Edwin van der Veer
De Hondenfilosoof
Een uitgave van KynoContent
___________________________________________________
Voorwoord
INHOUDSOPGAVE
___________________________________________________ Voorwoord Deel 1 Fransiscaner Hondenschool Deel 2 Hoe de wolf hond werd “Alweer een boekje over honden?” Deel 3 Waarom we honden hebben Mijn lieftallige echtgenote liet me meermaals weten niet te Deel 4 De hond als edel dier
begrijpen waarom er zóveel geschreven kon worden over
Deel 5 Leve de Vrijheid!
dat ene onderwerp: honden.
Last but not least
“Op een gegeven moment is alles toch al gezegd?” En inderdaad, er is veel geschreven en mijn boekenplank staat vol met (semi) wetenschappelijke werken van auteurs die allemaal hun zegje hebben gedaan over dat bijzondere wezen: de hond. Veel hondenboeken bevatten waarheden, adviezen en inzichten die me echt hebben verrijkt maar ik heb wel geleerd dat het niet alles goud is wat er blinkt. Sommige auteurs komen mijn studeerkamer dan ook niet meer in.
In menig ander boek heb ik, naast het onderstrepen van passages, óók beweringen doorgestreept. Je hoeft het tenslotte niet met álles eens te zijn in het leven, toch?
___________________________________________________ Deel 1
Fransiscaner Hondenschool
___________________________________________________ Weet ík het dan allemaal zo goed? Welnee. Tóch geloof ik dat ‘De Hondenfilosoof’ bestaansrecht heeft `If you have men who will exclude any of
omdat ik geloof dat wij als hondenbegeleiders een morele plicht hebben tegenover onze hondenvriend. Ik heb mijn visie op het samenleven met honden willen opschrijven en hoop dat het je aan het denken zet. In mijn praktijk werk ik dan ook vanuit de principes die je
God´s creatures from the shelter of compassion and pity, you will have men who will deal likewise with their fellow men`. - Francis of Assisi –
op de volgende pagina’s zult tegenkomen, zodat je weet
Dit is niet het zoveelste boekje over hondentraining of
wat je in huis haalt, mocht je gebruik willen maken van
opvoeding! Het is niet mijn bedoeling om een nieuwe
mijn diensten.
methode te lanceren – die ‘wijsheid’ heb ik niet in pacht.
Maar ook indien hier geen sprake van is, hoop ik dat je eruit zult halen wat voor jóu (en je hond!) bruikbaar is. Ik wens je veel leesplezier! Edwin van der Veer
Wél wil ik je laten nadenken over een andere kijk op de hond-mens relatie. De manier waarop we hiernaar kijken bepaalt immers hoe we trainen en opvoeden. Deze visie noem ik ‘de Fransiscaner school’, naar de twaalfde-eeuwse heilige Fransiscus van Assisi. Hij is de geschiedenis ingegaan als een man die zo’n buitengewoon
KynoContent
grote liefde en respect voor dieren had dat er gezegd werd dat hij met hen kon communiceren.
Voor hem waren dieren ‘broeders en zusters’ net als de
Tegenwoordig wordt er gelukkig steeds meer gekeken
mensen die hij bijstond. Dit spreekt mij aan en ik hoop dat
naar de totale ontwikkeling en ontplooiing van het
iets van die bezieling je zal raken door het lezen van dit
individuele
boekje.
vervulden hierin een voortrekkersrol.
Ik zie mezelf, naast kynoloog - iemand die van zichzelf denkt
Dit boekje zou je dan ook het beste een pleidooi voor een
over een redelijke kennis van honden te beschikken;-) - vooral
‘vrije hondenschool’ kunnen noemen.
als ‘hondenfilosoof’ – iemand die nadenkt over de relatie tussen mens en hond en daarbij het welzijn van de hond als uitgangspunt neemt – maar het mag duidelijk zijn dat ik dit woord zelf samengesteld heb. Ik heb dit boekje juist geschreven omdat er, mijns inziens, nog te veel nadruk wordt gelegd op trainingsmethoden alsof het op hondenscholen en in de hondenliteratuur vooral draait om gehoorzaamheid en het aanleren van trucjes. Natuurlijk zijn er basisoefeningen die nuttig zijn voor de hond om te beheersen, maar hondenopvoeding omvat veel meer dan het kunnen zitten, liggen of omrollen op ‘commando’. Het onderwijssysteem waaraan we onze kinderen onderwerpen was decennia lang vooral gericht op het aanleren van vaardigheden als rekenen en taal.
kind.
De
zogenaamde
‘vrije
scholen’
Als ik het dan heb over de ‘vrije hondenschool’ dan bedoel ik daarmee niet persé een hondenschool die je in de gouden gids zult aantreffen (voor jongere lezers: een soort ‘google in boekvorm’) maar een filosofie, visie of denkrichting. We spreken dan over de plaats van de hond in onze samenleving en het respecteren van het persoonlijke welzijn van het dier. Wat geven we het dier terug voor de aan ons bewezen diensten? Wat verwachten wij van een hond en wat mag hij van óns verwachten? Alleen in Nederland al leven ongeveer twee miljoen honden! Zij zijn niet weg te denken uit onze samenleving. We vinden het normaal dat de hond ‘moet’ luisteren en urenlang alleen kan blijven. Ook vinden we dat hij superlief voor kinderen en andere honden moet zijn, zelfs als dat inhoudt dat diezelfde kinderen het ‘bloed onder zijn pootnagels’ vandaan halen en hij leuk ‘moet’ spelen
met hem onbekende honden op een uitrenveldje dat
Zowel de (ex) verslaafden als de werknemers werden aan
gelijkenis vertoont met de luchtplaats van een gevangenis!
een kort lijntje gehouden waarbij iemands handel en
Ons gejaagde leven leidt vaak tot veel stress bij ons
wandel nauwkeurig werd gecontroleerd.
mensen maar herkennen we diezelfde stress ook bij onze
Iedere
honden? Mensenrechten staan bij velen hoog op de agenda
levensrichting
maar hoe zit het met dierenrechten?
corrigerende ruk aan dat korte lijntje. Deze geestelijke
Sinds
enkele
jaren
hebben
we
de
zogenaamde
kleine
afwijking werd
van
bestraft
de met
veronderstelde een
duidelijk
slipketting bracht mij na verloop van tijd in ademnood.
‘Dierenpolitie’ in Nederland. Het is gebleken dat er bij
Het mag duidelijk zijn dat dit op de korte termijn voor
meldingen van dierenmishandeling óók vaak sprake is
verslaafden wel effect sorteerde. Immers werden ze
van huiselijk geweld. Fransiscus had dus gelijk.
ondergedompeld in een gestructureerd leven waar alles
Dieren, en dus ook honden, kunnen niet voor zichzelf spreken en daarom wil ik graag een pleidooi houden voor een betere omgang met het dier dat ‘man’s best friend’
duidelijk was. Dit gaf ze een zekere mate van rust en zekerheid. Maar diezelfde structuren begonnen bij velen na verloop van tijd toch te knellen.
wordt genoemd omdat het maar de vraag is of wij die
Eigen initiatief, behoudens wanneer dit overeenstemde
vriendschap op een juiste manier beantwoorden.
met de gangbare denk- en handelswijze, werd niet
Toen ik zelf mijn eerste stappen zette in de wereld van de kynologie, was ik nog werkzaam voor een religieuze organisatie
die
tot
doel
had
mensen
met
levensbeheersende problemen als verslaving te begeleiden naar een zinvol leven. De organisatie was strak hiërarchisch gestructureerd en ‘gehoorzaamheid aan de leiding’ was onderdeel van het programma maar werd ook gezien als godsdienstige deugd.
gestimuleerd. De zogenaamde ‘vrijheid’ leek meer op een gevangenis. Van echte gedragsverandering was dan ook vaak geen sprake. Doordat men bang was voor commentaar en sancties van de leidinggevenden, ging men ongewenst gedrag vermijden. Het aantal verslaafden dat het programma uiteindelijk helemaal volbracht, was dan ook erg klein.
