Vereniging Zelfstandige Vertalers Bulletin Jaargang 10 nr. 1, januari 1999
Noteer nu alvast:
vrijdag 16 april 1999 ALGEMENE LEDENVERGADERING Zie voor nadere informatie het volgende Bulletin. In ieder geval: introducés welkom, aansluitend diner.
Van de redactie Het jaar met de vele negens Het laatste jaar met de vertrouwde 19.. We hebben de flessen ontkurkt en we gaan ervoor, want wie weet of volgend jaar alles nog werkt... Het spook van het millenniumprobleem waart paniekzaaiend rond, en soms lijkt het of dit simpele en laag-bij-de-grondse bit-probleem een mystieke dimensie gaat krijgen. Vervallen degenen die een christelijke tijdrekening aanhouden niet toch in de vermeende symboliek van getallen, in de magie van een nulde jaar? Het eerste jaar nul is voor het gemak vergeten. Men begon bij 1. Bij de tijdwisseling naar het jaar 1000 ging Otto III, de toenmalige keizer van het “Römische Reich Deutscher Nationen”, in zijn zerk liggen om daar op het einde der tijden te wachten. Willen velen van ons niet ook ergens nog een klein ondergangetje om daarna opnieuw te kunnen beginnen? We gaan niet in onze zerk liggen, maar we doen het “our own way”, met eigentijdse middelen, en verwach- ten hel, verdoemenis en wederopstanding door zo iets banaals als computersoftware. Alle reden voor ons vertalers om een vrolijke toost uit te brengen – want wij gaan
gewoon door, met millenniumbestendige programmatuur en, vooral, millenniumbestendige werklust en optimisme. Wij wensen allen een heel goed 1999. Ilse Hesper
Inhoud
Leden
Leden Notulen alv 1998-10-16 Uitgelicht Na vier jaar Literatuur in de aanbieding Collegialiteit Gedachten over beëdiging Beëdiging en kwaliteit Branchescan Backspace
De VZV heeft er in het laatste kwartaal van het vorige jaar niet minder dan vier leden bijgekregen. Daarmee zou ons ledental zijn gegroeid tot 64, ware het niet dat Hazel Wachters heeft besloten haar vertaalactiviteiten te beperken en daarom haar lidmaatschap heeft opgezegd; de VZV telt nu dus 63 leden. De nieuwe leden zijn Rosemary Vandertop (geassocieerd lid), Martin Snellen, Manfred Kalsbach en Gianni Richetta. Van harte welkom in onze gelederen! Voor verdere gegevens wordt u verwezen naar het nieuwe ledenregister, dat u bij dit Bulletin aantreft.
Notulen algemene ledenvergadering 16 oktober 1998 Notulen van de algemene ledenvergadering gehouden op vrijdag 16 oktober 1998 in het Nederlands Wijnmuseum te Arnhem. 1.
Opening
De voorzitter opent de vergadering om 15.45 uur. Aanwezig zijn 22 leden. 2.
Vaststelling van de notulen van de vergadering van 3 april 1998
Naar aanleiding van een van de punten wordt gemeld dat er af en toe klachten gehoord worden over leden. Afgesproken wordt dat als er “gemord” wordt, dit tegen het bestuur gedaan moet worden en er geen roddelcircuit mag ontstaan. Als er vaak klachten over een bepaald persoon gehoord worden, moet het bestuur stappen ondernemen. De notulen worden ongewijzigd vastgesteld. 3.
De VZV en haar imago
Komend voorjaar verlopen de termijnen van Ilse Hesper en Marinus Strang. Er moeten dus een voorzitter en een gewoon lid gekozen worden. Marinus is in ieder geval niet voor een volgende termijn beschikbaar. De voorzitter geeft een korte beschouwing over verleden, heden en toekomst van de VZV. Er is de afgelopen jaren veel gebeurd, er zijn meer leden, er blijven regelmatig nieuwe aanvragen binnen
2
komen, de VZV is bereikbaar op het internet, de MetaCom is opgezet, etc. We moeten nu nadenken over de toekomst. De naam VZV moet nog nadrukkelijker een kwaliteitsimago krijgen. Binnenkort moet er een nieuwe folder komen. Nagegaan zal worden of er een lijst van grote en vooraanstaande opdrachtgevers vermeld kan worden die op de VZV-leden vertrouwen. Er gaat waarschijnlijk een soort erkenning / keurmerk voor vertalers komen. Wat is de plaats van de VZV daarin en hoe kunnen we een vinger in de pap houden. Kortom, genoeg te doen voor mensen die dit interessant vinden en mee willen helpen de VZV richting te geven door bestuurslid te worden. 4.
