Burgemeester en Wethouders Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 030 - 286 1000 www.utrecht.nl
Commissie Mens en Samenleving Commissie Stad en Ruimte
Behandeld door Doorkiesnummer E-mail Bijlage(n) Uw kenmerk Uw brief van
A.M. Cox en T.Smid-Verheul 030 - 286 0933
[email protected] Geen Motie 2014/M117
Datum Ons kenmerk Onderwerp
19 mei 2015 15.505179 Motie 2014/117: maak werk van duurzaam inkopen
Verzonden Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden
Geachte dames en heren, Bij de bespreking van de Programmabegroting 2015, heeft u ons via motie 117 verzocht om voor de voorjaarsnota 2015 te rapporteren hoe we concernbreed inzetten op duurzaam inkopen, zoals is aangegeven in het coalitieakkoord. Tijdens de commissiebehandeling van het uitvoeringsprogramma Energie 2015, op 8 januari 2015 vroeg u om de evaluatie van het toepassen van de CO2 prestatieladder. Hieronder gaan we op deze punten in. Ook informeren we u over de bevindingen van een quick-scan van de Groene Zaak en de natuur- en milieufederaties naar de stand van zaken omtrent Duurzaam Inkopen bij de 10 grootste gemeenten en 10 provincies. Dit rapport is op 28 januari 2015 aangeboden aan de Tweede Kamer. Wat is duurzaam inkopen? Duurzaam inkopen is het gericht en optimaal uitvragen en meewegen van sociale en milieuaspecten in het inkoopproces, met name in de fase van het specificeren van de vraag en het selecteren van de leveranciers. Zo duurzaam mogelijk inkopen is van cruciaal belang, zowel voor bedrijven als overheden. Het is een noodzakelijke voorwaarde voor duurzame economische groei, innovatie en het halen van milieu- en sociale doelen. Vanaf 1 januari 2015 hebben alle overheden de verantwoordelijkheid op zich genomen om 100 procent duurzaam in te kopen1: van catering en ICT tot wegen, OV, auto’s en gebouwen. Het inkoopvolume van overheden samen is jaarlijks 60 miljard euro, merendeels besteed door lagere overheden. Daarmee zijn overheden belangrijke investeerders voor groene groei, een speerpunt van het rijk. Als duurzame stad heeft Utrecht een ambitieus energieprogramma en een voortrekkersrol op het gebied van elektrisch vervoer. Wij geven als gemeente het goede voorbeeld en ondersteunen met lokale maatregelen de doelstelling om in 2030 energieneutraal te zijn. Om dit te bereiken, zet de gemeente onder andere in op duurzaam inkopen, ecologisch en sociaal bezien! 1
Afspraak VNG
Burgemeester en wethouders Datum Ons kenmerk
19 mei 2015 15.505179
Speelveld van beleid en doelstellingen De gemeente heeft een ambitieus duurzaamheidsbeleid dat vastgelegd is in diverse beleidstukken en door de ondertekening van een aantal convenanten. De volgende stukken zijn relevant: -
De klimaatdoelstellingen van de gemeente, zijnde: * In 2020 30% minder CO2-uitstoot dan in 2012; * In 2020 30% energie besparen en minimaal 20% lokale opwekking duurzame energie;
-
Het manifest Duurzaam Inkopen, ondertekend in augustus 2013
-
De Green Deal circulair inkopen, ondertekend tijdens de innovatie estafette 2013;
-
Het convenant met de EBU, ondertekend in maart 2014;
-
Het beleid social return, vastgesteld in 2015;
-
De doelstelling van gemeente Utrecht om fair trade gemeente te worden in 2010;
-
De grondstoffennota, vastgesteld in april 2015.
-
De nota Inkoop 2015-2019, -welke separaat aan u wordt aangeboden- vast te stellen in 2015.
