Brugge op de Russische radar Een analyse van Brugge als toeristische trekpleister voor Russen. Lien Desmet

Brugge op de Russische radar Een analyse van Brugge als toeristische trekpleister voor Russen

Lien Desmet Master in de Oost-Europese Talen en Culturen, Universiteit Gent Promotor: Prof. dr. Dieter Stern Mei 2013 Masterscriptie

Woord vooraf Deze masterproef zou nooit tot stand kunnen zijn gekomen zonder de medewerking van heel wat toeristische instellingen in Vlaanderen, zowel particulier als staatsgebonden. Daarom wil ik elk van deze instellingen afzonderlijk bedanken in dit dankwoord. Graag wil ik beginnen met Toerisme Vlaanderen, en in het bijzonder de heer Pedro Waeghe en mevrouw Pascale Pinsart, te bedanken, om mij vol enthousiasme te woord te staan, me onder meer het nodige cijfermateriaal te bezorgen en vooral ook om me uit te nodigen op roadshow in Moskou. Verder wens ik ook Toerisme Brugge te bedanken voor hun medewerking en steun. Dankzij het hoofd van Toerisme Brugge, de heer Dieter Dewulf, kreeg ik een inzicht in de werking van de dienst en hun banden met Rusland. Verder kunnen ook mijn respondenten niet ontbreken in dit dankwoord. In alfabetische volgorde zijn dit Johannes Allewaert van Hotel Bourgoensch Hof, Rudy Borny van Brasserie Mozarthuys, Bart De Koninck van Restaurant De Koetse, Kelly Dendyver van het Frietmuseum, Erwin Dhelft van Restaurant Aquarel, Irina Dynova, Russischtalig gids in Brugge, Samuel Ketels van Charlie Rockets Hostel, Vincent Labrosse van Relais & Châteaux Hotel Heritage, Johan Serpieters van Hotel Relais Bourgondisch Cruyce, Marijke Termote van Hotel Die Swaene, Christine Thielert van Choco-Story, René Tolenaars van het Historium, Nathalie Vandenabeele van Hotel De Orangerie, Patrick Van den Eeckhoute van Restaurant ’t Fonteintje, Peter Van De Maele van Bar-Restaurant Cafedraal en Siegert Vlaemynck van Hostel Lybeer. Hartelijk dank! Mijn promotor Prof. dr. Dieter Stern zorgde voor de nodige begeleiding en steun tijdens dit project, waarvoor ik ook hem van harte wil bedanken. Ten slotte wil ik ook mijn familie en vrienden bedanken voor hun steun, suggesties en eeuwig luisterend oor.

i

ii

Inhoudsopgave 1.

Inleiding .............................................................................................................................. 1

2.

Historische context ............................................................................................................. 2 2.1

2.1.1

De Russische toerist in het tsarenrijk ................................................................... 2

2.1.2

De Russische toerist onder het communisme ....................................................... 5

2.1.3

De Russische toerist na de val van de Sovjet-Unie .............................................. 7

2.1.4

De Russische toerist vandaag ............................................................................... 8

2.1.5

Aantrekkingskracht van de Russische toerist ..................................................... 10

2.2

3.

4.

Брюгге, что это такое? ............................................................................................. 11

2.2.1

België in het Russische literaire landschap ........................................................ 11

2.2.2

België in Russische encyclopedieën ................................................................... 13

Залечь на дно в Брюгге .................................................................................................. 16 3.1

Shoot First, Sightsee Later. ........................................................................................ 16

3.2

Brugge als schuldig landschap ................................................................................... 17

3.3

Bollywood in Brugge ................................................................................................. 19

De ontwikkeling van het Russische toerisme in Brugge .................................................. 20 4.1

De feiten: Statistische gegevens ................................................................................ 20

4.1.1

Toerisme in Vlaanderen: algemeen .................................................................... 20

4.1.2

Russische toeristen in Vlaanderen ...................................................................... 21

4.1.3

Russische toeristen in Brugge............................................................................. 22

4.2

Toerisme Vlaanderen en de Russische toerist ........................................................... 22

4.3

Toerisme Brugge en de Russische toerist .................................................................. 25

4.4

Brugge in de Russische pers ...................................................................................... 28

4.4.1

Algemeen ............................................................................................................ 28

4.4.2

Brugge in Russische tijdschriften ....................................................................... 28

4.5 5.

De Russische toerist door de jaren heen ...................................................................... 2

4.4.2.1

De verschillende artikels ............................................................................. 28

4.4.2.2

Conclusie ..................................................................................................... 31

De Russsiche toerist in de Vlaamse pers: Svetlana Medvedeva in Brugge ............... 32

Brugge op de Russische Radar Online ............................................................................. 34 5.1

Brugge op Google Trends .......................................................................................... 34

5.2

Brugge op Twitter ...................................................................................................... 34 iii

6.

Eigen onderzoek: de toeristische sector en de Rus .......................................................... 36 6.1

Russische toeristen en de hotelsector ........................................................................ 37

6.1.1

6.1.1.1

Korte voorstelling ....................................................................................... 37

6.1.1.2

Verwerking interviews................................................................................ 38

6.1.2

6.2

De lagere prijsklasse .......................................................................................... 41

6.1.2.1

Korte voorstelling ....................................................................................... 42

6.1.2.2

Verwerking interviews................................................................................ 42

Russische toeristen en de restaurant- en cafésector................................................... 43

6.2.1

Korte voorstelling .............................................................................................. 43

6.2.2

Verwerking interviews ....................................................................................... 43

6.3

Russische toeristen en de toeristische attracties ........................................................ 45

6.3.1

6.4

Het Historium ..................................................................................................... 45

6.3.1.1

Korte voorstelling ....................................................................................... 45

6.3.1.2

Verwerking interview ................................................................................. 46

6.3.2

Frietmuseum en Choco-Story ............................................................................ 47

6.3.2.1

Korte voorstelling ....................................................................................... 47

6.3.2.2

Verwerking interviews................................................................................ 47

Russische toeristen en Russischtalige gidsen ............................................................ 47

6.4.1

Korte voorstelling .............................................................................................. 48

6.4.2

Verwerking interview ........................................................................................ 48

6.5 7.

De hogere prijsklasse ......................................................................................... 37

Conclusies van het eigen onderzoek ......................................................................... 49

Conclusies van de masterproef ........................................................................................ 51

Lijst van geraadpleegde bronnen ............................................................................................. 55 Bijlage I: Brugge op Twitter .................................................................................................... 61 Eerste reeks van 20 tweets ................................................................................................... 61 Tweede reeks van 25 tweets................................................................................................. 62 Bijlage II: Russische tijdschriften ............................................................................................ 65 Inhoudstafel bijlage I ........................................................................................................... 65 Bijlage III: Interviews .............................................................................................................. 95 Tracklist cd (te vinden in de achterkaft van deze masterproef) ........................................... 95 Vragenlijst Irina Dynova ...................................................................................................... 95 iv

v

vi

1. Inleiding Brugge werd het voorbije decennium getuige van een enorme groei van het aantal Russische toeristen. Hoewel deze groep nog steeds een vrij laag percentage uitmaakt van het totaal aantal toeristen, is er wel een duidelijke stijging over de laatste jaren merkbaar in de statistieken. Bovendien is het potentieel torenhoog. Toerisme Vlaanderen richtte een speciale afdeling op ter promotie van Vlaanderen als bestemming voor Russische toeristen en vele andere organisaties en bedrijven gingen reeds mee in dit verhaal. Economisch gezien vormt zo’n nieuwe doelgroep uiteraard een voordeel. In welke mate, echter, merkt bijvoorbeeld de gemiddelde Brugse hotelbaas iets van de stijging aan Russische toeristen en wordt zo’n stijging eigenlijk wel unaniem positief onthaald? En welke (taalgerelateerde) problemen duiken er op bij zo’n drastische verandering? Op deze vragen probeerde ik in mijn masterproef een antwoord te vinden. Enerzijds heb ik met het nodige geschiedkundige en statistische materiaal een uitgebreide context geschetst. Anderzijds probeerde ik aan de hand van interviews met zaakvoerders en personeel van verschillende hotels, restaurants, musea (…) een beeld te vormen van het prototype Russische toerist en hoe die wordt onthaald in Brugge.

1

2. Historische context 2.1

De Russische toerist door de jaren heen

Om een goed beeld te krijgen van de Russische toerist vandaag, is het nodig om onderzoek te verrichten naar de ontwikkeling van het toerisme op het Russische grondgebied. In de volgende hoofdstukken wordt een geschiedenis van het toerisme beschreven vanaf de tijd van Peter de Grote tot nu.

2.1.1 De Russische toerist in het tsarenrijk In het Rusland van de achttiende eeuw was het normaal voor jonge aristocraten om buiten de grenzen van hun land te reizen. Wegberijder hiervan was Peter De Grote zelf al, toen hij eind zeventiende eeuw zijn eerste reis richting West-Europa maakte. Dit soort reizen had een educatief doeleinde: de zelfontplooiing van de jonge edele stond voorop. Ook aristocraten, die in de diplomatie tewerkgesteld waren, hadden het privilege om in het buitenland rond te reizen. Naast deze happy few, was er echter nog een veel grotere groep, die het geluk had naar verre streken te kunnen reizen. Het gaat hier over Russisch militair toerisme. Soldaten uit de lagere lagen van de aristocratie, die hun militaire plicht moesten vervullen, werden vaak naar uithoeken van het rijk of zelfs naar het buitenland gestuurd om daar dienst te doen. Op die manier zagen veel normale burgers van Rusland toch heel wat meer van de wereld, dan enkel hun dorp of stad. Hierover schreef Susan Layton (Layton 2006: 43-63) een hoofdstuk in het boek Turizm. The Russian and East-European Tourist under Capitalism and Socialism. Hoewel een militair zijn reis uiteraard niet zelf uitstippelde, kon hij toch persoonlijk profiteren van de ervaring die zo’n reis met zich meebrengt. Het was voor velen de enige mogelijkheid om ooit in het buitenland te kunnen komen, waardoor militaire dienst voor veel aristocraten veel meer aanvoelde als een voorrecht, dan als een plicht. Dit soort van toerisme moest aan populariteit inboeten wanneer grotere groepen van de bevolking over de mogelijkheid konden beschikken om te reizen. Toch bleef deze vorm van toerisme zelfs na de achttiende eeuw erg belangrijk. “Military service retained its appeal as a travel opportunity in the nineteenth century,” schrijft Layton (Layton 2006: 44). Heel wat literatuur verhaalt deze militaire reiservaring. Één van de bekendste voorbeelden is Lermontovs Geroj našego vremeni (Герой нашего времени, Een held van onze tijd). Pas een eeuw later begonnen ook andere burgers het toerisme te ontdekken. Het ontstaan van een middenklasse stimuleerde het toerisme in die mate, dat dit kan worden gezien als de katalysator voor de commercialisering van de sector in Rusland (McReynolds 2006: 17). Russische handelaars begonnen gelijkaardige reizen te ondernemen als hun aristocratische landgenoten, onder meer in de hoop zo een deel van hun culturele status te kunnen 2

overnemen. Vakantie zou van dan af aan ook een nieuwe functie toegekend krijgen: men kreeg de vrijheid een tijdje te kunnen ontsnappen aan de dagdagelijkse beslommeringen. De aard van dat ontsnappen werd bepaald door het inkomen. De toeristische sector werd op alle vlakken beïnvloed door het kapitalisme, met de ontwikkeling van het transport als één van de belangrijkste aspecten daarvan. Experten gingen toerisme verkopen aan de hand van allerhande marketingtrucs. “Financed by advertising, tourist-orientated publications promoted the commodification of adventures into souvenirs to take back home” (McReynolds 2006: 18). De Russische middenklasse die als toerist de wereld ging verkennen “had een identiteit, die kosmopolitisme paradoxaal combineerde met conservatief nationalisme”1 (McReynolds 2006: 18). De vroegste toeristische bestemmingen, vooral kuuroorden en kustplaatsen ten zuiden of oosten van het imperium en later ook de bergketens ten oosten van de Oeral, werden vaak op een imperialistische manier gerussificeerd. Zo wiste Catharina De Grote in 1787 tijdens haar reis naar de Krim zoveel mogelijk niet-Russische sporen uit. Dorpen kregen bijvoorbeeld hun oude Russische naam terug en het moslimverleden werd zorgvuldig verdoezeld (McReynolds 2006: 19). Dit gebeurde bij nog een aantal andere bestemmingen van Russen in de negentiende eeuw. Op die manier zouden de plaatsen meer Russen kunnen aantrekken. Aan de andere kant ging men dan wel weer buitenlandse begrippen gebruiken voor bijvoorbeeld hotelnamen. “It seemed that the first hotel to go up in any Russian city was called the European (Evropeiskaia), an indication of the superior level of service guests were supposed to be able to anticipate” (McReynolds 2006:19). Het reizen en het beschrijven van reisbestemmingen in het buitenland was voor Rusland ook een manier om zichzelf als staat te ontplooien en bepaalde ontwikkelingen uit het buitenland over te nemen. Waar de meeste Europese landen door het toerisme al vrij vertrouwd waren met andere culturen, moest de Rus op dat vlak nog heel wat kennis vergaren. Wat over het buitenland werd geschreven, werd dus vaak erg gewaardeerd. Ook binnenlandse reisverhalen waren interessant, aangezien het land zo uitgestrekt was. Karamzin en Puškin waren beiden wegberijders van het reisverhaal als genre in het tsarenrijk. Via hun werk kon de gewone Rus, zonder z’n zetel uit te moeten komen, als het ware meereizen met de auteur. Na de Grote Hervormingen van Aleksandr II Nikolajevič in de tweede helft van de 19e eeuw ging het toerisme er enorm op vooruit. Niet alleen zorgde de nieuwe sociale orde ervoor dat mensen zich geroepen voelden om te reizen, maar ook waren er door de technologische vooruitgang van de Industriële Revolutie heel wat meer mogelijkheden voor het opbouwen van rijkdom bij de burgers en het verbeteren van onder meer transportinfrastructuur door de staat. Toen er in het buitenland verschillende reisgidsen begonnen te circuleren, werd in Rusland in 1845 de Russkoe geografičesko obščestvo (Русское географическое общество) 1

Letterlijk citaat: Tourism evolved a means through which the emergent middle classes developed an identity that paradoxically combined cosmopolitanism with conservative nationalsim […].