Collegialiteit
In verband met de collegiale omgang wordt het punt van de tarieven weer naar voren gebracht. Het is niet toegestaan richttarieven vast te stellen, maar wel moet in onderling overleg gezorgd worden dat de verschillen niet te groot worden. Als iemand een keer in tijdnood zit en een klant doorstuurt naar een collega, moet die collega niet een veel lager tarief rekenen. 5.
Prijsberekening
Er gaan stemmen op om, nu er steeds meer brontekst elektronisch aangeleverd wordt, over te gaan op telling van de brontekst. Er zijn vaak grote verschillen in aantallen woorden, niet alleen tussen talen maar ook tussen verschillende vertalers in dezelfde taal. Vaak is de kortste vertaling
de beste, moet dat dan ook de goedkoopste zijn? Wat zijn de ervaringen/ meningen van onze leden?
Nogmaals het verzoek adreswijzigingen tijdig door te geven en vooral het e-mailadres niet te vergeten.
6.
9.
Voorstellen voor de interne structuur
De VZV wordt in een groeiend aantal commissies op verschillende terreinen vertegenwoordigd. Vertegenwoordigers van de VZV zullen benoemd worden voor een periode van drie jaar. Ze rapporteren over alle relevante punten aan het bestuur, het bestuur bepaalt welke standpunten de vertegenwoordiger dient in te nemen, wat de vertegenwoordiger zelfstandig kan afhandelen en waarvoor ruggespraak vereist is. 7.
Financiën - Begroting 1999
De begroting wordt goedgekeurd. In verband met de tijd worden de overige agendapunten snel afgehandeld.
VZV op Internet
De VZV-pagina’s bezocht.
worden
regelmatig
10. MetaCom Geen noemenswaardige nieuwe ontwikkelingen. 11. Diversen/Rondvraag Twee aanbevelingen: Uitgelicht hieronder.
zie
het
kopje
12. Sluiting Voorlopige datum volgende vergadering 16 april 1999. De voorzitter sluit de vergadering. Marinus Strang
Uitgelicht Aanrader Volgens Rita Gircour is volgend boek ook voor niet-literaire vertalers zeer de moeite waard: Performing without a stage, The art of literary translation, Robert Wechsler, Catbird Press, North Haven, CT. USA, ISBN 0945774389. Het boek is bijv. te bestellen bij The American Book Center.(070 3642742/ 020 625 5537). Enkele citaten uit dit boek: “The invisible performance of translation is hard to describe. So translators have come up with all sorts of metaphors and similes for it... Translators have for centuries used the metaphor of pouring wine from one bottle into another.”
“Margaret Sayers Pedon constructed a complex metaphor out of an ice cube: ‘ I like to think of the original work as an ice cube. During the process of translation the cube is melted. While in its liquid state, every molecule changes place; none remains in its original relationship to the others. Then begins the process of forming the work in a second language. Molecules escape, new molecules are poured in to fill the spaces, but the lines of molding and mending are virtually invisible. The work exists in the second language as a new ice cube — different, but to all appearances the same’.”
Millennium-informatie Informatie over het milleniumprobleem is aan te vragen via het telefoonnummer 0800 9992000 en via het Internet bij http://www.mp2000.nl.
Vermoedelijkheidscriterium/Reiskostenmodule De GOR heeft al in eerder stadium aangegeven zich niet te kunnen verenigen met de stelling dat de werknemer voor elke bestemming voldoet aan het 40-dagencriterium en als gevolg hiervan de eerste 39 dienstreizen zelf betaalt bij het overschrijden van deze grens, tenzij de werknemer kan aangeven dat hij aan het begin van het kalenderjaar niet kon voorzien dat het 40-dagencriterium voor hem van toepassing zou zijn. (Brontekst vertaling)
3
Na vier jaar In april is het mandaat van twee bestuursleden verstreken. Gelegenheid dus tot vernieuwing naar binnen en naar buiten, maar ook gelegenheid om naar het pad te kijken dat de vereniging gegaan is en te overwegen hoe zij verder wil. Ik wil dit hier kort samenvatten.