Door ondertekening van het (landelijk) manifest Duurzaam Inkopen in augustus 2013 bevestigden we al dat we duurzaam inkopen serieus nemen en wilden we de Utrechtse inzet op het gebied van duurzaamheid benadrukken. Dit betekent dat we in ieder geval de landelijk vastgestelde duurzaamheidseisen toepassen bij de specificatie en selectiefase en aan de landelijk vastgestelde duurzaamheidswensen een zwaar gewicht toekennen. Eind 2014 ondertekenden wij de Green Deal Circulair Inkopen, waarin we ons committeerden om in 2014, twee circulaire aanbestedingen op te starten. Dat we verdergaand belang hechten aan de circulaire economie, werd onderstreept door het tekenen van het convenant met de Economic Board Utrecht in 2014, waarin we ons committeren om in 2020, 10% van het inkoopvolume circulair in te kopen, met zo weinig mogelijk gebruik van schaarse grondstoffen. Dit houdt in dat we vragen om producten die van hergebruikt materiaal zijn of zo zijn ontworpen dat we ze gemakkelijk en hoogwaardig kunnen hergebruiken. Dit beoogt te leiden tot minder afval, minder gebruik van hoogwaardige grondstoffen en creatie van banen. In de rol van opdrachtgever zet de gemeente Utrecht haar inkoopkracht in om arbeidsmogelijkheden te stimuleren voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt in alle inkopen. Het recentelijk vastgestelde Social Return beleid is hierbij leidend. Dit met de regio geüniformeerde beleid maakt het ook mogelijk om Social Return toe te passen in andere soorten opdrachten, naast Werken. Tevens kan een opdrachtnemer aan zijn Social Return verplichting voldoen door een lokaal initiatief of sociale onderneming te steunen of een maatschappelijke activiteit te ondernemen, die ten goede komt aan de stad. Sinds 2010 is Utrecht fair trade gemeente, dit houdt in dat de gemeente de criteria van fair trade of gelijkwaardig opneemt in haar aanbestedingen. We nemen dus passende maatregelen bij producten die onder niet aanvaardbare arbeidsomstandigheden tot stand zijn gekomen. Resultaat quick scan Duurzaam Inkopen (door de Groene Zaak en Natuur- en Milieufederaties) Eind december 2014 is een quick scan uitgevoerd die een indruk geeft van de prestaties van 10 gemeenten en 10 provincies op een selectie van aspecten van duurzaam inkopen. Zij zijn onder meer bevraagd op het inkoopbeleid, de inkoop voor de eigen organisatie, toepassing van de
2/5
Burgemeester en wethouders Datum Ons kenmerk
19 mei 2015 15.505179
duurzaamheidscriteria, toepassing van de CO2-Prestatieladder en deelname aan relevante Green Deals. Op Overijssel na werkten alle provincies mee aan het onderzoek. De gemeenten Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven, Tilburg, Breda, Groningen, Almere, Nijmegen en Haarlem deden mee. De belangrijkste conclusies uit het rapport luidden:
De meeste lagere overheden geven zelf aan nog niet 100% duurzaam in te kopen;
Iets meer dan de helft van de onderzochte provincies en gemeenten past in aanbestedingen consequent de principes toe van Total Cost of Ownership en neemt milieu mee in de beoordeling op Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI);
De gemeente met de hoogste score in de quick scan is Utrecht (24 punten), gevolgd door Rotterdam, Den Haag, Eindhoven en Almere (elk 23 punten).
De inkoopcategorie waar het minst vaak duurzaam wordt ingekocht, is de financiële dienstverlening;
Opvallend is dat drie gemeenten (Breda, Nijmegen en Almere) en vier provincies (Gelderland, Drenthe, Groningen, Flevoland) groene stroom inkopen die niet bijdraagt aan CO2-reductie omdat deze via certificaten wordt ingekocht bij bestaande waterkrachtcentrales in (veelal) Noorwegen; zgn ‘sjoemelstroom’.
Uit de enquête blijkt dat gemeenten en provincies de huidige minimumeisen voor duurzaamheid meestal niet ambitieus, weinig motiverend en vaak verouderd vinden.
