketje toiletspullen voor de jonge gasten. Maccabia-deelnemers blij en voor de WIZO jeugddorpen een blijvende forse verbetering.” Mo-

ritz Tof was in 1977 al een keer bij de Maccabiade: “niet als deelnemer, maar als lid van het organisatiecomité dat de Nederlandse afvaardiging voorbereidde en begeleidde. Harry Nihom was toen chef d’équipe. Het belangrijkste verschil met nu is denk ik, dat er toen nog geen sprake was van Oost Europese deelnemers … Ik weet nog dat Frans Derks en Maurice de Hond er dat jaar bij waren

Sophie Schrijver.

November 2009

21-11-2009 13:53:46

Verslag

als voetbal scheidsrechters, en Mart Smeets en Henk Terlingen als jonge verslaggevers van de NOS.” V: Joeri, zou je, na je tweede bezoek binnen een jaar, in Israël willen studeren? “Nee, zeker niet. Ik heb genoten van die tijd en het was een leuke groep. We hebben intussen een leuke reünie gehad en we hebben nog steeds contact met elkaar via Hyves. Nee, in Israël studeren is niets voor mij: veel te rommelig, ik hou’ van orde…” Phita: “Dat Erica Terpstra was gekomen was leuk, ook voor de ouders, en natuurlijk dat premier Benjamin Netanyahu en president Shimon Peres er tijdens de Openingsceremonie bij waren. Jammer alleen dat hun toespraken in het Ivriet waren, terwijl ze vloeiend Engels spreken. Er waren verrassend veel Nederlandse ouders meegekomen. Erica Terpstra kwam van de eretribune naar beneden toen de Nederlandse ploeg het stadion binnen kwam lopen. En tijdens diverse wedstrijden stond ze de Nederlandse sporters aan aan te vuren en maakte met al die ouders een praatje: ‘van wie bent u de ouders…?’ Sophie: “Ik kende Erica en heb haar gevraagd of ze niet een aantal dagen mee wilde namens het Nederlands Olympisch Comité. Dat geeft toch cachet. Bovendien is ze zo enthousiast. Ik had toen een extra aanleiding om Israël-correspondent Conny Mus te vragen aandacht te besteden aan de Nederlandse afvaardiging naar de Maccabiade. Dat resulteerde in een item voor ‘Editie NL’ op RTL4. Ook het NIW heeft aandacht besteed aan deze Maccabiade.” V: Sophie wat zou jij hebben gedaan om WIZO onder de aandacht te brengen? “Dat had het beste geregeld kunnen worden vanuit Nederland. Ik zou denk ik geprobeerd hebben om iets in te plannen, bijvoorbeeld bij het ontbijt of tijdens een maaltijd - als iedereen toch bij elkaar zit, of tijdens het pre-camp. Je hebt met jonge mensen te maken, en een nogal vol programma. We hadden al van alles georganiseerd buiten de wedstrij-

November 2009


Phita Stern en Erica Terpstra tijdens de Maccabiade

den, variërend van een bezoek aan het Palmach Museum in Tel Aviv, tot een inleiding door een journalist van Ha’aretz over de situatie in het Midden Oosten. Hij gaf gelukkig een redelijk objectief en kritisch beeld. Dat vond ik wel belangrijk. En voor de promotie van WIZO had je bijvoorbeeld de reguliere bewoners van het jeugddorp kunnen laten vertellen over hun ervaringen binnen en buiten het dorp. Jongeren onder elkaar, dat werkt. En maak de volgende keer een mooie flyer met de doelstellingen van WIZO, en geef alle deelnemers om te beginnen een WIZO sleutelhanger of een ander aandenken.” Naschrift Chadasjotredactie: Enige navraag leert dat behalve de jonge Nederlanders, verschillende landen in WIZO projecten waren ondergebracht. In sommige gevallen kregen

ze een WIZO delegatie op bezoek, die kwam vertellen over de belangrijke rol van WIZO binnen de Israëlische samenleving. Laten wij, Nederlandse WIZO vrouwen overal waar het kan de (goede) naam van WIZO over het voetlicht brengen. Internationale sportgebeurtenissen als de Maccabiade maken indruk op de deelnemers. Als de sporters dan in een WIZO jeugddorp terecht komten, moet er optimaal gebruik worden gemaakt van zo’n uitgelezen kans om aandacht te vragen voor WIZO. Doe je dat niet, dan is dat een gemiste kans. Voor veel jonge sporters is de Maccabiade hun eerste kennismaking met Israël. En wie Israël zegt, zegt WIZO en zo kun je proberen ervoor te zorgen dat ze thuis vertellen over het werk van WIZO.

Ruim 10.000 atleten uit meer dan 60 landen namen deel aan de 18e Maccabiade, de Joodse Olympische Spelen. Het is één van de grootste internationale sportevenementen, onder auspiciën van het IOC, die altijd worden georganiseerd 1 jaar na de ‘gewone’ Olympische Spelen. Tijdens de Maccabiade komen joodse atleten vanuit de hele wereld bijeen om sportief te strijden in meer dan 30 Olympische sporten, en enkele niet-Olympische sporten als golf en bridge. De ‘Maccabiah Games’ zijn de belangrijkste activiteit van Maccabi World Union met als doelstellingen de verbondenheid van de deelnemers met de staat Israel te versterken en de onderlinge band tussen de internationale joodse gemeenschappen te intensiveren. De Nederlandse deelname was niet mogelijk geweest zonder ‘onze man in Israël’ Ido Heijmans en onze sponsoren. Het pre-camp is gesponsord door de Stichting Levi Lassen.


21-11-2009 13:53:51

WIZO

Weer jubileumreis in oktober 2010 !

Uit de algemene ledenvergadering 2009 De ledenvergadering op 26 mei In Amsterdam kende een paar aardige verrassingen. Oud-voorzitter Annelies Cohn-Erwteman werd erevoorzitter van WIZO Nederland, een onderscheiding voor haar grote verdiensten voor de federatie. Annelies had geen idee.. zoveel was duidelijk. Goed dus dat haar man, beide dochters, en kleindochter er bij konden zijn.

De erevoorzitter met dochter Judith.

D

e andere verrassing was de aanstekelijke en wetenswaardige inleiding na de lunch door Mareline Frank over het aandeel van het Jiddisj in het Amsterdams-Bargoens. De lezing is gebaseerd op haar doctoraalscriptie over dit onderwerp, waarmee ze een half jaar eerder drs. Nederlands was geworden aan de Universiteit van Amsterdam. Net als in haar dagelijks (beroeps)leven stond hier de geboren docente (zie ook op blz. 23 in deze Chadasjot de samenvatting die ze schreef op verzoek van de redactie). Uit de zaal kwamen enthousiaste reacties tijdens de bespreking van de verschillende woorden en uitdrukkingen. Niet als verrassing, wel als wapenfeit presenteerde voorzitter Joyce Nu-



mann, in het kader van het (door de vergadering goedgekeurde) Beleidsplan 2009-2011 – WIZO in een hogere versnelling, nu officieel de nieuwe bestuursstructuur voor een proefperiode van maximaal twee jaar. In plaats van het vroegere Hoofdbestuur is er nu een Dagelijks Bestuur. Dit nieuwe DB vormt samen met afgevaardigden van alle WIZO afdelingen het AB (Algemeen Bestuur). Het DB bestaat uit: Joyce Numann-Durlacher, voorzitter, Margriet Bouscher-Snapper, vicevoorzitter/penningmeester, Debby Kater-Schipper, secretaris, en Judith Jas-Waterman, communicatie. In het AB zijn ook de winkel, de Stichting Cultuur en de Chadasjot vertegenwoordigd.*) WIZO AVIV Andere agendapunten betroffen onder meer de vaststelling van en complimenten voor het uitstekend vormgegeven jaarverslag 2008, en de goedkeuring van de begroting 2009/2010. Woorden van dank zijn er voor Irene Lebram die haar hoofdbestuursjaren heeft afgesloten (zie interview vorige Chadasjot) en nu op andere fronten actief blijft, zoals redactie en advertentie acquisitie voor de Chadasjot. Ook woorden van waardering voor Loes van den Bergh-Weijl die afscheid nam van het HB. Zij was de motor achter de organisatie van de Jubileumdag 2008, en blijft beschikbaar voor hand- en spandiensten. AVIV-voorzitter Sharon Overweg (zie ook het vorige nummer) vertelde over haar motieven om actief te worden voor WIZO en over de wedergeboorte van WIZO AVIV in Nederland. Bovendien was er aandacht voor de deelname van Judith Jas aan het internationale seminar ‘Lapid’ begin dit jaar. Samen met onder anderen de (Nederlandse) deelnemers aan de World WIZO Meeting

Sella Sanders (l) en Sharon Overweg of Representatives (MOR), bezocht ze een aantal WIZO projecten. Margaret Mogendorff presenteerde namens de Stichting Cultuur haar beleidsplan. De volgende AV is op dinsdag 25 mei in de Dierense sjoel. De volgende culturele dag is op zondag 7 maart 2010 in Utrecht met als thema: De vrouw als hoeksteen van de samenleving. N.B.! Van zondag 24 t/m donderdag 28 oktober 2010 jubileumreis naar Israël.