Natuurlijk werden de enkele succesverhalen breed
Op een gegeven moment was de maat vol en heb ik die
uitgemeten om zo de eigen handelswijze te rechtvaardigen
organisatie verlaten. Het was tóen dat ik begon in te zien
maar het mag duidelijk zijn dat de houdbaarheidsdatum
dat velen hun hond net zo behandelen. Ze maken gebruik
van dit opvangcentrum na verloop van tijd verstreken
van fysieke correcties en angst. De hond moet immers
was.
luisteren! Omdat ik jarenlang in zo’n keurslijf heb gelopen,
Het was ook in díe tijd dat ik boeken las van hondenfluisteraars en trainingen bezocht van personen die hardhandig met hun hond omgingen. De hond moest immers duidelijk weten wie de baas was. Uiteindelijk zou de hond alleen maar dankbaar zijn voor je harde aanpak: het gaf hem immers duidelijkheid en structuur! Deze visie paste toen helemaal in mijn straatje. Maar de manier van omgaan met honden begon barsten te vertonen evenals mijn kijk op de begeleiding van mensen. Bij beide zag ik dat die heftige benadering veel stress veroorzaakte. Zowel in de mensenhulpverlening als in de hondeninstructie werd gebruik gemaakt van angst. Ook ikzelf kreeg hiermee te maken. Ik voelde me steeds meer gevangen in een geloofssysteem dat vrijheid predikte maar feitelijk mensen gevangen hield… Angst verandert gedrag niet diepgaand maar enkel oppervlakkig! De mens of hond zal bepaald gedrag gaan vermijden uit angst voor straf.
weet ik dat angst funest is voor vertrouwensrelaties. In mijn werk waren die relaties dan ook erg kwetsbaar mede door de ontstane angstcultuur. Dit geldt natuurlijk ook voor de relatie tussen mens en hond. Wij willen onze hond kunnen vertrouwen maar kan de hond óns wel vertrouwen? Gehoorzaamt hij in vertrouwen of uit angst?
Het werken aan die vertrouwensband is essentieel! Het is die band die de hond onze beste vriend maakt. Die band heeft alles te maken met respect hebben voor de hond. Krijgt de hond de ruimte om helemaal hond te zijn? Willen we een slaaf of een vriend? Hierover wil ik het graag met je hebben in dit boekje.
___________________________________________________
Hoe de wolf hond werd
Deel 2
___________________________________________________
Recente
onderzoeken
hebben
met
enige
zekerheid
aangetoond dat de hond van een wolvensoort afstamt die thans niet meer in z´n oorspronkelijke vorm voorkomt. Hond en wolf zijn beide afstammelingen van die antieke wolvensoort. Soms wordt de verwantschap tussen hond en wolf vergeleken met die tussen mens en chimpansee. Echter
‘Let there be dog!’ Hoe komen we eigenlijk aan de hond? Hoe is de wolf onze woonkamer binnengeslopen? Het zal niemand verbazen dat de hond niet zomaar een tamme wolf is. Getemde wolven kunnen tot op zekere hoogte met mensen leren samenleven maar zullen altijd een wilde ´binnenkant´ houden. Tóch is de hond genetisch
kunnen honden en wolven, als hun lichaamsbouw het toelaat,
prima
met
elkaar
paren
en
vruchtbare
nakomelingen voortbrengen hetgeen een bewijs is dat ze feitelijk tot dezelfde soort behoren. Het kruisen van mensen met chimpansees is technisch (nog) niet mogelijk gebleken en we mogen hopen dat geen gekke wetenschapper dit op zijn to-do-list heeft staan!
praktisch identiek aan de wolf ondanks de enorme
Omdat hond en wolf nauw verwant zijn, is lange tijd
verschillen tussen sommige hondenrassen en hun in het
aangenomen dat je een hond pas kan begrijpen als zijn
wild levende neven.
gedrag wordt verklaard vanuit het gedrag en de sociale
Dat de hond van de wolf die we nú kennen afstamt, is net zoiets als zeggen dat de mens van de aap afstamt. Evolutiebiologen zullen eerder zeggen dat mensen en apen een gemeenschappelijke voorouder hebben.
structuur van de wolf. Maar ook die vergelijking gaat niet persé op. Chimpansees en bonobo’s zijn bijvoorbeeld zeer nauw aan elkaar verwant. Tóch verschilt hun sociale gedrag en structuur enorm van elkaar. Zo zijn in groepen chimpansees de mannetjes de baas (bovenal het dominante mannetje).
Conflicten
worden bij
chimpansees
vaak
letterlijk
Als je dan toch de wolvenroedel als model wilt nemen
bevochten terwijl bij de bonobo’s de dames de dienst
voor de oorspronkelijke sociale structuur van de hond,
uitmaken en worden spanningen binnen de groep
dan zul je er dus voor moeten zorgen dat de menselijke
‘opgelost’ door middel van seksuele contacten. Bonobo’s
begeleider de rol van pleegouder opneemt en dus zorgt
worden wel de hippies van het apenrijk genoemd… Het
voor veiligheid, vertrouwen, voorziening en dergelijke.
gedrag van chimpansees verklaren vanuit kennis die
Agressie, heftigheid, schreeuwen en fysiek corrigeren,
opgedaan is door studie van de bonobo zal dan ook een
horen hier niet in thuis en zullen die vertrouwensband
erg vertekend beeld geven.
geen goed doen.
Toch heeft men lang gedacht dat de sociale structuur en het
De opleidingen over hondengedrag die ik heb gevolgd
gedrag van wolven ook op honden van toepassing moest
waren dan ook wel fel gekant tegen iedere vorm van
zijn.
fysieke straf maar droegen nog steeds restanten van het
Ouderwetse trainingsmethoden waarbij het er vooral om gaat dat je ‘de baas’ (‘pack-leader’) moet blijven over je hond, vinden hierin hun geloofsbasis. Men heeft lange tijd ten onrechte aangenomen dat de rangorde in een wolvenroedel tot stand kwam door middel van agressie, angst en het recht van de sterkste. Gelukkig is inmiddels duidelijk dat een wolvenroedel bestaat uit directe familieleden waarbij er automatisch een houding van respect bestaat ten opzichte van het ouderpaar en dat uitingen van agressie zoveel mogelijk vermeden zullen worden omdat die het voortbestaan van de roedel ernstig kunnen schaden.
‘rangordeverhaal’ in zich. De mens diende zich nog steeds op te stellen als zijnde de roedelleider en veel gedragsproblemen zouden dan ook te maken hebben met een verstoring van de rangorde. Die rangorde diende nog steeds duidelijk bevestigd te worden, maar in dit geval niet (meer) op een fysiek straffende manier. Op zich was dit al een stukje winst. Bij een enkel opleidingsinstituut werd zelfs nog geleerd dat de leider het eerst door de deur diende te gaan en als eerste moest eten. Ook mocht de hond geen initiatief tot spelen nemen en ook niet om aandacht vragen. Alles diende door de leider geïnitieerd te worden.
Als de hond dan urenlang thuis op z’n baasje had gewacht
thema of erg handig ben in het fixen van een bepaald
en blij kwispelend richting z’n baasje rende, diende de
probleem, kan ik me best dominant opstellen.
baas de hond eerst te negeren en pas als allerlaatste te begroeten. Deed je dat niet, dan kon de hond de indruk krijgen dat alles om hém draait en hij de Grote Leider was! Tegenwoordig
worden
hier
gelukkig
steeds
meer
vraagtekens bij geplaatst. Sommige kynologen spreken dan
ook
van
‘roedelbegeleiders’
in
plaats
van
roedelleiders. Anderen vragen zich af of de hond überhaupt in die zin wel een roedeldier is. Hoe dan ook:
Maar
diezelfde
dominantie
of
zelfverzekerdheid
verdwijnt als sneeuw voor de zon als ik onbekend terrein betreed of mee moet denken over zaken waar ik geen affiniteit mee heb. In zo’n situatie kan een ander juist weer meer dominant aanwezig zijn. Dominantie of zelfverzekerdheid is dus niet statisch maar meer dynamisch en vloeibaar.
vast staat dat de hond een uitgesproken sociaal dier is.
Wat je wél ziet is dat sommige mensen (en honden) uit
Onderling vertrouwen en respect (of wellicht liefde?) dient
ervaring hebben geleerd dat een bepaalde zelfverzekerde
de lijm te zijn om de groep bijelkaar te houden en goed te
opstelling effect kan hebben en dus werkt. Degene die het
laten functioneren.
hardst
Uitspraken als: “Mijn hond is gewoon erg dominant”, kun je dus ook beter niet meer maken.
schreeuwt,
misschien
zelfs
om
de
eigen
onzekerheid te overschreeuwen, kan als ‘winnaar’ uit de bus komen. Dat schreeuwerige gedrag wordt nogal eens beloond en zal een volgende keer wéér ingezet worden in
Natuurlijk zijn er, net als bij ons mensen, types die je in
een andere situatie. Het lijkt alsof die persoon erg zeker is
bepaalde situaties ‘dominant’ kunt noemen. Maar dit heeft
van zichzelf maar de oorsprong ligt vaak juist in
vermoedelijk veel meer betrekking op de situatie waarin
onzekerheid! Iemand vertoont dan dominant gedrag maar
die mens / hond zich op dat moment bevindt.
dit is niet hetzelfde als dominant zíjn!