De lat voor de minimum duurzaamheidseisen moet dus omhoog. Dit is inmiddels erkend door het Ministerie van BZK die momenteel aan een actualisatieslag werkt voor diverse categorieën. De lat hoger leggen moet in ieder geval gelden voor categorieën met criteria zonder aantoonbare milieuwinst, zoals openbaar vervoer, wegen, riolering, RWZI’s, kabels en leidingen, papier, groenvoorziening, sloop kantoorgebouwen, openbare verlichting en bodemsanering. Hier werd op aangedrongen, net als actualisatie van minimum duurzaamheidscriteria voor financiële diensten. De G4 is gevraagd om 6 duurzaamheidscriteria in de Grond-, Weg en Waterbouw te actualiseren en beheren. De gemeente Utrecht heeft toegezegd die van Groenvoorziening te actualiseren en beheren. Hoe gaan we als gemeente Utrecht inzetten op duurzaam inkopen? De maatregelen die we nemen, zijn onder te verdelen in drie lijnen: 1.
Inspireren door te meten
2.
Borgen door duidelijke handvatten voor alle inkopers
3.
Adviseren en organiseren
1. Inspireren door te meten We gaan jaarlijks de afgeronde inkoopopdrachten kort beschrijven -te beginnen die gepubliceerd in het eerste kwartaal van 2014. Deze gaan we tevens classificeren naar het duurzaamheidsambitieniveau. Zo krijgen we onze eigen inspirerende voorbeelden van de gemeente boven water en hebben we tegelijkertijd een peilstok die per kwartaal aangeeft hoe duurzaam we inkopen. De peilstok wordt uitgedrukt in een gewogen duurzaam inkoopbedrag: dit is de som van de afzonderlijke inkoopbedragen gewogen met de duurzaamheidsambitie classificatie van de inkoop, zijnde: ambitieniveau 1 = wettelijk minimum; dit wegen we als 1/3; ambitieniveau 2 = reductie van milieubelasting wordt gevraagd; dit wegen we als 2/3; ambitieniveau 3 = waarde toevoegen, bv. Circulair; dit wegen we als 3/3.
3/5
Burgemeester en wethouders Datum Ons kenmerk
19 mei 2015 15.505179
Zodra we dit gewogen duurzaam inkoopbedrag hebben over de kwartalen van 2014, zullen we met u de doelstellingen bepalen voor 2015 en de komende jaren, die we in de begroting en in het jaarverslag zullen verantwoorden.
2.Borgen door duidelijke handvatten voor alle inkopers We nemen in elke inkoopopdracht vanaf honderdduizend euro in ieder geval de landelijk vastgestelde duurzaamheidscriteria op en in de Nota Inkoop is onze voorgestelde extra inzet opgenomen. Omdat wij meer ambitie hebben, doen we waar mogelijk meer. Daarnaast actualiseren we de duurzaamheidseisen aan onze infrastructuurwerken in het Handboek Openbare Ruimte. Dit handboek is leidend in onze opdrachten van infrastructuurwerken. In een aantal aanbestedingen gaan we ervaring opdoen met een Levens Cyclus Analyse, om het product met de laagste maatschappelijke kosten te selecteren. Sinds 2012 hebben we in 9 aanbestedingen van infrastructurele opdrachten de CO2 ladder toegepast. De CO2-prestatieladder is gericht op het reduceren van CO2 uitstoot van de aannemer van het werk. Het gaat daarbij vooral om energiebesparing in de bedrijfsvoering van de aannemer en bij de uitvoering van het werk.De CO2-Prestatieladder kent 5 treden (niveaus). De trede die een bedrijf heeft bereikt op de CO2-Prestatieladder vertaalt zich in een ‘gunningvoordeel’ in een aanbesteding. Bij de evaluatie van de toepassing van de CO2 ladder2 in december 2014, concludeerden we dat het toepassen van de CO2 prestatieladder bijdraagt aan reductie van de CO2 uitstoot en aan het milieubewustzijn van de opdrachtnemer. De opdrachtnemers ambiëren en realiseren jaarlijks een reductie van CO2 uitstoot van 5 tot 10%. Het regelmatig inzetten van de CO2 prestatieladder in de middelgrote tot grote inkoopopdrachten stimuleert bedrijven om de stap naar certificering te zetten. Ook Bouwend Nederland regio Utrecht adviseert desgevraagd om door te gaan met de toepassing ervan; veel aannemers hebben inmiddels trede 3 en 5 bereikt. Op grond daarvan stellen