*) De AB leden zijn: Stans Barzelay (namens bestuur Amsterdam), Channa Kuker (WIZO Gesher), Betty Oppenheimer (BrabantLimburg en Zeeland), Iet Schabbing-Visser (Friesland), Onnie de Graaf-Bonte (Gelderland), Irene Berg-Baruch (Twente), Ahoevah van Praag-Gomperts (Midden Nederland), Ilana Ifrah-Schloss (Den Haag-Rotterdam), Irene Lebram (Chadasjot), Elly Herzberger-Lissaur (winkel), Margaret Mogendorff-Overweg (Stichting Cultuur), Sharon Overweg-Slap (AVIV). Jansje Stodel is AB/DB lid belast met externe contacten.

November 2009

21-11-2009 13:53:52

Interview

“Ik ben ook een beetje WIZO vrouw geworden…”

Géke Beek, professioneel assistent van WIZO Nederland “Werken met vrijwilligersorganisaties betekent vaak werken aan de keukentafel, ook ’s avonds en in het weekend. Vrijwilligers zijn per definitie gedreven mensen, net als mensen die voor zichzelf werken. Het geeft mij extra voldoening te kunnen bijdragen aan hun idealen. Daarom heb ik bewust voor dit werk gekozen.”

G

éke Beek (Elspeet, 1960) werkt als ‘kleine zelfstandige’ vooral voor besturen van joodse verenigingen en stichtingen in de regio Amsterdam. Haar bedrijf verleent allerhande secretariaatsdiensten aan bedrijven en particulieren. “Na mijn eerste baan, acht jaar directiesecretaresse bij een grote bank, werd ik medisch secretaresse in het AMC. Ik merkte dat ik me aangetrokken voelde tot de maatschappelijke kant van dit werk. Na een periode in dienst van verschillende uitzendbureaus besloot ik voor mezelf te beginnen. Maar eerst volgde ik de cursus ‘Hoe begin ik een éénmanszaak?’ Met een mailing aan een aantal organisaties bood ik mijn diensten aan. De eerste die mij inhuurde was de burgemeester van Ouder Amstel, Cees de Groot. Hij was ook voorzitter van de Stichting David Henriques de Castro Fonds voor de restauratie van de Portugees-Israëlietische begraafplaats Beth Haim in Ouderkerk aan de Amstel. Helen Lion Zo kwam ik voor het eerst in contact met de joodse wereld. Later maakte ik kennis met voorzitter Jacques Coronel van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG). Via de PIG kwam ik terecht bij verschillende joodse organisaties. En zo hoorde WIZO

November 2009


Géke Beek. voorzitter Helen Lion (z.l.) over mij. Dat was denk ik in 2005. Helen belde me om te vragen of ik een keer een vergadering van het hoofdbestuur wilde notuleren. Dat was thuis bij Debby Kater, ook nu lid van het Dagelijks Bestuur. Later vroeg Helen of ik op afroep zou kunnen bijspringen tijdens andere vergaderingen. Nadat Helen in 2006 door haar ziekte het voorzitterschap moest neerleggen ging ik aan het werk met Joyce Numann, haar opvolgster. Ik ben nu één ochtend per week op kantoor. De rest van het werk kan ik ‘online’ doen, zoals het bijhouden van de website. Ook de afdelingsbestuurders heb ik inmiddels leren kennen, bij het opzetten van extranet en het notuleren van de besturenvergaderingen. Geleidelijk aan ben ik meer voor WIZO gaan doen. Dit jaar was ik voor het eerst betrokken bij de bloemenactie. Je merkt dan dat elke afdeling zo haar eigen werkwijze, gewoontes en problemen heeft.” “Het valt me op dat WIZO de laat-

ste tijd enorm geprofessionaliseerd is met een nieuw beleidsplan en de daaruit voortvloeiende nieuwe bestuursstructuur. Die professionalisering zou je wat mij betreft nog verder kunnen uitbouwen door het hanteren van striktere procedures. Maar doordat je werkt met een groep vrijwilligers die dit werk al zo lang en met grote inzet doet, moet je rekening houden met bestaande gewoontes en werkwijzen. Dat is soms een dilemma!” Géke Beek woont in Ouderkerk aan de Amstel met man en zoons van 21 (student Informatica) en 18 (5 VWO). Behalve voor joodse organisaties,werkt ze voor onder andere de Stichting Overleg Lichamelijk Gehandicapten (OLGA) en Stichting Beschermers Amstelland. Ze helpt mee aan de organisatie van de jaarlijkse ‘Amstellanddag’, waarop agrarische bedrijven hun deuren openen voor het grote publiek. Een zondag in juni die duizenden belees verder op pagina 10


21-11-2009 13:53:54

Interview

vervolg van pagina 9 zoekers trekt. Géke: “Als het druk is, zoals bij het verzenden van grote mailings, helpt mijn hele gezin mee. Bovendien kunnen mijn man met zijn ICT-achtergrond, en mijn oudste zoon eventuele technische problemen oplossen. Reuze handig!” Wat zou je WIZO voor de komende tijd willen meegeven? “Laat iedereen enthousiast blijven, zeker nu ook WIZO lijdt onder de geldcrisis. Op termijn kunnen we denken aan een cultuuromslag met misschien scholing van vrijwilligers. Algemeen probleem is natuurlijk dat steeds minder vrouwen tijd hebben voor WIZO; veel vrouwen hebben tegenwoordig een baan. Maar misschien kunnen vrouwen die getroffen zijn door de recessie, zich juist nu inzetten voor WIZO. Zo blijven ze in de running en leveren een bijdrage aan de samenleving.” WIZO vrouw “Ik ben ook een beetje WIZO vrouw geworden en ik weet nu zeker dat ik naar Israël wil, met mijn man. Al sinds mijn 10e jaar hoor ik over Israel, omdat mijn moeders beste vriendin er woont en werkt als gids. Ik wil er graag WIZO projecten bezoeken. Misschien ga ik wel mee met de volgende jubileumreis….!” Naschrift Joyce Numann: Géke Beek heeft een substantiële bijdrage geleverd aan de professionalisering van WIZO Nederland. Dankzij haar werd duidelijk dat de organisatie een office manager nodig heeft. Sherel Corper-Weinschenk gaat vanaf medio november deze functie vervullen. In de volgende Chadasjot een kennismaking.



November 2009

21-11-2009 13:53:54

WIZO nieuws

WIZO en de jeugd in het Esjkol district Veel tieners hebben het moeilijk in het aan Egypte en de Gazastrook grenzende Esjkol district, ver van uitgaanscentra, ontspanning en cultuur. Ze voelen zich onveilig en lijden aan angst en stress.

D

e afgelopen drie jaar werden honderden kassam raketten afgevuurd op het gebied, en probeerden terroristen het Esjkol district binnen te dringen terwijl de boeren op het land herhaaldelijk worden beschoten. WIZO Nederland onderhoudt een aantal scholingsprojecten voor jongeren, die bovendien voor afleiding zorgen. Voorheen werden alle trainingen en naschoolse activiteiten op één plek gegeven: een oude school in Mivtahim. Uit veiligheidsoverwegingen vinden die voorlopig plaats op verschillende locaties in het district - voor jonge studenten en jeugdleiders van 20 jaar en ouder. De leiderschapcursus is bestemd voor studenten die al ervaring hebben met leiding geven, in een plaatselijke jeugdorganisatie en aan kinderen tussen 9 en 12 jaar. Die jongens en meisjes wordt geleerd om te gaan met spanningen als gevolg van hun onveilige omgeving. Ze leren hoe je met kinderen en ouders moet communiceren en

wat je moet doen in een noodsituatie. Voor jongeren zijn er lezingen en extra vakken buiten het lesrooster, zoals muzikale vorming en handvaardigheid. Een andere cursus is bestemd voor jeugdleiders boven de 20. Sommigen zijn vrijwillig een jaar lang beschikbaar voor de gemeenschap, voorafgaand aan de (verplichte) militaire dienst; voor anderen is het onderdeel van hun diensttijd. Ze krijgen een kadertraining om zelf leiding te kunnen geven, en om op hun beurt deze vaardigheden door te geven aan de jongeren en hen te begeleiden. De Esjkol Youth Rescue Unit is een groep jongeren die kan helpen in crisissituaties. Ze krijgen EHBO training, en leren klimmen en klauteren. De districtsraad organiseert uitstapjes voor jongeren om even weg te zijn uit de geplaagde regio, met dagtochten, picknicks en theaterbezoek. Andere voorbeelden zijn een recent Pesachkamp in het Lahav bos voor 120 kinderen uit de lagere klassen, onder leiding van 30 oudere kinderen, en een dagtocht naar het strand van Nitzanim waar 150 kinderen konden genieten van een dagje aan zee, en van zangavonden in Kibboets Urim waar ze buiten bereik van de kassamraketten ongestoord met elkaar konden zingen.

