Burgeractivisme in Syrië verzacht het leed Drie jaar na de aanvang van de protesten is het Assad-regime nog steeds aan de macht en is vrede verder weg dan ooit. Het regime verkiest de desintegratie en verwoesting van Syrië boven een vreedzame oplossing. Het voert zijn aanvallen tegen de burgerbevolking op, onder meer via containerbommen en het inzetten van honger als wapen. De politieke en gewapende oppositie is te verdeeld om het tij te keren. Steeds meer rebellengroepen plegen mensenrechtenschendingen en radicaliseren onder invloed van Saoedi-Arabië, Qatar en gewelddadige jihadistische groeperingen. Oppositiegroeperingen beginnen elkaar steeds vaker te bekampen. De militarisering en de internationale verdeeldheid ondermijnen een diplomatieke oplossing. Na jaren van stagnatie en stilte kunnen Syriërs sinds de aanvang van de protesten in maart 2011 voor het eerst hun visie op democratisering en burgerschap publiek uiten en zich organiseren. Activisten richtten solidariteitsnetwerken op die op geïmproviseerde wijze voedsel, medische zorg en scholing voorzien. Iedere Syrische stad is uniek. Dat heeft bijgedragen tot de rijkheid en de diversiteit van de Syrische protestbeweging. Overal in het land blijven burgers actief: van de zuidelijke stad Dara'a, waar de protesten in 2011 startten over Homs, dat activisten als de hoofdstad van de revolutie bestempelen, tot de noordelijke steden Aleppo en Saraqib, waar de invloed van extremistische groepen groeit. Dat burgeractivisme blijft echter onderbelicht. In deze context nemen we de 'grassroots'-bewegingen onder de loep. Spottende slogans in Kafranbel onder druk Het noordwestelijke dorp Kafranbel in de provincie Idlib is het creatieve centrum van de revolutie. Het dorp verwierf faam met zijn spottende slogans tijdens betogingen. Tot ongenoegen van extremistische groeperingen bedenken creatieve geesten Engelse slogans om internationale aandacht te krijgen voor ‘de oorlog tegen burgers’ en hun strijd voor vrijheid en gelijkheid. De activisten stellen ook de onverschilligheid in het westen aan de kaak.i Islamistische groeperingen probeerden de protestbeweging al te kapen. De activisten zijn echter seculier en protesteren ook tegen het moslimextremisme. De leider van deze acties is Raed Fares (41). Fares raakte eerder toevallig bij de protestbeweging betrokken en is er nu één van de iconen van. Toen de burgerprotesten in maart 2011 ook in Kafranbel losbarstten, begon Fares Engelstalige boodschappen te versturen om de internationale gemeenschap te interpelleren. De slogans en cartoons zijn tot in de details uitgewerkt. Zo is er een tijdslijn te volgen van Kafranbel, van bezet Kafranbel tot bevrijd Kafranbel in augustus 2011. Zelfs in januari 2013 spraken ze
nog over de ‘Syrische revolutie’. Fares: “Iedereen begon over een burgeroorlog te spreken. Wij willen de internationale gemeenschap eraan herinneren dat het hier gaat om een revolutie en niet om een burgeroorlog”. De zwarte en bijtende humor is kenmerkend voor de slogans. Op vrijdag komen de activisten samen. Hun vaste fotograaf maakt opnames van de nieuwe cartoons met spottende slogans. Die belanden bij de rest van de wereld via verschillende mediakanalen. Kranten pikken de cartoons op en op facebook en twitter worden ze massaal gedeeld. De dag van vandaag is de protestbeweging in Kafranbel één van de bekendste. Raed Fares is één van de belangrijkste pro-democratie activisten die nog steeds in Syrië woont en werkt, ook al is zijn leven in gevaar. In het begin van de protesten werden de activisten bedreigd door het regime. Sinds kort komt er ook het geweld van de extremistische groeperingen bij. Eind december 2013 vernielden moslimextremisten
het
geïmproviseerde
mediacentrum
van Kafranbel.
