,3 Brussel, 5 december 2001
'H &RPPLVVLH EHERHW EURXZHUV GLH EHWURNNHQ ]LMQ ELM YHUGHOLQJ YDQ GH PDUNW HQ SULMVNDUWHOV RS GH %HOJLVFKHPDUNW 'H(XURSHVH&RPPLVVLHKHHIWYDQGDDJ YHUVFKLOOHQGH EHGULMYHQ YHURRUGHHOG WRWHHQERHWHYDQ LQ WRWDDO PHHU GDQ PLOMRHQ(85ZHJHQV GHHOQDPHDDQ WZHH YHUVFKLOOHQGH JHKHLPH NDUWHOV RS GH %HOJLVFKH ELHUPDUNW WXVVHQ HQ 'HLQEUHXNHQRPYDWWHQDIVSUDNHQRYHUGHYHUGHOLQJYDQGHPDUNW SULMVDIVSUDNHQ HQ XLWZLVVHOLQJ YDQ LQIRUPDWLH =H KDGGHQ LQYORHG RS GH KRUHFDVHFWRU GDW ZLO ]HJJHQ KRWHOV UHVWDXUDQWV HQ FDIpV HQ RS GH NOHLQKDQGHO GDW ZLO ]HJJHQ VXSHUPDUNWHQ HQ DQGHUH YRHGLQJVZLQNHOV HQ RRN RS GH YHUNRRS YDQ ELHUHQ YDQ HHQ KXLVPHUN &RPPLVVDULV YRRU &RQFXUUHQWLHEHOHLG 0DULR 0RQWL YHUNODDUGH ³'LW LV GH HHUVWH YHUERGVEHVFKLNNLQJ YDQ GH &RPPLVVLH LQ HHQ UHHNV NDUWHO]DNHQ LQ GH ELHUVHFWRU %HODQJULMNH PDUNWGHHOQHPHUV ]LMQ HUELM EHWURNNHQ (HQ YDQ GH XLW]RQGHUOLMNH HOHPHQWHQ YDQ GH]H ]DDN LV GH WRHQPDOLJH SHUVRRQOLMNH EHWURNNHQKHLG YDQ GH WRSPDQDJHUV YDQ ,QWHUEUHZ $ONHQ 0DHV HQ 'DQRQH 'LWLVHHQ]HHUHUQVWLJH]DDN,NYDWGHUHFLGLYHYDQ'DQRQHRRN]HHUHUQVWLJ RS +HW ERHWHEHOHLG YDQ GH &RPPLVVLH ZLO RQGHUQHPLQJHQ HUYDQ ZHHUKRXGHQHUQVWLJHLQEUHXNHQWHPDNHQRSGHFRQFXUUHQWLHUHJHOV,NKRRS GDWGHEHWURNNHQEHGULMYHQGHERRGVFKDSKHEEHQEHJUHSHQ´ In de loop van 1999 heeft de Europese Commissie onverwachte inspecties gehouden in de vestigingen van Interbrew, Alken-Maes en de Confederatie van Belgische Brouwerijen (CBB). Deze controles hebben geleid tot een onderzoek dat de Commissie in staat stelde bewijs te vinden van twee verschillende kartels op de Belgische markt. Interbrew (veruit de nummer één van de Belgische brouwerijen, met een marktaandeel van ongeveer 55%, en de nummer twee in de wereld) was bij het eerste kartel betrokken, evenals Alken-Maes (de tweede brouwerij in België, met een marktaandeel van ongeveer 15%) en haar toenmalige moedermaatschappij Danone. Dit kartel maakte een groot aantal concurrentieverstorende afspraken met betrekking tot de horecasector (zoals verkoop voor consumptie buitenshuis in hotels, restaurants en cafés) en de kleinhandel (bijvoorbeeld verkoop in supermarkten of kleinere voedingswinkels voor consumptie thuis). Het tweede kartel had betrekking op het segment van de zogenaamde bieren van een huismerk, dit zijn bieren die door supermarkten worden besteld bij brouwers maar worden verkocht onder hun eigen merknaam. Interbrew, Alken-Maes, Haacht en Martens (een brouwer die vooral bieren van een huismerk produceert) waren bij dit tweede kartel betrokken.