Als ik op een bepaald terrein erg zeker ben van mijzelf,
Iemand die bij mij thuis komt, zal er rekening mee moeten
veel kennis van zaken heb met betrekking tot een bepaald
houden dat ík daar de ‘baas’ ben en de regels bepaal.
Als ik bij jóu op bezoek kom, zal ik me zoveel mogelijk
experiment een objectieve beschrijving maken van een
aanpassen aan jouw huisregels.
gezond functionerend menselijk gezin!
Zo heeft veel wat onder de noemer ‘dominantie bij
Zoals ik hiervoor al had opgemerkt, blijkt ookt de vrije
honden’ valt dan ook te maken met het beschermen van
wolvenroedel heel anders inelkaar te steken. Maar laten
hulpbronnen als voer, ligplaats, speeltjes en aandacht. Het
we weer even terug gaan naar de geschiedenis van onze
zegt niets over zogenaamde dominantie van de hond maar
huishond:
meer over zijn bereidheid om te claimen wat van hem is. Hij kan zich dus ogenschijnlijk ‘dominant’ opstellen als een andere hond zijn bal wil afpakken en juist onderwerpend gedrag vertonen als hij te dicht de mand van een andere hond nadert.
Het grootste verschil tussen honden en wolven is wel het gegeven dat honden een speciale connectie met mensen kunnen hebben. Gedurende een proces dat duizenden jaren geleden is begonnen, zijn hond en mens met elkaar verweven geraakt. Dit proces noemen we met een duur
In het onderzoek dat gedaan werd bij in gevangenschap levende wolven zag men dat de hardste schreeuwers de beschikking kregen over de veel te beperkte hulpbronnen. Die beperkte hoeveelheid ruimte en voedsel zorgden ervoor dat er veel gevochten werd waarbij de sterkste als ‘leider’ uit de bus kwam.
woord: domesticatie. Jarenlang heeft men aangenomen dat onze voorouders wolvenpups moeten hebben geadopteerd en selectief zijn gaan fokken op vriendelijkheid waardoor onze huidige viervoeters zijn ontstaan. Tegenwoordig zet men grote vraagtekens bij deze aanname. Hadden onze voorouders
In het TV programma 'Big Brother' zag je eenzelfde
die kennis wel? En was het economisch wel verantwoord
dynamiek: Personen die elkaar niet kenden werden
om deze extra monden te moeten voeden terwijl het al
langere tijd gefilmd in een kleine ruimte met alle gevolgen
lastig genoeg was om zelf het hoofd boven water te
van
houden?
dien.
Alhoewel
voor
de
televisiekijker
best
vermakelijk, kun je natuurlijk niet op basis van zo'n
‘Het is aannemelijk, aldus moderne biologen, dat de hond
Niet enkel veranderde het uiterlijk van de wolven
(wolf) zichzélf heeft gedomesticeerd zonder bewuste
waardoor de mensen het verschil konden zien tussen de
tussenkomst van de mens.’
ene wolf en zijn wilde verwant maar ook traden er
Terwijl de mensen zich steeds meer gingen vestigen in nederzettingen en dorpen produceerden ze steeds meer
gedragsveranderingen op die via de genen werden doorgegeven aan de volgende generatie.
afval (what else is new?) dat buiten de nederzetting werd
Natuurlijk kunnen we veel gedragingen van wolven
gegooid. Voor sommige wolven moet dit een makkelijk
herkennen in onze honden maar simpel ‘knip-en
feestmaal zijn geweest!
plakwerk’ zal ons in problemen brengen. De hond is
De van nature minder angstige wolven durfden het best dichterbij te komen en hadden hierdoor de meeste kans te overleven en nakomelingen voort te brengen. De wolven
geëvolueerd tot wat hij nu is. Hond en wolf zijn uit elkaar gegroeid en ieder een eigen weg gegaan. Hond en wolf hebben zich op verschillende wijzen gespecialiseerd.
die zich tevens het minst agressief jegens de mens
De hond is naar de mens gegroeid (en andersom). Stond hij
opstelden, maakten ook minder kans om weggejaagd of
voorheen de mens van verre afstand argwanend te
bejaagd te worden door diezelfde mens.
bekijken,
Na verloop van tijd moet de mens het voordeel hebben ingezien
van
deze
afvalverwerkers.
vandaag
de
dag
slaapt
hij
bij
menig
hondenliefhebber in bed!
Daarbij
Pogingen om wolvenbloed terug te brengen in bepaalde
waarschuwden de wolven de mensen onbewust in geval
hondenrassen, hebben uitzonderlijk mooie exemplaren
van onraad.
opgeleverd maar eigenaren van deze wolfshonden geven
De minst angstige en minst agressieve wolven konden zich zo
voortplanten
waardoor
veranderingen gingen optreden.
er
geleidelijk
allerlei
doorgaans aan dat hun honden, wat hun karakter betreft, veel wolventrekjes hebben. Dit is natuurlijk logisch als je begrijpt dat er dus gerommeld werd in een proces dat bij honden duizenden jaren heeft geduurd.
Persoonlijk ben ik hier dan ook geen voorstander van ter
De persoonlijke integriteit van deze dieren wordt hierdoor
wille van het welzijn van de hond. Er zijn in Nederland
ernstig aangetast en dit is – en ik steek mijn mening niet
terecht wetten die het houden van wilde dieren verbieden
onder stoelen of banken – pure dierenmishandeling.
omdat wilde dieren niet in een huiskamer of kennel horen. Een moderne hond wíl doorgaans graag met mensen leven maar wolven niet. Welke innerlijke conflicten zal een dergelijke kruising hebben? Op de website van een fokker van wolfshonden las ik eens:
Maar laten we weer even terugkeren naar een positiever verhaal: honden zijn genetisch dus zodanig aangepast dat ze moeilijk zonder ons mensen kunnen (en wij
‘Own a piece of nature’… alsof we de natuur in onze
moeilijk zonder hen) De relatie tussen honden en mensen
broekzak hebben!
is gerust uniek te noemen en ongeëvenaard binnen het
De laatste honderdvijftig jaar zijn we sowieso naar mijn mening erg doorgeschoten wat het fokken van onze honden betreft. Ging het voorheen nog vooral om de speciale eigenschappen waarop werd geselecteerd zoals, jagen, schapenhoeden, erf- en kuddebewaking, zo werd er later
vooral geselecteerd op uiterlijke
kenmerken.
Hierdoor zijn vele mooie hondenrassen kapot gefokt. Inteelt en selectie op extreme uiterlijke kenmerken hebben hoogst
ongezonde
honden
opgeleverd.
Sommige
populaire rassen zijn zó ziek dat ze moeite hebben met ademen, paren en baren, en niet meer normaal kunnen bewegen!
dierenrijk.
Ik vraag me bijvoorbeeld af waarom mensen het leuk vinden om te vissen. Wellicht vinden ze vissen mooie
Waarom we honden ‘hebben’
dieren (ze weten er vaak veel over te vertellen en kennen
___________________________________________________
allerlei verschillende soorten) Betekent dat dan ook dat ze
Deel 3
van vissen houden? Je kunt toch onmogelijk beweren dat het een daad van liefde is om een ander een haakje door te lip te prikken en ‘Kinderen neem je niet, die krijg je…’ Menig (aankomend) ouder heeft de bovenstaande uitspraak wel eens in de mond genomen. De uitspraak toont aan dat we ons bewust zijn van het feit dat kinderen krijgen niet vanzelfsprekend is en geen recht dat we kunnen opeisen. Ook willen we nog wel eens zeggen dat we onze kinderen niet bezitten maar ‘te leen hebben’…
waar dat wél gebeurt, vindt dit met wederzijdse goedkeuring plaats bij geliefden die dit kennelijk opwindend vinden. “We denken erover een hond te nemen!” Ja, want een hond die ‘nemen’ we, die is ons ‘eigendom’. Daarbij ‘moet’ hij goed luisteren en gehoorzamen en vooral
lief en verdraagzaam naar kinderen zijn. En
Heel mooi allemaal, maar hoe verhoudt zich dat naar onze
natuurlijk moet het beestje goed tegen alleen-zijn kunnen.
honden? Welke plaats hebben zij in ons leven, in onze
Als je dan al kiest voor een sociaal dier, laat ‘m dan niet
gezinnen, in onze maatschappij? Waarom ‘hebben’ we
dagelijks urenlang alleen. Mocht dit niet anders kunnen,
eigenlijk honden?
regel dan een goede uitlaat-service of begin er in het geheel
Meestal geven we als reden voor het ‘hondenbezit’ aan dat
niet aan.
we van honden houden. Maar is dit werkelijk een liefde die
Een kennis van me gaf aan dat hij en zijn vriendin
ook zo door de hond wordt gevoeld?
overwogen een hond te ‘nemen’. Het beestje zou dagelijks wel negen uur alleen zijn maar zijn vriendin had hem verzekerd dat de hond hier wel aan zou wennen.