‘Uw talent gaat niet met pensioen’ W

IZO Nederland is al 30 jaar lid van de Nederlandse Vrouwen Raad (NVR), koepelorganisatie van en voor vrouwenorganisaties. De NVR telt 46 aangesloten organisaties, waarmee de achterban een geschatte 1 miljoen vrouwen telt. Lien Heijmans (oud WIZO en ECWF-bestuurslid) was er 20 jaar lang onze Nederlands joodse en zionistische vertegenwoordiger. Sinds november is Jansje Stodel haar plaatsvervanger, met de intentie haar functie binnenkort over te nemen. Onze actieve betrokkenheid blijft gewenst, zeker nu de Nederlandse tak van Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF) de Palestijnse kant kiest. De NVR-achterban bestaat uit beroepsmatig, politiek en maatschappelijk georganiseerde vrouwen, huisvrouwen, plattelandsvrouwen,

November 2009


ondernemers en vrouwenorganisaties met een levensbeschouwelijke achtergrond. De diversiteit van de lidorganisaties maakt de NVR tot een brede maatschappelijke koepel en de gezamenlijke inzet voor de belangen van vrouwen maakt de NVR tot kweekvijver voor maatschappelijke initiatieven en samenwerkingsverbanden tot platform voor kritische evaluatie en tot bron van vernieuwingen. Al die organisaties vinden elkaar in het streven naar emancipatie en gelijke rechten, gelijke behandeling en mogelijkheden voor mannen en vrouwen, beschreven als ‘gendermainstreaming’. De NVR en haar lidorganisaties zijn nationaal en internationaal actief op het gebied van duurzame ontwikkeling, maatschappelijke participatie en vrouwenrechten.

Op de website www.nvr.nl staat informatie over de projecten die door de NVR worden geïnitieerd. Bijvoorbeeld ‘Uw talent gaat NIET met pensioen’. In dit project stimuleren NVR en ANBO (Algemene Nederlandse Ouderenbond) vrouwen om ook na hun pensioen hun talenten te gebruiken voor vrijwilligerswerk, bestuursfuncties, functies in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, deelname aan sociale netwerken en cursussen, en/of actief zijn in verenigingen, politiek, kerk, buurthuis, en andere maatschappelijke organisaties. Voor vrouwen tot 65 jaar gaat het ook om arbeidsparticipatie.


21-11-2009 13:53:57

Interview

“Eens zul je een huis hebben in Israël…”

Gezichten en stemmen uit Israël: Sabine Cohn-Piltz De pasgetrouwde Sabine zag er eerst wel tegenop om in België te blijven wonen. Maar Thomas Cohn beloofde zijn jonge vrouw: “Eens zul je een huis hebben in Israël”. Dat was in 1969. Hij hield woord, al moest Sabine bijna 35 jaar wachten op wat haar tweede aliya werd: Na Thomas’ pensionering vestigden de Cohns zich, inmiddels vanuit Den Haag, in 2004 definitief in Tel Aviv. Radio Judaïca

H

aar eerste stappen als vrijwilliger zette Sabine in Brussel, als jonge moeder op de joodse school van haar zoon. Om vervolgens in 1980 een van de oprichters van ‘Radio Judaïca’ te worden. Zeven jaar lang was ze programmaleider van deze eerste joodse zender in Europa. “Een van de mooiste avonturen van mijn leven” blikt ze terug. “We zijn begonnen als illegale zender, net als Radio Veronica destijds in Nederland.” Later werd de zender legaal terwijl pas na Sabines vertrek echt het besef doordrong, ook bij de Belgische overheid, van de noodzaak van een zender voor de joodse gemeenschap. “Het was ook dè manier om de positie van Israël uit te leggen en evenwichtiger informatie te brengen dan de internationale pers doet.” Inmiddels was ze ook lid van WIZO België. Door de overplaatsing van haar man kwam Sabine in 1987 met haar gezin naar Nederland. “De verhuizing naar Den Haag was een kleine cultuurshock,” glimlacht ze, “al vond ik er later aansluiting bij WIZO; chawerot zijn je zusters, waar je ook woont. In het begin was het moeilijk, ook voor onze zoon die kort na zijn barmitswe de overstap moest maken van een Franstalige



Sabine Cohn joodse naar een Nederlandse en later een internationale school.” Aliya Literatuurwetenschapper en WIZOvrouw Sabine Cohn werd in 1946 in Brussel geboren als Sabine Piltz. Haar ouders Malka en Max Piltz waren Oost Europese migranten die in de jaren ’30 naar Brussel waren gevlucht. Ze maakten deel uit van een grote stroom joodse vluchtelingen waarvan er velen doorreisden naar de VS

en Zuid Amerika. Ze overleefden de oorlog in de onderduik. In 1950 gingen Malka en Max, “grote zionisten van het eerste uur”, met hun 3-jarig dochtertje op aliya. Een jaar eerder hadden de drie oudere zusters van Sabine de reis naar het beloofde land al gemaakt. Veel herinnert Sabine zich niet van haar eerste jaren in Brussel. Wel staat de aankomst in de haven van Haifa nog op haar netvlies. De familie Piltz reisde direct door naar kibboets Nitzanim, niet ver van Ash-

November 2009

21-11-2009 13:53:57

Interview

kelon, waar ze een korte periode bleven. “Ik ben grootgebracht met drie talen” vertelt Sabine. “Thuis spraken we Frans, van mijn ouders leerde ik Jiddisj en op school was de voertaal Ivriet.” Na haar eindexamen in Ramat Gan en twee jaar militaire dienst, besloot ze om wijsbegeerte en Frans te gaan studeren aan de universiteit van Tel Aviv. Na anderhalf jaar bracht een uitwisselingsprogramma haar terug naar Brussel, om verder te studeren aan de Université Libre de Bruxelles. Al in de eerste maanden van het studiejaar in haar geboortestad kwam ze in een joods cultureel centrum Thomas Cohn tegen, net als zij Franstalig. Sabine: “Wist je dat 95% van de Belgische joden Franstalig is?” Sabine en Thomas werden verliefd, trouwden en bleven in Brussel wonen, waar in 1974 zoon Danny werd geboren. WIZO Den Haag Eind jaren ’80 werd Sabine lid van WIZO Nederland. En ze ging weer studeren, nu aan de Universiteit in Leiden. Ze studeerde af in de Algemene Literatuurwetenschap. Intussen gaf ze als vrijwilliger jarenlang lessen Ivriet aan WIZO vrouwen, en -mannen. Het verdiende geld ging naar WIZO Den Haag. Toenmalig voorzitter en naamgenoot Annelies Cohn vroeg haar in 1996 om de ECWF (European Council of WIZO Federations) te vertegenwoordigen bij de Raad van Europa. “Daar waren ze meestal jurist of journalist” zegt Sabine. Het was voor het eerst dat WIZO bij de Raad werd geaccrediteerd. Dat betekende dat Sabine regelmatig naar Straatsburg moest en opnieuw pionieren – net als destijds bij Radio Judaica. “In Straatsburg hadden ze nog nooit van WIZO gehoord. Zelfs joodse organisaties begrepen niet wat WIZO te zoeken had bij de Raad van Europa. Het bleek dus hard nodig om WIZO te accrediteren als Europese vrouwenorganisatie die de belangen van vrouwen en kinderen behartigt. Daarom is WIZO ook een filosofie.” Het bleek een veeleisende taak die ze na vier jaar heen en weer reizen naar Straatsburg en even zovele rapporta-

November 2009


De Franstalige zender Radio Judaica is 24 uur, 7 dagen per week te beluisteren onder meer via de website www.radiojudaica.be (ook handig om je Frans op te halen…). Het programma wordt afgewisseld met korte uitzendingen in het Jiddisj, Engels, Judeo-Español en Ivriet.

ges, besloot neer te legen. Wel bleef ze zelfstandig lid van de ECWF. Ook op andere fronten was ze actief: Ze werd vice-voorzitter van de vereniging van de Nederlandse vrienden van de Ben Goerion Universiteit in Beer Sheva en ging een paar keer per jaar naar Israël, niet alleen voor familiebezoek. Bovendien publiceerde ze met Prof. Mieneke Schipper in 1995 het boek ‘De rib uit zijn lijf’, Joodse spreekwoorden en zegswijzen over vrouwen. Bezoek aan WIZO projecten Toen Sabine en Thomas tenslotte op aliya gingen, nam Sabine zich voor nog een halve dag per week vrijwilligerswerk te blijven doen en verder “alleen leuke dingen”. Haar zoektocht bracht haar onder het motto ‘on ne cherche pas midi a quatorze heures’ (vrij vertaald: ‘zoek niet het onmogelijke of maak het niet te ingewikkeld’) al snel terug bij WIZO Tel Aviv. Maar daar hadden ze iets anders voor haar in gedachten: ‘als je meer tijd hebt, kun je misschien de Franstalige afdeling nieuw leven inblazen’. Er waren bij WIZO in Tel Aviv, Jeruzalem, Netanya en Ashdod al verenigingen van onder meer Spaanstaligen en Engelstaligen. “De immigratie vanuit Frankrijk is de laatste jaren toegenomen, parallel aan het antisemitisme”, legt Sabine uit. De “leuke dingen” zijn er ook: De leden spelen bridge en scrabble, organiseren lezingen en hebben een leesclub: “Alle Franstalige WIZO leden in Europa en Israël krijgen een lijst met boeken die ze kunnen lezen en er een recensie van maken om de WIZO literaire prijs vervolgens uit te reiken in Parijs.” Sabine organiseert talloze culturele excursies door heel Israël met “altijd een bezoek aan een WIZO project, zoals afgelopen april aan het daycare center in Ashdod, of S’derot, uit solidariteit met de men-

sen die bestookt worden met raketten.” En natuurlijk doet de groep ook mee aan fondsenwervende activiteiten: “bijvoorbeeld de voorstelling ‘Fiddler on the Roof’ die WIZO Israël heeft georganiseerd, of ons aandeel in de activiteiten bij het 100-jarig bestaan van Tel Aviv.” Het contact met Nederland is gebleven. Thomas en Sabine hebben een woning in Den Haag, zoon Danny woont daar ook en Sabine is buitenlid van WIZO Nederland. En, “de situatie nu is precies andersom: ik heb nog een halve dag over voor mezelf .”