3

of het Russisch Geografisch Genootschap gesticht. Een groep geografen sloeg de handen in elkaar en ging grote stukken van de wereld in kaart brengen, evenwel zonder er extra toeristische informatie aan toe te voegen. In 1875 verschenen ook de eerste echt toeristische brochures over Sint-Petersburg en Moskou (McReynolds 2006: 24-25). Deze werden verspreid over zowel grote Europese als Russische steden. In de tweede helft van de 19e eeuw werd ook een eerste reisbureau geopend in het imperium. Onder onderzoekers wordt betwist of dit de naamloze vennootschap Imatry (Иматры), dan wel de zaak van Leopol’d Lipson was (Stepanova 2008: 130). Leopol’d Lipson stichtte zijn reisbureau in 1867 in Sint-Petersburg. Hij organiseerde reizen naar Finland, Zweden, Frankrijk, Egypte, Italië en Spanje. Lipson prees z’n toeristische trips aan door te wijzen op het gemak van het reizen, zonder “all the worries about spiritual and physical comfort… all the annoyances associated with tickets, baggage, guides, transportation and tips” (McReynolds 2006: 26). Om het zijn klanten zo aangenaam mogelijk te maken, werden er een aantal grondregels opgesteld (McReynolds 2006: 26-27): Replicating relations in the modern city, members of his tour met as strangers, and Lipson welcomed both sexes. By making proper social behavior a condition for joining one of his groups, Lipson anticipated the relationship between tourism and kul’turnost’, the advantageous acquisition of sophistication. Because success depended upon the compatibility of the Group, for example, he advised against discussions of religion and politics. To maintain a hierarchy of authority, he insisted that complaints be made directly to the leader, and never in front of others […].

In 1885 bracht Lipson ook zijn toeristische boek Pervoe v Rossii predprijatie dlja obščestvennyx putešestvij vo vse strany sveta Leopol'da Lipsona (Первое в России предприятие для общественных путешествий во все страны света Леопольда Липсона, De eerste onderneming in Rusland voor publieke reizen in alle landen van de wereld van Leopol’d Lipson) uit. Dit was een primeur: het eerste reishandboek, gepubliceerd op Russsiche bodem. Tegen het einde van de 19e eeuw en begin van de 20e eeuw had het toerisme zich in Rusland al vrij goed ontwikkeld, met onder andere reistijdschriften als Putešestvennik (Путешественник, De reiziger, 1905) en Prekrasnoe daleko (Прекрасное далеко, Het mooie ver weg, 1912; McReynolds 2006: 27) en verschillende verenigingen voor bijvoorbeeld alpinisten of fietsliefhebbers (Stepanova 2008: 130). Uit deze laatste ontstond ook de eerste echte Russische toeristenvereniging in Sint-Petersburg. Rossijskoe obščestvo turistov (Российское общество туристов, Russische genootschap van toeristen), zoals deze vereniging werd gedoopt, had vertegenwoordigers in de grootste Russische steden, bracht vanaf 1898 het tijdschrift Russkij turist (Русский турист, De Russische toerist) uit en gaf verschillende culturele lessen. In 1903 waren er 2.153 leden (McReynolds 2006: 28) en bij het begin van de oorlog was dit aantal al opgelopen tot maar liefst 5.000 (Stepanova 2008: 130). 4

Samen met de Russkoe gornoe obščestvo (Русское горное общество, Russische vereniging voor bergbeklimmers) uit 1901 vormde de Rossijskoe obščestvo turistov de bekendste organisatie voor massatoerisme bij het begin van de 20e eeuw (Stepanova 2008: 130). Daarna gooide de oorlog echter roet in het eten en ging het onder het communisme opnieuw bergaf met de ontwikkeling van het toerisme (althans het toerisme naar het nietcommunistische buitenland).

2.1.2 De Russische toerist onder het communisme Terwijl de mobiliteit in West-Europa in de twintigste eeuw zienderogen toenam, werd Rusland onder het communistische systeem afgesloten van de rest van de wereld. Privébedrijven die zich met toerisme bezighielden, werden consequent vervangen door staatsorganisaties als Bjuro turizma (Бюро туризма, Toerismebureau) en Sovetskij turist (Советский турист, De Sovjettoerist). De Rossijskoe obščestvo turistov werd in 1928 herdoopt tot Obščestvo proletarskogo turizma RSFSR (Общество пролетарского туризма РСФСР) of het Genootschap van het proletarisch toerisme van de RSFSR. Toerisme, een term die herinneringen opriep aan de vroegere privileges van hoogste kringen van de aristocratie en bourgeoisie, werd nu proletarisch toerisme. Op die manier werd de sector politiek geladen (Koenker 2006: 119): By marrying the term “proletarian” to the formerly bourgeois practice of “tourism”, proletarian tourism would be simultaneously autonomous and collective, selfimproving and socially constructive. As one publication put it, “While admiring the beauty of the Caucasus landscape, the [proletarian] tourist should at the same time investigate class struggle in the Chechen aul”.2 Proletarian tourism thus had a double mission: to admire the beauty of the sublime Caucasus Mountains but also to make this task fundamentally a political one

Toerisme was een staatszaak geworden en er werden vijfjarenplannen voorgelegd die strikt moesten worden gevolgd. In 1929 werd ook het bureau Inturist (Интурист) opgericht, dat zich zowel met de inkomende als de uitgaande toeristen ging bezighouden. Tussen 1937 en 1940 werden de toeristische organen sterk gereorganiseerd en voortaan werd de sector centraal geleid door de partij. De tweede wereldoorlog zorgde voor een grote terugval van het toerisme en pas in de jaren ‘60 zou de binnenlandse toeristische infrastructuur opnieuw voldoen aan de eisen (Stepanova 2008: 133).

2

Uit Vecherniaia Moskva (24 April 1930; gecit. bij Koenker 2006: 119)

5

Gedurende de hele communistische periode was een reis naar het Westen vaak volledig uit den boze, maar voor bepaalde communistische bestemmingen ging de regering toegevingen doen. Bij zo’n reis kwam echter vaak heel wat kijken. Eerst en vooral moest de reiziger schriftelijke toestemming vragen, dan kon hij op gesprek om te laten zien wat zijn precieze doeleinden waren en pas dan kon hij eventueel een visum krijgen. Één van de belangrijkste criteria voor het al dan niet verkrijgen van zo’n visum was de educatieve waarde van de reis. Bovendien maakten enkel de beste scholieren, beste kunstenaars of beste atleten kans (Ars & Visser 2010: 40). Het niet-communistische buitenland was voor de leiders van de Sovjet-Unie oord van verderf en daarvan mochten de burgers zo weinig mogelijk te weten komen. Enkel een heel beperkte groep van bepaalde geprivilegieerde burgers kon naar het Westen reizen. Deze burgers waren dan bijvoorbeeld bekende gymnasten, popsterren, politici en musici. Om de behoefte aan reizen bij de gewone burgers toch te kunnen inwilligen, was er het massatoerisme binnen de Sovjet-Unie. Grote groepen toeristen bezochten dan de culturele en natuurlijke trekpleisters dat hun land te bieden had. Dit was een erg populaire vorm van toerisme – de Sovjet-Unie was immers zo uitgestrekt dat grote delen ook daadwerkelijk als buitenland aanvoelden voor de burger. Populair waren bijvoorbeeld de vele cruises langs de Volga en de groepsreizen naar kuuroorden in de Kaukasus. Toeristische groepsreizen waren in de ogen van de Sovjetleiders veel waardevoller dan individuele reizen (Koenker 2006: 128): The French sociologist Jean-Didier Urbain has noted that among the ascribed differences between travel (good) and tourism (bad) is the inauthenticity of the tourist. The traveler wishes to be the unique visitor to a site, to share the experience of discovery with no one else. The tourist, by definition, has already been commodified through the agency of the group tour and can only follow, never be a pioneer. The tourist is only a superficial observer who passes quickly through the prearranged items on the tourist agenda. Soviet discussions of good and bad travel turned this distinction around: the proletarian tourist was authentic; the bourgeois traveler merely sought fleeting sensation.

Bovendien gaf toerisme de Sovjetburger de mogelijkheid tot het verwerven van het label kul’turnost’ of gecultiveerd zijn en tot het verkleinen van de verschillen met het Westen (McReynolds 2006: 26): Soviet tourists would also use packaged tours not simply to acquire the sophistication associated with the desirable quality of “being cultured” (kul’turnost’), but, to cross perceived cultural gaps between themselves and Westerners.

6

Een reis bracht echter ook een hele rompslomp aan voorbereiding met zich mee: vaak was het nodig dat men een jaar op voorhand al routes ging uitstippelen, men moest bovendien heel wat materiaal meesleuren in de rugzak en was er slechts beperkte kennis over de aanwezigheid van onder meer winkels om zich onderweg te bevoorraden (Ars & Visser 2010: 40). Begin de jaren ‘90 werd de Sovjet-Unie getroffen door enorme economische en politieke problemen, waardoor het toerisme naar de achtergrond moest worden geschoven.

2.1.3

De Russische toerist na de val van de Sovjet-Unie

In 1991 veranderde de wereld van de gemiddelde Rus volledig. Naast de politieke en economische problemen van begin de jaren ’90, was er in 1998 bovendien ook nog de economische crisis. Heel wat mensen werden in één klap straatarm, maar een bepaalde groep ging van het nieuwe systeem profiteren. Zij haalden hun rijkdom vooral uit olie- en gasexploitatie. Deze nieuwe klasse van rijken wou dan ook uitgebreid gebruikmaken van al hun nieuwe privileges, door bijvoorbeeld vaak op reis te gaan. Reizen richting Egypte of Turkije met een all-inclusive formule werden razend populair Het nieuwe economische systeem proclameerde de time is money-regel, dus een dergelijke reisformule, waarin alles voor de consument op voorhand geregeld was en er geen extra kosten konden bijkomen, was ideaal. Aan deze groep Russen, die met alle geweld van hun vrijheid wilde profiteren op alle mogelijke vlakken, heeft de huidige Russische toerist nog steeds haar reputatie te wijten. Overmatig alcoholgebruik, arrogantie, luidruchtigheid (…): het zijn maar enkele van de vooroordelen waarmee men ook vandaag nog te kampen heeft. In het Oostenrijkse skiparadijs Kitzbühel maakten deze nouveaux riches het op een gegeven moment zelfs zo bont dat de burgemeester een limiet zette op het aantal Russen dat de stad mocht bezoeken (Ars & Visser 2010: 43). Sinds november 2004 is het Federaal agentschap voor toerisme (Federal’noe agentstvo po turizmu, Федеральное агентство по туризму) of Rosturizm verantwoordelijk voor al wat te maken heeft met toerisme. Het agentschap beheert voornamelijk de binnenlandse toeristische sector, maar heeft ook haar zegje in buitenlands toerisme en internationale samenwerking. In januari 2007 werd een wet goedgekeurd, die enkel een licentie ging toereiken aan touroperators, die een financiële garantie konden geven van 10.000 roebel voor buitenlands toerisme of 1.000 roebel voor binnenlands toerisme. Hierdoor was een groot aantal reisbureaus genoodzaakt de deuren te sluiten, te focussen op binnenlands toerisme of samen te werken met andere bureaus. De positieve kant van de zaak was dat enkel de sterke bedrijven overbleven en dat de toeristische sector in Rusland vandaag de dag erg solide is.

7

2.1.4 De Russische toerist vandaag Vandaag maakt de Russische markt een niet te negeren deel uit van het toerisme over de hele wereld. Tussen 2004 en 2008 groeide de markt wereldwijd met maar liefst 18% per jaar. Omwille van de financiële crisis viel dit percentage in 2011 terug op 11%, wat echter nog steeds aanzienlijk is. In absolute cijfers klokt 2011 af met 43,7 miljoen Russische reizigers in het buitenland. De cijfers van 2012 beperken zich tot juni, maar ook hier is al een groei van 6,6% te zien, met maar liefst 20 miljoen buitenlandse reizen (Toerisme Vlaanderen 2012a). Natuurlijk vallen niet al deze reizen onder de noemer toerisme. Daarnaast vormen ook onder meer zakenreizen een belangrijk deel van het totaal aantal reizen. In 2011 werden 14,5 miljoen reizen omwille van puur toeristische beweegredenen geteld (Toerisme Vlaanderen 2012a). Rusland vormt wereldwijd de negende grootste travel market en is na India en China de sterkst groeiende markt ter wereld. Binnen Europa staat de Russische markt op de vijfde plaats en genoot deze een jaarlijkse groei van 25% tussen 2004 en 2008 (Toerisme Vlaanderen 2012a). Het aantal Russische burgers dat effectief op reis kan gaan is echter nog steeds vrij laag (WTO&ETC 2009: 22): Nevertheless, the percentage of the population that can afford to travel abroad at least once a year is stil probably less then 20%, although estimates vary sharply from one source to another. And since travel frequency is high among outbound travellers – i.e. those who do travel abroad tend to make two or more trips a year – the actual number of travellers is probably lower.