Natuurlijk zal de hond hier aan wennen – hij heeft immers
opdoen over de basisbehoeften van de hond, veiligheid,
geen keus! Maar het sociale contact dat de hond
verzorging en opvoeding.
gedurende die lange tijd moet missen, weegt nog zwaarder dan het moeten ophouden van z’n plas. Dus als je werkelijk van honden houdt, breng je ‘m niet in een dergelijke positie. Neem geen hond!
Overigens zou een soortgelijke bekwaamheidseis mijns inziens ook niet misplaatst zijn als het om het ‘nemen’ van kinderen gaat, maar dat is een andere discussie. Een kind is immers ‘in een wip gemaakt’ maar dan begint het pas! Ook wordt de keuze voor een hond nog te vaak gemaakt
Alhoewel ik een enorm liefhebber ben van het wezen
na een ontroerende hondenfilm of na het zien van dat
‘hond’ zal ik iedereen afraden een hond te nemen om de
schattige hondje van de buren. Ook het veelgehoorde: “We
eenvoudige reden dat ik persoonlijk vind dat er aan enkele
nemen een hond voor de kinderen”, blijkt vaak te weinig
basisvoorwaarden dient te worden voldaan voordat je een
doordacht.
hond als gezinslid adopteert. Inderdaad: ik spreek van gezinslid en adoptie omdat dat is wat het is.
In mijn werk als hondenverzorger bij een plaatselijk asiel heb ik helaas te vaak gezien dat honden worden afgestaan
Ik ben eerder voorstander van een ontmoedigingsbeleid in
omdat er niet voldoende is nagedacht over het ‘nemen’
het ‘aanschaffen’ van een hond om de simpele reden dat
van een hond…
het niet om een nieuwe auto of keuken gaat! We hebben in Nederland gelukkig veel zaken goed geregeld. Wil je autorijden dan dien je een rijbewijs te halen om ongelukken zoveel mogelijk te voorkomen.
Het mag duidelijk zijn dat onze voorouders geen honden hielden enkel voor de gezelligheid. Honden hielpen bij de jacht, het hoeden van het vee en bewaken van de kudde. De meeste hedendaagse hondenrassen zijn voortgekomen
Ik zou het geweldig vinden als er een bewijs van
uit deze werkrassen. Tegenwoordig wordt menig hond
bekwaamheid zou komen om een hond te mogen houden
vooral als huishond gehouden met uitzondering van,
waarin de toekomstige hondenhouder eerst kennis moet
onder
andere,
blindegeleide-
duanespeurhonden en politiehonden.
en
hulphonden,
Toch vervullen ze nog vele taken door vooral te voorzien in de, soms bizarre, behoeften van hun menselijke begeleiders.
De Mopper-hond Ik kende een oudere dame die een kleine terriër had. Als ik haar zag lopen met het diertje, deed zij niets anders dan
Ik heb verderop enkele redenen / behoeften op een rijtje
vitten en mopperen op het beestje: “Schiet nou eens op, loop
gezet en er een etiket op geplakt. Ik heb bewust een beetje
eens door, plas nou toch eens…” Zodra de dame mij in het
overdeven om een duidelijk punt te maken. Vergeef me dit
vizier kreeg, schudde ze haar hoofd, rolde met haar ogen
alsjeblieft! Daarbij wil ik wel duidelijk maken dat, al zijn
en liet duidelijk haar ongenoegen blijken over het hondje.
de motieven niet altijd 100 procent zuiver, dit niet hoeft te
Het leek wel of ze het beestje nodig had om als
betekenen dat de hond geen goed hondenleven kan
bliksemafleider te fungeren zoals op menig kantoor alle
hebben. Veel houders van mode- of decoratiehonden zijn
negativiteit kan wegvloeien door te mopperen over de
écht dol op het dier en gunnen het ook het beste. Toch is
slechte kwaliteit van de automaatkoffie. Het hondje wordt
het mijns inziens zinvol om jezelf de vraag te stellen:
zo een zondebok…
‘Waarom wil ik zo nodig een hond en waarom wil ik persé
Ze zal ongetwijfeld veel van het hondje gehouden hebben,
die bepaalde hond?’
maar het leek wel alsof ze het dier nodig had om haar
Daarbij is het goed te weten dat het niet te laat is wanneer je inziet dat je eigen beweegredenen niet geheel zuiver waren toen je voor je hond koos. ‘Bewustwording is het begin van verandering’.
klaagzang op te kunnen richten. Ik vraag me tóch af wat dit heeft betekend voor het totale welzijn van het diertje. De Slaaf-hond Ik ben ervan overtuigd dat sommige mensen behoefte
Zie het als een kans om een frisse start te maken. Je hond
hebben aan dominantie. Misschien hadden ze zelf graag
zal je er dankbaar voor zijn!
een leidinggevende positie bekleed maar is het daar nooit van gekomen. Door het bezitten van een hond – en door ‘m goed te trainen – wordt hun behoefte aan dominantie een beetje bevredigd.
De hond ‘moet’ luisteren, z’n plaats kennen want anders
De foto’s konden zo op een ansichtkaart met ‘Groeten uit
zwaait er wat. Eigen initiatief vanuit de hond wordt dan
het Paradijs’. Vergeef me mijn sarcasme maar ben ík zo
ook niet gewaardeerd want dan ‘loopt hij over je heen’.
slecht dat ik daar mijn vraagtekens bij zet? Natuurlijk is er
Misschien werden ze zelf wel teveel gecommandeerd door
niks mis met een mooie hond, het oog wil immers ook wat,
anderen en werden hun grenzen niet gerespecteerd. Maar
maar echte schoonheid zit nog altijd aan de binnenkant.
zou dit niet juist een reden moeten zijn om het zelf anders te doen? Net als vele vissers begrijpen deze africhters niet dat een hond gevoelens heeft die dicht bij de onze liggen en dat een
dergelijke
benadering
funest
is
voor
de
vriendschapsrelatie tussen hond en mens. O, ze zullen zweren bij alles wat heilig is dat ze een diepe relatie met hun viervoeter hebben, maar als je goed kijkt zie je helaas vaak aan de kant van de hond veel angst en stress. De Decoratie-hond Die mooie Dalmatiër die goed past bij de zwart-witte inrichting of die Chihuahua in zo’n enig handtasje! Op Facebook kwam ik foto’s tegen van een ‘modelgezin’ waarbij alles klopt: twee geweldige kinderen, ouders met fantastische banen en een voorbeeldig huwelijk, een prachtige woonboerderij en natuurlijk… twee schitterende Husky’s!
De Identiteitscrisis-hond Soms wordt een hond gehouden om te compenseren wat bij de mens ontbreekt. Er wordt gekozen voor een stoere en gevaarlijk uitziende hond om daarmee wellicht de indruk te wekken dat de menselijke begeleider eveneens stoer en gevaarlijk is. Immers, als de begeleider een dergelijke hond ‘onder controle’ kan houden, dan moet die begeleider ook wel uit hetzelfde hout gesneden zijn… De Waak-hond Onze verre voorouders hebben vermoedelijk altijd al gebruik
gemaakt
van
de
hond
als
bewaker
en
waarschuwer voor gevaar. Het gehoorzintuig en het reukzintuig van honden zijn superieur aan dat van mensen. Oók voor de hond betekende een dreiging van een andere stam of roofdier dat de eigen hulpbronnen en dus het eigen voortbestaan in gevaar kon worden gebracht.