Kom zondag 7 februari naar de feestelijke heropening van de WIZO winkel en maak kennis met de nieuwe office manager. Adres: A.J. Ernststraat 735A, 1082 LJ Amsterdam (zie ook de achterpagina).


21-11-2009 13:54:00

WIZO WIZO helpt, help WIZO Vooraankondiging

WIZO bestaat 90 jaar in 2010

Ga mee op jubileumreis en zie wat WIZO in Israël presteert. Een reis om nooit te vergeten! WIZO Nederland A.J. Ernststraat 735A 1082 LJ Amsterdam tel.: 020-6463017 e-mail: [email protected] www.wizo.nl ING: 535617

Heen: zondag 24 oktober 2010 Terug: donderdag 28 oktober 2010 WIZO voor een betere Israëlische samenleving.

Léons Register Makelaars in Assurantiën

M.N. Léons bv de boelelaan 1065 postbus 75346 1070 ah amsterdam T +31 (0)20 646 3 646 F +31 (0)20 644 3 443 www.leons.nl


21-11-2009 13:54:01

Vitaminstore is al 10 jaar specialist in gezondheid en uiterlijke verzorging. Bij ons vindt u de gezondste voedingssupplementen en de zuiverste cosmetica. Vitaminstore verkoopt een grote selectie A-merken en een kwalitatief hoogwaardig Private Label.

U ontvangt een gratis Dr.Hauschka rozencrème mini t.w.v. 3.95 tegen inlevering van deze advertentie bij Vitaminstore. Vitaminstore vindt u in: Alkmaar (Achterstraat), Amersfoort (St. Jorisstraat), Amstelveen (Stadshart), Amsterdam (Haarlemmerstraat & Shoperade) Gouda (Hoogstraat), Haarlem (Anegang), Heemstede (Binnenweg), Heerlen (’t Loon), Leidschendam (Leidsenhage), Leusden (Komenij), Pijnacker (Raadhuisplein), Roermond (Brugstraat), Rotterdam (Meent & Alexandrium), Utrecht (Lijnmarkt), Vlaardingen (Liesveld) en Weert (Muntpassage). Kijk voor meer informatie en verkoop op: www.vitaminstore.nl


21-11-2009 13:54:14

WIZO activiteiten

WIZO helpt niet-joodse minderheden in Israël In Israël is WIZO ook verantwoordelijk voor een waaier aan activiteiten voor niet-joodse minderheidsgroeperingen. Denk daarbij aan begeleide spelcentra, jeugd-clubs en vrouwencentra met een cursusprogramma en culturele activiteiten. WIZO komt hiermee tegemoet aan de vraag van de vrouwen zelf. Ook veel joodse vrouwen uit alle delen van Israël die binnen andere WIZO projecten worden geholpen, nemen hieraan deel.

Hoe Basam Heikal de kansvan-zijn-leven kreeg in WIZO Beit Hakerem… Basam Heikal is een Arabisch-Israëlische tiener. Zijn verhaal is één van de vele success-stories van minderheden die opgenomen worden door WIZO projecten in Israël. Als gevolg van interne conflicten en aanpassingsproblemen moest Basam zijn Arabische school in Abu Gosh verlaten. Hij werd aangenomen op de WIZO Beit Hakerem school in Jeruzalem, gesponsord door WIZO Engeland. Op zijn nieuwe school bleken een taalbarrière en grote hiaten in zijn kennis een belemmering te zijn, terwijl de nieuwe omgeving en zijn religieuze achtergrond voor extra aanpassingsproblemen zorgden. Hij had nog een lange weg te gaan om te wennen aan zijn nieuwe school en aan zijn medeleerlingen. Maar aan het einde van het schooljaar lukte het Basam toch om te slagen voor zijn examen, en was hij gediplomeerd dameskapper. Hij bleek dus over goede kwaliteiten en de juiste motivatie te beschikken om te worden aangenomen èn te slagen. Ook was hij tolerant tegenover zijn nieuwe omgeving en blij met de liefde, warmte en steun van de schoolleiding. Het eindresultaat: een



diploma en de aantekening ‘met lof geslaagd’. Daarna vroegen Basam en zijn ouders of hij nog een tweede jaar de lessen mocht volgen, hoewel de school slechts éénjarige programma’s kent. Dankzij de goede ervaringen met Basam heeft de school dit speciale verzoek ingewilligd, en nu volgt hij het managementprogramma. Wederzijds begrip voor culturele patronen en tradities... Het stimuleren van onderlinge contacten gebaseerd op wederzijds respect, hulp en begrip tussen buren onderling, is een belangrijk uitgangspunt voor het personeel van de WIZO kinderdagverblijven met joodse en Arabische kinderen. De staf bestaande uit leidinggevenden, maatschappelijk werkers en ondersteuning, krijgt een intensieve training. Bij de trainingen is er speciale aandacht voor wat kenmerkend is voor elk van deze minderheden, met begrip voor de verschillende culturele patronen en tradities. De Arabische ouders en hun kinderen nemen deel aan alle activiteiten en feesten die door het kinderdagverblijf worden georganiseerd. Tegelijkertijd is er alle aandacht voor de viering en begrip van niet-joodse feestdagen. Docenten in de joods Arabische kinderdagverblijven die ook Arabisch spreken zorgen voor soepele communicatie tussen de twee groepen. Moslims, Christenen en Joden musiceren samen... Rehania, een zogenoemd Circassisch dorp in Noord Galilea met een moslimbevolking die oorspronkelijk uit de Kaukasus komt, heeft een WIZO Jeugdclub met een actieve volksdansgroep van 13-15 jarigen. De groep vertegenwoordigt het dorp bij evenementen waar traditionele Circassische dansen worden gedanst. Naast

culturele waarden zijn ook sociale aspecten belangrijk, en uitwisseling van ideeën tussen jongeren onderling. Ook de Arabisch-Israëlische bevolking uit het dorp doet mee aan de activiteiten van de jeugdclub. In de joods-Arabische stad Ma’aloth-Tarshiha studeren joden en Arabieren, met de nieuwe immigranten en in het land geboren Israëli’s samen aan de plaatselijke muziekschool. Het aantal studenten bestaat voor 40% uit moslims en christelijke Arabieren en voor 60% uit joden. In de schoolorkesten spelen joden en Arabieren samen een veelzijdig muzikaal repertoire. Joodse en Arabische jongeren musiceerden met elkaar tijdens een herdenkings-ceremonie na de aanslag op het World Trade Center. In de zomer van 2009 is er een begin gemaakt met een nieuw ‘Debka’ dansprogramma (Debka verwijst naar de bedoeinen - red.). WIZO traint Arabische, Druzische en Bedoeïenenvrouwen Door het volgen van cursussen op de WIZO School voor politiek leiderschap en in andere politieke ‘leiderschapstrainingscentra’, worden groepen Bedoeïenenvrouwen tussen 21 en 60 jaar getraind voor wat hier politiek leiderschap heet. De cursus omvat lezingen en workshops over uiteenlopende onderwerpen als politiek, vrouwenrechten, leiderschapsvaardigheden en maatschappelijke vraagstukken. In Manshiya Zebda, een Bedoeïenendorpje in de Jezre’el vallei worden seminaria gehouden over vrouwenrechten en zelfrespect, familiezaken en communicatie. Ook Druzische vrouwen nemen deel aan de activiteiten van de school en van het centrum voor politiek leiderschap. De WIZO afdeling in Dahliat El Carmel verzorgt het hele jaar door lezingen en seminaria over allerlei

November 2009

21-11-2009 13:54:21

WIZO activiteiten

WIZO Haifa hebben de vrouwen geadopteerd van de Zuid Libanese soldaten en officieren die na de terugtrekking uit Libanon in Israël zijn aangekomen. Zij organiseren voor hen wekelijkse bijeenkomsten in het kader van de WIZO afdeling van Dahliat El Carmel.