Als men met het Gemenebest van Onafhankelijke Staten geen rekening houdt, is de belangrijkste bestemming voor Russische reizigers de Volksrepubliek China. Ook Egypte is een belangrijke bestemming, net als de Europese landen in de nabijheid van de Federatie (WTO&ETC 2009: xiv). De top tien van meest voorkomende bestemmingen voor Russen binnen Europa in 2010 zag er als volgt uit: Turkije, Finland, Duitsland, Italië, Spanje, Griekenland, Tsjechië, Frankrijk, Cyprus en Bulgarije. De grootste stijgers binnen de top 10 waren Spanje, Griekenland, Duitsland, Cyprus en Bulgarije. Europa wordt als bestemming vooral gewaardeerd omwille van de degelijkheid en kwaliteit die het continent uitstraalt (WTO&ETC 2009: xvii): Europe’s attractions are its high level of development, its rich culture and interesting history. It is also seen as a safe/secure destination where people respect the law, and which offers lots of opportunities for sightseeing with high-quality services. Roads and highways are also considered to be top rate. Negative associations with Europe raised by interviewees were high prices and the difficulty of obtaining visas.

8

De visaproblematiek maakt Europa als bestemming voor Russen minder interessant. Dit is des te meer zo aangezien Russen plezierreisjes gemiddeld slechts een tweetal weken op voorhand boeken (WTO&ETC 2009: xiv). In de reisindustrie vallen twee verschillende types toeristen te onderscheiden. De first time traveller, vaak gewoon tourist genoemd, is het type toerist dat met camera in de hand in groep een gids volgt doorheen de stad en doorgaans exact dezelfde reis zal beleven als zijn medereizigers. De free independant traveller, of F.I.T., daarentegen, is bereisd, spreekt vreemde talen en is op zoek naar reiservaring off the beaten track, veel meer dan de typische sightseeing tours te willen volgen. In tegenstelling tot de eerste soort reiziger wordt hij traveller genoemd in plaats van tourist. De F.I.T. gaat niet op reis in grote groepen, maar als individu, met het gezin, met vrienden of als koppel. De Russische markt wordt door Toerisme Vlaanderen opgedeeld in vier groepen. De Russische high net worth individuals of V.I.P.’s, mensen met een beschikbaar kapitaal van meer dan 1.000.000 dollar, zijn goed voor zo’n 15% van de markt en voor hen is alleen de allerhoogste kwaliteit goed genoeg. Gespecialiseerde reisagentschappen verzorgen voor deze doelgroep luxueuze reizen op maat. Hun leeftijd varieert tussen de 37 en 50 jaar, wat jonger is dan de internationale norm. Deze groep ultrarijken is in Rusland aan een opmerkelijke opmars bezig en de Federatie wordt samen met India genoemd als de staat met het snelst groeiende aantal high net worth individuals (WTO&ETC 2009: 21). De meest voorkomende groep Russische toeristen, die 50% uitmaakt van de markt, bestaat uit gegoede families. Met een gemiddeld inkomen tussen de €1200 en €2500 per maand zijn ze heel wat prijsbewuster dan de V.I.P.’s. De periode waarin deze groep op reis gaat, hangt af van de schoolvakanties van de kinderen. Tenslotte is er ook de groep experience seekers. Zij hebben 35% van de markt in handen en zijn tussen de 25 en 50 jaar oud. Deze groep is welopgeleid, heeft een maandloon tussen de €1500 en €5000 en boekt zelfstandig zijn reizen via internet. Precies deze groep is het, die men het vaakst in Brugge zal ontmoeten. Ten slotte is er ook nog de MICE-market. De afkorting staat voor Meetings, Incentives, Conferences and Exhibitions, en het gaat bijgevolg over reisgezelschappen van zakenlui, die op kosten van de firma naar het buitenland gaan (Toerisme Vlaanderen 2012a). Het profiel van de gemiddelde Russische toerist is in heel wat opzichten anders dan dat van andere nationaliteiten. Ten eerste is de Russische toerist meestal jonger dan zijn buitenlandse tegenhangers. De gemiddelde Russische toerist houdt tevens, meer dan andere toeristen, van kwaliteit en is erg gericht op merken. Men verwacht een uitmuntende service 24u/24, logeert bij voorkeur in luxehotels en wil dineren in sterrenrestaurants. Dit alles zorgt ervoor dat het prijskaartje van een reis vaak extravagant hoog oploopt. Verder is de Rus vaak ook hedonistischer en minder milieubewust dan andere Europeanen, wat zich bijvoorbeeld uit in de Russische voorkeur voor lome strandvakanties of chique, luxueuze citytrips.

9

2.1.5 Aantrekkingskracht van de Russische toerist De Russische toeristische markt is een heel aantrekkelijke markt om te bewerken. Ten eerste is ze heel bereikbaar: het doelpubliek bevindt zich veelal in grote steden en is bijgevolg gemakkelijk te bereiken via promotiecampagnes. Rusland is ook online heel eenvoudig te bespelen. Zo’n 18% van het internetverkeer binnen Rusland heeft immers te maken met reizen, waarvan 70% met buitenlandse reizen (Toerisme Vlaanderen 2012a). Een tweede voordeel van het bespelen van de Russische markt is het feit dat Russen very big spenders zijn: met zo’n gemiddelde 677 USD per trip, werden ze in 2011 de nummer één van de niet-E.U. reizigers wat reisuitgaven betreft. In Europa specifiek geeft de Rus overigens bovengemiddeld veel geld uit. 41% van de reisuitgaven gaat naar mode, vooral designerhorloges of sieraden (Ars & Visser 2010: 62). Dit fenomeen wordt verklaard door het feit dat er tijdens de Sovjetperiode amper mogelijkheden waren voor het aanschaffen van designerspullen of het ontwikkelen van een persoonlijke kledingstijl. Het huidige modegevoelige gedrag dient als het ware als compensatie voor de jarenlange onderdrukking. Nu men in het kapitalistische systeem bovendien rijkdom mag nastreven, is het etaleren hiervan door middel van mode een demonstratie van sociale status. Dit geldt overigens ook voor andere uitgaven: veel meer dan het beste restaurant te willen bezoeken, zijn de Russen geïnteresseerd in het duurste restaurant (Ars & Visser 2010: 64). Dit wordt bijvoorbeeld ook gereflecteerd in het feit dat Russische toeristen aan de wereldtop staan wat betreft uitgaven op de luchthaven (WTO 2009: 23). A considerable share of Russian buyers surveyed at various Asian and Middle East airports sais they also purchased products for their trip, i.e. at the departure airport […] Russian travellers appear to be the new breed of airport shopper to mimic the spending patterns witnessed among Japanese during the 1990s. […] A reflection of just how important spending by Russians at airports is, the share of non-aviation revenues for Domodedovo rose to 55% of total revenues in 2005 from only 25% in 1996.

Russisch toerisme is geconcentreerd binnen de periodes mei-juni (11%), juli-augustus (45%) en september (19%). Ook gedurende de eerste dagen van januari trekken heel wat reislustigen omwille van het orthodoxe Nieuwjaar naar het buitenland. Verder zorgen de festiviteiten rond één mei en de schoolvakanties in november en maart ook voor een piek in het aantal Russische toeristen (Toerisme Vlaanderen 2012a). Hiervan getuigt ook Johan Serpieters van Relais Bourgondisch Cruyce tijdens mijn interview op 6 januari 2013. Hij zegt dat er op dat moment vijf Russische koppels aanwezig waren in het hotel, en dat terwijl er in totaal slechts zestien kamers zijn (opname 6).

10

2.2

Брюгге, что это такое?

2.2.1 België in het Russische literaire landschap In dit hoofdstuk wordt de naambekendheid van Brugge in Rusland nagegaan. Deze zit de laatste jaren in de lift, maar was gedurende de communistische tijd bijna volledig onbestaand. Enkel bepaalde belangrijke Belgische literaire werken blijken toch enige populariteit te hebben genoten en worden nog steeds gelezen. België was in voorcommunistisch Rusland vooral bekend omwille van vertalingen van voornamelijk Franstalige literaire werken. Zo maakt De Costers roman La Légende et les Aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs (1867) tot op de dag van vandaag deel uit van het collectief geheugen van de literair geëngageerde Rus, die de Sovjettijd actief heeft meegemaakt - en dat terwijl de gemiddelde Belg vaak niet eens weet hoe de roman precies verloopt. Opvallend is ook dat De Costers Nederlandstalige Wikipediapagina (Wikipedia Contributers 2013a), met slechts 16 tekstregels, moet onderdoen voor de twee regels langere Russische versie (Wikipedia Contributers 2013b). Het verhaal, gebaseerd op een Duitse legende, beschrijft de avonturen van Tijl Uilenspiegel en zijn metgezel Lamme Goedzak tijdens hun bevrijdingsstrijd tegen de Spaanse machthebber en was in zijn tijd één van de belangrijkste uitingen van Vlaams nationalisme. De eerste Russische vertaling werd in 1916 gepubliceerd met als titel Legenda ob Ulenšpigele i Lamme Gudzake, ob ix doblestnyx, zabavnyx i dostoclavnyx dejanijax vo Flandriji i drugix krajax (Легенда об Уленшпигеле и Ламме Гудзаке, об их доблестных, забавных и достославных деяниях во Фландрии и других краях, Legende over Uilenspiegel en Lamme Goedzak, over hun moedige, grappige en illustere daden in Vlaanderen en op andere plaatsen). Op korte tijd werd de roman erg populair in de SovjetUnie. Van het verhaal bestaan verschillende Russischtalige adaptaties voor kinderen. In de jaren ’70 werd tevens een theaterstuk geschreven door Grigorij Izrailevič Gori. Verder werd het verhaal verfilmd in 1976. De film Legenda o Tile (Легенда о Тиле, Legende over Tijl) werd niet door de censuur tegengehouden en kon dus aan het grote publiek tonen hoe het leven in Middeleeuws Vlaanderen eruitzag. Tenslotte waren er ook de opera Til’ Ulenšpigel’ (Тиль Уленшпигель, Tijl Uilenspiegel), gecomponeerd door Nikolaj Nikolajevič Karetnikov in 1983 en opgevoerd in 1993, en de rock-opera Flamandskaja legenda (Фламандская легенда, Vlaamse legende) van de hand van Romual’d Samuilovič Grinblat. Het verhaal van Uilenspiegel en Lamme Goedzak vormde gedurende lange tijd de enige welbekende bron in Rusland, waarin Brugge een belangrijke rol speelde. De Russische poëet Eduard Bagritskij, geboren te Odessa in 1895, en volgens Barenboim (2010: 20) de laatste telg van de zilveren generatie van de Russische poëzie, wijdde in zijn Vlaamse cyclus een aantal werken aan de volksheld en gebruikte Tijl Uilenspiegel als zijn alter ego in zijn strijd tegen het Sovjet-regime (Barenboim 2010: 33): 11

The Bagritskii’s “Flemish” spirit and his love of freedom may become clearer to us, if we recall Till Ulenspiegel, his favorite literary character and the role model for the poet in his youth. As if imitating Ulenspiegel, who was covertly but at the same time publicly offending King Philip II of Spain, our poet spits out in the regime’s face the words nobody had ever dared to utter. Bagritskii writes that he saw an apparition, a ghost of the late Felix Dzerzhinsky, in whose mouth the poet places the dire truth about the completely degenerated Bolshevism […].

De impact van De Costers roman ging zelfs zo ver, dat sommige onderzoekers beweren dat zelfs de grote schrijver Mixail Bulgakov voor zijn karakter van de kat Begemoth in de roman Master i Margarita (Мастер и Маргарита, Meester en Margarita) zijn inspiratie uit de Vlaamse roman heeft gehaald (Barenboim 2010: 18). Ook andere schrijvers zoals bijvoorbeeld Emile Verhaeren (1855-1916) en de nobelprijswinnnaar Maurice Maeterlinck (1962-1949) genoten internationaal heel wat bekendheid en hun werk werd ook in de intelligentsiakringen van Rusland erg gewaardeerd. Ook de Russische vertaling van George Rodenbachs Bruges-la-morte (1892), Mërtvyj Brjugge (Мёртвый Брюгге) vond in 1909-1910 z’n weg naar het Russische Rijk, waardoor de stad Brugge voor het eerst echt specifiek op de Russische kaart werd gezet. Rodenbachs werk was heel erg populair in het Rusland van 100 jaar geleden. De eerste wereldoorlog vormde voor een groot aantal Europese schrijvers en kunstenaars een belangrijke inspiratiebron. Vooral het verzet van de Belgen in de Westhoek gaf aanleiding tot een reeks gedichten waarin zij als helden werden beschreven. Niet alleen in West-Europa vloeide er heel wat inkt over het front aan de IJzer, maar verrassend genoeg zijn er ook in Rusland ettelijke gedichten gewijd aan de Belgische strijd. Dit gebeurde bovendien niet door de minsten: een heel aantal Russische modernisten zoals onder meer Brjusov, Sologub en Jesenin schreven een literair werk over dit thema, dat ook in de decennia na de oorlog werd gerecycleerd in het werk van Nikolaj Tixonov (Metz 2006: 211). Dit soort literatuur was echter helemaal niet de hoofdstroming in het Rusland van de jaren ’10-‘20. Vóór de oorlog ontstonden er, onder invloed van de politieke onrust die in Rusland woedde, tal van moderne literaire stromingen zoals het acmeïsme en het futurisme. In 1914 maakten die plaats voor patriottisch en anti-Duits getinte literatuur om het moreel van de Russische burgers hoog te houden. Het Belgische thema diende dan slechts als ondersteuning hiervan, evenals literatuur over bijvoorbeeld Frankrijk en Engeland. Door het hoge niveau van symbolistische schrijvers als Maeterlinck en Verhaeren werd het beeld van de Belg echter veel meer gepoëtiseerd (Metz 2006: 212):

12

Dat België het onderwerp van gedichten werd, was een nieuwigheid voor de Russische poëzie. Tegelijk bestond er echter een vruchtbare bodem voor de literaire verbeelding met betrekking tot dit land: de grote Belgische symbolisten Maurice Maeterlinck en Emile Verhaeren waren voor de Russische intelligentsia van het begin van de twintigste eeuw uigegroeid tot auteurs van wereldformaat – Maeterlincks toneelstukken kenden zeer veel succes in de opvoeringen van het Moskous Kunsttheater (MChaT) en Verhaeren werd bewonderd om zijn revolutionair georiënteerde stadspoëzie. Het beeld van ‘de Belg’ viel in de Russische gemythologiseerde voorstelling in aanzienlijke mate samen met dat van de dappere, vrijheidslievende Vlaming uit een ver verleden.