Het hoeft dus niet persé te betekenen dat de eerste honden
Het mag duidelijk zijn dat dit mijn hart brak. Voorzichtig
blaften omdat ze zoveel van ons hielden. Vermoedelijk
heb ik de man gewezen op de behoeften die een dergelijke
was eigenbelang de werkelijke motivatie maar de mens
hond heeft waarna hij aangaf bezig te zijn de hond elders
heeft hier dankbaar gebruik van gemaakt. Nog steeds is
onder te brengen. Ik hoop van harte dat hij dit meende en
het in huis hebben van een hond een effectieve
dat de hond de fijne plek heeft gekregen die hij verdient!
inbraakpreventie. Een grote hond schrikt de inbreker af uit angst gebeten te worden maar zelfs kleine keffertjes kunnen ervoor zorgen dat de inbreker het verderop zal proberen omdat hij het
Wat een vrij hondenleven volgens de Fransiscaner school inhoudt, zal ik verderop bespreken. De Mode-hond
liefst ongestoord te werk wil gaan. De hond als bewaker
Ik ben geen fan van films met een hond in de hoofd- of
van het erf, en dat geldt feitelijk voor vele andere ‘taken’
bijrol! Films en serie’s als ‘Lassie’ en ‘101 Dalmatiërs’
die de hond zijn toebedeeld, is dus op zich geen probleem
hebben onbewust bijgedragen aan broodfok. Na het zien
als de hond maar de mogelijkheid heeft een normaal
van dergelijke films treedt vaak een stijging op in de vraag
hondenleven te leven.
naar een dergelijk hondenras. Mijn hond, Boyke, is een
Ik kocht namelijk eens een auto van een Turkse garagehouder. De garage werd bewaakt door een grote Anatolische herdershond (Kangal) De garagehouder vertelde vol trots over dit hondenras dat een soort
Akita-Inu kruising. Als mensen aangeven dit ras niet te kennen, verwijs ik vaak naar de film ‘Hachi’ met Richard Gere in de hoofdrol. Ik zeg er dan altijd bij dat dit verhaal niet persé opgaat voor de Akita-Inu in het algemeen!
nationaal symbool is in Turkije. Het is oorspronkelijk een
Het betreft het, deels, waargebeurde verhaal van de Akita
kuddebewaker die vrij zelfstandig tussen de kuddes leeft.
‘Hachiko’ die tot tien jaar na het overlijden van z’n baasje
Op de garagevloer lagen enkele plasjes en mij werd verteld
nog dagelijks naar het treinstation gaat om z’n baasje op te
dat de hond eenmaal (!) per dag werd uitgelaten voor een
halen. In Japan, waar trouw een grote deugd is, is Hachiko
zeer korte wandeling ‘omdat de hond nogal aan de riem
een held. Er is zelfs een standbeeld voor hem opgericht op
zou trekken’.
het bewuste treinstation!
De indruk kan gewekt worden dat een Akita-Inu dé ideale
Natuurlijk moet een hond vooral ook hond kunnen zijn.
gezinshond is die net als in de film balletjes apporteert,
Maar ik moedig het alleen maar aan als de hond als
knuffelbaar is (lekkere vacht) en volkomen betrouwbaar
volwaardig gezinslid wordt gezien en niet slechts als
is. De werkelijk is echter weerbarstiger. Ik ken Akita’s die,
levend interieur (zoals een aquarium met tropische vissen)
ondanks hun knuffelbeer-vacht, absoluut geen watjes zijn! Velen raden een Akita dan ook af als de eigenaar weinig ervaring met hondengedrag heeft. In sommige landen staat de Akita zelfs op de zwarte lijst.
Ik zeg wel eens gekscherend bij het zoeken naar een vakantiebestemming dat ik nog liever m’n kinderen thuislaat dan de hond… We
De Kind-hond
zoeken
dan
ook
altijd
naar
campings
of
vakantieparken die hondvriendelijk zijn. De hond hoort
Er zijn veel stellen die helaas ongewild kinderloos blijven.
erbij en is deel van mijn gezin, punt uit! Als een stel hun
Vaak hebben ze allerlei langdurige medische trajecten
zorgende liefde wil geven aan een hond dan is daar niets
achter de rug, zonder het gewenste resultaat. De behoefte
mis mee.
om te zorgen is daarmee niet verdwenen. Zeker het sámen voor iets of iemand zorgen, wordt ervaren als zeer waardevol binnen een relatie.
Ik heb het al even gehad over de hond die ‘leuk is voor de
Het kopje boven deze paragraaf mag misschien wat denigrerend overkomen maar is dat in het geheel niet. Feitelijk worden we ‘pleegouders’ van een geadopteerde pup zodra het dier ons gezin binnenkomt en daarom stoort het mij als er juist wordt neergekeken op stellen die zich ‘papa en mama’ van de pup noemen. Er wordt dan vooral gewaarschuwd
dat
we
De Leuk-voor-de-kinderen-hond
de
hond
vermenselijken: een hond is een hond!
niet
moeten
kinderen’. Er wordt dan gedacht dat het zorgen voor een hond het verantwoordelijkheidsgevoel van kinderen stimuleert. Natuurlijk dient de keuze voor het in huis nemen van een hond een keuze te zijn die je als gezin sámen maakt. De praktijk wijst echter te vaak uit dat het uiteindelijk de ouders (of één ouder) zijn die bewaken dat de hond voldoende wordt uitgelaten, voldoende rust en voer krijgt en dat er altijd vers water voor de hond klaarstaat.
‘De kinderen wilden een hond en uiteindelijk kan Papa ‘m
Hoezeer we de hond ook als individu respecteren, de
uitlaten!’
relatie is nooit geheel gelijkwaardig. Je huis delen met een
Kinderen de veranwoordelijkheid geven over een hond is juist niet verantwoord. De hond is geen speelgoed en het lieve
kleine
pluizenbolletje
dat
destijds
in
huis
verwelkomd werd, groeit uit tot een flinke druktemaker die veel aandacht nodig heeft. Ouders
dienen
zich
goed
hond is gezellig en maakt dat men zich minder eenzaam voelt. Daarbij kan iedere hondhouder bevestigen dat een hond ook gunstige invloed kan hebben op het aangaan van contacten met andere mensen. Tijdens het uitlaten heb je snel contact met anderen die
te
beseffen
dat
zíj
verantwoordelijk zijn voor de hond. Kinderen onder de leeftijd van 12 jaar zou je zelfs niet alleen moeten laten met een hond. Het aantal bijtincidenten met jonge kinderen als slachtoffer is nog steeds erg hoog. Natuurlijk kan het adopteren van een hond ook voor kinderen zeer waardevol zijn. Een verantwoord ouder zal dit zorgvuldig begeleiden en erop toezien dat het
hun hond uitlaten omdat gesprekken in eerste instantie over de hond gaan (lekker veilig). Dit wordt als minder bedreigend ervaren dan het ‘out-of-the-blue’ aanspreken van onbekenden in een bijna leeg parkje… Het grappige is wel dat ikzelf vaak al veel persoonlijke details ken van mensen die ik op mijn dagelijkse wandelingen tegenkom zonder hun naam – maar wél de naam van de hond - te kennen.
samenleven van hond en kind veilig blijft.
De We-hebben-altijd-honden-gehad-hond
De Niet-langer-eenzaam-hond
Voor sommigen is het houden van honden net zo
Helaas bevinden velen zich, ook in Nederland, in een sociaal isolement. Je leven delen met een hond kan erg waardevol zijn al kan dit de behoefte aan menselijk contact niet geheel vervangen.
vanzelfsprekend als eten en drinken. Mijn ouders waren minder gecharmeerd van huisdieren. Huisdieren konden verharen en stinken. Het enige huisdier dat ik als kind heb gehad, was een wandelende tak genaamd Pinokkio.
Maar ook Pinokkio bleek uiteindelijk teveel maar dit had
Het opvoeden van kinderen ging vroeger ook anders dan
ook te maken met het feit dat de vrouwelijke wandelende
nu. De welbekende ‘corrigerende tik’ is tegenwoordig
tak zich zonder partner (met een moeilijk woord:
pedagogisch niet meer acceptabel en vaak proberen we de
‘parthenogenetisch’) kan voortplanten en binnen mum
‘fouten’ van onze ouders niet te herhalen door open te
van tijd hadden we dan ook tientallen kleine Pinokkio’s
staan voor nieuwe inzichten.
die we maanden nadat we een ander thuis voor de moeder hadden gevonden nog achter de kast vonden!
Laten we dit dan ook doen als het om hondenopvoeding gaat en open blijven staan voor nieuwe wetenschappelijk
Voor vele anderen horen honden als natuurlijk bij het
bewezen methoden.
leven. Dit ‘natuurlijk’ kan dan ook betekenen dat er niet heel bewust wordt stilgestaan bij de behoeften van de hond. Vaak wordt de manier van omgaan met het dier als automatisch
overgenomen
van
wat
men
hierover
onbewust in de jeugd heeft meegekregen.
