BUILDING G100 MAGAZINE. event editie. Interviews met: Edwin van der Meer. Toon de Jong. Hans Degenaar. Dirk-Jan de Fluiter

BUILDING G100 M AGA ZINE

ONAFHANKELIJK VAKBLAD VOOR DE EINDGEBRUIKER VAN GEBOUWAUTOMATISERING SYSTEMEN

Uitgave oktober 2015

event editie

Interviews met: Edwin van der Meer

Dirk-Jan de Fluiter

Toon de Jong

Hans Degenaar

UMC Utrecht

RijksVastgoedBedrijf

Hogeschool Rotterdam

Aegon

Automatisering

met de hoogste maatstaven Flexibele, duurzame oplossingen voor energietoepassingen en gebouwautomatisering ` Energie-efficiëntie ` Modulaire controllers van industriële kwaliteit ` Web, IT, BACnet en alle gangbare markstandaards ` Krachtige programmeermogelijkheden, eenvoudige bediening en lage onderhoudskosten

Saia Burgess Controls Hanzeweg 12c | 2803 MC Gouda T +31 182 54 31 54 | F +31 182 54 31 51 www.saia-pcd.nl | [email protected]

⏎ Voorwoord Ongeveer 10 jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met de branche gebouwautomatisering door het congres Smart Buildings. Daar bracht ik vraag en aanbod bij elkaar. We begonnen met het werven van sponsoren, om daar vervolgens een congresprogramma mee te maken. Het werven van bezoekers kwam als laatste aan bod. De laatste keer dat ik het congres organiseerde in 2009 kwamen er zo’n 500 bezoekers. Tot mijn verbazing zag ik begin vorig jaar dat het congres niet meer bestond. Na gesproken te hebben met diverse leveranciers en eindgebruikers werd dit mij duidelijk. De commercie had de overhand gekregen, waardoor de juiste bezoekersdoelgroep weg bleef. En dat is op zich wel begrijpelijk. Achter sponsoring zit altijd een commerciële boodschap. Leveranciers van gebouwautomatisering systemen hebben zich verenigd in een branchevereniging. Maar de eindgebruikers staan er alleen voor, terwijl daar zoveel kennis zit. Zij zouden die kennis moeten kunnen delen met elkaar in een platform. Na drie maanden bellen lukte het om 50 eindgebruikers bij elkaar te brengen in de Lunettenkazerne in Vught. Omdat hier allemaal gelijkgestemden waren (personen die zich bezighouden met het management, beheer en onderhoud van het GBS) voelde dit meteen goed aan. Tijdens deze bijeenkomst vertelde ik mijn idee: een platform creëren voor uitsluitend eindgebruikers van GBS, waar kennisdeling centraal staat. Dit initiatief werd enthousiast ontvangen. Daarmee was de Building G100 geboren. Op 19 juni 2014 bepaalden de eindgebruikers gezamenlijk de doelstellingen van het platform, wie lid mochten worden, in welke frequentie de bijeenkomsten plaats zouden vinden en op welke wijze alles gefinancierd zou moeten worden. Uiteindelijk besloten de aanwezigen om zelf het platform te gaan bekostigen om de onafhankelijkheid te waarborgen. Inmiddels zijn we een jaar verder, hebben er vier bijeenkomsten plaatsgevonden en telt het platform bijna 100 leden. Betrokken leden die oprecht geïnteresseerd zijn en kennis met elkaar willen delen. Nu we ruim een jaar onderweg zijn, kunnen we zeggen dat de Building G100 een professionele club is, waarbij mensen elkaar intensief opzoeken om van elkaar te leren. Iedereen die met ons kennis komt maken, sluit zich aan bij de Building G100. Het platform staat. Het mooie is dat we onafhankelijk zijn. Wij bepalen de content van bijeenkomsten en bepalen de koers. Iets waar we trots op kunnen zijn. Er zit zoveel kennis bij onze leden, en kennis is macht.

Uiteindelijk heeft de eindgebruiker wel de hulp nodig van de aanbieders (leveranciers, fabrikanten, installateurs, system integrators en adviseurs). Alleen gezamenlijk kunnen we een succesvol GBS creëren. Daarom zijn onze leden Building G100 Event gestart. Een ontmoetingsplek voor iedereen die werkzaam is binnen de gebouwautomatisering, waarbij de gebruiker centraal staat. Als ik terugkijk op het afgelopen jaar, ben ik trots. Trots op hoe onze leden het platform een warm hart toedragen. Het platform behartigt de belangen van de eindgebruiker. Daar geloof ik in. De klant is en blijft koning. Het mooie is dat ik mijn draai hier helemaal in gevonden heb en er mijn passie in kwijt kan: het verbinden van mensen. Met trots presenteren wij de eerste editie van ons magazine. Dat u er veel leesplezier aan mag beleven. En wie weet….. zie ik u op één van onze bijeenkomsten. Misschien wel op 1 oktober 2015. Ik kijk ernaar ⏎uit. Dat gebouwautomatiserend Nederland mag groeien en bloeien! Martijn Beckers eigenaar Capstones

Building G100 is onderdeel van Capstones

Building G100 leden

Maastricht UMC+

BUILDING G100 MAGAZINE • OKTOBER 2015

3

⏎ Inhoud

8 Interview Edwin van der Meer UMC Utrecht

12 Over de Building G100

20 Gebruikersdag AMC Amsterdam Voorwoord BACnet basistraining Ambassadeur aan het woord Interview eerste lid Hans Degenaar Aegon 4


3 6 7 15

22 Interview Toon de Jong Hogeschool Rotterdam

26 Building G100 Event

36 Interview Dirk-Jan de Fluiter RijksVastgoedBedrijf

19 24 33 33

Leek aan het woord Foto-impressie Building G100 gebruikersdagen Top tien uitdagingen Agenda Building G100 BUILDING G100 MAGAZINE • OKTOBER 2015

5

⏎ BACnet Basis Training

4e Edi tie

BACnet is de enige wereldwijde open standaard voor gebouwautomatisering systemen. Uit onderzoek is gebleken dat eindgebruikers behoefte hebben aan een kwalitatief hoogwaardige training die inzicht geeft in de basisfunctionaliteiten van dit protocol. Daarom organiseert Building G100 in samenwerking met BACnet Academy Europe de “BACnet Basis Training”. Deze eendaagse training wordt in het Nederlands gegeven.

In een inspirerende omgeving leert u in één dag de basisfunctionaliteiten van BACnet en krijgt u inzicht in hoe BACnet samenwerkt met andere protocollen (KNX en LON). De cursus is dit jaar al 3 keer gehouden en de reacties zijn lovend. De eerstvolgende BACnet Basis Training vindt plaats op 13 november 2015. Er is plaats voor maximaal 16 personen, dus wees er snel bij. Programma • De basis van gebouwautomatisering / gebouwbeheersystemen (GBS) • BACnet, de wereldwijde gebouwautomatisering netwerkstandaard (waarom BACnet?) • BACnet DATA Link Layer (Waar wordt mee gecommuniceerd?) • BACNet in samenwerking met KNX en LON • De “BACnet taal” en de componenten ervan (hoe werkt BACnet?) • De (automatische) gegevensstroom in het GBS • De integratie van BACnet in IT-omgevingen • Testen en demonstreren van de conformiteit van BACnet producten • BACnet, de algehele gebouwautomatisering netwerkstandaard Locatie De cursus is in het Nederlands en vindt plaats op 13 november 2015 van 09.00 tot 17.30 uur. Dit gebeurt in een inspirerende en interactieve omgeving bij EMS Risico in Oosterhout (NB).

Kosten € 299,- voor Building G100 leden. € 449,- voor niet-Building G100 leden. Prijzen zijn exclusief BTW en inclusief lunch, documentatie en certificaat. Deelnemen [email protected] of 06-83087707.

Building G100 leden

6


ACADEMY EUROPE

Building G100 is lid van de BACnet Interest Group Europe. De cursus wordt ⏎ gegeven door BACnet Academy Europe.

⏎ Gijs de Koning, ambassadeur Building G100 Gebruikersplatform kan de effectiviteit van Gebouw Beheer Systemen (GBS) een forse impuls geven Met de oprichting van het gebruikersplatform Building G100, is er een onafhankelijke organisatie ontstaan, die los staat van leveranciers, system integrators en installateurs. Het platform is een belangrijk klankbord voor gebruikers van GBS. Door de rol van de Building G100 als kwartiermaker, krijgt dit platform handen en voeten. Uiteindelijk is dit platform een plek waar GBS gebruikers met anderen ervaringen kunnen delen en informatie kunnen uitwisselen om de inrichting en het gebruik van GBS te optimaliseren. Door benchmarking kunnen de kosten en baten van (toegeleverde) producten en diensten worden vergeleken met elkaar. Dit kan leiden tot kostenbesparing en/of een betere prijs/prestatie. Het platform mag geen klachtenbox worden. De focus moet liggen bij mensen die een positiefkritische houding willen aannemen. Uiteindelijk komen de ervaringen en reacties in de vorm van verbetervoorstellen bij de leveranciers, system integrators en installateurs terecht.