Het feit dat het in die tijd nog helemaal niet zo duidelijk was wat Vlaanderen precies was, blijkt onder andere uit het gedicht Flamandcam (Фламандцам, Aan de Vlamingen) van Brjusov uit 1914. Hierin plaatst de dichter het symbolistische verleden van Vlaanderen met Verhaeren als hoogtepunt tegenover het pijnlijke heden – hij refereert foutief naar de verdediging van de Vlaamse stad Luik (Metz 2006: 213). In het kader van een internationaal project georganiseerd door The Daily Telegraph verscheen er in het jaar 1914 Kniga Korolja Al’berta (Книга Короля Альберта. Посвящается бельгийскаму Королю и его народу представителям народов и государств всего мира, Boek van Koning Albert: Opgedragen aan de Belgische Koning en diens volk door vertegenwoordigers van volkeren en staten over de hele wereld). Hierin werden onder meer gedichten van de hand van Sologub, Blok, Gippius en Severjanin opgenomen, met betrekking tot de heldenmoed van België en de hoopvolle toekomst (Metz 2006: 214). Verder publiceerde het tijdschrift Den’ (День, De Dag) een aantal gedichten over België in een speciaal themanummer. Wat opvalt bij het lezen van gedichten als Tri kresta (Три креста, Drie kruisen) van Gippius en Bel’gija (Бельгия, België) van Jesenin is de allegorische toespeling die een heel aantal schrijvers maakt op België als Bijbelse martelaar (Metz 2006: 215-218). België was dus zeker geen onbekend land voor de Russische intelligentsia na de eeuwwisseling. Dit was echter van korte duur. Na de stichting van communistisch Rusland verdween al gauw de kennis over het Westerse buitenland. Tegenwoordig weet de gemiddelde Rus helemaal niets meer over het Belgische verzet tijdens de Eerste Wereldoorlog, noch over de literaire werken geschreven omtrent de strijd bij de Westhoek.

2.2.2 België in Russische encyclopedieën Voor dit hoofdstuk ben ik op zoek gegaan naar de manier waarop Brugge wordt omschreven in vier encyclopedieën, uitgegeven tussen de jaren 1890 en 2004. De eerste encyclopedie, Ėnciklopedičeskij slovar’ (Энциклопедический словарь, Encyclopedisch woordenboek) van Brokgauz en Efron dateert uit 1890. Er wordt een paginalange beschrijving gegeven van de middeleeuwse stad (Anoniem 1890: 778). Dit is 13

best wel verrassend, aangezien er over België in die tijd weinig bekend was. Enkel de Franstalige literatuur die in Rusland circuleerde, zorgde voor geringe naambekendheid, zoals hierboven al gesteld. Bovendien werden er in die tijd vooral reizen ondernomen naar Parijs, Karlsbad, Berlijn, Baden-Baden en bepaalde steden in Zwitserland en stond België sowieso helemaal niet bekend als toeristische bestemming. Eerst worden de geografische locatie en bereikbaarheid van de stad beschreven, voor er wordt overgegaan naar een uitgebreide beschrijving van de bezienswaardigheden (de bruggen, de markt en verschillende kerken). Dan volgt een uitleg bij de economische situatie en wordt ook de geschiedenis van de stad gedetailleerd behandeld. Hoewel de stad niet als toeristische trekpleister bekendstond, is er dus toch erg veel aandacht besteed aan zaken die voor de toerist belangrijk zijn: de beschrijving van het erfgoed en de belangrijkste gebouwen nemen zowat de helft van het artikel in. In 1958 werd de Malaja sovetskaja ėnciklopedija (Малая советская энциклопедия, Kleine encyclopedie van de Sovjet-Unie) gepubliceerd, met een erg kort artikel over Brugge. In een twaalftal regels wordt de essentie van de stad gevat. Brugge wordt beschreven als transportknooppunt en de verschillende ambachten en industriesectoren staan vermeld. Tenslotte staat er over de stad geschreven dat het bekendstaat als openluchtmuseum: “Сохранил ср.-век. облик; известен как город-музей”3 (Anoniem 1957: 1247) en staan er een drietal bezienswaardigheden vermeld. Vanwege het feit dat dit artikel slechts enkele regels lang is – het is uiteindelijk ook slechts een kleine Sovjet-encyclopedie – is het moeilijk conclusies te trekken over hoe Brugge als stad bekendstond. Er wordt echter niets negatiefs vermeld, dus de stad lijkt het bezoeken waard op basis van de inhoud van dit artikel. In het vierde deel van de Bol’šaja sovetskaja ėnciklopedija (Большая советская энциклопедия, Grote encyclopedie van de Sovjet-Unie) uit 1971 wordt in een middellang artikel een beschrijving gegeven van Brugge als economisch knooppunt, met zijn verschillende industrieën en ambachten. Daarna wordt de stad expliciet город туризма of een stad van het toerisme genoemd (Anoniem 1971: 69). Een uiteenzetting over de geschiedenis van de stad volgt en daarna wordt uitvoerig ingegaan op de middeleeuwse architectuur van Brugge en de verschillende kunstwerken die er te bezichtigen zijn. Brugge wordt dus wel degelijk gezien als een toeristische bestemming, dit wordt immers letterlijk geschreven en bovendien beschrijft de hoofdnoot van het artikel de toeristische bezienswaardigheden.

3

Vertaling: Behield het middeleeuwse uitzicht; bekend als openluchtmuseum.

14

De recentste encyclopedie dateert uit 2004. Brugge wordt in de Kratkaja Rossijskaja ėnciklopedija (Краткая pоссийская энциклопедия, Korte Russische encyclopedie; Anoniem 2004: 367) beschreven in een vrij kort artikel dat de nadruk legt op Brugge als transportknooppunt en stad van economische activiteit. Toeristische bezienswaardigheden worden slechts heel kort vermeld op het einde van de uiteenzetting. Dit is echter vooral zo wegens het feit dat het slechts een beknopt artikel is. Het is duidelijk dat deze artikels in lengte variëren, afhankelijk van de grootte van de encyclopedie, en dus moeilijk te vergelijken zijn. Toch kunnen enkele conclusies worden getrokken op basis van de inhoud. Het oudste artikel is gepubliceerd in een tijd waarin reizen werd toegestaan en zelfs sociale promotie teweegbracht bij de Russische bourgeoisie. Hoewel Brugge helemaal geen voor de hand liggende bestemming was, getuigt het artikel toch dat er vrij veel toeristische informatie bekend was over de stad. Ook de encyclopedieën uit de Sovjettijd getuigen van enige kennis over de stad als toeristische bestemming, en dit in tijden waarin reizen naar het westen voor de meeste burgers volledig uit den boze was. In de encyclopedie uit 1971 wordt zelfs expliciet vermeld dat Brugge een toeristische stad is. Tenslotte lijkt de nieuwste encyclopedie uit 2004, geschreven in de Russische Federatie, het minst toeristisch relevante informatie te verstrekken. De nadruk ligt hier veel meer op het economische belang van de stad, dan op haar belang als toeristische trekpleister. Dit komt onder meer doordat dat Russen na de val van de Sovjet-Unie niet geïnteresseerd waren in Brugge als bestemming voor hun vakanties. Veel meer dan dat, werd gekozen voor allinclusive-formules aan de Turkse of Egyptische kust. Dit gebeurde enerzijds vanuit een zekere gemakzucht: alles werd op voorhand geregeld en er kwamen geen extra kosten bij. Anderzijds was het westen ook door de visumproblematiek minder aantrekkelijk voor de Russische toerist.

15

3. Залечь на дно в Брюгге4 3.1

Shoot First, Sightsee Later.

Één van de grootste toerismekatalisatoren voor Brugge was en is ongetwijfeld de filmproductie In Bruges. In dit hoofdstuk tracht ik de impact hiervan in beeld te brengen. De succesvolle film In Bruges, uitgebracht in 2008, speelt zich (nomen est omen) af in de stad Brugge. Regisseur Martin MacDonagh beschrijft het verhaal van twee huurmoordenaars die onderduiken in shithole Brugge. De misdaadkomedie volgt de twee tijdens hun avonturen in de stad en hoewel de cover van de dvd de slagzin “Shoot First, Sightsee Later” vermeldt, krijgt de kijker toch een mooi beeld van de pittoreske stad Brugge voorgeschoteld (IMDB 2013; McDonagh 2008). Voor velen roept de stad Brugge nu plots heel wat nieuwe associaties op. Waar men vroeger amper kon zeggen in welk land (of zelfs welk werelddeel) Brugge lag, kan men nu dankzij de film een perfect beeld schetsen van de markt, het Minnewater, het Pandreitje, … De toeristische sector sprong meteen op de kar. Met een speciaal In Bruges-kaartje van Toerisme Brugge kan elke toerist de filmlocaties met eigen ogen zien, bepaalde gidsen bieden een In Bruges-wandeling aan en Relais & Châteaux Hotel Heritage heeft bijvoorbeeld de dvd aan de balie liggen voor de geïnteresseerde hotelgasten (opname 5). De impact die een dergelijke productie op de toeristische sector heeft, is niet te negeren. Bovendien, zo vertelde Pedro Waeghe van Toerisme Vlaanderen me, sloeg de film sterk aan bij de Russische samenleving. De rating van zo’n 7,87 sterren op de website kinopoisk.ru en een hele resem goeie beoordelingen zijn daar getuige van (Kinopoisk.ru 2013). Heel wat Russische tijdschriftartikels over Brugge gaan dan ook toespelingen maken op het succes dat de Russische versie van de film, Zaleč’ na dno v Brjugge (Залечь на дно в Брюгге), heeft, met titels als Uvleč'sja Brjugge (Увлечься Брюгге, Genieten van Brugge; Savenkova 2012) of zelfs eenvoudigweg Zaleč’ na dno v Brjugge (Sytnikova 2012). Aangezien het Russische toerisme in Brugge pas recent is opgekomen en de film pas in 2008 uitkwam, zijn de gevolgen ervan op de toeristische sector echter nog niet duidelijk merkbaar in de statistieken. Zeker is wel dat deze gevolgen er zijn en dat ze een langdurig effect zullen hebben op de sector in Brugge. Als een Rus de film in 2008 zag tijdens zijn studentenjaren, gefascineerd raakte, maar op dat moment geen geld had om naar Brugge af te reizen, dan zal hij dat in de toekomst misschien wel nog doen.

4

Vertaling: Een dag in Brugge logeren. Russische versie van de titel van de misdaadkomedie In Bruges van McDonagh uit 2008.

16

3.2

Brugge als schuldig landschap

Professor Stijn Reijnders van de Erasmus Universiteit in Rotterdam zocht in 2009 naar de reden van de toeristische aantrekkingskracht van detectiveseries als Baantjer, Wallander en Inspector Morse. Daarvoor werd ongeveer 27 uur beeldmateriaal bekeken, vergeleken en onderworpen aan twee hoofdvragen: hoe wordt het landschap weergegeven en welke narratieve functie vervult deze locatie in het verhaal? Hoe zijn deze weergaven gerelateerd aan een meer algemene populaire en toeristische cultuur? (Reijnders 2009: 169-170). Reijnders concludeerde dat er bij detectiveseries drie belangrijke aspecten te onderscheiden zijn die ervoor zorgen een stad als Amsterdam, Ystad of Oxford extra toeristen gaat aantrekken. Ten eerste wordt er een beeld geschetst van de couleur locale: de regionale identiteit van de locatie wordt in beeld gebracht en daardoor krijgt het landschap een narratieve betekenis. Bij de openingsscène van de drie detectiveseries wordt steevast een shot genomen van een typisch uitzicht op de stad waarin het verhaal zich afspeelt (Reijnders 2009: 170-173). Verder zou de toerist zich verwant voelen met de detective uit de series, aangezien zowel hijzelf als de speurder constant in beweging zijn. In zowel Baantjer, Wallander als Inspector Morse komen heel wat scènes voor waarin de detective te voet of met de wagen onderweg is. Een reiziger op citytrip gaat ook heel wat afstand afleggen om alle bezienswaardigheden te zien. Zo zijn reiziger en speurder als het ware verwant, en treedt de toerist letterlijk in de voetsporen van z’n fictieve helden (Reijnders 2009: 173-174). Ten slotte wordt de kijker gefascineerd door de manier waarop een ogenschijnlijk alledaags landschap toch het plaats delict is binnen de serie. De locatie wordt op die manier een schuldig landschap omwille van het feit dat de serie er plaatsvindt (Reijnders 2009: 174-176). Bovendien vormt de locatie “an intriguing shadowland – an area of tension between fantasy and reality, between spirit and body” (Reijnders 2009: 177). Hoewel In Bruges geen detectiveserie is maar een misdaadkomedie, kunnen Reijnders’ criteria toch in zekere mate worden toegepast op Brugge als toeristische trekpleister voor filmfans. Het eerste aspect, de weergave van de couleur locale, komt zeer uitgesproken aan bod in In Bruges. De film opent met details van de typische Brugse architectuur, waarna steeds bredere beelden worden getoond. Dit soort ansichtkaartachtige filmshots zijn gelijkend aan de openingsscènes van de hierboven besproken series. Ook later in de film blijven dit soort beelden terugkomen. Het tweede criterium, het aspect van het onderweg zijn, die de fictieve personages met de toerist verbindt, is in In Bruges in uiterst hoge mate aanwezig. Niet alleen worden heel wat scènes getoond waarin de twee hoofdpersonages Raymond (Ray) en Ken, gespeeld door respectievelijk Colin Farrell en Ralph Fiennes, door de stad aan het wandelen zijn, net zoals toeristen dit zouden doen, maar daarenboven zijn ze effectief ook zelf toeristen. Dit is een heel interessante invalshoek en geeft de kijker, veel meer nog dan in de detectiveseries, het gevoel dat hij werkelijk in de voetstappen kan treden van zijn filmhelden. 17