Bestaansrecht De VZV heeft zonder enige twijfel haar bestaansrecht bevestigd. • Het ledenaantal is in de afgelopen periode met zo’n 50% gegroeid, waardoor de VZV een breder spectrum aan specialisaties kan bieden. • De Internet-stek is een grote stap naar een betere bekendheid en bereikbaarheid, en velen vinden de weg naar de VZV, vertalers en opdrachtgevers. • Binnen de federatie MetaCom is de VZV een duidelijke stem, en verscheidene leden van onze vereniging zijn bij MetaCom-commissies betrokken.
Identiteit Er is geen reden om het roer om te gooien, maar als vereniging met een klein aantal leden kunnen we niet achteroverleunen op grond van wat we hebben bereikt. We zullen alert moeten blijven en een identiteit nastreven die als communis opinio door alle leden gedragen wordt. Op dit moment zien wij als belangrijke elementen van onze identiteit: • Het kwaliteitsstempel van het VZV-lidmaatschap. Dit draagt ertoe bij het beroep uit de sfeer van hobby en amateurisme te halen. • De professionaliteit van de leden. Zij oefenen het vertalen als vak uit, handelen als verantwoordelijke ondernemers, zijn zakelijk en dragen zorg voor goede bereikbaarheid. • De collegiale verhoudingen binnen de VZV. Enkele aspecten die het lidmaatschap niet inhoudt: • De VZV houdt zich niet actief bezig met klantenwerving voor de vertalers. Wel wordt het ledenregister gericht verspreid onder bedrijven en organisaties die vertaalwerk uitbesteden.
4
• De VZV bemoeit zich niet met de tarieven die de leden hanteren. Wel wordt van de leden verwacht dat zij prijzen berekenen die een gezonde economische basis bieden, met inkomsten die overeenkomen met het hoge opleidingsniveau waarover de meeste vertalers beschikken.
Prioriteiten voor de toekomst De toekomst is natuurlijk al begonnen, maar de volgende aspecten worden gezien als belangrijke punten waar vooral de aandacht op moet worden gericht: • De bekendheid van de VZV in de vertaalbranche vergroten. • Een nieuwe VZV-brochure opstellen; • Evenementen (in het kader van de ALV) organiseren waaraan andere vertalers deelnemen. • Het ledenbestand uitbreiden en in het bijzonder bevorderen dat contacten worden gelegd met vertalers die in weinig of slecht vertegenwoordigde taalgebieden werken. • De webstek actief houden door regelmatig nieuwe ontwikkelingen en voor vertalers relevante informatie te plaatsen. De stek is hiervoor ondertussen aangepast: korte samenvatting op de nieuwspagina, met daaraan gekoppeld een pagina met uitgebreider verslag. • De ontwikkelingen op het gebied van certificering, beëdiging, opleidingen, vergoedingen nauwkeurig volgen en, via de MetaCom, invloed uitoefenen. • Een sprankelend feest organiseren ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van de VZV in het jaar 2000.