“Ik spreek de hoop en verwachting uit, dat dit GBS platform succesvol wordt. De doelstellingen van de Building G100 zijn hiervoor een goede basis en kunnen door de aandacht voor zowel de techniek als het facilitaire management, leiden tot een beheersbare en acceptabele Total Cost of Ownership (TCO) en duurzaamheid”. CV Gijs de Koning Gijs de Koning werkte de eerste 20 jaar van zijn loopbaan bij toonaangevende leveranciers zoals Staefa Controls Systems (nu Siemens) en Tour & Andersson. Hij begon in de marketing om vervolgens door te groeien naar product/ marktontwikkeling, zowel nationaal als internationaal om zo uiteindelijk in het management te eindigen. In 1992 besloot hij zijn opgedane kennis te gebruiken met het starten van een eigen onderneming als system integrator, Regel Partners te Hoevelaken. Regel Partners was en is nog steeds een toonaangevend bedrijf met als focus grote en/of technische complexe projecten met bijzondere aandacht voor het beheer en onderhoud van GBS, dit in intensieve samen-

werking met eindgebruikers. In 2010 besloot hij zijn onderneming te verkopen. ⏎ Hij is nu als bedrijfsadviseur werkzaam. Gijs de Koning ambassadeur Building G100

Building G100 leden


7

⏎ Interview

Edwin van der Meer GBS beheerder UMC Utrecht Het lopen van een marathon is voor deze energieke enthousiaste Edwin van der Meer, GBS beheerder bij het UMC Utrecht, geen enkel probleem. Naast sportieve ambities is hij ook actief lid van D66 en trotse vader van een dochtertje van drie. Hij is altijd op zoek naar nieuwe doelen en uitdagingen. Die ziet hij genoeg in zijn functie als GBS beheerder van één van de grootste academische ziekenhuizen in Nederland; het UMC te Utrecht. Een gesprek met deze ambitieuze man die zeer gedreven is in de gezondheidszorg en de behoefte heeft om zichzelf te bewijzen.

8


Het doel van de Building G100 gebruikersdag was: elkaars fabricaten leren kennen. In hoeverre wil jij andere fabricaten leren kennen en ben jij bereid om openheid te geven over de door jou gebruikte systemen? Ik heb totaal geen moeite om mijn kennis te delen met andere mensen. Ik heb niet veel behoefte om andere fabricaten te leren kennen. We hebben binnen het UMC al met drie fabricaten te maken. Ik heb door jarenlange ervaring in het OLVG een voorkeur voor Schneider. Schneider en Johnson, ons andere grote systeem, zijn een open systeem. Ze hebben al hun producten gebaseerd op het interoperabele BACnet communicatie protocol. Het mooie is dat je er alles mee kan. Belangrijk is dat je wel inhoudelijk moet weten waar het over gaat, anders kun je er weinig mee. Het is vooral in een academische (ziekenhuis) omgeving belangrijk om zelf te kunnen maken wat je nodig hebt. Dit kan met deze merken. In Nederland zijn er

meer dan tien integrators die deze producten kunnen verwerken. Als ik het niet zelf doe, dan wordt dit uitgevoerd door geselecteerde integrators. Persoonlijk ben ik van mening dat

Wie niet aan duurzaamheid werkt heeft over enkele jaren geen bestaansrecht meer scriptprogrammering de toekomst is vanwege internet. Gelukkig weet ik daar het nodige van en wil ik deze kennis graag delen. Dit kan heel goed binnen de Building G100.

Waarom heeft het UMC gekozen voor BACnet en wat is het voordeel van BACnet voor een GBS beheerder? De “systemen” kennen al BACnet, alleen wordt het nu nog slimmer toegepast. Het UMC heeft drie grote bouwdelen met elk een eigen systeem. Uiteindelijk willen we naar één platform gaan. Om dit te kunnen bereiken is het noodzakelijk om een nieuw systeem in een oud systeem te integreren. Systemen moeten met elkaar kunnen communiceren en daar is BACnet noodzakelijk voor. Het grote voordeel van één platform is ook het gebruikersgemak. Er is maar één systeem wat bediend moet worden en dus hoef je mensen ook maar voor één systeem op te leiden. Je moet er wel voor zorgen dat er concurrentie ontstaat zodat het prijstechnisch voordeel oplevert. Wat zijn de nadelen van het gebruik van BACnet? Het grootste nadeel is dat je je gebouw wel heel goed moet kennen. Maar eigenlijk is dit mis-

UMC Utrecht.

Building G100 leden


9

De nummer 1 in elektronische debietregeling: beleef en ervaar het origineel!

10


schien juist ook een voordeel. Je weet zo precies waar wat zit in je gebouw. Voor het gebruik van BACnet is een aanzienlijke systeemkennis vereist en is het essentieel om er een ordelijke administratie op na te houden. Met het gebruik van BACNet creëer je als het ware allemaal aparte netwerken. Als je dit niet doet, bestaat er een kans dat je dezelfde id-nummering gaat toepassen. Het gebruiken van dezelfde id-nummering kan voor grote problemen zorgen voor het correct functioneren van je GBS. Ben je het eens met de stelling dat er door kennisgebrek meer leveranciersafhankelijkheid komt? En wat doe jij en het UMC eraan om de benodigde kennis te verkrijgen? Een leverancier heeft razendsnel door of je voldoende kennis bezit. De stelling klopt dus absoluut. Het is misschien een slechte gedachte, maar ik denk dat er onbewust gebruik van wordt gemaakt als je te weinig kennis bezit. Wellicht worden er dan veel meer uren berekend en of worden er zaken gefactureerd die helemaal niet relevant zijn. Ik heb mij laten scholen in diverse systemen. Maar het meeste leer je toch door je te verdiepen in en de tijd te nemen om de systemen echt te leren kennen. Je moet wel het geluk hebben dat je werkgever daar ook de meerwaarde van inziet. Hoe gaan jullie binnen het UMC om met duurzaamheid? Wie niet aan duurzaamheid werkt heeft over enkele jaren geen bestaansrecht meer. Duurzaamheid is het adagium van deze tijd. Ook binnen het UMC zijn wij veel met energiemanagement bezig en bouwen we volgens BREEAM. We gebruiken restwarmte om ruimtes te verwarmen. Het UMC probeert zo duurzaam mogelijk te werk te gaan. Binnenkort worden op de daken zonnepanelen geplaatst. We gebruiken overal KNX adapters om verlichting te schakelen. Zo is het mogelijk om per groep te schakelen en nieuwe zaken makkelijk te integreren in het systeem. Ik wil

Presentatie Edwin van der Meer 30 oktober 2014. bijvoorbeeld bepalen wanneer een koelmachine aangaat. Dit wil ik niet overlaten aan de techniek van de koelmachine zelf. Maar om dit te kunnen regelen moet je wel weten hoe alles in elkaar zit. Het is ook een kwestie van vraag

Ik heb totaal geen moeite om mijn kennis te delen met andere mensen en doe dit ook graag en aanbod op elkaar afstemmen door met behulp van bijvoorbeeld het BACnet protocol. Hiermee kan onnodig energieverbruik en slijtage voorkomen worden. Hoe is de samenwerking met ICT? We hebben elkaar nodig, alleen is niet iedereen zich daarvan bewust. Ik ben van mening

dat de samenwerking binnen het UMC beter kan. Om een voorbeeld te geven: als ik een nieuwe netwerkaansluiting nodig heb, is er telkens weer strijd om deze in het juiste VLAN te krijgen, omdat de ICT -afdeling een andere opzet hanteert. Daar heb ik zeker begrip voor, maar dat VLAN is een noodzaak om het GBS goed te laten functioneren. Als we meer samenwerken kunnen we elkaar sterker maken. En gelukkig gaat dat met het nodige overleg steeds beter. Welke verbeterpunten zou jij graag willen aanbrengen in je werk? Ik ben een techneut en documenteer dus slecht. Het is voor mij een uitdaging om het overzichtelijk te houden. Ik hoef geen voorloper te zijn maar ben wel graag innovatief. Als je het systeem goed kent ben je snel geneigd om alles zelf te doen en weinig over te dragen aan collega’s. Dit doe ik ook te weinig. Voor de bediening van de systemen zijn er binnen het UMC mensen in de wacht, maar ik miste wel een back up. Gelukkig is mijn leidinggevende zich hiervan bewust en inmiddels ⏎ ben ik een collega aan het inwerken.

Building G100 leden


11

⏎

Hét leveranciersonafhankelijke platform voor gebruikers van gebouwautomatisering systemen

Wat is de Building G100? De Building G100 is een leveranciersonafhankelijk platform voor gebruikers van gebouwautomatisering systemen. Geregeld vinden er bijeenkomsten plaats, waarbij de uitdagingen/problemen/wensen van gebruikers (leden) centraal staan.

Doelstellingen Building G100 1. Kennisoverdracht en netwerken staan centraal. 2. Eindgebruikers delen ervaringen en nemen kennis van elkaars systemen (kijkje in de keuken). 3. Een open netwerk voor gebouwautomatisering systemen. 4. Het management ziet het belang in van het gebouwautomatisering systeem door verbeterde interne communicatie.

Building G100 leden

12


5. Een gemeenschappelijk belang waardoor er een betere samenwerking komt met leveranciers (fabrikanten, system integrators, installateurs en adviseurs) om het gebruik van het gebouwautomatisering systeem te optimaliseren. Voor wie is Building G100? De Building G100 is bedoeld voor personen die zich bezighouden met het management, beheer en onderhoud van het gebouwauto-

10 Redenen om aan te sluiten bij de Building G100 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ontmoetingsplaats voor collega’s met dezelfde uitdagingen en problemen. Geen verkoopverhalen maar gebruikerservaringen. Een onafhankelijk gebruikersplatform. Toegang tot bijeenkomsten en Building G100 Event. Een platform waarmee u sterker staat tegenover leveranciers. Leden bepalen de content en de koers. Toegang tot het ledenportaal en bibliotheek. Inzicht in alle GBS topologieschema’s van leden. Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en trends. Ontvangst BACnet Journal en Building G100 Magazine.

matisering systeem/GBS. Onder deze beheer-/ managementsystemen verstaan we de tools om installaties te bedienen/beheren, zoals HVAC (Heating Ventilation & Airconditioning), verlichting en bewaking. Deze personen geven over het algemeen leiding aan de afdelingen facilitaire dienst, huisvesting, vastgoed en technische dienst en zijn werkzaam bij banken, verzekeraars,

zorginstellingen, ziekenhuizen, industrieën, hogescholen, universiteiten, etc. Activiteiten Twee keer per jaar neemt de Building G100 een kijkje in de keuken bij eindgebruikers/leden om te zien hoe het GBS daar werkt en wat hun visie is. Daarnaast organiseren we twee gebruikersdagen met een congresprogramma.