Raed
Fares
kreeg
doodsbedreigingen. Op 28 januari 2014 werd hij neergeschoten toen hij ’s nachts het mediacentrum verliet. Een gemaskerde man kwam naar hem toe en richtte een Kalashnikov op zijn borst. Samen met een andere man die Fares niet kon zien, opende hij het vuur Fares overleefde de aanslag, ook al doorboorden twee kogels zijn lichaam. Na de aanslag was hij de eerstvolgende vrijdag nog te zien op de betoging. Op dit moment verblijft hij in Turkije voor verzorging. Hij krijgt van over heel de wereld kaartjes toegestuurd om hem beterschap te wensen. Eind maart wil hij naar Kafranbel terugkeren. Fares stelt dat hij niet bangs is voor wat hem te wachten staat. In een interview stelt Raed Fares dat de geest van de Syrische revolutie geweldloos is. “Het regime zegt dat het vecht tegen terrorisme. Maar dit is een revolutie van het volk tegen het terrorisme van het Assad-regime en het terrorisme van alle extremistische partijen in het land. Ik begon mijn revolutie met één doel: vrijheid en waardigheid. Ik proefde wat het betekende en nu blijf ik vechten om dit te behalen voor alle Syriërs. Ik wil terugkeren naar Syrië, omdat ik nog zoveel projecten heb lopen met mijn vrienden. Omdat ik één van de mensen ben die als eerste met de revolutie begonnen is, wil ik ze samen met andere burgers tot een goed einde brengen. We startten hem samen, dus we zullen hem samen afwerken. Ik wil bij mijn mensen blijven, ook al is mijn leven, in gevaar. Ik wil leven en sterven in Kafranbel.”ii Revolutionair onderwijs in Damascus In de buitenwijken van Damascus die in handen zijn van de oppositie kunnen jongeren niet naar de universiteit. Deze wijken zijn vooral bekend van de chemische aanval op Goutha. In de wijk Douma speelt er zich echter een ander verhaal af. Daar zetten tien activisten in de zomer van 2013 een nieuw
onderwijscentrum op poten: het Tanmea Center for Management and Development. Jongeren en volwassenen van 15 tot 47 jaar leren er onder meer mediatechnieken en managementopleidingen. Veel leerkrachten verlieten immers de stad en daarom investeren de bezielers van het Tanmea Center in onderricht. Ze willen mensen voorbereiden voor de administratieve taken in de toekomst. Maar ook het Vrij Syrisch Leger zoekt mensen die onderlegd zijn in de media. De jongeren betalen 18 dollar voor hun opleiding, maar in wezen is die gratis. Wanneer ze hun cursus beëindigen, krijgen ze hun geld immers terug. Voor de eerste les fotografie waren er zo'n 35 inschrijvingen. De situatie was soms schrijnend omdat jongeren flauw vielen van de honger. Said alBatal, één van de oprichters, wil kennis delen met zoveel mogelijk mensen. De leerkrachten stimuleren ook gesprekken tussen de studenten, over de wereld rondom hen en de veranderingen in de samenleving.iii Een persagentschap toont verzet tegen jihadisten De oprichter van ANA News Media Association is Rami Jarah, bekend onder zijn pseudoniem “Alexander Page”. Hij is een Britse Syriër die tot zijn 18 jaar Londen woonde. In 2004 kwam hij voor het eerst naar Syrië. Omdat zijn ouders fervente tegenstanders zijn van het Baath-regime werd hij ter plaatse opgepakt en mocht hij drie jaar het land niet uit. Toen de revolutie uitbrak in Syrië vluchtte hij in december 2011 naar Egypte waar hij het eerste onafhankelijke persagentschap voor Syrië oprichtte.iv Zijn agentschap is nu actief in de provinciestad Raqqa, in het noorden van Syrië. Dit is de eerste stad die in handen viel van de extremistische groep ISIS (De Islamitische Staat in de Levant en Irak). Op 13 november hees ISIS zijn zwarte vlag boven de kerk van Raqqa. Veel politieke activisten moesten vluchten. Burgers verzetten zich echter tegen de extremistische organisaties die de revolutie proberen te kapen. De burgerjournalisten van ANA News Media werken ‘s nachts op geheime locaties. Niet uit vrees voor het Assad-regime, maar voor ISIS die verschillende aanvallen pleegde tegen de journalisten. ISIS voert ook executies uit. Daarom besloten de journalisten ondergronds te gaan. Volgens Rami Jarah steunen weinig Syriërs de extremistische groeperingen. Veel alternatieven zijn er echter niet, de extremisten hebben immers veel macht. “Daarom moeten we ons uitspreken tegen hen.” Al sinds september 2013 stuurt het radiostation van ANA kritische berichten de wereld in, tegen de islamistische radicalen. Via hun Youtube kanaal berichten ze met Engelse ondertitels om een internationaal publiek te bereiken. Sinds enkele maanden brengen ze ook een nationaal journaal, waarin bijvoorbeeld wordt gesproken over de Franse Revolutie. Zo willen ze aantonen dat er in een revolutie verschillende fases zijn.