Terug naar de inleiding Bij de verkiezing van nieuwe bestuursleden stel ik mij als voorzitter beschikbaar voor een nieuwe termijn, maar dat houdt niet in dat de vereniging zonder meer op de oude voet door zou moeten gaan. Daarom leek het mij noodzakelijk mijn overwegingen achter enkele gedachtenstreepjes op een rijtje te zetten. Bij de verkiezingen kan dat duidelijkheid bieden en de leden kunnen overwegen of zij in deze zin willen doorgaan of niet. Ilse Hesper, voorzitter
Literatuur in de aanbieding Eén van onze leden heeft een aantal terminologielijsten bij het secretariaat aangebracht. Deze zijn voor de liefhebbers beschikbaar en kunnen worden afgehaald bij het secretariaat, dan wel worden toegestuurd tegen vergoeding van de portokosten. Graag wel eerst even telefonisch overleg met het Secretariaat. Het gaat om de volgende lijsten: Europees Parlement (FR-IT-EN-DE-NE) Belastingen (1975) en (1975/86) (FR-IT-EN-DE-NE-DA) Sociale Zekerheid (1974/79) Juridisch (1976) Mensenrechten (1976)
Europese Naamloze Vennootschap (1981) Europees Octrooi (1981) 2 x Ecologie (1982) (FR-IT-EN-DE-NE-DA-GR) Milieuverontreinigende stoffen (1984) Nieuwe Wapensystemen (1985) Europese Commissie (FR-IT) Bouwkunde CIE (FR-EN-DE) Verlichting (dl 1 & 2) (1975)
Economisch (1979) en (1979/89)
Nu van de grote vertaalwoordenboeken van Van Dale de derde druk aan het uitkomen is, wil één van onze collega’s graag zijn oude druk Engels–Nederlands ruilen tegen een vroegere druk Frans–Nederlands.
Europees Merkenrecht (1981) 2 x
Bellen met: Arie de Jong, 026 4437447.
Visserijsector (1977) Verkiezingen (1979)
Uitspraak Bedrijfscommissie samenstelling DOR De bedrijfscommissie heeft de GOR in het gelijk gesteld in het WOR-geschil over de samenstelling van de DOR. Op .. heeft de bedrijscommissie haar advies uitgebracht. Op grond van de WOR en de beschikbare jurisprudentie is de bedrijscommissie met de GOR van oordeel dat de huidige stemverhoudingen binnen de DOR geen recht doen aan het evenredigheidsbeginsel zoals bedoeld wordt in de WOR. Uitgangspunt is dat zoveel mogelijk verschillende groepen werknemers vertegenwoordigd zijn in de DOR door een goede verhouding tussen het aantal te leveren OR-leden en het aantal te vertegenwoordigen personeelsleden. De bedrijscommissie verzoekt de bestuurder (SG) te bevorderen dat de DOR de betreffende bepalingen in het reglement zal aanpassen en verzoekt de DOR haar medewerking hieraan te verlenen. (Brontekst vertaling) William Safire’s Rules for Writers: Remember to never split an infinitive. The passive voice should never be used. Do not put statements in the negative form. Verbs have to agree with their subjects. Proofread carefully to see if you words out. If you reread your work, you can find on rereading a great deal of repetition can be avoided by rereading and editing. A writer must not shift your point of view. And don’t start a sentence with a conjunction. (Remember, too, a preposition is a terrible word to end a sentence with.) Don’t overuse exclamation marks!! Place pronouns as close as possible, especially in long sentences, as of 10 or more words, to their antecedents. Writing carefully, dangling participles must be avoided. If any word is improper at the end of a sentence, a linking verb is. Take the bull by the hand and avoid mixing metaphors. Avoid trendy locutions that sound flaky. Everyone should be careful to use a singular pronoun with singular nouns in their writing. Always pick on the correct idiom. The adverb always follows the verb. Last but not least, avoid cliches like the plague; seek viable alternatives. (Internet)
5
Collegialiteit Tijdens onze laatste algemene ledenvergadering kwam de vraag weer naar voren: Wat doe je als je wordt benaderd voor een opdracht die je zelf niet kunt aannemen en hoe stel je zeker dat je prijstechnisch niet tegen een collega wordt uitgespeeld? We weten allemaal dat er op deze vraag geen afdoende antwoord mogelijk is, maar met een beetje moeite kun je toch een redelijke mate van greep op de situatie houden. Besluit je de opdracht zelf aan te nemen en door te spelen, dan kun je ervoor kiezen om: • verantwoordelijkheid te dragen (borg te staan voor betaling van je collega en de kwaliteit te controleren); dat geeft je de vrijheid een paar procenten voor jezelf te houden; • alleen als doorgeefluik te fungeren; dat vind ik persoonlijk geen argument om procenten in te houden. Ik zou zeggen: "you scratch my back, I’ll scratch yours". Geef je er de voorkeur aan om ‘er tussenuit te stappen’, maar wil je wel de zekerheid hebben dat de klant niet gaat shoppen om goedkoper uit te zijn, dan is het zinnig zelf even de moeite te nemen een collega te benaderen met de vraag of deze in de markt is en deze tevoren te melden wat je normale afspraken met die