“Ik weet best wat mijn kleurrijke verzameling waard is!”

onderwerpen. Eens per jaar organiseert de plaatselijke afdeling de ‘Druzische Vrouwen Week’ voor vrouwen uit de omringende dorpen. Ook kinderen kunnen meedoen aan educatieve spelletjes. En elk jaar is er een zomerkamp. Ook de Kafer Rama afdeling organiseert vergelijkbare activiteiten. Vanuit deze afdeling kan ook worden deelgenomen aan de eerder genoemde ‘Druzische Vrouwen Week’. Ook WIZO Haifa werkt voor vrouwen Arabische vrouwen nemen deel aan trainingprogramma’s van het Centrum voor Politiek Leidershap in Haifa. In dit centrum wordt een ‘cursus zakelijk ondernemer’ georganiseerd voor 15 Arabische vrouwen uit Wadi Nissnass. Deze cursus, in samenwerking met de Stad Haifa en de Organisatie ter Bevordering van de Economie, stelt vrouwen in staat om kleine bedrijfjes op te zetten die ze vanuit huis kunnen beheren. De WIZO Club voor Arabische Vrouwen in Haifa organiseert wekelijks allerlei activiteiten. De vrouwen komen er bij elkaar voor lezingen, workshops en andere educatieve activiteiten. Een aantal leden van deze club zijn vrijwilligers geworden binnen de gemeenschap en zijn verantwoordelijk voor het herkennen en helpen van families met problemen. Ook is er een cursus zelfverdediging, de feestdagen worden samen gevierd en er worden activiteiten georganiseerd voor de kinderen van de Arabische vrouwen. De vrijwilligers van

November 2009


Dit is het eerste deel van de door Margaret Mogendorff vertaalde Brochure Minorities die afgelopen voorjaar is gepubliceerd door het Wereld WIZO Fundraising Department. Deel 2 verschijnt in de volgende Chadasjot.

Maar heeft u dat ook zwart op wit? U heeft in de loop der jaren een aardige collectie kunst en antiek opgebouwd. Dat is mooi, maar het wordt nog mooier als u de waarde ervan heeft laten vastleggen door een erkend taxateur. Voor de verzekering heeft u namelijk een officiële taxatie nodig. Daarmee weet u niet alleen exact wat u in huis hebt, maar heeft uw inboedelverzekering de juiste dekking. Daar wordt uw kleurrijke collectie alleen maar interessanter van.

Taxaties van kunst, antiek, kostbaarheden en inboedel 020 666 67 27 www.apresa.nl


21-11-2009 13:54:22

Kort

1920-2010: viering ‘WIZO 90 jaar’ – reserveer de data! Israël is een smeltkroes van culturen. WIZO brengt Israël naar Nederland. WIZO heeft 90 jaar ervaring met integratie en opvoeding, thema’s van het jubileumjaar. We vieren deze mijlpaal op: ■ de culturele dag op zondag 7 maart in Utrecht met als thema De vrouw als hoeksteen van de samenleving. Locatie: Gebouw Stichting Merkaz aan de Magdelenastraat in hartje Utrecht. ■ tijdens de jubileumreis naar Israël (24-28 oktober 2010). ■ de feestelijke en informatieve afsluiting op zondag 28 november in Amsterdam. Nadere informatie volgt.

WIZO winkelen ■

■

■

■ ■

■

■

6 december extra koopzondag Amsterdam van 10.00-16.00 uur voor Chanoeka. De winkel in Enschede is elke zondag open van 10.00-16.00 uur. Tot 21 december is er een grote uitverkoop in de winkel in Amsterdam wegens verbouwing winkel en kantoor aan de A.J. Ernststraat 735a. Kortingen tot 50%, tel. (020) 6466295. De winkel is van 21 december tot begin februari gesloten. Nader bericht over de feestelijke heropening volgt. Een beperkt assortiment is tijdens de sluiting te bestellen via de webwinkel op www.wizo.nl. Tip: Bestel de nieuwe WIZO cadeaubon ook via de website. Tip-2: verstuur de nieuwe WIZO mazzaltovkaart (€ 7,50) voor steun aan WIZO projecten in Israel.

Koninklijk onderscheiden Josephine Zilverberg (WIZO Twente) heeft een koninklijk lintje ontvangen.

In Memoriam Bettina Sanders-Wolf, 1945-2009 (door Debby Kater-Schipper) Op 13 augustus overleed na een lang en oneerlijk ziekteproces een gewaardeerd WIZO lid, ooit de bedenkster van de bekende bloemenactie. Dat ging zo: op een dag stapte ze naar een bloemist, vertelde over WIZO, en kreeg prompt tien bossen bloemen mee. Nu is de bloemenactie een grote en bekende actie binnen WIZO. Bettina heeft zich jarenlang ingezet voor allerlei WIZO activiteiten. Kenmerkend



voor haar passie voor de WIZO was dat ze ondanks haar ziekte de kracht vond om in mei bij de Algemene Ledenvergadering te zijn. Bettina blijft in onze herinnering als een echte WIZO vrouw, immer begaan met de zwakkeren in onze samenleving. Haar man Joop, kinderen en kleinkinderen wensen wij veel sterkte toe bij het verwerken van dit grote verlies. Moge haar aandenken velen tot zegen zijn en moge haar ziel opgenomen worden in de bundel van het eeuwige leven. Eva Numann-Katzenstein,1923-2009 (door Joyce Numann-Durlacher) Op 23 juni overleed Eva Numann, z.l., bestuurder in hart en nieren. Meer dan een halve eeuw heeft ze tal van functies bekleed in besturen van nationaal en internationaal opererende vrijwilligers-organisaties. Na haar huwelijk in 1949 werd zij lid van WIZO Twente. Ze was er één van de steunpilaren, hoofd van de jaarlijks terugkerende boekenstand en tot op hoge leeftijd medewerkster in de winkel. WIZO heeft in haar een trouw en betrokken lid verloren. Haar nagedachtenis zij tot zegen. Eva Cohen Paraira-Sondervan (door Margriet Bouscher-Snapper) Op 26 februari 2009 overleed, 95 jaar oud Eva Cohen ParairaSondervan, z.l. Zolang ik tante Eva gekend heb, was ze actief voor WIZO. Ze was al actief toen de winkel nog gevestigd was aan het Sarphatipark, samen met Seraphien BoasPrins. Jarenlang stond ze met haar man Maurits achter de tafel van de WIZO winkel tijdens de bazaar in Bussum. Toen bekend werd dat WIZO een winkel in Buitenveldert zou openen, bood ze als eerste haar diensten aan. Samen met Seraphien Boas heeft ze vele jaren de woensdag ‘bemand’. Haar liefde voor WIZO heeft ze overgebracht op haar dochter Renée Krant-Cohen Paraira en haar schoondochter Carry Cohen Paraira-Schipper. Haar nagedachtenis zij ons tot zegen.

Rectificatie De fout in het interview met Channa Kuker (WIZO Gesher) in de vorige Chadasjot herstellen we graag. De juiste formulering luidt: “Channa Kuker is op 21 jarige leeftijd direct na haar militaire dienst in Israël, naar Nederland gegaan. Vanaf haar 12e heeft ze in Israël loten verkocht voor haar moeder en tante die in het WIZO bestuur zaten van Ramat Gan.”

November 2009

21-11-2009 13:54:24

Kort

Life membership Jetta Opdenberg, secretaris afdeling Den Haag, kreeg tijdens de huishoudelijke vergadering in mei de life membership speld uitgereik (zie foto). Zij was eerder bestuurslid in Utrecht en is nu al jaren de motor van de afdeling Den Haag. Ook Suzanne Eliahou kreeg bij haar afscheid als bestuurslid Afdeling Brabant tijdens de Pesachbijeenkomst Brabant de gouden speld uitgereikt.

De 100-jarigen van WIZO Nederland WIZO wenst haar ‘supersenioren’ van harte mazzeltof. De twee ‘nieuwe’ 100 jarige chawerot zijn mevrouw Käthe Weishut-Meijer actief WIZO lid uit Den Haag en mevrouw M. Krakauer-Lerman, ook Afdeling Den Haag, die in juni 100 jaar werd. Wie volgt? Laat het ons weten!

Joyce Numann-Durlacher en Margriet Bouscher-Snapper vertegenwoordigden Nederland. Op de agenda van de vergadering stond de verkiezing van een nieuw bestuur van de ECWF. Er werd gekozen voor een nieuwe constructie: een Executive Steering Committee, bestaande uit 5 leden uit Engeland, Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk. Vertegenwoordigers van WIZO en ECWF rapporteerden over hun werkzaamheden het afgelopen jaar: Rama Enav, WIZO vertegenwoordiger bij de VN in Genève gaf achtergrondinformatie over Durban II: Hoewel men zich zeer gesteund voelde door de boycot door 10 landen, heeft deze terugtrekking wel het democratisch proces verstoord. Hava Bugajer, voorzitter WIZO Oostenrijk, presenteerde in een rapport haar activiteiten als gedelegeerde van WIZO bij NGO commissies van de UN in Wenen. Duitsland en Oostenrijk lobbyen actief tegen handelsbetrekkingen van hun land met Iran. Vicky Hollander uit België rapporteerde over haar afvaardiging voor WIZO bij de Europese Vrouwen Lobby; Monique Bouaziz rapporteerde over haar werk als afgevaardigde van de ECWF bij de Council of Europe; Celia Michonik, voorzitter Afdeling Public Affairs Wereld WIZO, NGO en United Nations was niet aanwezig in Rome, maar had haar verslagen op papier gezet. Gastspreker Fiamma Nierenstein vertelde hoe zij als joodse vrouw, parlementslid en journaliste in Italië, opkomt voor de rechten van het joodse volk en Israël. De ECWF is geaccrediteerd bij de Raad van Europa en de Europese Vrouwen Lobby en strijdt tegen antisemitisme, antizionisme en voor de rechten van de vrouw in Europese landen. Sommige federaties (Duitsland en Oostenrijk) hebben een bestuurslid benoemd, belast met actief bestrijden van antisemitisme en antizionisme, en het geven van voorlichting over Israël. N.B. Alle verslagen zijn op te vragen via [email protected] Joyce Numann-Durlacher

Dank aan onze adverteerders! WIZO dankt haar adverteerders! In dit nummer staan zes bladzijden met mooie advertenties. Graag vestigen wij de aandacht van onze lezers op deze fraai vormgegeven informatie over uiteenlopende producten.