Het staat op de muren geschreven De Syrische stad Saraqib verklaarde in de vroege volksbeweging van maart 2011 haar loyaliteit aan de revolutie. Vervolgens traden veel jongeren in de gelederen van het Vrije Syrische Leger. Al snel werd het conflict met het regime hevig. Saraqib is bekend omwille van zijn beschilderde muren. Activisten schilderen op het puin van huizen in hun gebombardeerde stad en brengen slogans aan van medeleven. Zij benadrukken daarmee het collectieve verzet van de stad. Ze weigeren te aanvaarden dat duizenden mensen in een enkel moment kunnen sterven. Bovendien willen ze niet enkel de wreedheid en lelijkheid van de oorlog tonen, maar ook de hoop. Saraqib kreeg de bijnaam ‘de stad van de wil’. Volgens de activist Iyas Kadouni is dit middenin deze oorlog een soort van nationale plicht. “Als we niet actief zijn dan stort alles in. Wij moeten weerstand bieden. De muurschilderingen bieden psychologische ondersteuning aan de bevolking. Het Syrische volk houdt van het leven.” Inwoners promoten de cultuur van vrijwilligerswerk, hoop en veerkracht om sociale verandering te realiseren.v De jonge therapeutes van de revolutie Een groep meisjes tussen 16 en 20 jaar besliste om aan kinderen van martelaren en gevangenen in de stad Darayya psychologische hulp te geven. In januari 2012 volgden deze meisjes een speciale opleiding om therapie voor kinderen te geven. Ze kregen een goede reputatie en het aantal kinderen dat gebruik maakte van de hulp nam toe, zeker na een bloedige aanslag in augustus 2012. Daarna kwamen er veel nieuwe jonge therapeutes bij. Door het escalerende geweld in de stad moesten de meisjes hun werk echter staken. Toen ze de stad moesten verlaten, creëerden ze ‘The Network of Guardians’, gesteund door de geweldloze beweging in Syrië. Het Networkteam werkt vooral op het platte land van Idlib, Aleppo, Ghouta en Damascus. Hun invalshoeken zijn recht en psychologie. Recht omdat de activisten schendingen van de kinderrechten in kaart brengen. Hanan, een activiste van de groep vertelt: “We werken met drie groepen kinderen. De eerste groep brengen we basisrechten rond veiligheid en onderwijs bij. De tweede groep bestaat uit kinderen die getraumatiseerd zijn door de oorlog en die we actief psychische hulp bieden. In de derde groep zitten kinderen met ernstige psychische problemen die individuele behandeling krijgen.” Het netwerk werkt samen met andere activisten om zogenaamde leerpunten te organiseren, waar kinderen hun onderwijs kunnen afmaken. Ze geven ook workshops aan moeders over hoe ze met hun kinderen moeten omgaan in noodgevallen.vi
De bevrijdende kracht van muziek Maan is een professioneel luitspeler uit Basra al-Sham, een dorp waar vóór de revolutie 15.000 mensen woonden. Door de constante aanvallen van het regime is het aantal inwoners herleid tot 3000. Maan was actief bij het begin van de protestbeweging in Dara’a. Daarna probeerde hij te vluchten naar Jordanië. Tijdens zijn vlucht moest hij zijn luit achtergelaten omdat hij een uitgeput kind op zijn rug wou dragen. Aan de grens met Jordanië kon hij na 15 uur wachten geen visum bemachtigen, omdat hij zonder reden op de zwarte lijst stond. In