Lid worden? Neem contact op met: Building G100 Vreeburg 3 4901 XC Oosterhout Tel 06-83087707 [email protected] www.buildingG100.nl

Een commissie bepaalt de thema’s en onderwerpen. Op Building G100 Event brengen wij vraag en aanbod bij elkaar. Hier kunt u terecht met al uw vragen bij aanbieders (leveranciers, fabrikanten, system ⏎ integrators, installateurs en adviseurs).

Building G100 leden


13

ADVERTORIAL

⏎ V&M

Foto energiemonitor.

Foto technische ruimte.

De nieuwbouw van ROC Noorderpoort in Stadskanaal is gereed. Het multifunctionele gebouw van circa 8000 m2 biedt vanaf het nieuwe schooljaar plaats aan 1300 leerlingen in de sectoren Techniek, Gezondheidszorg en Zakelijke dienstverlening. Na het BREEAM-NL ontwerp certificaat ‘Very Good’ heeft het gebouw van Noorderpoort ook het BREEAM-NL 3 sterren oplevercertificaat toegekend gekregen. Hiermee heeft het nieuwe gebouw de status ‘Very Good’ in de wacht gesleept en is daarmee de eerste school van Nederland met dit certificaat. Duurzaamheid speelt een belangrijke rol bij de nieuwbouw van ROC Noorderpoort. Denk hierbij aan het beheren en beheersen van energie, die nodig is om een gebouw behaaglijk te maken. Om de installaties optimaal te laten presteren heeft VenM in opdracht van BAM Bouw en Techniek -regio Noord het gebouw voorzien van een turn-key meet- & regelinstallatie. Behalve dat de gebouwgebonden installaties standaard voorzien zijn van instellingen om zo energiezuinig mogelijk een gebouw te verwarmen of te koelen, wordt ook de verlichting zo optimaal mogelijk aangestuurd, zodat hierbij geen energie verloren gaat. Om al deze energiestromen inzichtelijk te maken en de opdrachtgever erop te atten-

14


deren zuinig met energie om te gaan, wordt tevens gebruik gemaakt van een energie monitor. Op deze monitor wordt aangegeven wat het huidige verbruik is van gas, water en/ of elektriciteit.

Intelligente regelaars, geplaatst in de regelkasten van VenM en boven de plafonds in de diverse ruimten, maken informatie van de installatie en de andere ruimtes inzichtelijk. Deze werkwijze biedt tevens de mogelijkheid om aan deze installaties extra “tools” te koppelen. Daarmee kan VenM de opdrachtgever verder helpen met het besparen van kosten en energie. Eén van deze oplossingen is de RMT (ruimte management tool). Dit systeem detecteert of een ruimte in gebruik is geweest. Op de energiemonitor wordt een overzicht gepresenteerd van ruimtes die schoongemaakt moeten worden bij binnenkomst van een schoonmaker. Hiermee bespaart de opdrachtgever op zijn of haar facilitaire pakket. Om de opdrachtgever volledig te ontzorgen en er zeker van te zijn dat het verbruik van het gebouw zo laag mogelijk is en de installaties zo efficiënt mogelijk draaien, worden de installaties door VenM op afstand gemonitord, bewaakt en daar waar nodig aangepast. Hierdoor wordt het energieverbruik en de ⏎ CO2 -uitstoot tot een minimum beperkt.

⏎ Interview Hans Degenaar Senior medewerker BackOffice Aegon en eerste lid van de Building G100 Hans Degenaar is 39 jaar in dienst bij Aegon en bezig met zijn laatste jaren als Senior Specialist Backoffice medewerker bij Aegon in Den Haag. Hij is opa van vier kleinkinderen en bezoekt graag exotische bestemmingen. Hans Degenaar is officieel het allereerste lid van de Building G100. Vandaar een gesprek met deze uit Zoetermeer afkomstige wereldreiziger. tot nu toe voor mij een grijs gebied. Ik ben van mening dat de Building G100 mij de nodige antwoorden kan geven. Ik verwacht dat we van elkaar kunnen leren, met name op het gebied van energiebesparing alsmede hoe andere bedrijven hiermee omgaan. Wat mij betreft zijn leveranciers ook welkom maar wel neutraal, bijvoorbeeld Building G100 Event.

Vanwaar de interesse voor de Building G100 en wat zijn je verwachtingen van de Building G100? Enige tijd geleden ontving ik een e-mail van Martijn Beckers, waarin hij mij informeerde over de Building G100. Ik heb veel persoonlijke interesse in GBS en wat er allemaal realiseerbaar is. Ik volg bijna alles wat er te vinden is over GBS. Vroeger was ik lid van de Vereniging Krachtwerktuigen, een organisatie die zich met de efficiëntie van energieopwekking en -verbruik binnen de Nederlandse industrie bezighield. Ook ben ik lid geweest van de user-club van Johnson Controls. Waar ik graag meer informatie over wil krijgen is hoe de prijsvorming van GBS tot stand komt. Dit is

Ik verwacht dat we van elkaar kunnen leren, met name op het gebied van energie besparing alsmede hoe andere bedrijven hiermee omgaan Hoe gaat Aegon om met energiebesparing? Ons kantoor in Den Haag heeft verschillende vegetatiedaken. In de parkeergarages en trappenhuizen is (LED)verlichting aangebracht.

Twee keer per dag zetten wij de temperatuur overal terug naar 21 graden. Rond lunchtijd gaan in alle kantoren de lampen uit en dit gebeurt ook in de late namiddag. De lichtschakelaar geeft een signaal af aan het GBS wanneer bepaalde ruimtes verwarmd en/of geventileerd moeten worden. Op de werkplekken en in de buitenruimte hebben we verlichting, die op sensoren werkt, zodat het licht geregeld kan worden. Hierdoor wordt het licht niet te fel en besparen we zelfs nog meer energie. Bij al het vervangingsonderhoud houden wij rekening met energiebesparende maatregelen. Zo gebruiken we bijvoorbeeld klimaatplafonds. Al dit soort besparingen hebben ertoe geleid dat we sinds 2009 al 1,2 miljoen kWh per jaar hebben bespaard. Wat zijn de toekomstplannen van Aegon met betrekking tot duurzaamheid? In alle ontwikkelingen speelt duurzaamheid een belangrijke rol. Aegon gaat zeer goed om met duurzaamheid en dat is goed terug te zien. Wij gaan met onze tijd mee. Jouw plannen voor de toekomst? Over enkele jaren ga ik met pensioen en dan hoop ik, samen met mijn vrouw te genieten van o.a. het maken van mooie reizen. Ondertussen wil ik wel up-to-date blijven met betrekking tot de gebeurtenissen rondom GBS en vastgoed. Ik hoop nog veel interessante meetings ⏎ van de Building G100 groep bij te wonen. Hans Degenaar, 63 jaar is lid van de Building G100 sinds juni 2014.

Building G100 leden


15

ADVERTORIAL

⏎ ICONICS in de Building technology ICONICS Building Automation software heeft als doel om in een geïntegreerde omgeving uw installaties te monitoren, waar nodig aanpassingen te doen en analyse en rapportage te verzorgen. Ongeacht of het nu een enkel gebouw of een volledige campus betreft, de uitdaging hiervoor is gelijk, namelijk het managen van meerdere systemen met verschillende protocollen. De HVAC, verlichting, energie, brandbeveiliging en liftsystemen worden in een webgebaseerde gebruikersinterface in beeld gebracht. Om informatie te kunnen opslaan, visualiseren, analyseren, alarmeren en rapporteren biedt ICONICS een compleet management informatiesysteem aan. De Energy en Facility oplossingen dragen bij aan het reduceren van de operationele kosten. ReportWorx biedt een uitstekende rapportage omgeving. Energy AnalytiX Een huidige trend is het in kaart brengen van het energieverbruik met als doel dit te reduceren, waardoor een kostenbesparing optreedt en de CO2 uitstoot wordt verminderd. ICONICS Energy AnalytiX is een Energy Management Systeem (EMS) dat de real-time en geanalyseerde data weergeeft op platform- en browser onafhankelijke systemen. Energy AnalytiX verzamelt de gegevens van de energiemeters en analyseert via verschillende modellen het verbruik per persoon, per vierkante meter. Door het opslaan van data over een langere periode kan het verbruik van verschillende etages of gebouwen met elkaar vergeleken worden.

zoeken naar de oorzaak van storingen en het oplossen daarvan te verbeteren waardoor kostenbesparing optreedt. Door het ingeven van ‘rules’ wordt in kaart gebracht hoe een storing of hardware falen is ontstaan en hiermee kan ‘predictive’ onderhoud gepleegd worden. Een uitgebreide bibliotheek met ongeveer 300 rules voor standaard HVAC en proces devices wordt als voorbeeld meegeleverd en deze rules kunnen gemakkelijk aangepast worden voor eigen gebruik. Voorbeeld van een energiebesparend programma: Seattle 2013

gebruiken de CO2 uitstoot te verminderen. In het eerste jaar leverde dit door het inzetten van Energy AnalytiX een besparing op van 30%.