we dan ook voor door te gaan met het toepassen van de CO2 prestatieladder, bij (middel)grote opdrachten in infrastructuur- en bouwopdrachten (zijnde > 4 maanden en > 500.000€) en ingenieursbureaus. Uit de evaluatie blijken ook 2 kanttekeningen. De grootste CO2-reductie is te behalen bij het productontwerp. Voor dit productontwerp staan wij veelal zelf aan de lat. Daarnaast hoeft de CO2 reductie door het bedrijf niet rechtstreeks in onze opdracht te worden behaald, maar kan deze ook in andere werken worden gerealiseerd. Ondanks deze twee kanttekeningen, wijst de evaluatie uit dat het toepassen van de CO2 prestatieladder desondanks bijdraagt. Op sociaal gebied houden we in inkoopopdrachten van leveringen die geproduceerd worden in derde wereld landen, de opdrachtnemer verantwoordelijk voor naleving van de arbeidsvoorwaarden in alle schakels van de keten. Dit gaan we steekproefsgewijs toetsen om daad bij het woord te voegen. Als voorgesteld in de nota Inkoop, blijven we zeer arbeidsintensieve opdrachten één op één gunnen aan UW, met toets op marktconforme kosten. In alle inkoopopdrachten met een waarde vanaf 100.000 euro, nemen we 5% social return (bouwblokkenmethode) als contractvoorwaarde op, tenzij in het inkoopsegmentplan een lager percentage wordt vastgesteld.
De gedetailleerde evaluatie van de toepassing van de CO2 ladder is op aanvraag bij Concerninkoop beschikbaar. 2
4/5
Burgemeester en wethouders Datum Ons kenmerk
19 mei 2015 15.505179
3.Adviseren en organiseren Om onze ambities uit het coalitieakkoord kracht bij te zetten, stellen we in de Voorjaarsnota 2015 voor de inzet uit van de duurzaamheidsadvisering te intensiveren. De bovengenoemde duurzaamheidsdoelstellingen vertalen we naar haalbare doelstellingen voor de verschillende inkoopgroepen van de gemeente. De adviseur zal de productgroepeigenaar adviseren bij het bepalen van en omzetten in gunningscriteria van de duurzaamheidsambitie per inkoopsegment. Ook zal deze adviseur bij projecten in een vroeg stadium de duurzaamheidsafwegingen helder te maken. We gaan in onze inkoopsegmentplannen het ambitieniveau van alle inkopen van het betreffende inkoopsegment vastleggen, met behulp van het duurzaam inkopen ambitieweb Ook hier hanteren we de bovengenoemde 3 ambitieniveaus: niveau 1 = wettelijk minimum; niveau 2 = reductie van milieubelasting wordt gevraagd; niveau 3 = waarde toevoegen [bv. Circulair]. Per inkoopopdracht concretiseren we dit ambitieniveau in passende minimumeisen en/of gunningscriteria. We gaan marktbijeenkomsten en kennisworkshops organiseren, om met het lokale MKB de duurzaamheidsmogelijkheden te onderzoeken, maar ook om hen het podium te geven om hun duurzame oplossing te presenteren. Op 6 maart 2015 organiseerden we al samen met de provincie Utrecht en de gemeenten Amersfoort en Woerden een eerste seminar over duurzaamheid en circulariteit in de Infratechniek. Hier kwamen 220 gasten, met name bedrijven. Daarnaast heeft MVO Nederland een Plan van Aanpak ontwikkeld om de gemeente Utrecht, tezamen met gemeente Woerden en Amersfoort en de provincie Utrecht, de komende 3 jaar te ondersteunen om de ambitie van 10% circulair inkoopvolume in 2020 te realiseren. Dit gaan zij doen door middel van informatie- en inspiratiebijeenkomsten en marktontmoetingen. Financiën Tot nu toe laat de praktijk zien dat de pijlers duurzaam en sociaal goed kunnen samengaan met een financieel gezonde aanpak. De sloop van de Veemarkthallen is uitbesteed voor een bedrag onder de begroting, doordat de hallen grotendeels kunnen worden hergebruikt. Ook de sloop van het Gerrit Rietveldcollege, waarbij we ingezet hebben op maximaal hergebruik van de vrijkomende materialen, paste binnen de begrootte raming. Vertrouwende u hiermee voldoende te hebben geinformeerd. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht De secretaris,
De burgemeester,
5/5