Natuurlijk vraagt dit een nederige houding maar enkel met zo’n nieuwsgierige houding kun je groeien in het leven. Wees niet bang naar jezelf te blijven kijken. Ook
Dit vind ik wel eens lastig. Bij een goedbedoeld advies krijg ik dan wel eens terug: ‘Ik heb al dertig jaar honden en dit is altijd goed gegaan’! Maar het feit dat je al 40 jaar een vrouwelijk geslachtsdeel hebt, maakt je nog geen gynaecoloog! Overigens waren de meeste gynaecologen vroeger van het mannelijk geslacht… Ik bedoel maar. Vanzelfsprekendheid kan de doodsteek betekenen voor kritische (zelf) reflectie en leiden tot onverschilligheid.
hier zal je hond je alleen maar dankbaar voor zijn!
___________________________________________________ Deel 4
De hond als edel dier
Toen ik lang geleden in de ziekenzorg werkzaam was, kon je rekenen op een flinke reprimande als je aangaf dat een bepaald bejaard persoon nog ‘gevoerd’ moest worden!
___________________________________________________ Ook opvallend zijn de woorden die we gebruiken om het geslacht of de familierelatie aan te duiden. Bij dieren spreken we over het ‘wijfje’ of ‘vrouwtje’ en het ‘mannetje’. Deze woorden voor mensen gebruiken, wordt als ‘Een paard heeft geen bek maar een mond’ De bovenstaande uitspraak krijg je maar al te vaak te horen van taalpuristen of paardenmeisjes… Kennelijk hebben we in een grijs verleden hierover taalafspraken gemaakt. Op zich is het best vreemd dat we wél dezelfde
beledigend ervaren. Dierlijk nageslacht wordt doorgaans aangeduid met een ‘jong’. Daarbij gebruiken we voor dieren ook aparte termen als kalf, veulen, pup, kitten, teef, reu, rekel, enzovoort. Kentering?
anatomische termen gebruiken als het om inwendige
Opvallend is wel dat we tegenwoordig steeds meer
organen gaat. Mens en dier bezitten longen, nieren en
geneigd zijn meer menselijke termen te gebruiken als het
darmen. Toch spreken we bij dieren van poten, een kop en
om dieren gaat die genetisch dichter bij ons staan of die we
een bek om daarmee misschien stiekem onze menselijke
een hoge mate van intelligentie toekennen. Zo lees je over
superioriteit te benadrukken…?
een chimpansee-vrouw met haar kind in plaats van
Dezelfde woorden gebruiken we immers als we een ander willen schofferen: ‘Houd je bek en blijf er met je poten vanaf!’
‘vrouwtje met jong’. Het dier als willoze ‘instinctmachine’ lijkt op z’n retour.
Daarbij ‘voeren’ we dieren terwijl we onze kinderen
We zijn zelfs geneigd persoonskenmerken aan dieren toe te
‘voeden’.
kennen.
Een paar jaar geleden heeft een Argentijnse rechter de
Ongetwijfeld heeft het paard de menselijke samenleving
orang-oetang Sandra ‘niet-menselijke rechten’ gegeven en
helpen meebouwen door onze velden om te ploegen, onze
haar betiteld als ‘niet-menselijk persoon’.
karren te trekken, ons te helpen bij de jacht en het voeren
Ook het Indiase Ministerie van Leefmilieu heeft besloten dat dolfijnenshows verboden moeten worden omdat ook dolfijnen beschouwd moeten worden als ‘niet-menselijke personen’. Personen hebben rechten… Het spreken over dieren in termen die we doorgaans gereserveerd hielden voor mensen komt voort uit een groeiend bewustzijn dat dieren pijn, emoties, intelligentie en persoonlijkheid bezitten. Deze erkenning heeft invloed op ons denken over dierenrechten. Dit werkt ook andersom: een ‘wijfje met jong’ in gevangenschap lijkt ethisch minder verwerpelijk dan een gekooide ‘moeder en
van oorlog (!) en ons op verre bestemmingen te brengen. Daarnaast is het paard voor lieden van adel altijd een symbool van status geweest. Kortom een edel dier (en geen beest). Maar waar zouden we zijn zonder de hond? Zouden we ons net zo succesvol in nederzettingen hebben kunnen vestigen als de hond ons niet had beschermd en gewaarschuwd voor vijandige invloeden? Zouden we net zo succesvol zijn geweest in de jacht zonder de speurkwaliteiten van onze viervoeters? Waren we er net zo succesvol in geslaagd om grote kudden vee te beheren?
dochter’. Ons denken over bepaalde zaken en de woorden die we
Ook vandaag de dag vervult de hond nog vele edele
daarvoor gebruiken vertonen duidelijke samenhang.
taken. De uitschieters zijn hierbij natuurlijk de
Waarom noemen we een paard dan een edel dier (met
blindegeleide- en hulphonden maar ook de rol als
hoofd, mond en benen) en een hond niet?
trouwe huisvriend lijkt mij een uiterst edele taak!
Heeft de hond een minder belangrijk aandeel gehad in de geschiedenis van de mens dan het paard?
___________________________________________________
Leve de Vrijheid!
Deel 5
Deze vijf punten wil ik met jullie bespreken omdat ze een goede basis geven van de Fransiscaner Praktijk. Dieren zou in ieder geval het volgende moeten worden gegund:
___________________________________________________
1. Vrijheid van honger en dorst – Hieronder verstaan we dat de hond altijd de beschikking ‘For to be free is not merely to cast off one’s
dient te hebben over voldoende vers water en gezonde
chains but to live in a way that respects and enhances the
voeding. Over hondenvoeding kunnen we nog wel tien
freedom of others’
boeken schrijven. Net als bij het mensendieet volgt de ene
-Nelson MandelaHoe ziet dit alles er nu in de praktijk uit? Inmiddels zijn we aangekomen bij het laatste gedeelte van dit boekje en wil ik je graag
betrekken bij wat ík zelf ervaren en
toegepast heb en wat ik de Fransiscaner Praktijk noem. Allereerst wil ik een bijbels gezegde citeren: ‘Onderzoek alles en behoud het goede’. Doe dat vooral met alles wat je in dit boekje bent tegengekomen! In de jaren zeventig van de vorige eeuw kwam men in het Verenigd Koninkrijk tot het opstellen van een document over dierenrechten, genaamd ‘De Vijf Vrijheden’.
trend de andere op. Zo zijn er mensen die zweren bij vers vlees omdat de hond toch immers een carnivoor is… Anderen, waaronder ikzelf, plaatsen hier weer de nodige vraagtekens bij (evenals vele dierenartsen). Immers is gebleken dat honden (wolven) naast de maaginhoud van buitgemaakte planteneters (groente dus) ook graag fruit eten. Daarbij is tijdens de domesticatie ook het een en ander veranderd. Honden deden zich tegoed aan het afval dat mensen produceerden en dit bestond voor een deel uit plantaardig materiaal. Mijn hond eet voor 90 procent vegetarisch. Zijn vacht is mooi, z’n neus is vochtig, hij is lekker actief en zijn ontlasting is stevig.
Last-but-not-least: hij smult van z’n vega-brok! Overigens
Een geschikte leefomgeving bieden aan de hond, betekent
blijkt ook de commerciële brok tegenwoordig gewoon
óók dat je geen actief hondenras in een klein flatje zou
prima te zijn.
moeten houden…
Het probleem met voeding in onze westerse samenleving is echter eerder dat de hond teveel krijgt! Het aantal honden met overgewicht is enorm. Vaak is de mens de enige rem op de vreetbui van de hond. Honden te dik laten worden, is ook een vorm van dierenmishandeling.
3. Vrijheid van pijn, verwonding en ziekte – Laten we bij het laatste puntje beginnen: Gelukkig kunnen we in Nederland goede zorgverzekeringen afsluiten voor de hond. Zo hoeft het bezoek aan de dierenarts niet meer af te hangen van de financiële situatie
2. Vrijheid van ongemak – Dit houdt in dat de hond een veilige plek geboden dient te worden. Een plek waar hij zich kan terugtrekken (zijn hol) als een mand of een bench (mits niet gebruikt als strafhok!) Op díe plek moet een hond met rust gelaten worden!
van de eigenaar. Ik raad iedereen aan een verzekering voor z’n hond af te sluiten. Maar vrijheid van pijn en verwonding gaat nog een stapje verder. Hoe zit het met onze trainingsmethoden? Zijn die pijnvrij? In veel dierenwinkels zijn slip- (lees: wurg) kettingen nog volop te krijgen. Ook de zogenaamde prikketting waar de pijnprikkel nóg heftiger kan worden
Honden die voornamelijk buiten leven dienen altijd een
toegediend ‘dankzij’ ijzeren punten die in de hondenhals
plek te hebben waar ze beschutting tegen regen, zon en
prikken, zie ik nog regelmatig hangen.
wind kunnen vinden. Helaas sterven er jaarlijks nog steeds honden die zomers lang in hete auto’s worden achtergelaten. Ook het urenlang in een afgesloten bench moeten blijven, levert een hoop ongemak voor de hond op.