Washington Athletic Club. Voor meer informatie over dit project zie: www.iconics.com De stad Arlington gebruikt ICONICS Cloud technologie om ‘koel’ te blijven De Peirce school is een openbare basisschool die is gelegen in Arlington MA. Recentelijk zijn de openbare scholen van Arlington samengegaan in een gebouw voor de zomerschool. Dit vereist een overkoepelend GBS om alle operations efficiënt te kunnen beheren. Ruthy Bennett, regionaal energiemanager voor Arlington en Bedfort, selecteerde ICONICS Genesis64 HMI/SCADA met Analytix software. Microsoft Azure cloud

Seattle.

Facility AnalytiX Facility AnalytiX is gebaseerd op FoutDetectie en Diagnose (FDD) technologie en heeft als doel de operationele effectiviteit, zoals het

Voor meer informatie over ICONICS smart buildings zie: www.iconics.com In een Smart Buildings project voor de Washington Athletic Club (WAC) in Seattle was de opdracht om door minder energie te

De Pierce school in Arlington.

ICONICS ontwikkelt ‘easy to use’ software producten voor visualisatie, analyse en rapportage om real-time informatie te verstrekken aan gebruikers, managers en analisten met als doel de productiviteit en de kwaliteit te verhogen en de energiekosten te verlagen. ICONICS gebruikt hiervoor IT en automatiserings technologie gebaseerd op industriële standaards zoals OPC UA, BACnet, Microsoft, .NET en Microsoft Azure.

16


ADVERTORIAL is gebruikt om alle informatie op te slaan die de stad Arlington in staat stelt om direct toegang tot die data te verkrijgen. “Met Azure cloud services is geen server vereist en kunnen data over een periode van drie jaar opgeslagen worden. Dat is belangrijk want in New England zijn de seizoenen erg verschillend. Je hebt drie jaar data nodig om vergelijkingen te kunnen maken”. Voor meer informatie over dit project zie: www.iconics.com University Virginia gebruikt Hyper Historian om Big Data op te slaan De universiteit omvat 11 gebouwen in Charlottesville in Virgina en het College at Wise, verspreidt over 500 gebouwen. De campus had behoefte aan een nieuw visualisatie- en monitoring platform dat men zelf wilde implementeren. Het nieuwe systeem, Lighthouse, zou moeten worden gelinkt aan zelf verzamelde Big Data. ICONICS Hyper Historian slaat nu 40.000 punten op van het universiteits Building Automation System (BAS). Samenvattingen en

analyses van data zijn per uur beschikbaar voor meerdere locaties, gebouwen en activa. Voor meer informatie zie: www.iconics.com/uva Internet of things en Cloud Ready Uit een recentelijke studie van Cisco blijkt, dat er in het jaar 2020, 50 miljard aan het internet gelinkte apparaten zijn. Deze apparaten evolueren van een wereld die server gedreven is, naar een ‘services’ gedreven wereld. Deze transformatie vereist innovatie in cloudtechnologie en software oplossingen voor mobiele apparaten om altijd en overal te kunnen functioneren. ICONICS is een toonaangevend bedrijf op het gebied van cloud based software oplossingen, waarmee we onze klanten kunnen helpen gebruik te gaan maken van de ‘internet of things’ technologie om zo sneller op een andere wijze te kunnen opereren. Geavanceerde analyses maken het mogelijk om “predictive maintenance” te doen en op deze manier bedrijfszekerder te zijn en kosten te besparen.

ICONICS High Speed Historian is een van de eerste industriële data historians die beschikbaar is in de cloud. Klanten kunnen Microsoft Azure gebruiken om toegang te krijgen tot Big Data vanaf een willekeurige desktop, browser of mobiel apparaat. Deze toepassing draagt bij tot het verlagen van de IT kosten en biedt flexibele uitbreidingsmogelijkheden. Augmented reality Augmented reality is een nieuwe technologie, die in versie 10.9 beschikbaar komt. Met uw smartphone of tablet leest u een barcode, QR code of NFC code op een apparaat waarbij informatie direct beschikbaar komt. Vanaf hier kan verdere informatie worden verkregen zoals onderhoudsinformatie en instellingen. Ook kunnen eventueel aanpassingen en bedieningen worden gedaan. Op basis van GPS coördinaten kunnen bepaalde displays worden geopend waarmee op basis van de plaats waar men zich bevindt bepaalde displays worden getoond (bijv. op het dak bij de koelunit krijg je alleen de alarmen van de koelunit te zien).

Augmented reality.

Cloud platform services.

Self service real-time Dashboards Dit is eveneens een noviteit in versie 10.9. Hiermee kunnen gebruikers snel door middel van drag en drop een eigen real-time display samenstellen. Men selecteert bijv. een trend curve en koppelt daar een temperatuuropnemer aan. Op deze manier maakt u zelf snel KPI dashboards (Key Performance Indicator). Zo kan men eenvoudig en flexibel verschillende zaken met elkaar vergelijken en conclusies trekken. Deze zelfgemaakte dashboards kunnen uiteraard ⏎ worden bewaard voor later (her)gebruik. Voor meer informatie: Distributeur ICONICS Benelux

Self service real-time Dashboards.

Prodek Automation Products Joop de Kwant Tolweg 2p, 3851 SK Ermelo T +31 341 560 537 E [email protected] W www.prodek.nl


17

Integrale oplossingen in beveiliging, veiligheid en comfort • • • • • •

Merkonafhankelijk Kennisbedrijf Gerichte oplossingen Projectmanagement Servicegericht 24/7 Uitstekende referenties

www.beveco.nl

⏎ Leek aan het woord Gebouwbeheersystemen, iedereen heeft ermee te maken. Er zijn maar weinig mensen die zich daar bewust van zijn of mee bezig zijn. Drie mensen die antwoord geven op de vraag, waar denk jij aan bij een gebouwbeheersysteem? Sofie Brouwer - Oprichtster/Eigenaar Stichting OOPOEH “Eigenlijk denk ik aan niks. Bij lang nadenken eigenlijk nog steeds aan niks. Maar als ik even wat verder denk, dan is het eerste wat bij mij opkomt, beveiliging en bijvoorbeeld rookmelders in gebouwen. Misschien ook dat ik de verwarming aan kan doen in de winter. Dit is misschien wel heel simplistisch gezegd maar eigenlijk heb ik er nooit zo over nagedacht.

kan ik niet zeggen dat ik mij er echt van bewust ben en ook niet weet wat voor technieken er precies mogelijk zijn. Misschien dat dit wel gaat veranderen als ik aan het werk ga”. Senami Awunou - Freelance organisator van culturele evenementen “Meteen moet ik dan denken aan airco- en klimaatbeheersing en aan beveiligingssystemen. Ook aan pasjessystemen bij kantoren en aan bijvoorbeeld bejaardenhuizen of andere instellingen met gesloten afdelingen. Dat de deur dan op slot gaat. Brandalarmen vallen volgens mij ook onder gebouwbeheersystemen. Ik denk wel dat het vooral van toepassing is bij grote panden en dat het dus niet van toepassing is voor kleine kantoren en woonhuizen. Volgens mij is zo’n systeem wel heel nuttig om energie te besparen. Ik vind dat wij echt veel te veel energie verspillen. Ik heb het zelf gelukkig niet snel koud. Bij mij in huis zet ik nooit zomaar de verwarming aan en controleer in ieder ruimte of er geen onnodig licht brandt. Trek een warme trui aan en draai de thermostaat een graadje lager. Maar vraag mij niet wat een ⏎gebouwbeheersysteem precies doet, daar heb ik nooit zo over nagedacht”.

Als het koud is en de verwarming doet het niet dan bel ik een monteur en tot die tijd trek in een extra trui aan. Aan airconditioning doe ik niet. Zowel thuis als op kantoor niet. Als het warm is vind ik een raampje openzetten nog steeds de beste oplossing. Dit lijkt mij voor het milieu ook het meest gezonde. Dus gebouwbeheersystemen, daar weet ik niet veel vanaf. Ik begrijp dat dit bij grotere kantoren wel zeker belangrijk is”. Frank van Zanten - Eindejaarsstudent Economie en Fiscaal recht “Ik weet er wel iets vanaf omdat ik een beetje interesse heb in techniek. Er kan heel veel worden bespaard door gebouwen en ruimtes niet zomaar te verwarmen of te koelen, maar door dit bewust te doen, bijvoorbeeld met behulp van bewegingssensoren. Ook weet ik dat warme lucht opgevangen kan worden om zo elders een ruimte weer te verwarmen. Maar voor nu

Building G100 leden Rabo Vastgoedgroep


19

⏎ Gebruikersdag

AMC Amsterdam Op donderdag 26 november 2015 vindt in het AMC in Amsterdam de Building G100 Gebruikersdag plaats. ‘s Middags is er een indrukwekkende rondleiding, met speciale aandacht voor de technische installaties (het gebouwbeheersysteem). Naast de rondleiding heeft de programmacommissie een sterk congresprogramma samengesteld met als thema “Het GBS als optimalisatie naar duurzaamheid”.

Martijn Beckers, directeur, Building G100

20


26 november - Gebruikersdag AMC Duurzame Zorg in een Healing Environment: hoe gebouwen patiënten beter kunnen maken

Programma

• Gebouwen heb je niet als hobby

• Zorg in een Healing Environment is duurzaam • Gezonde Gebouwen zijn waardevol en rendabel • Toekomstvisie: Patiënt en zorg als uitgangspunten,

Welkomstwoord door uw gastheren

• de Circulaire Economie voor grondstoffen en als business model

• Introductie AMC

Bram Adema, bestuur, Dutch Green Building Council

• Real time inzicht in het GBS Tom Emke, engineer/beheerder W&I, AMC

Versnelde verduurzaming met data uit het GBS

René Slisser, engineer besturingstechniek, AMC

• U bent dichter bij dan u denkt, maar waar moet u het zoeken?