klant zijn. Als je de klant terugbelt met een naam van een collega, bespaart dit hem moeite en vergroot bovendien je kans dat de klant de volgende keer gewoon weer bij jou komt. Wil je je klant het verder zelf laten uitzoeken en geef je hem wat namen en telefoonnummers van collega's, dan zet je de deur wagenwijd open voor gesjoemel met de tarieven. Dat risico bouw je zelf in. Kiest de "vervangende" collega ervoor om de klant voor een lager tarief van dienst te zijn dan jij, dan is Leiden in last. Je kunt er niets tegen doen, maar je bent je klant mogelijk kwijt. Of je zelf een "vervangende collega" bent, is gemakkelijk na te trekken door even bij de klant te informeren hoe hij aan je naam komt (trouwens toch altijd nuttig om te weten). Als je ervan uitgaat dat je het stuk eerst wilt zien voordat je offreert, kun je tegelijkertijd terugkoppelen met je tipgever. De aanpak die je kiest als je de klant niet het bos in wilt sturen, bepaalt de mate waarin je greep houdt op het verloop van de opdracht. Maar het is wel zaak dat we niet geheimzinnig tegen elkaar te lopen doen over tarieven en dergelijke. Hoe meer we een gesloten front vormen, des te groter is onze kans dat we niet letterlijk en figuurlijk steeds het sluitstuk van de begroting worden. Myrna Dop
Gedachten over beëdiging Er is opnieuw discussie ontstaan over het beëdigen van vertalers en tolken en over de eisen waaraan voldaan moet worden om beëdigd te kunnen worden. In verband daarmee volgen hier enige gedachten over dit onderwerp. Bovendien wordt iedereen hierbij uitge- nodigd om te vertellen hoe het dan wel moet, bijvoorbeeld via het “NIeuws” op de VZV-webstek (hierover kunt u contact opnemen met Marcus de Geus). Een belangrijk punt om nogmaals vast te stellen is dat er een wezenlijk verschil bestaat tussen vertalers en tolken. Het zijn twee totaal verschillende beroepen die verschillende vaardigheden vereisen. Een gerechtstolk legt per zitting de eed af, een
6
vertaler krijgt de permanente bevoegdheid om een verklaring af te geven dat een vertaling juist is. Verschillende rechtbanken hanteren verschillende normen. Dit is niet juist, overal zouden dezelfde normen moeten gelden. Eisen aan de deskundigheid van vertalers zou je kunnen vastleggen door bepaalde diploma’s verplicht te stellen. Het is echter heel goed mogelijk dat iemand zonder diploma wel goed kan vertalen. Zo iemand zou dan een (gemakkelijk toegankelijke) toets moeten kunnen afleggen. Ook het lidmaatschap van een vertalersvereniging die kwaliteitsnormen stelt zou een criterium kunnen zijn. Voor de West-Europese talen allemaal
niet zo’n probleem, maar voor de meer exotische talen wordt het lastig. Je kunt je ook afvragen of het wel zin heeft om eisen aan de vaardigheid van een vertaler te stellen. Een beëdigd vertaler verklaart dat hij de waarheid schrijft in een andere taal dan waarin het brondocument is gesteld. De functie van de eed is, dat de vertaler meineed pleegt als hij niet de waarheid schrijft, een vergrijp waar strenge straffen op staan. Een getuige voor een rechtbank moet ook de eed afleggen om een extra garantie te bieden dat de getuige de waarheid spreekt. Dit heeft niets te maken met deskundigheid op een bepaald terrein. Ook bij tal van andere functionarissen (deurwaarder, politieagent, notaris enz.) die beëdigd worden, dient die eed niet om na te gaan of ze hun vak wel beheersen, maar om een redelijke garantie van betrouwbaarheid te bieden. Zo redenerend is het dus de verantwoordelijkheid van de vertaler om geen beëdigde verklaring af te leggen als hij niet voldoende