Mevrouw Weishut met dochter

ECWF vergadering in Rome Op 7 juni 2009 kwamen voorzitters en bestuurders van de Europese federaties in Rome bijeen om gemeenschappelijke WIZO zaken te bespreken. Zij waren ook bij de vergadering van afgevaardigden van federaties en leden van de ECWF op 8 juni. Wereld WIZO president Helena Glaser was voor de gelegenheid overgekomen uit Israël.

November 2009



21-11-2009 13:54:25

Agenda

Agenda 2009 ■

■ ■

■ ■ ■

■ ■

za 12 /zo 13 december: Festival Jiddische Muziek en WIZO markt Enschede. 12e editie Festival Jiddische Muziek in de Synagoge van Enschede. WIZO Twente heeft met het Comité Festival Jiddische Muziek een programma samengesteld met onder anderen zangeres Shura Lipovsky, de Shetl Band Amsterdam, Frommerman (genoemd naar de oprichter Comedian Harmonists) en Schmuel Barzilai. De WIZO markt is zaterdag open van 18.00-23.00 uur; zondag van 10.00-18.00 uur. zondag 13 december, Chanoekaviering+nabespreking bazaar. Afdeling Midden Nederland. Informatie: [email protected] zondag 13 december 16.00 uur: Chanoeka-Inn Zelhem Gelderland bij Henriëtte Donen. Wij steken deze avond drie kaarsjes aan dus neem uw chanoekia mee met vier kaarsjes. Ook met latkes, soefganiot en lekkere nasj. Graag aanmelden voor 6 december [email protected]. zondag 13 december Chanoeka Inn bij Tina & Pinie Reisman. Info: [email protected] dinsdag 15 december komt de Afdeling Zeerland weer bij elkaar: [email protected] dinsdag 15 december: Chanoeka bijeenkomst Eindhoven, 20.00 uur bij Betty Oppenheimer. Breng een cadeautje mee van circa € 5,– voor de chanoekamand. Aanmelden: [email protected] woensdag 16 december: Chanoeka tombola in de Sjoel NIG Rotterdam donderdag 17 december: Chanoekafeest WIZO Gesher in Amsterdam: [email protected]

2010 ■ ■

■ ■

■ ■ ■ ■ ■

■ ■ ■ ■ ■ ■

zondag 7 februari: Bridgedrive Afdeling Twente zaterdag 13 februari: Chicago-de-Musical, Schouwburg Amstelveen. Met o.a. Thom Hoffman, Mariska van Kolck, Joke de Kruijf. Kaarten via Rita Bles, Afdeling Amsterdam. zondag 28 februari: Poeriemfeest Afdeling Friesland/Groningen in de Sjoel Groningen zondag 7 maart: Culturele dag WIZO. Thema: De vrouw als hoeksteen van de samenleving. Locatie: Gebouw Stichting Merkaz, Magdelenastraat in hartje Utrecht. zondag 14 maart, Pesachmarkt Midden Nederland ook in Utrecht (zie hierboven. zondag 21 maart, Pesachmarkt Den Haag. Informatie: [email protected] zondag 21 en woensdag 24 maart: Matze-markt in de synagoge in Enschede. zondag 28 maart, Pesachmarkt Groningen/Friesland, meer informatie: [email protected] donderdag 1 april Pesachlunch Midden Nederland (onder voorbehoud) in de sjoel van Bussum. Drs. Mareline Frank houdt haar lezing over het aandeel van het Jiddisj in het Amsterdams-Bargoens zondag 18 april: Seminar fondsenwerving voor actieve WIZO leden in Amsterdam. zondag 9 mei huishoudelijke vergadering Friesland. dinsdag 25 mei, Algemene Ledenvergadering in de Sjoel in Dieren (Gld.). zondag 24 t/m donderdag 28 oktober: jubileumreis naar Israël. zondag 28 november Amsterdam, feestelijke & informatieve afsluiting jubileumjaar. november, Tel Aviv: AVIV-conferentie in het jubileumjaar.

N.B. Kijk voor de actuele agenda steeds op www.wizo.nl/agenda.

Uit de afdelingen

nen we terug kijken op een goede verkoop. Het was gezellig en er werd goed genascht!

Gelderland Zaterdag(avond) 24 oktober en zondag 25 oktober vond voor de vijfde keer het Joods Cultureel Festival plaats, ditmaal georganiseerd door WIZO Gelderland en de Stichting Joods Apeldoorn. Het duurde even voordat de klanten kwamen, maar ’s middags werd het dringen in het café, voor de verkooptafels en de workshops. Er was veel hulp van de WIZO dames en zo liep het allemaal gesmeerd. Ondanks het iets kleinere aantal bezoekers kun-



November 2009

21-11-2009 13:54:28

Afdelingsnieuws

Zeeland Op 24 september was er huiskamerbijeenkomst bij Rolien Bakker. Er waren 10 (van de 14) dames aanwezig en het was een gezellige middag. Onze gastvrouw heeft ons schandelijk verwend met allerlei lekkernijen bij de koffie/ thee. We staan met z’n allen op de foto.

AVIV Woensdagavond 21 oktober vond de WIZO AVIV Kleding Outlet plaats in de Royal Asscher Diamond Company in Amsterdam. De opbrengst is bestemd voor het Fieps van Emde Centrum en het Vrouwencentrum Bashim Be’maof.

Amsterdam Zondag 25 oktober werd voor het eerst na 12 jaar een WIZO Amsterdam Bridgedrive georganiseerd, in Het Witte Huis aan het IJsbaanpad, een initiatief van Sylvia en Gerrie Veffer. De bijeenkomst was met 32 koppels goed bezocht. De dames E. Stoppelman en M. van Zwieten wonnen de 1e prijs en kregen de wisselbeker. WIZO Amsterdam wil er een jaarlijks terugkerend evenement van maken! Op de foto is het echtpaar Bouscher-Snapper te herkennen.

Friesland

Brabant Op de foto de dames die bloemen rondbrachten in Eindhoven en omgeving voor de Rosj Hasjana bloemenactie. v.l.n.r.Bertie Rosenberg, Sharon Overweg en Trix Loewenstein.

November 2009


Sally Schmitz raadt iedereen aan ook eens mee te werken aan een activiteit die het bestuur voorbereidt. Dit jaar hebben we weer bloemen, certificaten en extra giften geschonken ter gelegenheid van het nieuwe jaar 5770. Het aantal gevers groeit en dat is fijn: we doen daar de ontvangers en WIZO een plezier mee. Het hele bedrag van onze Afdeling kan naar de WIZO projecten, omdat Nannie Cohen de bloemen verzorgt èn schenkt! Dit jaar hadden we als extraatje nog een mooie wenskaart, ontworpen door Koka Sheige. Samen met Tina Reisman was ik ‘bloemenmeisje’, een geuzennaam! Meehelpen blijkt ook gezellig te zijn, en door het werk leer je elkaar kennen, zowel in de aanpak als persoonlijk bij de koffie. Ik hoop dat ieders wenskaartje klopte en dat de namen goed zijn geschreven. Geef eventuele fouten door voor volgend jaar. Op de foto is te zien hoeveel boeketten er in de garage stonden toen ze net bij Tina gebracht waren. En, volgend jaar wil ik best weer bloemenmeisje zijn!”


21-11-2009 13:54:30

Culturele dag

Verslag Culturele Dag in zilverstad Schoonhoven De tweede Culturele dag van 2009 was goed bezocht met een opkomst van 70! m/v. Het ochtendprogramma was in het prachtige Goud-, Zilver - en Klokkenmuseum, gevestigd in een monumentale oude kazerne in het historische stadje Schoonhoven.