De betrokken bedrijven werden beboet als volgt: -
Interbrew: ¼ Danone/Alken-Maes: ¼ Haacht: ¼ Martens: ¼
'H.DUWHOV D +HWNDUWHOWXVVHQ,QWHUEUHZHQ'DQRQH$ONHQ0DHV Van in het begin van 1993 tot in het begin van 1998 waren beide partijen betrokken bij een vergaande kartelvorming op de Belgische biermarkt. Hierbij gebruikte Interbrew de codenaam "Université de Lille" of "Project Green". Deze kartelactiviteiten behelsden een algemene non-agressie-overeenkomst en in het bijzonder een beperking op investeringen en publiciteit in de horecasector, klantenexclusiviteit in de horecasector, prijsafspraken in de kleinhandel, een nieuwe tariefstructuur om in de horecasector en in de kleinhandel toe te passen en tenslotte een gedetailleerde maandelijkse uitwisseling van informatie inzake de verkoopvolumes in beide sectoren. Een opvallend kenmerk van dit kartel is dat de algemene directeurs zelf en het topmanagement van de ondernemingen elkaar regelmatig ontmoetten om bovengenoemde afspraken uit te voeren en te controleren. Een vermeldenswaardig kenmerk is dat Danone, die in de betrokken periode de moedermaatschappij was van Alken Maes, zelf actief betrokken was bij deze afspraken. Het kartel begon met prijsafspraken voor de kleinhandel en een overeengekomen beperking van de commerciële investeringen in de horecasector. Uit een uit het voorjaar van 1993 daterende interne nota van Interbrew bleek dat het topmanagement van Interbrew en Danone reeds overwogen nauwer samen te werken. De werknemers van Interbrew dachten echter dat Danone hier meer voordeel zou uithalen. Bovendien maakten ze zich zorgen over kartelvorming. In mei 1994 werden de contacten tussen beide ondernemingen versterkt. Dit was toe te schrijven aan een dreigement van Danone: als Interbrew geen 500.000 hl (een aandeel van ongeveer 5% van de Belgische markt) aan Alken-Maes in de Belgische kleinhandelssector zou overdragen, dan zou Danone moeilijkheden veroorzaken voor Interbrew-France. Het bewijs van deze bedreiging is afkomstig van verklaringen van voormalige vertegenwoordigers van Interbrew maar ook van een intern document van Heineken. Het werd in de vestigingen van Heineken gevonden tijdens een inspectie met betrekking tot een ander onderzoek naar kartelvorming.
45.675.000 EUR voor het kartel met Danone/Alken-Maes en 812.000 EUR voor het huismerkenkartel. 44.043.000 EUR voor de betrokkenheid van Danone en Alken-Maes bij het kartel met Interbrew en 585.000 EUR voor de betrokkenheid van Alken-Maes bij het huismerkenkartel.
2
Uiteindelijk leidde de bedreiging aan het einde van 1994 tot een “gentlemen’s agreement” tussen de partijen. Ze verbonden zich ertoe om elkaars marktpositie te respecteren. Voorts werden ze het eens over een aantal specifieke punten, zoals prijsafspraken in de kleinhandel, de verdeling van de markt in de horecasector (eerst de klassieke handelszaken, later ook de nationale afnemers), commerciële investeringen en nieuwe tariefstructuren in beide sectoren. Daarenboven wisselden de partijen maandelijks informatie uit over hun verkoopvolumes in beide sectoren. Begin 1998 merkten de bedrijven dat ze heel wat doelstellingen hadden bereikt. E +HWKXLVPHUNHQNDUWHO In de loop van het onderzoek naar het kartel tussen Interbrew en Danone/AlkenMaes bracht Interbrew de Commissie op de hoogte van een aantal vergaderingen tussen oktober 1997 en juli 1998, tussen Interbrew zelf, Alken-Maes, Haacht en Martens over de Belgische markt van bieren van een huismerk. Tijdens deze vergaderingen werd gepraat over het vermijden van een prijzenoorlog en over het behouden van de bestaande klantenexclusiviteit. Dit kwam neer op onderling afgestemde feitelijke gedragingen in de zin van artikel 81 van het EGVerdrag. Bovendien zijn de partijen ook overeengekomen informatie uit te wisselen over hun klanten in het huismerkensegment. Interbrew en Alken-Maes hebben de vier vergaderingen georganiseerd. Haacht en Martens hebben echter geen louter passieve rol gespeeld in deze onderling afgestemde feitelijke gedragingen. Beide ondernemingen namen deel aan alle vergaderingen en wisselden informatie uit over verkoopvolumes. Bovendien stelde Martens op een bepaald ogenblik voor de Nederlandse producenten van bier van een huismerk op de vergaderingen uit te nodigen.
'HEHUHNHQLQJYDQGHERHWHV Bij het bepalen van de boetes houdt de Commissie rekening met de ernst van de inbreuk, de duur, verzwarende of verzachtende omstandigheden en de medewerking van de onderneming. Zij neemt ook het marktaandeel van de onderneming op de productmarkt en de totale omvang van de onderneming in aanmerking. De bovengrens van alle boetes is vastgesteld op 10% van de totale jaarlijkse omzet van een onderneming. D +HWNDUWHOWXVVHQ,QWHUEUHZHQ'DQRQH$ONHQ0DHV De Commissie is van mening dat het prijskartel en de verdeling van de markt tussen Interbrew en Danone/Alken-Maes een zeer ernstige inbreuk vormt op het communautaire mededingingsrecht. Een aannemelijke boete voor een dergelijke inbreuk bedraagt tenminste 20 miljoen EUR. Hoewel Interbrew en Danone allebei grote, internationale ondernemingen zijn, zal het basisbedrag van de boete voor Interbrew hoger zijn dan voor Danone, aangezien Interbrews marktaandeel op de Belgische biermarkt aanzienlijk groter is dan dat van Danone. Bovendien gaat het om een kartel van middellange duur (vijf jaar). Dit heeft de Commissie ertoe aangezet om het basisbedrag van de boete voor beide onderneming met bijna 50% te verhogen.