kennis heeft om te garanderen dat hij in die andere taal de waarheid spreekt. In feite bestaat die situatie nu ook al, aangezien er alleen naar algemene talenkennis wordt gekeken en niet naar vakkennis. Als bijvoorbeeld een juridisch vertaler van een verzekeraar een tekst ter vertaling krijgt aangeboden betreffende ‘schade ontstaan door onjuiste plaatsing van de spudpalen tijdens het inbreken van de bres ten gevolge van een defect GPS’ dan moet de vertaler zelf bepalen of hij begrijpt waar het over gaat of dat hij zijn handen hier niet aan moet branden. Een ander punt, waar ook al heel lang over wordt gesproken, is of er een soort keurmerk voor vertalers moet komen. Als dat keurmerk er zou zijn, heeft een opdrachtgever altijd nog de mogelijkheid zich te wenden tot een keurvertaler die ook nog beëdigd is, maar die twee aspecten hoeven niet van elkaar afhankelijk te zijn. Marinus Strang
Beëdiging en kwaliteit – een praktijkvoorbeeld Kort geleden werd een van onze bestuursleden gevraagd onderstaande vertaling, afkomstig van een beëdigd vertaler, te beoordelen. De brontekst is niet bijgevoegd, maar was een duidelijk, goed te begrijpen verhaal. Dit leek ons een leuke toevoeging bij het vorige artikel. Nous vous prions de bien lire les Indications ci-dessous, elles sont très importantes et crées par La Police de l'Environnement donc prière de bien les lire. Il est permit de se servir des parking-automobiles dans les environs immediat de Notre Hôtel. Attention s'il vous plait : Il faut toujours acheter un ticket-parking pour le Parking aux automates des Parkings ou bien à la Réception de Notre
hôtel e.a. il vous donnerons un ticket pour toute une Journée. Nous vous prions de faire un peu attention à Vos Voisins, ils seront certainement contents dans notre Hotel et au-dehors de notre bâtiment. Tout le Monde aime son ‘Privé’, apres un long voyage souvent de nos Hôtes et naturellement les environs directs il nous êtes tres desagreable de devoir introduire la police-milieu introduite spécialement pour ces cas. Ne laissez pas marcher votre Moteur de Vos Bus et Voitures premièrement c'est bien dommages pour l'usage de l'Huile et deuxiement vraiment pas Bon pour le Milieu... Nous vous remerçions pour Votre Cooperation et nous espèrons que les Amendes et les Nuissances de Nos Voisins et Hôtes seront limitees a zéro.
Dilbert’s latest vocabulary additions: BLAMESTORMING: Sitting around in a group, discussing why a deadline was missed or a project failed, and who was responsible. SEAGULL MANAGER: A manager who flies in, makes a lot of noise, craps on everything, and then leaves. CHAINSAW CONSULTANT: An outside expert brought in to reduce the employee headcount, leaving the top brass with clean hands. (Internet)
7
Branchescan van de vertaalsector in Nederland De vertaalsector is in het Nederlandse bedrijfsklimaat een blinde vlek. Er is weinig bekend over het aantal vertalers, hun organisatiestructuur, hun inkomsten. Met het rapport "Bedrijfsleven in beeld" van het EIM (Economisch Instituut voor Midden- en Kleinbedrijf) is een eerste aanzet gedaan om deze branche in kaart te brengen. Bedrijfsleven in beeld: het vertaalbureau P.A. van Eck van der Sluijs ISBN: 90-371-0701-X NLG 25,00
Inleiding Het onderzoek is uitgevoerd door P.A. van Eck van der Sluijs van het EIM, een onderzoeksbureau voor beleids- en praktijkgerichte informatie van sociaal-economische aard. Het onderzoeksrapport gaat in op structuurkenmerken, omzet, bedrijfsvoering, organisaties en samenwerking, kwaliteitszorg en andere belangrijke aspecten van het vertalen. Deze branchescan is gebaseerd op een telefonische enquête van bij de kamers van koophandel ingeschreven vertalers en vertaalbureaus en op uitvoerige gesprekken met de verschillende organisaties op dit gebied. Ook de VZV heeft graag haar medewerking verleend, omdat dit rapport ertoe bijdraagt het profiel van de professionele vertaler te verduidelijken. Het rapport is boeiend door alle cijfers, schema’s en tabellen, die gedeeltelijk bevestigen wat wij al vermoedden, gedeeltelijk nieuwe inzichten openen. Het is een eerste inventarisatie waarbij sommige kanten van de vertaalsector buiten beschouwing zijn gebleven (zoals vertaalafdelingen van grote bedrijven en organisaties, en niet bij de KvK ingeschreven bedrijven), maar het onderzoek geeft toch een indicatie van het vak. Naar onze mening vult dit rapport een hiaat waar wij regelmatig mee geconfronteerd werden en die aanleiding vormde tot ware indianenverhalen over de vertaalsector. Hierbij een korte samenvatting met enkele cijfers die ons interessant lijken.