Aanvang rondleiding AMC Amsterdam. In groepen van 10 personen bezoekt u:

(De rol van data in gebouwen en in verduurzamen) • Hoe kunt u het potentieel daadwerkelijke zelf ontgingen? (Data- en informatiemanagement binnen organisaties)

• de OK’s (operatiekamers)

• Wie gingen u voor en waar vonden zij

• de technische ruimtes

de verduurzaming?

• de energiecentrale

(Toepassingsvoorbeelden en hun resultaten)

• het Emma Kinder Ziekenhuis (EKZ)

De DC (gelijkspanning) revolutie is begonnen • Gelijkspanning is onbewust een feit

• Zonder dat we het merken gebruiken we het elke dag • Het begint bij bewustwording

Wilfred van der Plas, performance management specialist

Workshop “Duurzaamheid” Status Building G100 • De nieuwe website en haar bibliotheek

• Hoe kunnen we inefficiëntie uit het systeem halen?

• Ontwikkeling leden

• Wat levert het ons op?

• Raad van toezicht

• Energie-efficiëntie is slechts de kers op de taart Harry Stokman, DC expert, Direct Current BV

Deelnemen

Martijn Beckers, directeur, Building G100

[email protected] of 06-83087707

Building G100 leden OLVG (Onze Lieve Vrouwe Gasthuis)


21

⏎ Interview

Toon de Jong

Coördinator Duurzaamheid Hogeschool Rotterdam

Toon de Jong, Hagenees en verbonden aan de Hogeschool van Rotterdam waar hij werkzaam is als coördinator duurzaamheid. Hij is opa van twee kleinkinderen waar hij ook wekelijks op past. Nog een paar weken en dan gaat hij met pensioen. Toon wil dan graag zijn pijlen richten op een toekomst als energiegoeroe: “Alles kan bijna altijd groener, het probleem is vaak alleen geld en onwetende mensen, die het niet willen inzien”. Op basis van kennis is er volgens Toon een totaal ander beleid in te richten en te ontwikkelen. “Besparen op de energiekosten is mijn toekomst”.

22


blijven vaak bij het oude vertrouwde. Dit is heel jammer, want zo blijven er veel kansen liggen. Neem bijvoorbeeld bewegingssensoren: deze kunnen het klimaat goed verbeteren en kosten relatief weinig. Hier wordt echter nog maar sporadisch gebruik van gemaakt. Dit is iets wat de Hogeschool juist wel doet. Wij koppelen lesroosters aan sensoren van lokalen. Hiermee ontstaat informatie over het werkelijk gebruik van de ruimten. Door je leefbaar op te stellen, kunnen je kleinkinderen ook een toekomst krijgen. Hier ben ik zorgvuldig mee bezig, zowel op mijn werk als ook in de privésfeer. Ik doe het bewust voor de toekomst voor de generatie na ons.

Wat voor een organisatie is de Hogeschool Rotterdam op het gebied van gebouwbeheersing? “De Hogeschool is een regie-organisatie. Dit houdt in, dat wij weinig zelf uitvoeren en alles uitbesteden. De Hogeschool is gebonden aan een fabrikant, te weten Priva.

Besparen op de energiekosten is mijn toekomst De Hogeschool heeft 14 verschillende locaties (180.000 m2) en daarvan is bijna 97% beschikbaar voor onderwijs. Er zijn 5 technische medewerkers en deze kunnen elkaar ook opvangen”. “De Hogeschool maakt gebruik van een energiezorgsysteem en maakt gebruik van de Nationale CO2 benchmark voor gebouwen”. Het is belangrijk om de juiste plek in de keten te vinden. Wij kopen duurzaam in. Als er een gebouw leeg is, dan is hiervoor meer warmte nodig: immers hoe meer mensen in 1 ruimte, des te sneller zal deze ruimte warmer worden.

Bij de renovatie van de locatie Museumpark willen we slim gebruik maken van bigdatamanagement, zodat lege ruimtes niet worden verwarmd. De Hogeschool probeert zo veel mogelijk om zuinig met energie om te gaan, zet geen overbodige lampen aan en laat ongebruikte ruimtes niet verwarmen. Het is mogelijk om een GBS aan te laten sturen aan de hand van de weersvoorspellingen. Ik geloof zeker dat dit de toekomst is en zal zorgdragen voor een efficiënte energiebesparing. Dit wordt nu nog nauwelijks gedaan, mensen kijken niet verder dan hun neus lang is en

Toekomst Hogeschool Rotterdam Wij hebben recent onze server ondergebracht bij een system integrator. Het beheer van de software, de 24/7 meldkamer en de bereikbaarheid met de webbrowser geeft een flinke verhoging van betrouwbaarheid en risicobeheersing. De system integrator gaat er ook voor zorgen dat ons GBS aangestuurd gaat worden aan de

Door je leefbaar op te stellen, kunnen je kleinkinderen ook een toekomst krijgen hand van weersvoorspellingen. Dit zal ongeveer 10% op de verwarmingskosten besparen. Dit ligt in de planning voor volgend jaar. De Hogeschool in Den Bosch heeft dit bijvoorbeeld al. Nevenactiviteiten Ik ben gastdocent “Groene ICT-en facility management en duurzaamheid”. De vele opgedane kennis wil ⏎ik graag delen met geïnteresseerden.

Building G100 leden


23

Biesbosch – 18 juni 2015

UMC Utrecht – 30 oktober 2014

Damen Shipyards – 19 maart 2015


24


Biesbosch – 18 juni 2015


UMC Utrecht – 30 oktober 2014

Rabobank Nederland – 22 januari 2015


25

1 eE dit ie

⏎ Building G100 Event

Building G100 Event is de jaarlijkse ontmoetingsplek voor iedereen die werkzaam is binnen de gebouwautomatisering. De eindgebruiker staat centraal. Building G100 Event is een uniek concept, dat eindgebruikers bedacht hebben en aansluit bij hun wensen. U kunt het event bezoeken op 1 oktober 2015 van 13.00 tot 21.00 uur in de Woonindustrie in Nieuwegein. Gratis parkeren, eten en drinken. Plaza Building G100 Event vindt plaats in een winkelcentrum. Centraal op de plaza is de catering. De gehele dag kan men hier gratis eten en drinken. Daaromheen tonen Business Partners hun nieuwste innovaties. Bezoekers kunnen in de stands terecht met al hun vragen. Huiskamer De winkels die om de plaza heen liggen zijn ingericht als “huiskamers”. Hier geven Business Partners ieder half uur een presentatie in een kleine intieme setting van maximaal 10 bezoekers. Hiermee stimuleren we de interactie tussen vraag en aanbod op een actieve manier. Bezoekers kunnen hun uitdagingen kenbaar maken en Business Partners geven aan wat ze voor hen kunnen betekenen.

Thema’s De centrale thema’s zijn “integratie, duurzaamheid en innovatie”. Business Partners verzorgen ieder half uur presentaties in de huiskamers. Zij vertellen over de innovaties waar ze mee bezig zijn, hoe zij omgaan met duurzaamheid en/of wat zij kunnen betekenen op het gebied van systeemintegratie. Bezoekers hoeven zich niet aan te melden om de presentaties bij te wonen, maar kunnen ieder half uur aanschuiven aan tafel. Programma Voor het totale programma van onze partners kijkt u op www.buildingG100Event.nl. Programmacommissie:

Programmacommissie

Eric van Dijen

technisch mananger

Jeroen Verstegen teammanager real estate services

Henk van de Loo

mananger techniek

Peter Kwekkeboom senior asset manager

Edwin van der Meer beheerder gebouwbeheersystemen

Hans Wijngaarde

technisch mananger

Martijn Beckers directeur

Gijs de Koning ambassadeur

Building G100 leden Catharina Ziekenhuis

26


Partners DATUM:

LOCATIE:

1 OKTOBER 13:00 - 21:00 UUR

DE WOONINDUSTRIE IN NIEUWEGEIN

GEGARANDEERDE AANWEZIGHEID EINDGEBRUIKERS

TS TechSecurity

AANMELDEN VOOR DIT EVENT? WWW.BUILDINGG100EVENT.NL

smartsensing

Bezoeken?

Wilhelmina van Pruisenweg 104 | 2595 AN ‘s-Gravenhage

BUILDING

Schrijf u in op www.buildingG100Event.nl. Tot 1 oktober!

Entreeprijzen • Building G100 leden hebben met hun collega’s gratis toegang. • Onze Business Partners hebben relatiekaarten waarmee u gratis toegang krijgt. • Eindgebruikers betalen € 99,- (bij aanmelding Building G100 ontvangt u dit retour). • Aanbieders betalen € 449,- (adviseurs, leveranciers, system integrators, fabrikanten en installateurs).

Building G100 leden


27

Programma Building G100 Event: Het programma bestaat uit 3 thema’s: integratie, duurzaamheid en innovatie. Vanaf 13.30 uur vinden er ieder half uur presentaties plaats. Met maximaal 10 personen kunt u een presentatie bijwonen, zodat er ruimte is voor een dialoog. Als wij de gong luiden starten 5 minuten later de presentaties. Programmawijzigingen voorbehouden

De presentaties op Building G100 Event: Uw vastgoed onder controle?