De hoofdpersonages gaan precies datgene doen, wat de gemiddelde toerist in Brugge doet: ze maken een boottochtje op de reien, beklimmen het Belfort, drinken Belgisch bier, bekijken onder meer het kunstwerk Het laatste oordeel van Hieronymus Bosch en er passeert geregeld een paardenkoets voor de camera. Ken heeft bovendien heel vaak een reisgidsje op zak en vertelt bij elke bezienswaardigheid de typische informatie die zo’n gids aanbiedt. Wanneer het laatste criterium, dat van het schuldig landschap, onder de loep wordt genomen, merken we dat ook dit, mits enige aanpassing, kan worden toegepast op In Bruges. Bij detectiveseries gaat de held op zoek naar de dader van een misdaad die in het begin de aflevering wordt ontdekt. Op die manier is het landschap waarin het verhaal zich afspeelt meteen een schuldig landschap. Dit geldt niet voor deze film, aangezien het niet om een detectiveverhaal gaat en er dus geen misdaad wordt onderzocht. Het landschap blijft relatief onschuldig tot op het einde, wanneer er schoten vallen en twee van de hoofdpersonages (of zelfs alle drie?5) gewelddadig om het leven komen. Op enkele minuten tijd wordt Brugge, meerbepaald de meest toeristische plaatsen van de stad het decor van misdaad. Wanneer toeristen nu het Belfort, het Marktplein of het binnenplein Gruuthuse bezoeken, komen ze als het ware terecht op het plaats delict. Vroeger in de film komen ook al enkele feiten voor, die een schuldig landschap zouden hebben kunnen veroorzaken: er wordt drugs gedeald en gebruikt, er komt prostitutie voor, er zijn wapens, … Deze zaken vinden echter binnenshuis plaats. De locatie waar dit alles gebeurt is dus vrij anoniem en staat als het ware los van het Brugge dat de toeristen kunnen bezoeken. Brugge vormt dus geen schuldig landschap tot op het einde van de film. In de film is Brugge overduidelijk meer dan slechts een decor. Heel vaak komen beelden van de stad aan bod die noodzakelijk zijn voor het overbrengen van de gebeurtenissen. Naar het midden van de film toe begint het verhaal zelf zich echter steeds meer te ontwikkelen en wordt het belang van de stad naar achteren geschoven. Belangrijke scènes spelen zich nu ook vaker binnenshuis af en de personages gaan zich minder als toeristen gedragen. In de eindscènes groeit het narratieve belang van de stad evenwel opnieuw. De film schept een heel dubbel beeld van de stad. Enerzijds is er Ken, die heel positief is en Brugge meermaals een fairytale city noemt. Anderzijds is er Ray, die Brugge schijnbaar zelfs geen kans gunt en steeds zwartgallig reageert. Gedurende de film komt de kijker echter te weten dat dit cynisme te wijten is aan Rays schuldgevoel waardoor hij vermoedelijk gelijk welke locatie tot shithole zou hebben uitgeroepen.

5

Op het einde van de film is het onduidelijk of Raymond de schoten al dan niet overleeft, die Harry hem heeft toegebracht.

18

Al deze aspecten samen hebben ervoor gezorgd dat Brugge omwille van de film In Bruges een nog populairdere bestemming is geworden voor toeristen. Dit verklaart ook het succes van de verschillende In Bruges-wandelingen: men kan effectief in de voetsporen treden van Raymond en Ken. Uit mijn interviews met Johan Serpieters van Hotel Relais Bourgondisch Cruyce (opname 6), Marijke Termote van Hotel Die Swaene (opname 3) en Peter Van De Maele van Cafedraal (opname 10), drie plekken waar scènes van de film werden gedraaid, blijkt ook dat toeristen echt geïntrigeerd zijn door de filmlocaties. De Russischtalige gids Irina Dynova (zie bijlage III) vertelt het volgende over de impact van In Bruges op Russische toeristen: “Редко кто из туристов , посещающих Брюгге , не смотрел фильм.6”

3.3

Bollywood in Brugge

Op 23 mei werd bekendgemaakt dat ook Bollywood een grootschalige filmproductie plant in Brugge. Een artikel in Knack (Anoniem 2013) wordt beschreven hoe de Indiase topregisseur Rajkumar Hirani door de productie In Bruges geïnspireerd raakte. Op 9 juni gaan de opnames van de Bollywoodfilm, gebaseerd op het verhaal van Romeo en Julia, van start. Door deze productie zal een nieuw publiek van miljoenen mensen kennis maken met de stad. Vermoedelijk zal dit in de komende jaren een grote toename aan Indiase toeristen veroorzaken.

6

Vertaling: Het gebeurt zelden dat een toerist, die Brugge bezoekt, de film niet heeft gezien.

19

4. De ontwikkeling van het Russische toerisme in Brugge 4.1

De feiten: Statistische gegevens

Zoals beschreven in de historische inleiding bij deze masterproef, is de Russische toerist aan een enorme opmars bezig wereldwijd. Dit wordt ook gereflecteerd in de cijfers van Toerisme Vlaanderen over het aantal Russen in Brugge. Hierover heb ik het in hoofdstuk 4.1.3. Eerst en vooral wordt echter ingegaan op de algemene situatie in de Vlaamse toerismesector.

4.1.1 Toerisme in Vlaanderen: algemeen Al jarenlang houdt de dienst Toerisme Vlaanderen cijfers bij over de toeristische ontwikkeling van verschillende steden, regio’s, provincies (…) in Vlaanderen. De cijfers in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op het jaarrapport van Toerisme Vlaanderen over het jaar 2011.7(Toerisme Vlaanderen 2011a). Uit dit rapport blijkt dat de populairste kunststad met 56% van alle overnachtingen8in Vlaanderen in 2011 Brussel is, gevolgd door Antwerpen (16%) en Brugge (15%). Andere bestemmingen zijn Gent (8%), Leuven (3%) en Mechelen (2%) .Wallonië is een stuk minder toeristisch. Slechts 20% van de overnachtingen in België werden opgetekend in Wallonië, waar het Vlaamse Gewest 58% haalt. Bij zo’n 59% van de overnachtingen in het Vlaamse Gewest gaat het om Belgen. De rest, 41% van de overnachtingen, zijn overnachtingen van buitenlanders. Van deze buitenlandse reizigers haalt Nederland het hoogste percentage overnachtigen: 26,4% van het buitenlandse totaal. Duitsland volgt met 14,2%. Frankrijk (13,4%), het Verenigd Koninkrijk (11,1%) en Spanje (4,8%) vervolledigen de top vijf. De grootste stijgers, die elk met meer dan 20% vooruitgingen tussen 2010 en 2011, zijn Roemenië, China, Rusland en Brazilië. Van deze markten is de Russische op dit moment het interessantst. Niet alleen steeg het aantal Russische toeristen met 29,8%, waarbij enkel Brazilië met 36,4% beter doet, maar ook heeft Rusland in vergelijking met de andere stijgers in absolute aantallen het meeste toeristen in België. In 2011 waren zo’n 165.516 overnachtingen geregistreerd, wat 1,1% uitmaakt van het totaal aan buitenlandse overnachtingen.

7

De cijfers van 2012 zijn bij het indienen van deze thesis slechts voorlopige cijfers. Toerisme Vlaanderen gebruikt voor haar statistieken de indicatoren aankomsten en overnachtingen. In deze masterproef heb ik ervoor gekozen om enkel de overnachtingen te vermelden, om zo een warboel aan cijfers te vermijden. De algemene trend is bij beide indicatoren immers gelijk. 8

20

4.1.2 Russische toeristen in Vlaanderen Wanneer men het statistisch materiaal in verband met Russische toeristen in België bekijkt, valt meteen het grote verschil tussen Vlaanderen en Wallonië op. Dominique André van Wallonie-Bruxelles Tourisme deelde me mee dat er in de periode van januari tot september 2012 slechts 11.382 overnachtingen waren in Wallonië9, terwijl Vlaanderen10 een zestal keer beter scoorde. Bovendien is het aantal Russen in Wallonië in 2011 met 7,2% achteruitgegaan, terwijl het aantal Russische toeristen in Vlaanderen blijft toenemen. Dit grote verschil werd in de hand gewerkt door het verschil in beleid tussen beide gewesten. In tegenstelling tot Wallonie-Bruxelles Tourisme, voert Toerisme Vlaanderen sinds enkele jaren een actieve promotiepolitiek ten opzichte van de Russische markt. Zo was Vlaanderen tot vorig jaar steevast vertegenwoordigd op de grootste toerismebeurs van Rusland en organiseerde men dit jaar de eerste Russisch roadshow met als bestemmingen Sint-Petersburg en Moskou, zoals te lezen is in hoofdstuk 4.2. De volgende cijfers zijn gebaseerd op het jaarrapport van Toerisme Vlaanderen over de Russische toerist in 2011 (Toerisme Vlaanderen 2011b). De gemiddelde Russische toerist blijft 2 nachten slapen in Vlaanderen, terwijl andere toeristen met 2,2 overnachtingen iets langer blijven. De kunststeden (Brussel, Antwerpen, Brugge, Gent, Leuven en Mechelen) zijn het populairst. 88% van de Russische toeristen kiest voor een kunststad als bestemming. Slechts 1% reist naar de Vlaamse kust en 10% naar het Vlaamse platteland. Van de kunststeden is Brussel met 57% van de overnachtingen het meest geliefd. Antwerpen volgt met 20% en daarna komt Brugge (16%). Hekkensluiters zijn Gent (4%), Leuven (2%) en Mechelen (1%). Zo goed als alle Rusissche toeristen logeren in een hotel en meer dan de helft van alle Russen die naar Vlaanderen reizen, is hier met vakantie. De periodes waarin Russen het liefst naar Vlaanderen reizen, lopen gelijk met hun vakanties: begin januari is er een kleine piek, mei is de populairste periode en ook in de zomermaanden juli, augustus en september trekt een aanzienlijk aantal Russen richting Vlaanderen. Dat het aantal Russen enorm in de lift zit, wordt ook bewezen door de statistieken. In het bovenvermelde jaarrapport is te lezen dat er in 2002 slechts 71.000 Russische overnachtingen waren geteld, waar dit in 2011 is gestegen tot zo’n 163.000. Dit betekent dat er gedurende een tijdspanne van amper negen jaar een stijging was met maar liefst 130,7%. Tussen 2007 en 2011 bedraagt deze stijging 53,1%, wat bewijst dat het groepotentieel er nog steeds is en dat de toekomstperspectieven wat betreft Russische toeristen in Vlaanderen positief zijn. Toerisme Vlaanderen schatte in 2011 dat het aantal Russische toeristen in Vlaanderen zal toenemen met 24,4% tussen 2011 en 2016.

9

Bij dit aantal zijn ook de Russische gasten in het Duitstalige gebied meegerekend. Hier gaat het om het Vlaamse Gewest (zonder inbegrip van Brussel).

10

21

4.1.3 Russische toeristen in Brugge De stijging is het duidelijkst merkbaar in Brugge. Waar het aantal Russische toeristen in heel Vlaanderen tussen 2007 en 2011 met 53,1% steeg, zoals hierboven te lezen is, ligt dit cijfer voor Brugge stukken hoger. Over een tijdspanne van vier jaar groeide het aantal Russische toeristen in de stad met niet minder dan 448,2%, waardoor er in 2011 zo’n 22.526 toeristen in de stad verbleven, tegenover minder dan 5.000 in 2007. De tweede grootste stijger, Brussel, moet het met een toename van slechts 70% stellen. Brugge blijkt tevens de ultieme Vlaamse vakantiestad te zijn: 92% van de Russen die naar Brugge reizen, komt hier om te onstpannen. Voor een stad als bijvoorbeeld Antwerpen, ligt dit cijfer slechts op 54% en Mechelen heeft slechts 17% Russische vakantiegangers.