N

Zilversmid Jan van Nouhuys geeft uitleg in zijn atelier

a de opening door Margaret Mogendorff vertelde voorzitter Joyce Numann de laatste WIZO wetenswaardigheden en introduceerde museumdirecteur drs. Gemke Jager de spreker René Kappers, zilverexpert en bestuurslid van de Historische Vereniging Schoonhoven. In groepen waren we afwisselend bij de lezing en werden rondgeleid door het museum. Deskundige gidsen vertelden over de geschiedenis van de zilverindustrie en over de diverse methodes van vervaardigen van zilveren en gouden voorwerpen. We bewonderden de exclusieve collectie Nederlands zilver, waaronder ‘zeldzaam Schoonhovens’ zilver, de oudste 17e eeuwse stukken, met gebruiksvoorwerpen als bestek, serviezen, kandelaars en lodereindoosjes (voor sponsjes met reukwater – l’eau de reine). Er is ook een bescheiden collectie gouden voor-



werpen: sieraden, boeksloten en parfumflesjes. In de Klokkenzaal is de geschiedenis van de klok te zien, van de oudste uurwerken en toren uurwerken, pendules, hangende en staande klokken uit binnen- en buitenland, tot de collectie pols- en zakhorloges. De presentatie van René Kappers ging over De joodse betrokkenheid bij de ontwikkeling van Schoonhoven als Zilverstad? Sinds 1895 is er de Vakschool Schoonhoven gevestigd, de enige dagopleiding voor edelsmeden in Nederland. Het hoogtepunt van Schoonhoven als zilverstad lag omstreeks 1930. In de 14e eeuw was er het permanente hof gevestigd van de belangrijke adellijke familie Van Blois, en stimulans voor de handel en cultuur. Het Schoonhovens zilver is vaak van het zogenoemde ‘2e gehalte’, goedkoper dan 1e gehalte zilver, maar sterk en daarom populair. Gebruiksvoorwerpen werden vaak in series gemaakt, bijvoorbeeld theelepeltjes. Er waren hele families van zilversmeden die alleen maar bestek, servetringen, theebusjes of rammelaars maakten. De mallen werden van generatie op generatie doorgegeven. De handel verliep vooral via handelaars. Op afbeeldingen van de karakteristieke werkplaatsen in de stad zagen we de grote raampartijen voor optimaal daglicht, een zolderraam of luik voor kolenopslag en een schoorsteen. Er werd ook goud verwerkt in Schoonhoven, ongeveer 10% van al het goud in Nederland. De verschillende samenwerkende bedrijven waren verenigd in de, inmiddels failliete, vereniging ‘Koninklijke Zilverstad Schoonhoven’. Een groot deel van de productie verhuisde naar Thailand. Door de teruglopende vraag naar zilveren gebruiksvoorwerpen is in 1990 de stichting Zilver in Beweging opgericht die zich toelegt op het

maken van zilveren kunstvoorwerpen, een initiatief van de bekende edelsmid Jan van Nouhuys. De joodse invloed op de zilverstad. De toenemende immigratie van joden in de tweede helft van de 18e eeuw was van groot belang voor Schoonhoven. In 1798 werden de gilden opgeheven en konden de joden emanciperen. Begin 19e eeuw was 25% van de geregistreerde kooplieden joods. Zij hadden een omvangrijk netwerk en veel personeel. De joodse poorters in de 18e eeuw betaalden poortgeld, dat gaf wel rechten, maar geen recht om lid te worden van de gilden. De joodse kooplieden vormden een belangrijke factor in de handel, die tegen de verdrukking in groeide. In Schoonhoven werd veel joods religieus zilver gemaakt. We zagen afbeeldingen van rimoniem (siertorens op de Thorarollen) en Thoraschilden, jads en bekers, maar ook een besamiembus (kruidenbusje) uit 1890 in de vorm van een vis, en een ethroghouder (voor gebruik tijdens soekot) uit 1928. Na de lunch in het museum werden we in drie groepen door VVV-gidsen rondgeleid langs karakteristieke gebouwen en zilverwerkplaatsen. Langs één van de stadswallen ligt de joodse begraafplaats die niet meer wordt gebruikt. We bezochten de voormalige synagoge, met het oude mikwe en een vitrine met zilveren voorwerpen. In het atelier van Jan van Nouhuys kregen we uitleg over het werk van de zilversmid. Daarna bezochten we zijn galerie met alweer prachtige zilveren kunstvoorwerpen. Sharon Manassen, zelf zilversmid en WIZO lid Midden Nederland, heeft bij hem praktijkervaring opgedaan en voor deze culturele dag het eerste contact gelegd. Na de rondleiding dronken we nog wat in het sfeervolle Belvedère aan de rivier de Lek. Een geslaagde dag!

November 2009

21-11-2009 13:54:34

Lezing

Samenvatting inleiding Mareline Frank na AV 26 mei

Het aandeel van het Jiddisj in het Amsterdams-Bargoens Na de jaarlijkse AV in het Joods Cultureel Centrum in Amsterdam Buitenveldert, werd dit jaar gesproken door Mareline Frank. Zij hield een presentatie over de invloed van het Jiddisj in het Amsterdams-Bargoens. Een onderwerp waarbij bleek dat veel WIZO dames in Nederland ervaringsdeskundigen zijn!

N

aar aanleiding van een reeks artikelen in Het Parool over het mooiste Amsterdamse woord, heeft Mareline voor de Universiteit van Amsterdam onderzoek gedaan naar het aandeel van het Jiddisj in het Amsterdams-Bargoens. Alvorens dit Jiddisje aandeel werd besproken aan de hand van een aantal typerende voorbeelden, gaf ze eerst een overzicht van het ontstaan en de ontwikkeling van het Jiddisj door de jaren heen: van vroeg-Jiddisje constructies als sjachor majim (koffie) tot de invloed van de Romaanse talen en van de bloeiende Amsterdams-Jiddisje boekdrukkunst, tot de ondergang van het Jiddisj in Nederland als gesproken taal nog vóór de sjoa. Want zoals de geschiedenis van de joden in Europa hoogte- en dieptepunten heeft gekend, zo geldt dat ook voor het Jiddisj. Voor haar onderzoek heeft Mareline drie 20e-eeuwse Amsterdams-Bargoense woordenboeken uitgebreid onder de loep genomen om zo het daadwerkelijke Jiddisje aandeel in deze drie standaardwerken van het Bargoens te kunnen bepalen. Meteen rees de vraag: hoe bepaal je wat Jiddisj is en wat niet? Aan welke taalkundige voorwaarden moet een woord voldoen voordat het als Jiddisj geclassificeerd kan worden? Aan een woord als misjpoge is vrijwel meteen te zien dat het afkomstig is uit het

November 2009


Jiddisj en oorspronkelijk uit het Hebreeuws, maar is dat ook zo snel te zien aan een woord als stiekem? Kortom: hoe herken je een Jiddisj woord? Wat ook tijdens het onderzoek duidelijk werd, is dat de Jiddisje woorden en uitdrukkingen in het Bargoens in specifieke categorieën voorkomen. Zo is gebleken dat het Jiddisj onder andere in de categorieën ‘handel’ en ‘armoede’ opmerkelijk veel aanwezig is. Maar opvallend in de uitkomsten van het onderzoek is ook het aantal woorden en uitdrukkingen dat zonder twijfel een antisemitische connotatie heeft. Reacties Er waren leuke en enthousiaste reacties uit de zaal tijdens de bespreking van de verschillende woorden en uitdrukkingen. Hierbij kwamen woorden aan bod die bij een aantal aanwezigen herinneringen aan vroeger opriepen. De betekenissen die Mareline uit de drie Bargoense standaardwerken heeft opgetekend, bleken zeker niet altijd overeen te komen met de betekenissen die de dames van huis uit hebben meegekregen. Zo is een piegem voor de één een algemene scheldnaam en voor de ander een scheldnaam die uitsluitend gebruikt werd voor joden. Woordgebruik en -betekenis zijn niet statisch, zo bleek maar weer eens, maar hangen af van de tijd, de context, de spreker en nog veel meer factoren. Vele andere herkenbare woorden passeerden de revue en verschillende vragen kwamen hieruit voort: Hoeveel varianten kent het Bargoense gajes? En wat heeft het Bargoense Sallie Wegloop met ons koningshuis te maken? Wat doet een typisch religieus-joodse uitdrukking als mikwe in een Bargoens woordenboek? En wat heeft de uitdrukking

‘Hij komt uit Loenen’ met Amsterdam, laat staan met het Jiddisj te maken? Interactief Al deze kwesties kwamen aan bod en de WIZO dames maakten de middag tot een interactieve bijeenkomst door verschillende anekdotes over hun herinnering aan het Jiddisj met de spreker en met elkaar te delen. Voor sommigen een middag vol nieuwe weetjes over het Jiddisj in onze taal, voor anderen een ‘trip down to memory lane’ en voor Mareline puur genieten met zoveel ervaringsdeskundigen in de zaal! Herkansing Voor wie de lezing gemist heeft is er een herkansing tijdens de pesachlunch 2010 in Bussum. Mareline zal daar gastspreker zijn. Nadere bijzonderheden volgen. Drs. Mareline Frank is docent Nederlands als Tweede Taal, en geeft bijles Nederlands aan kinderen en jong volwassenen. Aap Noot Mies Dutch Language Courses, e-mail: [email protected]


21-11-2009 13:54:38


21-11-2009 13:54:40

Vertrouwde gezichten Particulier of zakelijk, wij doen er al 35 jaar alles aan om het in ons gestelde vertrouwen waar te maken. Op het gebied van risicomanagement, inkomensbescherming en employee benefits consultancy. Maar ook bij het tot stand brengen van passende verzekeringsoplossingen, in binnen- en buitenland.