• Bezoek het experience-center van ABB en Busch-Jaeger op de eerste etage voor een persoonlijke rondleiding • Ervaar zelf wat ABB met gebouwbesturing voor u kan betekenen op het gebied van comfort, veiligheid, duurzaamheid en energie-efficiency • In een volledig ingerichte zorgkamer, hotelkamer, kantooromgeving en een appartement Paul Markesteijn, business development, ABB & Dewi van Weerd, sales engineer home automation, ABB

Integratie

Integreren met als doel ‘Optimalisatie van de bedrijfsvoering en verlaging van de TCO’ • Welke doelen zijn haalbaar bij de integratie van systemen? • De problemen bij integratie van systemen • Algemeen plan van aanpak

Joop de Kwant, directeur, Prodek & Bram Burggraaff, director, Iconics Sales Europe

Duurzaamheid

Het besparen op energie- en onderhoudskosten

• 30% minder energieverbruik en daarmee minder CO2 uitstoot • Het besparen van 20% tijd op onderhoud • Hoe en waar moet ik beginnen? Joop de Kwant, directeur, Prodek & Bram Burggraaff, director, Iconics Sales Europe

Innovatie

Installatie in een cloud omgeving en gereed voor de ‘Internet of Things’ • Uw GBS in ‘de Cloud’? • Wat heeft “Internet of Things” te bieden binnen gebouwautomatisering? • De voordelen van ‘self service dashboards’

Innovatie

Joop de Kwant, directeur, Prodek & Bram Burggraaff, director, Iconics Sales Europe • • • •

Internet of Everyting (I.o.E) en de koppeling met GBS Revolutie!!!!! event gestuurd GBS met MSEA v 7 Dashboarding in operatiekamers People tellers bij Schiphol

Integratie

Willem de Jongh, senior sales executive, Johnson Controls & Peter de Vor, senior client manager, Johnson Controls • Verlichting concepten via IP • Siemens, Cisco, enzovoort … • Doel van integraties

Innovatie

Duurzaamheid

Integratie

Duurzaamheid

Willem de Jongh, senior sales executive, Johnson Controls & Peter de Vor, senior client manager, Johnson Controls

28

• Koppeling WKO-installaties en warmtepompen via Central Plant Organizer (CPO) • Energy Dashboards van Metasys • Energywise met Johnson Controls Willem de Jongh, senior sales executive, Johnson Controls & Peter de Vor, senior client manager, Johnson Controls

Afstandbeheer (door gebouwautomatisering) kostenpost of meerwaarde? Frank Grevers, manager telecontrol, Wolter & Dros

Energiebeheer: een taak voor het GBS of niet?

Edwin Normann, bedrijfsleider duurzame energieprojecten, Wolter & Dros

Maintenance in de zorg: via predictie naar preventie Dominique Deguelle, Wolter & Dros


Duurzaamheid Innovatie

Een energiezuinig binnenklimaat met perfecte luchtmenging

• De mogelijkheden van het mengen van lucht door druksturing: - 20-30% energiebesparing - Geen tochtervaringen - Minder kanalen en roosters • Het BaOpt principe en wat ervoor nodig is • De Rotterdamse Schouwburg uitgelicht

Guido Bartelink, directeur, BaOpt Benelux Tijmen de Groot, energy and sustainability professional, BaOpt Benelux

Innovatie

De volgende stap in Gebouwautomatisering (NXT LVL)

• Continuous Commissioning • 30% levensduurverlenging van uw installaties • Comfortklachten met 99% reduceren met een minimale energiebesparing van 15% tot 30% Paul Straver, directeur, Webeasy of Arie Tukker, technisch directeur, Webeasy

Integratie

Integratie in bestaande gebouwbeheersystemen

• Hoe realiseer je een upgrade / integratie van een verouderd gebouwbeheersystemen naar een nieuw vooruitstrevend en open Gebouw Beheer Systeem? • Hoe realiseer je de integratie van verschillende fabricaten en verschillende disciplines zoals HVAC, CCTV, toegangscontrole, brandmeldinstallaties, liften/roltrappen, Energie Management, etc?

Innovatie

Duurzaamheid

Paul Straver, directeur, Webeasy of Arie Tukker, technisch directeur, Webeasy

Besparing door innovatie • • • •

Door innovatieve regelafsluiters is waterzijdige inregeling van uw verwarming-/koelsysteem kinderspel Energie-efficiënte renovatie van gebouwen ligt binnen handbereik Energiefeiten laten zien wat mogelijk is door innovatie op het vlak van regelen inregelafsluiters 40% van het wereldwijde energieverbruik zit in gebouwen* waarvan 50% ten laste van de HVAC (klimaat) systemen

Peter Jan Huisman, technical director, IMI Hydronic Engineering (*) Sources: European Commission EPBD (point 6, pp1) & US Department of Energy’s ‘Buildings Energy Data Book’

Innovatie

Innovatief perspectief op uw vastgoed

• Integraal inzicht op operationele gebouwinformatie en documenten • Risico’s in beeld • Ontsluiten point solutions

smartsensing Wilhelmina van Pruisenweg 104 | 2595 AN ‘s-Gravenhage

Marco van Elk en Otto Vroegop van Smartsensing & Michael Sandel en Roel Jakobs van SmartWorks

Innovatie Integratie Duurzaamheid

Aanvang 13:30, 15:00, 16:30, 18:00 en 19:30 uur

Optimaal gebouwmanagement: betere prestaties tegen lagere kosten. Het kan echt! • • • •

gebouw optimalisatie geïntegreerd gebouwmanagement (case Zaans Medisch Centrum) totale ruimteautomatisering (Siemens Hoofdkantoor Den Haag) systeemintegratie (case Zaans Medisch Centrum)

Lambert Rigter, solutionmanager, Siemens Nederland NV

Integratie

Integratie en migratie houden uw gebouwbeheersysteem als bedrijfsmiddel actueel

• U kunt uw GBS gedurende de gehele levensduur optimaal inzetten, als u vooraf goed nadenkt over toekomstige vereisten van het GBS, zoals integratie, uitbreiding en (gedeeltelijke) vervanging • Een doordacht stappenplan is hierbij onmisbaar en kan u helpen het beste resultaat te behalen. Wij bespreken graag ons stappenplan met u Gert Jan Jacobse, sr. consultant end users, Priva

Duurzaamheid

Installation & Energy Performance

• Er is nog een wereld te winnen op het gebied van performance van de installaties in een gebouw • Een aantal interessante inzichten met de deelnemers Gerard van der Hoeven, consultant end users, Priva


29

Plattegrond Building G100 Event

SmartWorks & Smartsensing

IMI Hydronic Engineering BV

MyBuilding

Distech Controls

Priva

Siemens Nederland NV

Condair

Building G100

30


Smits van Burgst

TechSecurity

BACnet Interest Group Europe

DWA

Wolter & Dros BV

Danfoss BV

Beveco BaOpt Benelux BV Gebouw automatisering BV

Johnson Controls

Belparts NV

Belimo Servomotoren BV

Webeasy

BAR

Saia Burgess Controls

ABB & Busch Jaeger

Numan & Kant BV

Delta Controls

V&M BV

Iconics


31

Innoveren door te integreren Gebouwbeheersystemen zoals ze bedoeld zijn. Bedrijfszeker. Efficiënt. Open en transparant. Duurzaam. Dát is de belofte die Regel Partners waarmaakt voor veeleisende opdrachtgevers.

Brand

CCTV

Data

Energie

Inbraak

Daarvoor combineren we de beste oplossingen die de markt biedt tot één geïntegreerd systeem. Onafhankelijk en met de kennis en kunde van Nederlands beste specialisten.

Intercom

Klimaat

Toegang

Kijk voor meer informatie op www.regelpartners.nl

Licht

Zonwering

⏎ Top 10 uitdagingen

van Building G100 leden De bijeenkomsten die Building G100 reeds heeft georganiseerd: 18 juni 2015

Het meest duurzame gebouw ter wereld - The Edge

19 maart 2015

Gebruikersdag - De voordelen van de samenwerking tussen ICT en het GBS

22 januari 2015

Kijkje in de keuken

30 oktober 2014

Gebruikersdag - De weg naar leveranciersonafhankelijkheid

19 juni 2014

Oprichting Building G100

Tijdens onze bijeenkomsten hebben de leden hun uitdagingen aangegeven. Deze uitdagingen dienen als input voor de bijeenkomsten die we in de toekomst gaan organiseren.

De top 10 uitdagingen van onze leden: 1. Formulering van een toekomstvisie en beleid met betrekking tot het overall businessplan. 2. Risicoanalyse als basisvoorwaarden voor de opzet van een GBS architectuur. 3. Opstellen van een SLA voor onderhoud van het GBS en het beheren van documenten. 4. Het gestructureerd houden van open (interoperabele) systemen met verschillende system integrators en/of fabricaten. 5. Energiemonitoring in het GBS integreren of een separaat Energie Management Systeem? 6. Welke duurzaamheidsaspecten zijn er met het GBS te beheren? 7. Het up-to-date houden van een GBS in een snel veranderende (technische) wereld. En hoe het management hiervan te overtuigen? 8. De rol van het GBS bij het exploitatie management in tijden dat er steeds meer wordt uitbesteed. Wat zij de gevaren en kansen hiervan? 9. Data omzetten naar bruikbare informatie voor duidelijke relevante rapportages. 10. Ervaringen over GBS oplossingen met elkaar delen in relatie tot de Total Cost of Onwership (TCO).