december 2011 werd hij gearresteerd tijdens een Engels taalexamen in Damascus. In de Adra gevangenis in Damascus wou hij luitlessen geven, maar de verantwoordelijke van het muziekcentrum vond dit omwille van zijn activisme te gevaarlijk. Toen hij weer op vrije voeten was kreeg hij van een rijk familielid een nieuwe luit. Hij besloot voor het Vrije Syrische Leger muziek te maken. Met zijn liederen wil hij de wereld duidelijk maken dat de Syrische bevolking onderdrukt is. Een van zijn beste nummers schreef hij nadat 12 vrienden van hem waren omgekomen na een vrijwillige opdracht voor het VSL. Hij treedt vaak op voor gewonde burgers en soldaten. Zijn droom is om ooit zijn liederen te kunnen spelen op het Omayyaden plein in Damascus.vii Muziek om het lijden te verzachten In het Yarmouk vluchtelingenkamp in een wijk van Damascus speelt Eyhem Ahmed piano om het leed te verzachten. Het lijkt een scène uit de Oscar-winnende film ‘The Pianist’. Eyhem Ahmed speelt muziek in de ruïnes van de stad. Samen met zijn vrienden richtte hij een jongerenorganisatie op 'The Yarmouk Youth'. Met een kar brachten ze muziekinstrumenten binnen in het vluchtelingenkamp. “Iedereen in het kamp lijdt honger”, zegt Eyhem, zelfs zijn blinde vader. Hij wil de mensen motiveren en door zijn muziek de stem van de mensen van het kamp in heel de wereld laten klinken. “Wij verkiezen de klank van muziek boven de klank van kogels. Muziek is een universeel concept dat de ziel kan raken zonder dat ze vertaald moet worden.” Hij vertelt dat in Yarmouk veel mensen van honger zijn omgekomen. Zijn doel is met zijn muziek de bezetting te bevechten, in de hoop aandacht te krijgen en voedseltransporten mogelijk te maken.viii Willemjan Vandenplas is journalist en fotograaf voor ngo's. Zijn specialisaties zijn Afrika, Zuid-Amerika en het Midden-Oosten. Hij is met name geïnteresseerd in burgerprotest in Syrië.
i
Mike Giglio, Raed Fares will keep working to make you care about Syria, Even if it kills him, And it might, Buzzfeed, 18 februari 2014 http://www.buzzfeed.com/mikegiglio/raed-fares-will-keep-working-to-make-you-care-about-syria-ev ii Interview met Raed Fares door Willemjan Vandeplas, 24 febrauri 2014. iii Alison Tahmizian Meuse, A New Education Center in the Damascus, Suburbs, Syria Deeply, 3 december 2013, http://beta.syriadeeply.org/2013/12/education-center-damascus-suburbs/#.Uw-anTYVHZ5 iv France 24, After Fleeing Syria, Alexander Page Fights on From Egypt, http://observers.france24.com/content/20120105-prominent-activist-story-fleeing-syria-cairo-alexander-page-ramijarah-twitter-video-damascus-protest, 05 januari 2012 v Asia News, http://www.asianewslb.com/vglcp1qp.2bqsm25acia82.,.html, Saraqib, waar het puin een overzicht geeft van de veerkracht, 3 juni 2013 vi Syria Untold, Network of Guardian, 4 januari 2014, http://www.syriauntold.com/en/work-group/7704 vii Celine Ahmad, Playing an Oud, Bard of the Revolution, Syria Deeply, 15 januari 2014, http://beta.syriadeeply.org/2014/01/playing-oud-bard-revolution/#.Uw-jmTYVHZ5, viii Anadolu Agency, Pianist at Yarmouk Camp in Syria, 7 februari 2014, http://www.aa.com.tr/en/politics/284700-pianist-at-yarmouk-camp-in-syria