4.2

Toerisme Vlaanderen en de Russische toerist

Pedro Waeghe, oprichter en hoofd van de afdeling Ruslandpromotie van Toerisme Vlaanderen, stond me op 28 november en 11 april te woord over de bewerking van de Russische markt door de dienst. Het volgende hoofdstuk is vooral gebaseerd op het tweede gesprek, dat terug te vinden is als eerste opname op de cd in de achterkaft van deze masterproef. In maart 2007 nam Toerisme Vlaanderen voor het eerst deel aan de internationale toerismebeurs MITT in Moskou. Hiermee werd de Russische markt voor het eerst verkend door de dienst. Vanaf 2009 is de focus op Rusland met de aanwerving van Pedro Waeghe erg beginnen intensifiëren. Elk jaar vanaf 2007 tot en met 2012 was Vlaanderen vertegenwoordigd op de MITT-beurs, waardoor de regio steeds meer bekendheid verwierf. Dit jaar werd echter voor een alternatief geopteerd. Een beursstand van €60.000 bleek namelijk te weinig resultaat op te leveren en de kosten waren te hoog. Bij een roadshow kan het publiek veel gerichter worden gekozen en gaat de regio Vlaanderen niet verloren tussen een massa andere toeristische bestemmingen. Daardoor is er op deze manier veel meer return on investment. Ook was de kostprijs niet alleen voor Toerisme Vlaanderen, maar ook voor de deelnemers stukken lager, wat de drempel voor deelname een stuk minder hoog maakte. Pedro Waeghe heeft ervoor gezorgd dat ik één dag van de roadshow mee mocht beleven. Door zowel de hieronder beschreven workshop als het avondevenement in Moskou bij te wonen, kon ik van dichtbij zien hoe zo’n promotiecampagne in zijn werk gaat, wat ongetwijfeld een meerwaarde betekent voor dit onderzoek. De allereerste roadshow van Toerisme Vlaanderen in Rusland vond dit jaar plaats van maandag 11 tot en met vrijdag 15 februari en dit zowel in Sint-Petersburg als in Moskou. Er waren maar liefst driemaal zoveel Vlaamse deelnemers als op de laatste MITT-beurs. Op dinsdag vond een eerste workshop plaats in Sint-Petersburg, waar touroperators kennis konden maken met het product van de Vlaamse deelnemers. 22

De volgende dag stond de workshop in Moskou op het programma en was er een feestelijk avondevenement, waarop onder meer minister van cultuur Geert Bourgeois aanwezig was. Voor de workshop werden alle gasten uitgenodigd in Hotel National, vlakbij het Kremlin. Met uitzicht op de Basiliuskathedraal kregen we eerst een algemene inleiding over Vlaanderen als toeristische bestemming voor Russen. Daarna werden we begeleid naar een mini-reisbeurs, waar touroperators de kans kregen Vlaamse toeristische organisaties en privébedrijven aan te spreken en de basis te leggen voor verdere samenwerking. Op het avondevenement konden de businesspartners napraten bij een glaasje champagne of Belgisch bier. Dit alles trok ook de aandacht van de Vlaamse en Russische pers, die tevens op het evenement was uitgenodigd. Concrete resultaten van de roadshow van midden februari waren er al, wanneer ik op 11 april met Pedro Waeghe sprak. De press coverage was vrij groot, waardoor Vlaanderen als toeristische bestemming extra naambekendheid heeft verworven. Verder zijn er ook al enkele concrete ondernemingen bekend die contracten hebben afgesloten met Russische touroperators. Ten slotte is er door gesprekken tijdens de roadshow ook bereidheid gebleken bij het consulaat om een nieuw visumseminarie te organiseren voor de sector. De problematiek rond de visapolitiek schrikt vaak touroperators af, dus een informatieve workshop zal de contacten tussen de Russische travel trade en de Vlaamse toeristische sector zeker verbeteren. Om zich permanent ter plaatse te kunnen vestigen om een regio als toeristische bestemming te promoten, heeft een toeristische dienst verschillende mogelijkheden. Ten eerste kan men investeren in een eigen kantoor, maar dat was voor een markt als Rusland nog niet echt aan de orde voor Toerisme Vlaanderen. Verder kan er ook beroep worden gedaan op NTO’s of National Tourism Offices, zoals in Japan momenteel het geval is. Daar werkt Toerisme Vlaanderen samen met het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen om beide bestemmingen vanuit één kantoor samen aan te bieden. Dit wordt echter vooral gedaan bij long haul markets, markten die zich ver van de bestemming bevinden en waarbij twee bestemmingen (zoals Vlaanderen en Nederland) ook effectief samen zullen bezocht worden. Bij short haul markets, zoals ook Rusland er één is, is de concurrentie tussen Vlaanderen en Nederland veel groter, waardoor een samenwerking ongunstig zou zijn. Een derde optie is het samenwerken met een P.R.- en marketingbureau dat zich specialiseert op de lokale markt. Hiervoor opteerde Toerisme Vlaanderen uiteindelijk. Eind februari 2012 rondde de dienst de samenwerkingsonderhandelingen met het P.R.- en marketingbureau TMI Consultancy af en in Moskou werd een kantoor geopend, dat Vlaanderen voortaan vertegenwoordigt binnen Rusland zelf. De voorbereidingen hiertoe begonnen al in april 2011, met het uitschrijven van een officiële overheidsopdracht, een publicatie in het Belgisch staatsblad en heel wat ander papierwerk.

23

De werking van zo’n bureau is driedelig. De eerste pijler focust op trade. Men gaat enerzijds touroperators aanspreken: er worden verschillende presentaties gegeven over de bestemming om de productkennis te vergroten bij de Russische toeristische sector. Anderzijds worden ook acties op touw gezet, waarbij de consument zelf wordt benaderd, wat in de bedrijfswereld B2C of business-to-consumer wordt genoemd. Zo staat Vlaanderen bijvoorbeeld aangeprezen in de brochure van het toeristisch agentschap Megapolus en krijgt elke klant bij een reservatie voor een reis naar Brugge gratis een Bruges City Card, gesponsord door Toerisme Vlaanderen. Het tweede luik is perswerking & P.R.. Men gaat gericht mediaberichten uitsturen naar kranten en tijdschriften, persreizen uitwerken voor journalisten en cameraploegen, die een reportage schrijven of filmen over Vlaanderen. Ook hier wordt er soms rechtstreeks op de consument afgestapt. Zo werkt Toerisme Vlaanderen momenteel aan een Flanders Day op het bekende fietsevenement in het Sokol’nikipark net buiten Moskou. Er zullen bloggers worden uitgenodigd, die bij het winnen van een fietswedstrijd een gratis bloggertrip kunnen winnen in Vlaanderen. Voor dit evenement zal er ook worden samengewerkt met Russische bierimporteurs. Dergelijke partners, die dus noch tot de pers, noch tot de trade behoren, zijn voor de dienst ook heel belangrijk. Het derde en laatste luik bestaat uit de visumproblematiek. Toerisme Vlaanderen en het kantoor in Moskou brengen elkaar en het consulaat op de hoogte van eventuele wijzigingen in het visumbeleid. Men springt ook in, wanneer touroperators groepsvisa willen aanvragen en legt uit welke procedures er dan moeten gevolgd worden. Veder verwittigt het kantoor de visumbalie wanneer er nieuwe touroperators op de Vlaamse markt werken, zodat men op voorhand weet dat het om betrouwbare zakenlui gaat. Door achterdochtigheid vanwege de visumdienst tegenover eventuele sjoemelaars, verliest men immers vaak kostbare tijd. De werkwijze van Toerisme Vlaanderen loopt grotendeels gelijk met wat we in Europa kunnen waarnemen. Elke toeristische dienst kiest uiteraard zelf de markten waarop er gewerkt wordt. Wallonië bijvoorbeeld, heeft gekozen om voorlopig niet aan promotie te doen in Rusland. Een land als Frankrijk daarentegen kan uiteraard meer geld spenderen aan campagnes en zal in Rusland bijvoorbeeld zowel een roadshow organiseren als aanwezig zijn op de MITT-beurs. Nederland kwam trager op gang dan Vlaanderen wat betreft het bespelen van de Russische markt, maar werkt nu heel intensief en actief op Rusland. Dit is mede zo dankzij de cultureel-historische banden van Nederland met de federatie. Niet alleen voor Vlaanderen is de komst van de Russische toerist een groot voordeel, maar ook omgekeerd kan Vlaanderen de Rus bieden wat hij wil. Sinds de invoering van rechtstreekse vluchten vanuit Moskou is een enorm goede verbinding tussen Rusland en België. Vlaanderen heeft heel wat verschillende kunststeden, die via het spoornetwerk vanuit Brussel heel gemakkelijk te bereiken zijn en elk losstaand (citytrip) of samen (cityhopping) kunnen worden bezocht. Een tweede troef is het feit dat Vlaanderen het hele jaar lang een interessante bestemming is. Vlaanderen is een cultuurbestemming en het toerisme hangt dus 24

niet af van bijvoorbeeld de warmte van het zeewater (wat bijvoorbeeld bij de Spaanse costa’s wel het geval is) of de aanwezigheid van sneeuw (belangrijk bij de wintersportbestemmingen). Toeristen die voor Vlaanderen kiezen, hoeven zich dus niet te bekommeren om één of ander toeristisch seizoen en kunnen gewoon op reis gaan wanneer het hen goed uitkomt. In de winter zijn er de verschillende kerstmarkten, de lente biedt natuurschoon, de zomer heeft dan weer warmer weer en festivals en ook in de herfst komt de gemiddelde toerist niets te kort. Verder biedt Vlaanderen een hoge kwaliteit, wat Russen vaak heel belangrijk vinden. Zowel op vlak van mode of gastronomie als op cultureel vlak komen toeristen aan hun trekken. Het lijkt alsof de cultureel geëngageerde Russische toerist en het Vlaamse toeristische landschap een match made in heaven zijn, alleen heeft geen van beide kanten dat echt al volledig door. Daarom probeert Toerisme Vlaanderen zowel de Russische touroperators en journalisten als de Vlaamse toeristische sector warm te maken voor het aanmoedigen van de aanwezigheid van Russische toeristen in Vlaanderen.

4.3

Toerisme Brugge en de Russische toerist

Toerisme Brugge begon al enkele jaren vroeger dan Toerisme Vlaanderen met het hengelen naar klanten in de Russische markt. Dieter Dewulf, hoofd van Toerisme Brugge, stond me hierover te woord op 20 maart. Dit hoofdstuk is geschreven met als basis de opname van ons gesprek, dat op de cd te beluisteren is (opname 2). De eerste stappen in de richting van de Russische markt vonden een zestal jaar geleden plaats. Toen organiseerde de dienst samen met een aantal lokale aanbieders (een vijftiental hotels) een workshop, met het oog op het vergroten van de naambekendheid van Brugge in Rusland. Een vijfentwintigtal Russische touroperators werden dankzij een samenwerking met Brussels Airlines overgevlogen om hen kennis te laten maken met het product Brugge en om met hen te onderhandelen over mogelijke deals. Op die manier kon Brugge verkennen wat precies de mogelijkheden waren met de Russische markt en bovendien kon zo ook goodwill worden gecreëerd langs Russische kant. De tevredenheid achteraf was hoog, en geleidelijkaan ging Brugge investeren in folders en dergelijke in het Russisch. Toen Toerisme Vlaanderen aankondigde een afdeling op te richten gespecialiseerd in de Russische markt, sprong Toerisme Brugge meteen op de kar. Tijdens de MIT-beurzen kon Brugge zich hierdoor jarenlang profileren en ook op de roadshow was de stad vertegenwoordigd. Naast Toerisme Brugge zelf hebben nog drie Brugse privébedrijven (Martin’s Hotels, Relais & Châteaux Hotel Heritage en Historium) in februari vertegenwoordigers gestuurd naar Rusland om daar hun product aan te prijzen. Er waren dus maar liefst vier verschillende infostandjes voor Brugge, in vergelijking met slechts één standje voor bijvoorbeeld Gent en zelfs geen enkel voor Antwerpen. Het grote aantal standjes toont 25

duidelijk het Brugse engagement. Het moet wel gezegd worden dat Toerisme Brugge ook op heel wat andere beurzen en workshops (en dus niet alleen de Russische) een heel stuk beter vertegenwoordigd is dan de andere Vlaamse kunststeden. Brugge hecht namelijk een groot belang aan dergelijke promotiemogelijkheden. Tijdens roadshows en toerismebeurzen verkoopt Toerisme Brugge niet alleen haar product, maar wordt er ook geluisterd naar wat het doelpubliek wil. In het geval van de roadshow in Sint-Petersburg en Moskou bijvoorbeeld, bleek vraag te zijn naar fietsvakanties op maat van de Rus. Dit is iets wat anders waarschijnlijk niet aan het licht zou zijn gekomen. Dieter Dewulf legde me uit waarom Brugge precies op de Russische markt is beginnen mikken. Een stad als Antwerpen blijkt immers geheel niet aan promotie te doen ten opzichte van de Russische markt. Russen lijken nog steeds vaak een slechte reputatie te hebben, waardoor sommige steden gewoon geen Russen willen aantrekken. Het type Rus dat naar de Belgische kunststeden komt, is echter van totaal ander kaliber dan de clichébeelden van Russen in all-inclusive hotels aan de Turkse rivièra ons doen geloven. En hoewel deze groep toeristen in Vlaanderen procentueel nog steeds vrij klein is, is er een duidelijk groeipotentieel aanwezig. Dit is echter nu in het straatbeeld nog niet altijd merkbaar, waardoor slechts weinig privé-aanbieders het belang van de Russische markt inzien. De meeste hotels investeren weinig of niet in Russische toeristen als doelgroep, omdat ze niet beseffen wat het hen kan bieden. De ervaring leert dat private markt altijd een meer afwachtende houding aanneemt dan overheidsorganisaties. Diensten als Toerisme Brugge beschikken immers over de nodige cijfers en prognoses om trends te kunnen waarnemen en daar met hun beleid op te kunnen inspelen. Bovendien krijgen toeristische bedrijven die slechts op één paard wedden vaak het deksel op de neus. Groot-Brittanië is al jarenlang de meest vertegenwoordigde doelgroep van de toeristische sector in Brugge. Na de recente economische crisis echter, verloor deze markt in één jaar tijd 25% van haar vermogen, zegt Dieter Dewulf. Heel wat hotels die zich enkel richtten op de Britse markt, zagen hun omzet kelderen. Doordat Toerisme Brugge intussen al op heel wat andere markten was gaan mikken, kon de schade echter beperkt worden. Meer zelfs: het aantal overnachtingen in Brugge is enorm gestegen over de laatste zes jaar. Het is belangrijk ruimdenkend te zijn. De Spaanse markt stond uiteindelijk acht jaar geleden op dezelfde plaats als Rusland nu. Zes jaar geleden gebeurde de communicatie bij de toeristische dienst standaard in vier talen: het Nederlands, Engels, Frans en Duits. Toen werd het Spaans daaraan toegevoegd, en later nog het Italiaans. Dit heeft welwillendheid gecreëerd bij dit publiek. Hoogstwaarschijnlijk is het Russisch als volgende aan de beurt, wat zal resulteren in meer tevredenheid onder de Russische toeristen en dus bijgevolg een stijging van het aantal toeristen op lange termijn. Door het bespelen van verschillende markten tegelijkertijd verzekert de toeristische sector zichzelf tegen zaken als de bovenvermelde economische crisis. 26