Aantal ondernemingen Er zijn in Nederland naar schatting 1500 professioneel actieve vertaalbedrijven
8
(zelfstandige vertalers en vertaalbureaus). In de afgelopen vijf jaren is het aantal ondernemingen met gemiddeld 5% gestegen. Opmerkelijk is het grote verloop onder de bedrijven. Uit de telefonische enquête bleek dat ruim een kwart van de ingeschreven bedrijven ofwel geen vertaalwerk verricht, of helemaal niet (meer) actief is.
Kleinschalig Bij de 1500 professionele bedrijven waren in 1997 in totaal circa 2500 personen werkzaam (exclusief inleenkrachten). Er wordt in de vertaalbranche zeer kleinschalig gewerkt: gemiddeld 1,7 personen per bedrijf. Driekwart van de bedrijven werkt als eenmanszaak zonder personeel. Ongeveer 2% van de bedrijven is met meer dan 10 personen middelgroot. Slechts 35% van het totale aantal werkzame personen werkt in loondienst (hierbij zijn niet meegerekend de vertalers die bij ondernemingen/instanties met een eigen vertaalafdeling werken). Tweederde van de professionele vertalers werkt meer dan 32 uur per week.
Totale omzet Op basis van de informatie van de ondernemers wordt de omzetin de branche op NLG 240 miljoen geschat, inclusief BTW. Deze schatting is gebaseerd op de 1500 actieve professionele bedrijven. Circa eenvijfde van deze omzet wordt gevormd door leveringen van vertaalwerk aan vertaalbureaus; eenderde van het uitbestede werk wordt in het buitenland verzorgd.
Omzet per bedrijf De omzet varieert sterk per bedrijf. Ruim de helft van alle ondernemingen heeft een omzet van NLG 50.000 of minder, exclusief BTW. Ruim eenderde van de ondernemingen heeft een omzet die ligt tussen de NLG 75.000 en NLG 200.000. Een op de tien ondernemingen heeft een omzet boven de NLG 200.000. Meer gespreide activiteiten over bijvoorbeeld vertaalwerk, tolkwerk, taaltrainingen en uitgeversactiviteiten lijken niet expliciet gunstiger. Specialisatie op vertaalwerk lijkt relatief gezien meer omzet te genereren.
Klanten
Kostenstructuur en resultaat
De vertaalbranche is een groeiende branche waarbij dienstverlening en service voorop staan. De vraag naar vertaalwerk komt zowel van het bedrijfsleven, instellingen en organisaties als van particulieren.
De tarieven in de vertaalbranche staan voortdurend onder druk doordat de concurrentie groot is. Voor opdrachtgevers vormt vertaalwerk in een aantal gevallen de sluitpost van de begroting. Tevens is vertaalwerk bij de planning een laatste stap.
De concurrentie onder de vertaalbureaus is sterk en de werkperiodes tot de afleverdata worden steeds korter. Naar raming betreft eenvijfde van de omzet de levering van vertaalwerk aan vertaalbureaus.
Bedrijfsvoering De meeste ondernemingen bestaan uit één vestiging. Van de bedrijven wordt 96% geëxploiteerd als eenmanszaak, vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap. De rest bestaat uit B.V.'s. Naast kennis van een taalgebied dienen vertalers specifieke kennis te hebben over bepaalde onderwerpen, disciplines en branches. Twee van de drie onderne mingen specialiseren zich op taalgebied, vakgebied of bedrijfstak.