⏎ Agenda Building G100 2015 1 oktober

Building G100 Event

De Woonindustrie in Nieuwegein

13 november

BACnet Basis Training

EMS Risico in Oosterhout NB

26 november

Gebruikersdag

AMC in Amsterdam

Kijkje in de keuken

FloraHolland in Naaldwijk

2016 28 januari


33

⏎ Duurzame prestaties van uw gebouw

ADVERTORIAL

NXT, the NXT LVL in gebouwautomatisering Energiebeheer, levensduurverlenging van alle installaties in gebouwen, C02 neutraal, comfortverhoging, preventief in plaats van correctief, proactief in plaats van reactief, kostenbesparing. Dat zijn zo de kreten die op u afkomen als gebouwbeheerder. Maar hoe daar mee om te gaan? U hoeft niets te doen Webeasy introduceert the NXT LVL in gebouw automatisering. Met als goed nieuws dat u niets hoeft te doen! U krijgt alles op een presenteerblaadje aangereikt. Dashboard U krijgt een eenvoudig dashboard wat integraal, 1 op 1 met de WE-Server samenwerkt zonder specifieke poorten en andere IT problemen. The NXT LVL van Webeasy presenteert de gegevens in “sexy” webpagina’s. Bijvoorbeeld een energiespiegel. Het dashboard is er ook voor uw smartphone en tablet. Kostenbesparend NXT biedt de mogelijkheid om de prestatie van uw gebouw(en) te meten en te bewaken. Allerlei gewenste rapportages kunnen samengesteld worden. Het genereert naast geëvalueerde historische data ook proactieve data

Webeasy b.v. Bezoekadres Sportlaan 53 3364 DK Sliedrecht Postadres Postbus 125 3360 AC Sliedrecht T 0184-433939 E [email protected] I www.webeasy.nl Uiteraard kunt u ook altijd bij één van onze dealers terecht. Kijk op onze website voor de dichtstbijzijnde dealer.

34


in de vorm van meldingen die de gebouwbeheerder wijzen op een mogelijk probleem. Dit leidt tot grote kostenbesparingen. Historische & realtime data Op basis van historische data met Excel, CSV of database koppeling met bv. SQL, Oracle etc. Maar ook realtime middels oBix, BA Cnet, MODbus etc. wat belangrijk is om vooral pro actieve informatie te verschaffen. Lokaal of in de Cloud NXT is als software product op de PC te verkrijgen maar ook in de Cloud als een SaaS oplossing. Dan heet het NXT LVL. Het biedt allebei dezelfde mogelijkheden. Het enige verschil is dat de PC versie gekocht wordt met een onderhoudscontract en de Cloud versie een bedrag per periode inclusief onderhoud bedraagt. Installateur, Webeasy dealer of eindgebruiker? NXT en NXT LVL kan door u verkocht worden aan uw klanten. Zo ontstaat er klantenbinding en krijgt u zicht op de behoeftes van uw klant. Maar ook voor een eindgebruiker met meerdere gebouwen in beheer zoals een scholengemeenschap of gemeente is NXT interessant. NXT LVL wordt voor u in een domein ingericht door Webeasy binnen de Webeasy Cloud maar wel met uw eigen ‘look & feel’ of huisstijl. Het ziet er dus uit als uw portaal. Open en onafhankelijk Zoals u van Webeasy gewend bent kunt u naast Webeasy installaties ook andere producten integreren in NXT of NXT LVL. Sowieso voor alle producten die oBix, BA Cnet, MODbus of een ander open protocol ondersteunen. Het voordeel van deze openheid is dat installateurs, beheerders, gemeenten niet alleen Webeasy installaties kunnen beheren,

maar ook andere systemen. Dat maakt NXT uniek en breed inzetbaar als Beheer Software. De volgende applicaties komen beschikbaar • Visualisatie (basis module), incl. logging, alarmen etc. • Mobiele interface voor tablet en smartphone • Alarmopvolging, incl. dienstrooster • Database Back-up • Weersvoorspelling • Geothermisch • Analyse • Energiespiegel (Dashboard) Dus NXT biedt u • Snel informatie in korte tijd • Eenvoudig • Overzichtelijk • Prestatiegericht • Comfortverhoging • Energiebesparing • Technische problemen zijn al gesignaleerd voordat de gebruiker er erg in heeft • Levensduurverlenging van installaties door proactieve aanpak • Kostenbesparing

ADVERTORIAL

Visualisatie Dit is de basisuitvoering van NXT en geeft de aangesloten Webeasy installaties visueel weer in een gebruiksvriendelijke presentatie. Geen as-build plaatjes maar in iconen, smileys etc. De plaatjes worden automatisch gegenereerd op het moment dat NXT een Webeasy Server inleest. Met de juiste rechten kan een gebruiker van NXT vanuit de plaatjes doorklikken naar de plaatjes in de Webeasy Server, zoals we dat al jaren gewend zijn. Alarmen Deze app biedt de mogelijkheid alarmen door te zetten via een dienstrooster naar de dienstdoende medewerker. Ook is het mogelijk bij het niet beantwoorden van een oproep dat deze wordt doorgezet naar een andere collega. Uiteraard kan een alarm ook doorgezet worden naar een onderhoudsfirma. Weersvoorspelling Deze app voorziet niet alleen in het weerbericht maar zal ook het voorspelde

weer meenemen in de applicaties binnen de Webeasy Server(s). Hierdoor kan het regelgedrag optimaal bepaald worden. Analyse Met deze app kan men historische of realtime data analyseren. Op basis van afwijkingen of fouten kunnen alarmen en/of rapportages gegenereerd worden. Uitgebreide grafische weergave zorgt voor een duidelijke presentatie van gegevens en bevindingen. De analyse engine kan gevoed worden met allerlei regels ter validatie van de data binnen het project. Ook kunnen er vergelijkingen plaatsvinden met data uit andere gelijksoortige projecten binnen de database. Mobiele interface Deze app biedt de mogelijkheid om de installatie(s) op dezelfde wijze gevisualiseerd te krijgen maar dan op uw smartphone of tablet.

Binnen NXT vindt beheer van de back-up plaats. De gebruiker moet wel zelf de PC back up maken terwijl dat bij NXT-LVL door Webeasy wordt verzorgd. Geothermisch Met deze app kan men een aangesloten broninstallatie visualiseren, registreren en rapporteren. De module genereert automatisch alle benodigde wettelijke rapporten voor afdracht naar gemeente/overheid. Dashboard (Energiespiegel) Deze app voorziet in klant specifieke interfaces voor het presenteren van data, zowel realtime, historische als data van derden. Een voorbeeld hiervan is een Energiespiegel, maar ook een specifieke weergave van gegevens ⏎ die voor de beheerder belangrijk zijn.

Back-up Vanuit NXT kan de gebruiker een back-up maken of automatisch door NXT laten maken.


35

⏎ Interview

Dirk-Jan de Fluiter RijksVastgoedBedrijf

Dirk- Jan is na een opleiding MTS WTB en HTS Algemene Operationele Technologie zijn carrière begonnen als WTB ontwerper bij Ingenieurs bureau Crooijmans in Utrecht. Zijn eerste GBS projecten waren bij C&A in Amsterdam, hoofdkantoor C&A en winkelvestiging Gravenstraat. Hierdoor kwam hij in de automatiseringshoek terecht en vandaar heeft hij zijn carrière verder vervolgd bij Honeywell in Amsterdam, voor een periode van meer dan 10 jaar. Vervolgens kwam hij terecht bij Stork Bronswerk te Amersfoort, op de afdeling C&S (Control & Safety). Hier werd voornamelijk gewerkt aan HVAC-componenten op internationale projecten in de scheepsbouw voor o.a. luxe cruiseschepen, ferries en Marine fregatten.

36


Als onderdeel van deze projecten ontwikkelde en bouwde Stork op maat gemaakte koelmachines in eigen beheer. “Ik heb in die tijd echt ontzettend veel geleerd en heel veel mogen reizen, een fantastische ervaring”. Sinds 2006 werkt hij voor de Dienst Vastgoed Defensie, het ingenieursbureau van Defensie, dat nu is overgegaan naar binnenlandse zaken: het RijksVastgoedBedrijf. Bij Crooijmans en Honeywell had hij vooral een uitvoerende taak. Bij Stork werd een gedeelte van deze uitvoerende taken uitbesteed. Bij Defensie zijn deze uitvoerende taken allemaal uitbesteed. Projecten worden nu aanbesteed traditioneel UAV op basis van een eigen bestek, UAV-gc, Design & Construct, met EMVI-criteria en op basis van prestatiebeschrijving van het werk. “Bij Defensie voel ik mij echt op mijn plek. Ik werk hier als adviseur regeltechniek om de kwaliteit, producten en projecten te bewaken volgens de Defensie standaard”. “Bij Defensie is er een eigen afdeling meet- en regeltechniek. Deze afdeling willen wij graag naar een hoger level tillen. Zeker met het oog op het samengaan met de voormalige Rijks Gebouwen Dienst. Ik kan nu nog niet zeggen hoe dit zich allemaal gaat ontwikkelen”. “Het RijksVastgoedBedrijf heeft de ambitie om de grootste en beste vastgoedbeheerder in Nederland te zijn en de regeltechniek levert naar mijn idee hier een belangrijke bijdrage aan”. De afdeling meet- en regeltechniek is landelijk werkzaam, evenals in de overzeese gebieden (Curaçao, Sint Maarten, Aruba, Caribisch Nederland). In Bonaire is men nu een nieuwe gevangenis aan het bouwen. Hier zijn andere benodigdheden vereist dan bijvoorbeeld in Nederland omdat het een subtropisch eiland is. “Mijn eigen specifieke taak binnen Defensie bestaat uit het adviseren en begeleiden van collega werktuigbouwkundigen en elektrotechnici, het begeleiden en beoordelen van installateurs, ingenieursbureaus en aannemers en daarnaast het opstellen en borgen van Defensiebeleid op het gebied van meet- en regeltechniek. Wij maken binnen Defensie zelf het bestek maar besteden tegenwoordig steeds meer uit. Andere partijen mogen alles bedenken maar ik bepaal hoe het moet, volgens Defensie standaard cq. beleid. Mijn verantwoordelijkheden bestaan vooral uit het vastleggen van eisen aan nieuwbouwprojecten en het inrichten van beheer- en servicediensten”. GBS systeem bij Defensie Vroeger waren er bij Defensie 11 servicepunten (dienstkringen). Dit is nu gereduceerd tot 7 regio-

kantoren. De lokaties zitten zo dicht mogelijk bij de gebruiker, bijvoorbeeld in Soesterberg of Den Helder. Door het samengaan in het RijksVastgoedBedrijf wordt momenteel de organisatie weer aangepast en zullen er landelijk 5 regiokantoren worden ingericht van waaruit zowel Defensie projecten als ook andere overheidsprojecten worden gerealiseerd en beheerd. In het verleden zijn er bij Defensie veel verschillende merken toegepast. Dit bleek vaak lastig voor de monteurs en voor het beheer op afstand. Daarom hebben we dit, vooralsnog, gereduceerd tot 2 systemen, Priva en Siemens. Bij oudere gebouwen zit er soms nog Johnson en Saia e.d. in. Bij Defensie werken wij met een standaard bestek en er staat vrij uitvoerig beschreven wat de standaard is van Defensie. Bij Siemens en Priva is er een standaard bibliotheek en deze gebruiken wij ook. We gebruiken een testprotocol voor software, inbedrijfstellen en voor het functioneren van de schakelkast. Het is belangrijk om te kijken of deze samenhang voldoet tussen bovenstaande.