Verder is ook het reisgedrag van een markt van belang. Japanse toeristen, bijvoorbeeld, komen vooral naar Brugge gedurende de maanden april en mei. Heeft een hotel in die periode al voldoende reservaties van andere nationaliteiten, dan heeft het geen zin zich ook nog eens op Japan te focussen. De meeste hotels maken op die manier keuzes wat betreft het doelpubliek en er wordt heel gericht gewerkt op de gekozen markten via bepaalde P.R.bureaus. Wat betreft reisgedrag is Rusland een heel interessante markt. Terwijl januari normaal gesproken dé dalmaand is van het toerisme in Brugge, zijn Russen net in die periode talrijker aanwezig omwille van het feit dat ze dan vakantie hebben. Hotels kunnen hun dalperiode als het ware opvullen met Russische gasten. Hier moet echter wel rekening gehouden worden met het feit dat heel wat Russen in januari liever op wintersportvakantie gaan dan op citytrip naar Europa. Een bijkomend probleem is dat veel hotels gewoon sluiten in januari en dus niet geïnteresseerd zijn om Russen aan te trekken omwille van bovenvermeld reisgedrag. De meeste Russen die naar Brugge komen, blijven slechts een tweetal nachten, om dan hun reis langs de belangrijkste steden van Europa verder te zetten. Zelden komen mensen voor Brugge alleen. Toerisme Brugge ziet daar echter verandering in komen. Praktisch gezien is het vandaag perfect mogelijk voor de Rus om enkel en alleen voor een bezoekje aan Brugge naar Europa te vliegen. Er zijn sinds kort rechtstreekse, betaalbare, vluchten vanuit Moskou en de treinreis tussen Brussel en Brugge duurt slechts anderhalf uur. Brugge kan een potentiële bestemming worden voor Russen die op citytrip gaan, net zoals Venetië dit bijvoorbeeld ook al is. Voor de dienst heeft dit echter weinig belang: het voornaamste is dat men in Brugge overnacht. Al te vaak wordt de stad immers gezien als een dagtrip vanuit onder meer Brussel. Als conclusie kunnen we stellen dat Toerisme Brugge bescheiden eerste stappen heeft gezet tot de verovering van de Russische markt en dat zachtjesaan is gaan opbouwen. De wisselwerking van de energie die de dienst in ruslandpromotie steekt met de interesse vanuit Rusland zelf houdt zichzelf in stand en werpt steeds meer vruchten af. De toeristische expertise die Brugge door de jaren heen al heeft opgebouwd doet hier alleen maar goed aan. “Brugge is een sterk merk,” zegt Dieter Dewulf, “maar hier hebben we dan ook jarenlang intensief aan gebouwd.”

27

4.4

Brugge in de Russische pers

4.4.1 Algemeen Aangezien Vlaanderen voor Russen nog steeds een vrij nieuwe bestemming is, doet men er alles aan om opgemerkt te worden. Dit gebeurt onder andere door middel van artikels in de pers. Toerisme Vlaanderen betaalt enerzijds voor reclame onder de vorm van een tijdschriftartikel, maar anderzijds gaan bepaalde journalisten ook zonder betaling van Toerisme Vlaanderen schrijven over de regio als toeristische trekpleister, vertelde Pedro Waeghe me. Om de interesse voor dat laatste te wekken, nodigt men onder meer journalisten uit op promotiecampagnes van de dienst. Regelmatig worden er bijvoorbeeld persreizen georganiseerd in Vlaanderen, om zo journalisten kennis te laten maken met het product. Ook gedurende het avondevenement van de roadshow in Moskou waren er naast touroperators heel wat Russische journalisten aanwezig. Deze konden meegenieten van een diner, Belgisch bier en ter plekke vervaardigde Belgische pralines van de hand van David Maenhout, die onlangs door Gault Millau werd uitgeroepen tot beste chocolademaker van België. Er was ook een powerpointpresentatie die uitleg gaf over de kunststeden in Vlaanderen, om zo de journalisten inspiratie te geven voor een artikel. Bovendien kregen bepaalde tijdschriften en touroperators als beloning voor het aanprijzen van Vlaanderen als toeristische bestemming een matrjëška uit chocolade.

4.4.2 Brugge in Russische tijdschriften Voor dit onderdeel van mijn onderzoek, heb ik een klein corpus aangelegd met twaalf Russische tijdschriftartikelen uit het jaar 2012. Het gaat hier om tijdschriften, die in Russische kiosken te koop worden aangeboden en dus niet om wetenschappelijke werken. Daarom heb ik ze in volgorde van voorkomen (alfabetisch) ingesloten als tweede bijlage. Dergelijke artikels over Brugge komen vooral voor in kook- en reistijdschriften zoals onder meer AfišaEda (Афиша-Еда) of Vojaž (Вояж). 4.4.2.1 De verschillende artikels Een eerste artikel, V poiskax Ulenšpigelja (В поисках Уленшпигеля, Op zoek naar Uilenspiegel) door Artemov (2012) getuigt meteen al van de kennis die men in Rusland bezit over Uilenspiegel. Het is een lijvig artikel van maar liefst 14 pagina’s, met mooie sfeerfoto’s van plaatsen die op het eerste zicht niet toeristisch lijken. De auteur trekt er met de fiets op uit in het Brugse ommeland, Uilenspiegel achterna. “Я еду по его следам,11” schrijft Artemov op het einde van de inleiding (Artemov 2012: 59). Dat de auteur in de voetsporen van 11

Vertaling: Ik volg zijn voetsporen.

28

Uilenspiegel stapt, valt overigens te linken aan mijn uiteenzetting over In Bruges in het derde hoofdstuk van deze masterproef. Ook hier is er sprake van een aantrekkingskracht naar Brugge omwille van een fictief verhaal. In de inleiding kenmerkt de journalist het Brugse ommeland aan de hand van enkele kernwoorden: fietsen, bier, middeleeuwse kerken en kanalen. Dit zijn, met uitzondering van bier en middeleeuwse kerken, kernwoorden die vrij atypisch zijn, in vergelijking met de nadrukken die in andere artikels worden gelegd. Het verhaal van Tijl Uilenspiegel wordt uitgelegd tegen het licht van de toenmalige politieke situatie. De lezer reist mee naar Damme en bezoekt daar enkele boekenwinkels. Hierna wordt de Vlaamse ziel blootgelegd. De Vlaming zou niet strijdlustig zijn. Reden én gevolg daarvan zouden de vele eeuwen van buitenlandse overheersing zijn. Na een stukje historische uitleg, waarbij zelfs de religieuze situatie én de zaak Vangheluwe worden beschreven, schrijft Abramov dat de prototypische Vlaming eigenlijk niets met de strijdlustige Tijl Uilenspiegel gemeen heeft. Lamme Goedzak, zijn minder ondernemingsgezinde reisgezel, typeert de Vlaming des te meer. Vlamingen houden van het rustige leven, met een pintje bij de hand. “Любят поесть, выпить своего замечательного, пожалуй, лучшего в мире пива.12” Het tweede artikel, geschreven door Anna Beljakova (2012a), uit Condé Nast Traveller is veel korter. Het beslaat slechts één vierde van een pagina en toont de mogelijkheden om goedkoop of duur te overnachten in Brugge, er te eten of te shoppen. Bij de duurdere zaken worden respectievelijk Kempinski Duke Palace, De Zilveren Pauw en het Brugs Diamanthuis beschreven. Daar tegenover staan iRoom, patisserie Salon Servaas Van Mullem en Luna Bloom. Beljakova (2012b) schreef nog een tweede beknopt artikel voor het tijdschrift Liza over het новый музей в Брюгге13, het Historium. Dit artikel werd nog voor de opening van de attractie gepubliceerd, dus er wordt slechts weinig kwalitatieve informatie gegeven. Aan datzelfde Historium wijdt Jakovina (2012a) een iets langer artikel, waarbij de volledige ervaring van een bezoek aan de attractie wordt beschreven. Het feit dat het Historium kan worden bezocht met Russischtalige audiogids blijkt het vermelden waard. Uit het artikel blijkt duidelijk dat Jakovina wellicht zelf de stad heeft bezocht. Hiervan is ook haar tweede artikel Velosipedy. Bel’gija (Велосипеды. Бельгия, Fietsen. België; Jakovina 2012b) getuige. België wordt geprofileerd als het ideale fietsland: het is niet heel duur, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Scandinavische landen, en vrij vlak. Bovendien zou het een aantrekkelijke fietsbestemming zijn omwille van de vele kleine dorpen die tussen de grote steden in liggen. Die groten steden heten ook het bezoek waard te zijn. Verder is de relatief korte afstand tussen steden nog een bijkomend groot voordeel voor Russische fietslustigen. Het artikel van Svetlana Kesojan (2012) in het tijdschrift Pervoe. Vtoroe. Tret’e (Первое. Второе. Третье, Eerste. Tweede. Derde) gaat dan weer over de gastronomische kwaliteiten die Brugge te bieden heeft. Kesojan gaat in op artisanaal gemaakte chocolade als 12 13

Vertaling: Ze houden van eten en van hun schitterende bier te drinken, zowaar het beste in de wereld. Vertaling: Het nieuwe museum in Brugge.

29

streekproduct. De journalist bezocht het chocoladeatelier The Chocolate Line van Dominique Persoone, bekend als shock-o-latier. Vervolgens is het Belgisch bier aan de beurt, met een bezoek aan bierbrouwerij De Halve Maan. Daarna proeft Kesojan in resaurant Zeno van de Belgische gastronomie. Hierbij wordt de aandacht gevestigd op de jonge leeftijd van de sterrenchefs in Vlaanderen en de kwaliteiten van hotelschool Spermalie. De toon in het artikel is overwegend positief, al laat de journaliste wel vallen dat ze gechoqueerd is door de geëtaleerde pralines in de vorm van uitwerpselen. Katja Metelica schreef een paginalange column (Metelica 2012a), waarin ze op ludieke manier schrijft over haar reis naar Vlaanderen. In het stuk schrijft ze onder meer dat de meest Belgische producten eigenlijk chocoladebier, mosselbier, frietjesbier en andijviebier zouden moeten zijn. Wanneer ze later naar een bierfestival gaat in Antwerpen, blijken deze biersoorten ook daadwerkelijk te bestaan. Dit artikel is eerder grappig bedoeld en gaat niet echt in op Vlaanderen als toeristische bestemming. Haar tweede artikel, deze keer voor het blad Afiša-Mir (Афиша-Мир; Metelica 2012b), geeft dan weer wel de typische toeristische informatie. Metelica heeft het eerst en vooral over de architectuur en kunst van de stad. Daarna schrijft ze over de film In Bruges, waarbij ze ook de gevolgen van die productie vermeldt (Metelica 2012b): Фильм «Залечь на дно в Брюгге» - жесткая криминальная трагокомедия. Киллеры, наркотики, пули дум-дум, русский мафиозо, амстердамские проститутки; сочетание в одном предложение терминов «фак» и «кровь Христова», не говоря уж про «фак» и «старинные здания». […] В общем, брюжцы (я бы называла их так) могли бы обидеться. Но не стали. А даже наоборот – всячески способствовали съемкам; устроили себе из этого развлечениею. Ну и поток туристов после фильма меньше, мягко говоря, не стал. Список достопримечательностей обновился. Например: «Тот самый дом, из которого Колин Фаррелл прыгнул в канал». Колокольню на Рыночной площади, чьи 366 ступенек и без того облизаны всеми путеводителями, теперь называют не иначе как та-самая-колокольня-из-кино.14

Diezelfde associatie van Brugge met de film van McDonagh wordt gemaakt in Savenkova’s lijvige artikel Uvleč'sja Brjugge (Увлечься Брюгге, Genieten van Brugge; Savenkova 2012). Al in de eerste zin van het artikel wordt In Bruges vermeld. Daarna gaat de journaliste over op een beschrijving van de oude stad met zijn middeleeuwse architectuur. Om 14

Vertaling: De film In Bruges is een harde criminele tragikomedie. Moordenaars, drugs, hollow-point kogels, een Russische maffioso, prostituees uit Amsterdam; de combinatie van de termen “fuck” en “het bloed van Christus” in één zin, en dan hebben we het nog niet over “fuck” en “oude gebouwen”. […] In het algemeen zouden de Bruggelingen (zo zou ik hen noemen) beledigd kunnen zijn. Maar dat waren ze niet. Omgekeerd zelfs: ze hielpen op alle mogelijke manieren met de opnames ; daaruit haalden ze voor zichzelf een aantrekkingskracht. De stroom aan toeristen is er na de film op zijn zachtst gezegd niet minder op geworden. Het lijstje aan bezienswaardigheden werd vernieuwd. Bijvoorbeeld: “Datzelfde huis, waaruit Colin Farrell in het kanaal sprong”. Men noemt de Klokkentoren op de Markt, waarvan de 366 trappen sowieso al afgelikt zijn door de toeristische gidsen, vanaf nu niet anders dan precies die klokkentoren-uit-de-film.