Typische voorbeelden van nationale afnemers zijn cateringbedrijven, luchthavens en grote cinemacomplexen.
3
Voor Danone zijn er twee verzwarende factoren die hebben geleid tot een bijkomende verhoging van de boete met 50%. Ten eerste is Danone – of Boussois-Souchon-Neuvesel (BSN), zoals het in die tijd werd genoemd - reeds tweemaal betrokken geweest bij gelijkaardige inbreuken op de antitrustwetgeving (in 1974 en 1984). Het feit dat deze inbreuken betrekking hadden op een andere sector (vlakglas) is irrelevant. De aard van de inbreuk en de identiteit van het bedrijf zijn belangrijk. Bovendien merkt de Commissie op dat gedurende de volledige periode waarin BSN, later Danone, deze inbreuken pleegde, dezelfde personen als algemeen directeur van het bedrijf optraden en dat sommige van de toenmalige directeurs van de afdeling vlakglas actief waren in de kleinhandelsactiviteiten van Danone tijdens de periode van het bierkartel. De Commissie acht recidive een zeer ernstige verzwarende omstandigheid. De tweede verzwarende omstandigheid heeft betrekking op het dreigement van Danone dat zij Interbrew in Frankrijk in de problemen zou brengen als laatstgenoemde niet zou ingaan op Danones verzoek 500.000 hl bier over te dragen naar haar dochteronderneming Alken-Maes. Zoals hierboven werd verduidelijkt, heeft dit geleid tot een toename van de kartelactiviteiten. Het feit dat Alken-Maes de informatie-uitwisseling met Interbrew heeft beëindigd, wordt door de Commissie gezien als een verzachtende omstandigheid. Daarom wordt een vermindering van 10% toegestaan. Beide partijen hebben tijdens het onderzoek tot op zekere hoogte hun medewerking verleend door informatie te verstrekken aan de Commissie. De medewerking van Interbrew was echter belangrijker dan die van Danone/Alken-Maes. Op basis hiervan krijgt Interbrew een vermindering van 30% en Danone/Alken-Maes een vermindering van 10%. E +HWKXLVPHUNHQNDUWHO Aangezien het kartel beperkt was tot het kleine segment van bier van een huismerk in België (ongeveer 5% van het bierverbruik in België), beschouwt de Commissie het gedrag van de partijen slechts als een ernstige inbreuk waarvoor een aannemelijke boete in principe tussen 1 miljoen EUR en 20 miljoen EUR ligt. Het kartel was van korte duur (negen maanden). Het feit dat deze vergaderingen werden gehouden op initiatief van Interbrew en Alken-Maes, is een verzwarende omstandigheid. Daarom wordt voor beide ondernemingen de boete met 30% verhoogd. Alle partijen hebben tijdens het onderzoek met de Commissie samengewerkt. Interbrew bracht zelfs het kartel aan het licht, maar kan echter niet volledig van boete worden vrijgesteld op basis van de zogenoemde clementieregeling van de Commissie omdat de onderneming heeft aangezet tot kartelvorming. Voor haar medewerking wordt aan de onderneming een vermindering toegekend van 50%. De andere brouwers krijgen een vermindering van 10% voor hun medewerking.
Zie beschikkingen van de Commissie van 15 mei 1974 (P.B. L 160/1) en 23 juli 1984 (P.B. L 212/13). PB C 207 van 18 juli 1996.
4
%HVWHPPLQJYDQGHERHWHV De ondernemingen beschikken over drie maanden om de opgelegde boete te betalen. Boetes worden, als ze definitief zijn, bij de algemene begroting van de Europese Unie geteld. De totale begroting van de EU is vooraf bepaald en onverwachte inkomsten worden afgetrokken van de bijdragen van de lidstaten aan de EU-begroting, ten voordele van de Europese belastingbetaler.
$QGHUH]DNHQ De Commissie onderzoekt ook vermoedelijke kartels op de biermarkten van andere Europese landen. In dit kader zijn tussen januari 2000 en januari 2001 inspecties gehouden in Frankrijk, Nederland, Italië, Denemarken en Portugal. Op dit moment is het onmogelijk om al te oordelen over het resultaat of het tijdschema van deze onderzoeken. Zie ook IP/00/1740 van vandaag over de beslissing in de zaak van het Luxemburgse bierkartel.
5