Bij defensie voel ik mij echt op mijn plek Het afhandelen van storingen is specifiek maatwerk. Hier wordt per project naar gekeken. Met het oog op gebruik van bronnen en bodem opslag is een klimaatgestuurde GBS nog te ingewikkeld. Per jaar moet hier een juiste balans in zitten e.e.a. volgens de verleende vergunning. Koude laden moet dus gebeuren door de koelmachines handmatig in te zetten om zo te voldoen aan de eisen. Er bestaat nog geen idee hoe dit automatisch kan. Niemand kan dit tot nu toe automatisch. Duurzaamheid Er is alternatieve energie zoals vrije koeling door buitenlucht, restwarmte, bodemopslag, zonnecollectoren en warmtepompen. Om aan de EPC-norm te kunnen voldoen moeten we steeds creatiever worden bij de selectie van HVACcomponenten, waardoor gebouwinstallaties steeds complexer worden in gebruik en beheer. Deze regels worden steeds strenger. Bij Defensie zou veel meer tijd moeten worden gestoken in energiebesparing en optimalisatie. Dit wordt nu nog te weinig gedaan. Dit komt

vooral door tijdgebrek. Tijdgedwongen is de organisatie nu meer gericht op het verhelpen van storingen. Energiebesparing is een onderbelicht aspect en verdient zeker meer aandacht. Bij Defensie werken wij op lokaal niveau met verschillende communicatieprotocollen zoals TCP/ IP, BACnet, KNX, Dali en Modbus. De communicatie vanaf een regiokantoor met het GBS gaat nog via een telefoonlijn uit het oogpunt van veiligheid. Op een groot kazerneterrein leggen we glasvezelverbindingen in eigen beheer aan, zodat de regelaars onderling via ethernet kunnen communiceren. Door de overgang van Dienst Vastgoed Defensie naar Binnenlandse Zaken is ervoor gekozen een eigen service organisatie bij Defensie achter te houden. Het dagelijks beheer wordt gedaan door het RVB. Storingen buiten werktijd gaan naar de servicedienst. Voor onderhoud en inspecties wordt veel gewerkt met servicecontracten, ondergebracht bij b.v. Cofely of Imtech. Deze contracten werden in het verleden vaak aanbesteed en beheerd vanuit de regiokantoren: voornamelijk regiogebonden (leveranciers en regeltechnische firma’s). Momenteel is de tendens om deze servicecontracten landelijk aan te besteden. De omvang van een contract wordt steeds groter. Welke problemen kom je zoal tegen? “Dat de systemen vaak slecht in bedrijf gesteld en ingeregeld zijn”. Doordat de einddatum van oplevering is vastgesteld en in de bouwfase vertraging wordt opgelopen zie je dat de beschikbare tijd voor de meet - en regeltechniek korter wordt en daarom niet goed wordt gedaan. Het systeem werkt op het eerste gezicht dan mogelijk zonder storingen maar het regelt niet goed. De gebruiker wil het nieuwe gebouw in dus met kunst en vliegwerk zijn de installaties in bedrijf gesteld. Ook hierdoor hebben we te maken met zogenaamde verborgen gebreken. De systemen lijken goed te werken maar toch blijkt dan later dat bepaalde zaken niet goed functioneren. Bij oplevering vindt een opname van de installatie plaats in een bepaald seizoen. Dit is echt een moment opname, waarbij je niet alle situaties goed kan testen. Zo kan het zijn dat je oplevert in de winter en de ketels goed functioneren bij strenge kou. Bij deellast in een tussenseizoen kan blijken dat zich problemen met de regelingen voordoen, een situatie die je bij oplevering niet voldoende hebt kunnen testen. Ditzelfde geldt ook voor de koeling en koelmachines. Je hebt minimaal een jaar nodig


37

de bedrijfsvoering te volgen en te reageren bij calamiteiten.

met alle seizoenswisselingen om te zien of alles goed functioneert. “Wij werken over het algemeen met een onderhoudstermijn van 3 maanden en een garantietermijn van een jaar. De meeste verborgen gebreken komen pas in de garantieperiode naar boven”.

toepassing in datacenters. Het GBS garandeert een bepaald klimaat in de datazalen en kantoren, de electrische voedingen in datazalen en van het object worden gemonitord, gemeten en bewaakt

Toekomst van Defensie Dat we volledig overgaan op het ethernet, de analoge verbindingen moeten verdwijnen. Dit is binnen Defensie nog een groot probleem in verband met de veiligheid. Momenteel hebben we nog geen adequate middelen waarmee we de beveiligingsautoriteit kunnen overtuigen dat openbaar internet veilig genoeg is. Men is bang voor inbraken van buitenaf waarmee een belangrijke installatie kan worden gesaboteerd of stilgelegd. Vanaf 2007 zijn we bezig om hier een oplossing voor te vinden, maar door het voortschrijden van de techniek en het veranderen van de organisatie is er nog geen oplossing die zo kan worden toegepast. Gelukkig wordt wel langzaam maar zeker meer toegestaan op ICT-gebied, omdat er meer toepassingen zijn die met hetzelfde probleem worstelen.

Een goed functionerend GBS bepaalt voor een groot deel het succes van een veilig, comfortabel en efficiënt gebouw

Er is steeds meer integratie tussen W, E, en ICT in het GBS. Een mooi voorbeeld hiervan is de

door het GBS. Daarnaast gebruikt de datacenterbeheerder de totale stroom informatie voor zijn bedrijfsvoering en inrichting van zalen. Storingen worden door middel van SNMP-traps naar een landelijke ICT beheeromgeving gestuurd om

Building G100 leden

38


Door de hoge eisen die gesteld worden aan het ontwerp van gebouwen en installaties worden de systemen steeds complexer. Hierdoor is het niet alleen een kwestie van warmer, kouder etc, maar gaat het ook om het beheren en optimaliseren van computergestuurde installatie-delen zoals bij warmtepompen en bodemopslag. Dit moet gekoppeld worden aan het GBS. Hiervoor is specifieke kennis nodig voor het beheer en ontwerp. Doordat de GBS steeds complexer worden, komt er ook een hoger prijskaartje aan te hangen. Voor een niet-standaard bouwproject is het budget voor meet- en regeltechniek al rond 20 procent van het WTB budget. Een goed functionerend GBS bepaalt voor een groot deel het succes van een veilig, comfortabel en efficient gebouw. Het GBS is de meest cruciale factor voor het succes van een nieuwbouw project omdat hiermee het beste uit het ontwerp kan worden gehaald. Wat verwacht je van de Building G100? “Dat ik toekomstige trends kan signaleren en bij anderen in de keuken kan kijken. Door de presentaties krijgen zowel de gebruikers, als ook fabrikanten, de ruimte om nieuwe ontwikkelingen te presenteren. Een mooi voorbeeld hiervan is het ultieme GBS dat in gebouw “The Edge” is geïnstalleerd. Locatiebezoeken en toepassingen bekijken bij Building G100 leden dragen bij aan een beter beeld van de (on) mogelijkheden en knelpunten van een GBS. Kennis uitwisseling en kennis delen vind ik een belangrijk aspect van het lidmaatschap van de Building G100. Graag wil ik praktische ervaringen uitwisselen met de grote gebruikers bij de Building G100. Ik denk dat we veel van elkaar kunnen leren. Via de Building G100 heb ik ook een BACnet training gevolgd waardoor mijn begrip ⏎ van deze toepassing enorm is verbeterd”.

COLOFON Building G100 Magazine is een uitgave van Capstones media Vreeburg 3 4901 XC Oosterhout Tel 06-83087707 [email protected] www.buildingG100Magazine.nl

Hoofdredactie Anneloes Eversdijk

Redactie Gijs de Koning Martijn Beckers Caroline de Vries Art direction/Vormgeving VdR druk & print, Nijkerk, www.vdr.nl Advertenties Anneloes Eversdijk Tel 06-51798214 [email protected]

DATUM:

LOCATIE:

1 OKTOBER 13:00 - 21:00 UUR

DE WOONINDUSTRIE IN NIEUWEGEIN

GEGARANDEERDE AANWEZIGHEID EINDGEBRUIKERS

AANMELDEN VOOR DIT EVENT? WWW.BUILDINGG100EVENT.NL

BUILDING G100 MAGAZINE. event editie. Interviews met: Edwin van der Meer. Toon de Jong. Hans Degenaar. Dirk-Jan de Fluiter

Recommend Documents