Opleiding Het opleidingsniveau van de ondernemers in de vertaalsector is hoog. Ruim de helft heeft een universitaire opleiding (WO) als hoogste algemene opleiding afgemaakt. Opvallend is dat nog eens 34% van de ondernemers een hogere beroepsopleiding (HBO) heeft gevolgd. Slechts 2% heeft een MAVO/HAVO opleiding als hoogste afgemaakte opleiding.
Organisaties en samenwerking De belangrijkste brancheorganisaties en verenigingen zijn: ATA, OVIN, NGV, NVTV, VZV, SVVT, Vertalersforum, Vereniging van Tekstschrijvers en Vereniging van Ondertitelaars. De sector is redelijk georganiseerd, 40% van de ondervraagden zegt lid te zijn van een branchevereniging of beroepsorganisatie. De noodzaak tot samenwerken neemt toe door toenemende internationalisering en toenemende complexiteit van de technologie. Ongeveer 72% werkt op individuele basis samen met andere ondernemingen. De samenwerking vindt vooral plaats tussen vertaalbureaus, freelancers, uitgeverijen en adviesbureaus.
In de onderlinge overeenkomsten tussen op- drachtgever en vertaler zal hiermee rekening moeten worden gehouden opdat de verhouding tussen kosten en baten kan worden verbeterd.
Toekomstverwachtingen De branche is positief over de verwachte omzetontwikkeling in 1999. Voor de periode 1995-2000 wordt in Europa een groei van 300% in het aantal vertaalde pagina’s verwacht. De totale omzet zal, bij een zich voortzettende groei in het aantal ondernemingen, in 1999 met naar verwachting 10% toenemen tot circa 300 miljoen gulden.
Facit van de VZV In het algemeen bevestigt het rapport de indruk die wij van de vertaalsector hebben: de kleinschaligheid, de voor een groot deel bescheiden inkomsten, de mate van samenwerking tussen vertalers en vertaalbureaus, en het opleidingsniveau. Het is prettig dat deze indruk nu door cijfers wordt gestaafd. Maar ook de negatieve kanten krijgen een gezicht. Het is uiterst nadelig voor een beroepsgroep als wordt vastgesteld dat ruim een kwart van de ingeschreven bedrijven niet (meer) actief is. Het verloop is dus inderdaad enorm. Een factor die meespeelt is ongetwijfeld de afwezigheid van vestigingseisen door de overheid, waardoor velen menen hier een gat in de markt te kunnen vinden. Een tweede opvallend punt is de hoge opleiding die vertalers in het algemeen genoten hebben. Ook al worden er geen opleidingseisen aan het vak gesteld, het blijkt in de praktijk dat een hogere opleiding een sine qua non is. Misschien kunnen de vertalers daaraan een grotere mate van zelfverzekerdheid ontlenen in onderhandelingen met opdrachtgevers. Taal is nodig, maar achtergrond ook. Ilse Hesper
Op de gebieden reclame/promotie en inkoop wordt niet veel samengewerkt.
9
Dat het blad Intermediair graag de door zijn naam gewekte verwachtingen wil waarmaken is natuurlijk niet zo vreemd. Toch vragen we ons bij het zien van onderstaande advertentie af of er niet te weinig is gelet op de betekenis van ‘bemiddelaar’ en wellicht iets te veel op die van ‘overgangsvorm’:
Bij al onze discussies over de noodzaak van vereenvoudiging/verbetering/verandering van de Nederlandse spelling hadden we misschien een voorbeeld kunnen nemen aan de directie van dit hotel-restaurant in Nepal:
Het Bulletin is een periodieke uitgave van de Vereniging Zelfstandige Vertalers. Zie voor meer informatie over de VZV ook de webstek: http://www.degeus.com/vzv Het bestuur van de VZV bestaat uit: Ilse Hesper, voorzitter Marcus de Geus, secretaris Béatrice Râtel, penningmeester Myrna Dop, lid — toelatingen Marinus Strang, lid
10
Adreswijzigingen en algemene correspondentie: VZV Braamkamp 551 7206 JC Zutphen Tel.: 0575 571420 / Fax : 0575 529544
[email protected] Kopij voor het Bulletin: VZV-Bulletin Voorstraat 70 2611 JS Delft Tel: 015 2190888 / Fax: 015 2190482
[email protected]