Ook de zogenaamde ‘Halti’ en ‘Gentle-leader’ zijn helemaal niet zo ‘gentle’ als de naam doet vermoeden! Door een bandje dat over de hondensnuit wordt geplaatst krijgt de hond een onaangenaam gevoel wanneer hier druk op wordt uitgeoefend zodra de hond trekt.
Volgens sommigen wordt zo ook de snuitbeet nagebootst.
Een hond die vriendelijk een kind wil begroeten, voelt
Dit ervaren honden dus als een fysieke correctie. En wat te
vervolgens een klap in z’n nek doordat de eigenaar een ruk
denken van zogenaamde stroombanden? Door een druk
aan de riem geeft. De pijn is snel gekoppeld aan het kind
op de knop kan de hond op afstand een stroomstoot
met als gevolg dat de hond op z’n minst op z’n hoede is
worden toegediend als bestraffing. Het moet toch niet
als er een kind nadert. Immers: kind = pijn! Ook een ruk
gekker worden!
aan een normale halsband kan dat effect hebben evenals
Ook zijn er diverse tuigjes in de omloop die een
een tik of een harde verbale correctie!
onaangename sensatie geven als de hond aan de riem
Maar straffen werkt toch? Natuurlijk! Ik gebruik wel eens
trekt. Zo zijn er tuigjes waarbij twee touwtjes onder de
het voorbeeld van twee kleutertjes.
oksels
van
de
hond
lopen
die
kunnen
worden
aangetrokken en tuigjes waarbij de ring aan de voorkant zit om zo, bij trekken, de hond uit balans te brengen.
Ze krijgen allebei een kleurplaat van mama. Het doel is dat er binnen de lijntjes wordt gekleurd. De ene kleuter wordt door moeder beloond met een snoepje en een vriendelijk woord zodra
Als je met voorstanders van dergelijke middelen spreekt,
ze binnen de lijntjes kleurt en de ander krijgt een tik en wordt
hoor je vaak het argument dat de hond hier weinig hinder
uitgescholden
van ondervindt en wel ‘tegen een stootje kan’… Veel van
Hoogstwaarschijnlijk zal de kleuter die geslagen werd sneller
die ‘hulpmiddelen’ worden nog steeds aangeprezen als
binnen de lijntjes kleuren maar het heeft de relatie met mama
behorend bij positieve hondentraining. Ik kan er echter
geen goed gedaan en ook werd er met angst en beven aan de
niets positiefs in ontdekken.
kleurplaat gewerkt. De andere kleuter deed er misschien wat
Naast dat het toedienen van pijn de vertrouwensband met de eigenaar kan schaden, moeten we begrijpen dat honden
zodra
ze
buiten
de
lijntjes
kleurt.
langer over maar heeft veel meer genoten van het proces en de relatie met de moeder is zelfs beter geworden.
de pijnprikkel kunnen gaan verbinden met het object (of
Het mag dus duidelijk zijn dat strafmethoden en
persoon) die op dat moment in de buurt is.
correctiemiddelen in mijn praktijk uit den boze zijn!
4. Vrijheid om normaal gedrag te kunnen vertonen – Ook hier valt zeer veel te winnen. Wat is normaal hondengedrag? We zijn er zo gewend aan geraakt dat een hond zich dient aan te passen aan ónze leefwijze en ónze verwachtingen dat we vergeten dat honden gedragingen
Ze laten graag hun ‘tag’ achter op een bepaalde plek om zo te laten weten: ‘Bello was here!’ Krijgen ze hiervoor de ruimte of zien we de uitlaatronde vooral als fysieke inspanning (meters maken) en een mogelijkheid om de hond te laten poepen en plassen?
kunnen vertonen die wij niet begrijpen en soms zelfs
Zélf laat ik mijn hond vaak uit met een vijfmeterlijn zodat
afkeuren.
mijn hond lekker ‘zijn ding’ kan doen en ik tóch kan
Veel probleemgedrag is dan ook normaal hondengedrag dat door de eigenaar als probleem wordt ervaren. Voor de aanpak van diverse gedragspoblemen kun je een gedragstherapeut inschakelen maar ik geloof ook dat je sommige gedragingen van je hond gewoon moet accepteren en dus je eigen reactie erop dient te veranderen… We willen bijvoorbeeld graag dat de hond netjes aan de lijn kan wandelen, zonder te trekken. Dit kun je een hond op diervriendelijke manier prima leren. Maar het wandelen aan de lijn is niet iets dat honden van nature doen.
ingrijpen mocht dit nodig zijn voor de veiligheid. Dat mijn hond dan een stukje vóór mij loopt, is geen enkel probleem. Het gezichtsveld van honden is veel breder dan dat van ons dus hij ziet mij heus nog wel. Helaas is er vaak geleerd dat de hond niet voorop mág lopen omdat hij dan dominant zou zijn… Het onnatuurlijk ‘naast’ lopen (volgen) is echt geen uitje voor de hond. Het kan voor de veiligheid wel handig zijn dit je hond te leren maar realiseer je wel dat de hond dan continu in ‘werkmodus’ staat. Gun hem de ruimte van het onderzoeken tijdens de wandeling. Laat je hond ook eens de richting van de wandeling bepalen. Ga met je hond regelmatig naar een mooi losloopgebied en laat de
Honden doen graag onderzoek tijdens de wandelingen
werpstok met tennisbal eens thuis zodat hij met z’n
(exploratiegedrag) Ze willen kunnen snuffelen en zo
omgeving bezig kan zijn in plaats van gefixeerd op de bal.
ontdekken welke soortgenoot eerder op die plek geweest is.
Het is overigens een misvatting dat een drukke hond
Ik hoop waarachtig van niet. Waarom zouden we dit bij de
rustiger / moe wordt van continu achter een bal aan jagen.
hond wél doen?
Je jaagt daarmee z’n adrenaline juist omhoog. Ook het lang naast de fiets rennen, zorgt er voor dat de hond juist méér conditie opbouwt. Op zich is er niks mis met beide activiteiten maar vergeet vooral niet de hond ook genoeg mentale activiteit te geven. In het onderzoeken, snuffelen en vrij wandelen kan een hond veel voldoening vinden. Daarbij wil een hond van nature graag bij z’n mens zijn en kan samen wandelen, zonder dat de hond iets moet dóen, erg bevredigend zijn voor hond en mens. De nadruk ligt dan meer op samenzijn in plaats van samen-werken!
‘Ja, want anders beloon je de angst’, wordt er dan gezegd. Maar ‘angst’ is een emotie en geen gedrag! Je kúnt angst niet belonen. Stel dat je hond bang is voor vuurwerk. Het is toch normaal dat jij je hond dan troost biedt en steunt? Natuurlijk moet je er ook weer geen big-issue van maken, maar negeren? Nee. Als de hond, tijdens een wandeling, ergens voor de eerste keer van schrikt (bijvoorbeeld een dichtklappende deur) dan kun je wél beter gewoon doorlopen en niets zeggen om je hond te laten voelen dat er niets is om zich druk over te maken – maar dat is heel wat anders!
5. Vrijheid van angst en stress – Over angst hebben we het al gehad. Toch bestaat er nog
Vrijheid om te kiezen
een wijdverbreid misverstand over het troosten van de
Ik wil er graag zelf nog eentje aan toevoegen: ‘de vrijheid
hond bij angst. Nog steeds hoor je dat je de hond moet
om iets wél of niet te doen – de vrijheid van keuze’.
negeren als hij angstig is… Hoe wreed is dat? Doe je dat ook bij je kind als het ’s nachts naast je bed staat met tranen in de ogen omdat het net een nachtmerrie heeft gehad? Draai jij je dan om en doe je net of je kind niet bestaat?
Het mag duidelijk zijn dat de menselijke roedelbegeleider (of pleegouder) veel keuzes voor de hond moet maken. Uiteindelijke kiezen wíj wanneer hij wordt uigelaten, met wie hij mag spelen, waar we naartoe op vakantie gaan, etcetera.