Van Heuven Goedhartlaan 935 1181 LD Amstelveen Postbus 707 1180 AS Amstelveen www.meijers.nl


21-11-2009 13:54:41

Ja, ik wil

bew bewegen wegen én afslanken onder persoonlijke perso oonlijke begeleiding LaRiva LaR iva is een unieke plek waar vrouwen en

mannen mann nen op een comfortabele manier gewicht n verliezen, maar bovenal hun lichaam kunnen vormge even naar eigen wensen. vormgeven Met de methode die LaRiva gebruikt wordt het m als het ware geboetseerd. Dit gebeurt met lichaam Therrmo Fysische Methode, een comfortabele de Thermo doelgerrichte bewegingstherapie die al ruim 30 jaar doelgerichte inteernationaal succes is. een internationaal d op een matras, in een warmtecabine, Liggend worden g n oefeningen gedaan gericht op totaal afslankken of op specifieke probleemzones. afslanken Daarna aast bied LaRiva de OzonZuurstoftherapie Daarnaast s die de stofwisseling stimuleert, de huid strakker en zachterr maakt en cellulite verminderd. Desgew wenst wordt een persoonlijk voedingsadvies Desgewenst aangeb boden. Er wordt naar een combinatie aangeboden. gezoch ht van gezond en lekker, afgestemd op gezocht leeffgewoonten. Om slank te worden én slank uw leefgewoonten. blijveen. te blijven.

Gratis figuuranalyse Om te kunnen bepalen wat voor u de mogelijkheden zijn, bieden wij u een persoonlijke figuuranalyse aan. Geheel gratis. In een persoonlijk gesprek worden uw wensen geïnventariseerd en kijken wij met een deskundig oog naar úw mogelijkheden. Wensen en mogelijkheden worden gecombineerd in een advieskuur. Tijdsduur en prijzen

ADRESGEGEVENS: L A R I VA A M S T E LV E E N

L A R I VA H E E M S T E D E

L A R I VA D E N H A AG

D O R P SS T R A AT 9 8

R A A D H U I SS T R A AT 27

VA LER I USS T R A AT 29 & 33

1182 J H A M S T ELV EEN

2101 H C H E E M S T E D E

2 517 H M D E N H A AG

OPENINGSTIJDEN

OPENINGSTIJDEN

OPENINGSTIJDEN

M A T/ M D O 10 . 0 0 u – 2 0 . 0 0 u

M A T/ M D O 0 9. 0 0 u - 2 0 . 3 0 u M A T/ M D O 10 . 0 0 u – 2 0 . 0 0 u

worden uitvoerig met u besproken.

U KUNT BELLEN VOOR EEN AFSPRAAK: L A R I VA A M S T E LV E E N

V R I J 10 . 0 0 u – 16 . 0 0 u

V R I J 0 9. 0 0 u - 16 . 3 0 u

V R I J 10 . 0 0 u – 16 . 0 0 u

Z A 0 9. 0 0 u - 13 . 0 0 u

020 - 640 87 00 L A R I VA H E E M S T E D E 0 2 3 - 5 47 4 4 19 L A R I VA D E N H A AG 070 - 3 6 4 4 3 4 3


www.lariva.nl

21-11-2009 13:54:43

Crescas cursusprogramma januari-juni 2010 Dilemma’s in de Israëlische politie

k

De complexe politieke verhoudingen in Israël, het politieke en bestuurlijke systeem — Nadav Haran

Israëlische popmuziek Teksten van Israëlische popsongs nader bekeken — Daniëlle van den Bos

Israël en Europa

Het hoe en waarom van de bekoelde relaties tussen de EU en Israël — Alfred Pijpers

New Historians

Het gedachtegoed van controversiële Israëlische politici nader bekeken — Bart Wallet

De Joden van Weimar Duitsland D D cultuur en het gedachtegoed van De Duitse Joden ten tijde van de Weimar D Republiek — David Wertheim

Joodse stadjers

Het leven van de Joodse gemeenschap in de stad Groningen van 1796 tot 1945 — Stefan van der Poel

Archeologie van het Oude Israël De levensboom als belangrijk Joods symbool binnen de archeologie — Jennifer Guetta – Peermann

Pirké Awot g,, Onze voorouders onderweg, van Terach tot Tamar Landverhuizingen van onze voorouders, een originele manier om delen van Beresjiet (Genesis) te bespreken

WDC Administratie- en belastingadvies kantoor

Het Misjna-traktaat dat grotendeels handelt over ethiek, moraal, het juiste religieuze handelen, oprecht praten en zuiver denken — Leo Mock

Tempel en Tempeldiena dienarren en

Een kijkje in het Tempelse jodendom van 2000 jaar geleden: de centrale plaats van de Tempel, Kohaniem, Levieten — Leo Mock

— Kine Sittig

The remarkably fortunate history of the Jews A full day discussing Jewish history with Clive Lawton, who will make you feel even luckier to be part of the wonderful Jewish story still unfold (English spoken) — Clive Lawton

Lancasterdreef 97 – 99 8251 TJ Dronten Telefoon: 0321 - 336849 Fax: 0321 -336402 Mobiel: 06-54247096 Email: info @wdcadmin.nl Becon nummer: 578 812 Onze diensten bestaan o.a. uit: Inrichten en verwerken van uw financiële administratie Personeel- en loonadministratie Samenstellen van de jaarrekening Samenstellen van begrotingen en liquiditeiten prognoses Alle fiscale aangiften, voor zowel bedrijven als particulieren Afwikkeling nalatenschappen Starters begeleiding Bedrijfseconomische- en fiscale advisering

Jodendom na de Verlichting g

De Haskala en vernieuwende denkbeelden in het jodendom, o.a. bij Mozes Mendelssohn

Oorlog en vrede

de ethische Wat zeggen Joodse bronnen over er zoiets als kanten van oorlogsrecht? Bestaat Leo Mock een gerechtvaardigde oorlog? —

— Chaim van Unen Schrijven kun je leren! Autobiografisch schrijven vanuit je eigen, Joodse achtergrond — Ewoud Sanders

‘Vergeten’ mitswot Mitswot (geboden) die vaak geen rol meer spelen in onze hedendaagse belevingswereld: welke betekenis hebben deze mitswot voor moderne Joden? — Leo Mock

Joodse cultuur tussen Bijbel en Misjna De vijf eeuwen na Tenach, een vaak vergeten, maar cruciale periode in de Joodse geschiedenis — Pieter van der Horst

Joodse muziek, wat is dat? Drie lezingen over drie aspecten van Joodse muziek — Sef van Ments

Spinoza, Theologisch— politiek traktaat

Een analyse van Spinoza’s n visie op de verwevenheid van politiek en religie, toegespitstt op zijn uiteenzetting over jodendom — Reinier Munk

Het wereldbeeld van Maimonides

Dierexperimenten: een Joodse visie

de manier Wat zeggen Joodse bronnen over waarop de mens dieren ’gebruikt’

— Moshe Godschalk

Exotisch èn kosjer!

Kosjere gerechten maken uit de Ethiopische ,Cambodjaanse en Surinaamse keuken — Yvonne van Gelder

De Mishne Torah, het halachische werk van de RaMBaM (in samenwerking met Joods Studiecentrum Leiden)

— Michael Bloemendal

Wiskunde en traditioneel jodendom Berekeningen voor een eroew of een mikwe: is er verschil tussen traditionele halachische interpretaties en wiskundige uitkomsten? — Bas de Bruijn

Play in Hebrew literature from the bible till now

A course in Hebrew about ‘playfu ull literature’ taken from all periods and places where Hebrew literatu re was written — Yaniv Hagbi

Kabbalisten, Messianisten en Chassidim

Het leven en het gedachtegoed van Gershom Scholem, één van de belangrijkste denkers van de 20e eeuw — David Wertheim

Maak een keus uit ons cursusaanbod in het eerste halfjaar van 2010 en schrijf meteen in. Uitgebreide cursusinformatie op www.crescas.nl of bel naar 020-640 23 80


21-11-2009 13:54:51

WIZO voor een betere Israëlische samenleving U kunt het fantastische werk dat door WIZO in 800 projecten in Israël wordt gedaan, steunen door: lidmaatschap of donateurschap het kopen van certificaten het deelnemen aan onze evenementen een bezoek aan een van onze winkels giften lijfrentes legaten/nalatenschappen Tot 21 december 2009 grote

verbouwingsuitverkoop WIZO Nederland A.J. Ernststraat 735A 1082 LJ Amsterdam tel.: 020-6463017 e-mail: [email protected] www.wizo.nl ING: 535617


in de WIZO winkel, A.J. Ernststraat 735a, Amsterdam. Telefoon: 020-6466295. Daarna zal de winkel tot februari 2010 gesloten zijn. Een beperkt assortiment is tijdens de sluiting te bestellen via onze webwinkel www.wizo.nl De opbrengsten komen geheel ten goede aan onze projecten in Israël

21-11-2009 13:54:55

Chadasjot. Nieuwsblad van WIZO Nederland. In dit nummer: Jubileumreis oktober WIZO helpt minderheden Israël. De invloed van het Jiddisj

Recommend Documents