Veel van die keuzes zijn niet te voorkomen en sommige
De reactie van mijn gezin is dan vaak: ‘Net z’n baas!’ Ik kan
beslissingen móeten we wel maken om te voorkomen dat
dan aan m’n hond zien dat hij de drukte even zat is en
de hond in gevaar of narigheid verzeild raakt. Als
behoefte heeft aan rust.
hondenbegeleider moet je dan ook een echte manager zijn. Tijdens het uitlaten kijk je bijvoorbeeld goed om je heen om je hond niet in een vervelende situatie te brengen.
Het werkt ook andersom. Mijn hond komt (bijna) altijd meteen als ik roep. Hem is geleerd dat het áltijd wat oplevert als hij geroepen wordt en er is voor hem dus
Toch hebben studies over dierenwelzijn uitgewezen dat
doorgaans geen reden om hier geen gehoor aan te geven.
dieren veel stress kunnen ondervinden wanneer er weinig
Als ikzélf naar m’n studeerkamer ga en het gezellig vind
te kiezen valt. Zo zijn vrije-uitloop-kippen ‘gelukkiger’
dat mijn hond meegaat, vraag ik dit aan hem en geef ik
dan binnen-kippen, om de simpele reden dat ze zélf kunnen
hem geen opdracht hiertoe. Hij herkent het verschil in mijn
besluiten naar buiten of binnen te gaan – niet omdat het
toon en regelmatig kijkt hij me dan aan zonder ook maar
móet, maar omdat het kán -
een vin te verroeren. Kennelijk heeft hij op dat moment
We hebben het al gehad over het recht van de hond op een eigen rustplek. Mijn hond zoekt die plek (zijn bench) regelmatig uit zichzelf op maar vindt het ook lekker om
geen zin om me te vergezellen. Is dat erg? Ik geef ‘m gewoon een kans en als hij niet reageert, laat ik het daarbij. Graag of niet…
zélf een andere plek op te zoeken… en gelijk heeft hij!
De keus is in die gevallen aan hem en ik ben ervan
Overigens is het natuurlijk prima de hond op z’n plaats te
overtuigd dat dit zijn welzijn vergroot.
sturen, mocht dit nodig of handig zijn. Maar laat de keuze ook eens aan de hond!
Zoals we al hebben besproken kun je de hond ook rustig af en toe de richting van de wandelroute laten bepalen. Het
Als ik het zelf te druk vind in de woonkamer (ik heb vier
is tenslotte zíjn uitje! Waarom zouden wij altijd moeten
kinderen…) trek ik me terug op mijn studeerkamer. Soms
bepalen tegen welk boompje hij wel / niet mag plassen?
zit ik (wél) gezellig met de familie in de woonkamer en sjokt mijn hond juist richting de studeerkamer.
Waarom móet de hond persé doorlopen als de geur op een bepaalde plaats superinteressant is en hij hier wat meer
Last but not least
tijd aan wil besteden?
___________________________________________________
Nogmaals: het is zíjn uitje! Geef je hond ook eens de tijd en de ruimte zélf keuzes te maken tijdens de
‘Practise what you preach’
wandeling. Als het niet veilig of handig is de hond onaangelijnd uit te laten, kun je een vijfmeterlijn
Hoe gaan we het voorgaande nu vertalen naar de
gebruiken zodat hij in ieder geval een groter gevoel van
trainingspraktijk? Allereerst vind ik ‘hondentraining’ niet
vrijheid heeft.
erg interessant. We spreken tegenwoordig dan ook steeds
Gebruik beter geen uitrollijn omdat er dan altijd spanning
op
de
lijn
staat.
Dit
verkleint
het
vrijheidsgevoel en kan júist het trekken aan de lijn versterken. Gun je hond het maken van keuzes en wees niet bang dat hij je dan zal gaan ‘domineren’…
vaker van ‘hondenopvoeding’. Immers veronderstelt het woord ‘training’ dat het vooral om het aanleren van trucjes zou gaan. Trucjes als het geven van een pootje, omrollen, ‘dood vallen’, op z’n achterpootjes lopen, zijn eigenlijk best raar. Mijn hond hoeft geen circusdier te zijn (dieren horen überhaupt niet in een circus thuis…) maar vooral een goede huisgenoot en vriend. In mijn eigen praktijk (KynoContent) geef ik dan ook geen ‘gehoorzaamheidstraining’ of cursus ‘obedience’, maar cursussen TEAMWORK. Het doel is dat de begeleider en z’n hond een prachtig team gaan vormen!
Worden er bij KynoContent dan geen oefeningen aangeleerd?
Maar dat komt toch op hetzelfde neer? Wat maakt het voor de
Jazeker wel!
hond nu uit of hij een commando of een cue krijgt?
De volgende oefeningen zijn zéker nuttig en krijgen
Voor de hond lijkt dit inderdaad op hetzelfde neer te
aandacht:
komen maar de intentie van de begeleider is geheel
-
Wandelen zonder trekken
-
Hierkomen
-
Naar de mand / bench gaan
-
Zitten
-
Afliggen
-
Wachten
-
Blijven (iets anders dan wachten)
-
Volgen
-
Begroeten
-
Spelen
anders. Honden zijn gevoelig voor intonatie en kunnen onze gemoedstoestand aanvoelen. Door er een ander woord aan te geven, veranderen we vooral onze eigen benadering van de hond. Mag ik dan nooit m’n stem verheffen tegen de hond? In de praktijk gaat je dit waarschijnlijk niet lukken. Als mijn hond een gevaarlijke weg oversteekt, klinkt mijn ‘HIER’ ook harder en dwingender. Tóch bestaat er kans dat, wanneer ik mijn hond vaak op zo’n manier bij me roep, het ‘komen bij de begeleider’ als negatief wordt
Ik spreek echter met de begeleiders af aan welke
ervaren in plaats van als feestje. Dit is ook de reden dat je
oefeningen ze willen werken en leer ze technieken hoe elke
nooit boos op je hond mag worden als hij niet meteen
andere willekeurige oefening op een positieve en hond-
komt. De hond leert namelijk dat hij beter níet kan komen.
vriendelijke manier kan worden aangeleerd. Ik gebruik echter niet de term ‘commando’ omdat deze term een erg slaafse manier van omgaan met de hond veronderstelt. Liever spreek ik van ‘cues’ (aanwijzingen) Zo geef jij je hond dus een aanwijzing in plaats van een bevel.
De hond doet niets fout! Dit lijkt misschien moeilijk te geloven maar ik ben hiervan overtuigd. Jouw hond bedenkt écht geen plannen om jou het leven zuur te maken.
Ik ken medewerkers van een asiel die, als ze door een hond
Het laat alleen maar zien dat je hond een eigen persoontje
werden gebeten, hun excuses aanboden aan de hond:
is met een uniek karakter. Gelukkig heb ik dat mogen
‘Sorry dat we jou zó verkeerd hebben behandeld en benaderd dat
inzien in de relatie met de hond die ik nu heb.
jij wel móest happen!’
Als ik andere hondeneigenaren vertel dat hij een kruising
Ik heb hier alle bewondering voor. Natuurlijk snapt de
tussen een Akita-Inu en een Bordercollie is, krijg ik vaak te
hond deze woorden niet. Ze worden in de eerste plaats ook
horen: ‘Nou, dat zijn twee pittige rassen bijelkaar… zeker lekker
niet gemaakt tegen de hond maar tegen zichzélf zodat ze
eigenwijs?’ dan reageer ik met de woorden dat ik niets
een volgende keer beter rekening zullen houden met de
liever zou willen. Toegegeven: hij komt weleens in
gevoelens van de betreffende hond.
moeilijkheden door z’n streken maar wat kan ik toch
Bij KynoContent gaat het er vooral om dat de hond een
enorm van hem genieten en om hem lachen – juist daarom!
optimistische kijk op het leven (met de begeleider) krijgt.
Ik gun iedereen zo’n Vriend…
Straffen is dan ook uit den boze!
Edwin van der Veer
Ik hoop dan ook van harte dat dit boekwerkje je heeft
Tot slot:
mogen prikkelen tot een vernieuwde omgang met je hond!
B.F.
Skinner
(de
‘vader’
van
het
zogenaamde
De hond verdient het om niet langer als een slaafje gezien
‘Behaviorisme’) ontdekte dat straf op de lange termijn niet
te worden. Hij verdient een mooie plek in een liefdevol
effectief is omdat bestraft gedrag niet volledig verdwijnt. Je
huis waar hij, naast gezinslid, ook vooral hónd mag zijn.
moet plaatsvervangend gedrag bekrachtigen. Voor elk
‘Ergert u niet, verwondert u slechts.’ Maak niet een groot punt van de eigenwijze streken van je viervoeter.
probleemgedrag bestaat plaatsvervangend gedrag dat je kunt belonen!