30

ten volle te kunnen genieten van Brugge raadt ze aan per boot rond te varen op de Brugse reien en met paard en kar de stad te doorkruisen. Tevens besteedt ze heel wat aandacht aan de verschillende kerken en de christelijke kunst die daar aanwezig is. Ook het Minnewater met zijn vele zwanen, die het symbool vormen voor de stad, komt aan bod. Andere trekpleisters vormen volgens Savenkova de Vlaamse schilderkunst, het Belgische bier – ook hier wordt toevallig brouwerij De Halve Maan genoemd – en de Belgische chocolade en de grote hoeveelheid aan chocolatiers. Een laatste stukje wordt gewijd aan de hoogstaande gastronomie, waarmee Vlaanderen kan pronken, mede dankzij hotelschool Spermalie. Het volgende artikel is een klein stukje in het tijdschrift L’Ėtual’, geschreven door Mixail Ščedrin (2012). Hierin wordt het Historium voorgesteld als toeristische attractie in Brugge. Er is slechts basisinformatie, maar wel wordt er vermeld dat er een Russischtalige audiogids beschikbaar is. Het voorlaatste artikel, dat van de hand van Marina Sytnikova (2012) is, gaat in de eerste plaats over het Historium. Er wordt echter eerst een inleiding gegeven over Brugge als middeleeuwse aantrekkelijke stad, met onder meer 's winters een kerstmarkt. Aan het Historium wijdt Sytnikova een gedetailleerd hoofdstuk, dat getuigt van het feit dat ze er zelf ook geweest is. Het artikel gaat verder ook over de Brugse geschiedenis, waarvan de huidige architectuur nog steeds een stille getuige is, en over de Brugse gastronomie. Opnieuw ligt de nadruk op de Brugse chocolade, culinaire eetgelegenheden en de Brugse café's met hun typische Belgische bieren. Op de laatste pagina wordt eerst een hoofdstuk gewijd aan de verschillende kerken en vervolgens aan het Minnewater met z'n witte zwanen. Het allerlaatste artikel is opnieuw een iets kortere tekst waarin het Historium wordt voorgesteld aan het grote publiek. Vernik (2012) omschrijft, nog voor de opening van de attractie, heel oppervlakkig hoe de Historium-ervaring er zal uitzien. 4.4.2.2 Conclusie Wat opvalt bij het lezen van de verschillende artikels over Brugge is de focus op de Brugse architectuur, de Belgische keuken en de associatie met In Bruges. Zowat elk artikel begint met een beschrijving van de middeleeuwse stadskern met de klokkentoren op de markt en de vele oude kerken. Ook de Brugse chocolatiers, het Belgische bier en de lokale gastronomie komen steeds uitgebreid aan bod. Hierbij wordt de link gelegd met hotelschool Spermalie, waar kinderen op jonge leeftijd een hoogstaande opleiding krijgen tot onder meer chef of maitre d' hôtel. Dit heeft tot gevolg dat de concentratie sterrenchefs in het Brugse ommeland enorm hoog is. Bovendien zijn de chefs meestal erg jong in vergelijking met elders. Omdat alle geselecteerde tijdschriften uit 2012 dateren, wordt heel vaak de opening van de nieuwe attractie Historium vermeldt. René Tolenaars, Director of Sales & Marketing Communication van het Historium, vertelde mij dan ook dat hij er alles aan deed om de aandacht op de attractie te vestigen. Hij was aanwezig op de roadshow in Rusland en stond ook op een heel aantal toeristische beurzen in het buitenland (opname 15). 31

Wat ook de aandacht trekt, zijn de twee artikels over België als fietsbestemming. De klasse rijke Russen die een romantisch weekendje Brugge boekt, lijkt immers onverenigbaar met het type mensen dat voor sportvakanties kiest. Hier spreekt men dus een compleet ander doelpubliek aan. In de artikels, gerelateerd aan fietsen, gaat men dan ook andere nadrukken leggen. Zowel in Artemovs V poiskax Ulenšpigelja (2012) als in Jakovina's Velosipedy. Bel’gija (2012b) wordt geen aandacht geschonken aan shoppen of dure restaurants. Hier staat Vlaanderens platteland voorop, met de vele kleine dorpen, oude kerken en langgerekte kanalen.

4.5

De Russsiche toerist in de Vlaamse pers: Svetlana Medvedeva in Brugge

Begin december 2010 bezocht Svetlana Medvedeva, de echtgenote van toenmalig Russisch president Dmitrij Medvedev, de stad Brugge. En dat gebeurde niet ongezien. In een krantenartikel van Le Bacq (2010) wordt een hele resem ergernissen opgesomd, die de Russische first lady had veroorzaakt. De inleiding luidt als volgt (Le Bacq 2010): Ze liet de burgemeester twee uur wachten, ze reserveerde 20 plaatsen in sterrenrestaurant De Karmeliet maar kwam nooit opdagen en ze wou per se een eeuwenoud stukje kant kopen dat niet te koop was. Svetlana Medvedeva, de first lady van Rusland, heeft Brugge een dag lang op z'n kop gezet.

De Russische bleek zich helemaal niets aan te trekken van de planning die vooraf was gemaakt. Ze kwam te laat op haar afspraak met de burgemeester, wilde per se de kerstmarkt zien, was te laat in het Brugse chocolademuseum Choco-Story en negeerde haar reservatie in het driesterrenrestaurant De Karmeliet omdat ze bij nader inzien liever wou dineren in restaurant Duc de Bourgogne. Ook in dit restaurant gedroeg ze zich als een diva: ze veranderde haar bestelling zes of zeven keer en stuurde het eerste gerecht meteen terug naar de keuken. Na haar uitstap in Brugge liet ze zich wel ontvallen dat ze de stad één van de mooiste Europese steden vond. Onder het artikel staan heel wat reacties van Vlaamse lezers, die de Russische toeristische mentaliteit in het algemeen onder vuur nemen. Willy Van Craen veralgemeent het gedrag van de presidentsvrouw: Als u in het buitenland in een 5 * hotel bent, kent u al na enkel uren de [R]ussen en voornamelijk in de restaurants. Het [verkwisten] van uitstekend eten is bij h[e]n een teken van geld. Tien jaar geleden zouden ze voor dezelfde tafel op hun knieën er naar toe gekropen hebben.

32

Ook Pol Lambert geeft een gelijkaardige reactie: “Wij hebben dit meegemaakt op reis. Echte parvenus zijn het. Daarnaast verstoren zij de rust van de andere vakantiegangers”. Er worden duidelijk parallellen getrokken met het gedrag van bepaalde nouveaux riches. Robert Reynaert reageert nog extremer: We weten het reeds lang: ze had[d]en beter het IJzeren Gordijn dicht gelaten, want nu worden we hier vooral geconfronteerd met het 'superrijke afval' van ginder. Zelfs de 'presidentsvrouw' zit op dezelfde lijn als haar al dan niet criminele onderdanen, die hier de streek onveilig maken. Bovendien is opvoeding een woord dat niet in het Russische woordenboek staat. SCHANDE! Het weze een lesje! (nadruk in origineel)

Uiteraard zijn er ook een aantal minder negatieve reacties, maar de voorgaande bepalen toch de hoofdtoon. Mensen met een meer genuanceerde mening, zullen deze wellicht ook niet met alle geweld willen posten op een nieuwssite. Hoewel het hier duidelijk om extremen gaat, staan deze meningen niet alleen. Het is immers inderdaad zo dat de nouveaux riches het, zeker in het verleden, al eens te bont maakten op reis, zoals beschreven in hoofdstuk 2.1.3. Uit mijn eigen onderzoek blijkt echter dat de Russische toeristen in Brugge tot een ander type behoren dan diegenen waarvan bovenstaande reacties getuigen. Met het gedrag van een gemiddelde Russische toerist in Brugge heeft Medvedeva slechts weinig gemeen. Haar pretentieuze houding heeft waarschijnlijk te maken met haar hoge functie en haar karakter.

33

5. Brugge op de Russische Radar Online 5.1

Brugge op Google Trends

Google trends is een service van Google die de ontwikkeling toont van het aantal zoekopdrachten met een bepaald trefwoord doorheen de tijd. Bij het ingeven van de zoekterm Брюгге, toont Google een weergave van de pieken en dalen in de interesse voor de stad Brugge vanuit Russischtalige landen (Google Trends 2013a). Deze zoekterm wordt echter niet enkel ingetikt, wanneer men op zoek is naar toeristische informatie over de stad. Op de trendlijn is bijvoorbeeld een duidelijke piek merkbaar in 2008, wanneer de film In Bruges in de zalen kwam. Verder blijkt ook dat de publicatie van bepaalde krantenartikels duidelijk pieken veroorzaken in de grafiek. Wanneer dit nader bestudeerd wordt, wordt duidelijk dat deze artikels vooral gaan over sport, meerbepaald over de prestaties van Club Brugge tegen Russische voetbalploegen (de prestaties van de andere stadsclub, Cercle Brugge, veroorzaken minder sportieve deining) of de overdracht van een Brugse speler naar Rusland. Het is met Google Trends ook mogelijk enkel het zoekgedrag van één land of regio te bekijken. Russen die in het Engels informatie opzoeken over de stad Brugge kunnen dus ook worden bestudeerd. Zowel de zoekterm Брюгге als de zoekterm Bruges leveren in dat geval echter opnieuw te veel informatie op, die niets met toerisme te maken heeft. Wanneer Brugge als zoekterm wordt gebruikt, valt de piek, die door In Bruges werd veroorzaakt, weg, maar de sportgerelateerde pieken blijven nog steeds zichtbaar (Google Trends 2013b). Om dit probleem weg te werken, is het nuttig de categorie te selecteren waar de zoekterm verband mee houdt. In dit geval is dit dus de categorie Reizen. De zoekterm haalde een eerste piek in maart 2012, maar viel meteen terug. Een tweede piek kwam er in november 2012, waarna de grafiek hoog blijft hangen. Absolute cijfers zijn er evenwel niet te krijgen met deze methode, maar Google deelt wel mee dat minder dan 10% van de zoekopdrachten met de zoekterm Брюгге tot de categorie Reizen behoort. Wanneer we bijvoorbeeld vergelijken met de resultaten bij het ingeven van de zoekterm Париж, ziet de grafiek van Brugge er behoorlijk ridicuul uit. Op de hoogste piek van Brugge haalt Parijs nog steeds 42 keer meer zoekopdrachten (Google Trends 2013c).

5.2

Brugge op Twitter

Aangezien Twitter als vrij recent sociaal medium steeds meer belang heeft, heb ik ook op dit platform onderzoek gedaan naar Brugge als toeristische bestemming. Hiervoor heb ik een korte analyse gemaakt van 45 tweets, die de term Брюгге bevatten (Twitter 2013). Deze zijn te vinden in de eerste bijlage. Ongeveer één derde van de berichten van privégebruikers had

34

betrekking op Brugge als toeristische bestemming.15 Geen enkel hiervan was negatief. Zo was Shoohurt (@shoohurt) enthousiast over de gebeeldhouwde kaart van Brugge, waarop de straatnamen in braille staan geschreven: “В Брюгге есть карта для незрячних. Названия улиц брайлем, весь центр города буквально на кончиках пальцев.16” Opvallend waren ook de allusies die opnieuw werden gemaakt op de film In Bruges. Fej (Фей; @DurnoyAbsurd) stuurde op 28 april bijvoorbeeld het volgende bericht de wereld in: “Брюссель ваше ок. Сегодня смотрим Гент, завтра заляжем на дно в Брюгге,17” een duidelijke verwijzing naar de Russische vertaling van de titel van de film. Verder had een tiental tweets rechtstreeks te maken met de film. Dit heeft voor mijn onderzoek dus minder belang. Het toont enkel aan dat In Bruges vijf jaar na de release nog steeds de aandacht van het Russische publiek trekt. De overige berichten bevatten minder interessante links naar bijvoorbeeld artikels of ze hadden te maken met voetbal.

15

Het is echter wegens het beperkte aantal woorden niet altijd even duidelijk waarover bepaalde tweets gaan, waarop ze precies betrekking hebben en wie ze geschreven heeft (reizigers of mensen uit de toeristische sector). 16 Vertaling: In Brugge is er een kaart voor blinden. De straatnamen staan in Braille, heel het stadscentrum is letterlijk binnen handbereik. 17 Vertaling: Brussel is goedgekeurd. Vandaag bekijken we Gent, morgen logeren we een dag in Brugge.

35

6. Eigen onderzoek: de toeristische sector en de Rus Aangezien Toerisme Vlaanderen al heel wat statistische gegevens ter beschikking stelt over het aantal Russische toeristen, hun logiesvorm, gemiddelde uitgave en dergelijke, leek het mij nutteloos daar zelf verder onderzoek in te verrichten. Daarom besloot ik mijn focus elders te leggen, meerbepaald op de vraag hoe de toeristische sector in Brugge zelf omgaat met de groeiende stroom aan Russische toeristen. Voor mijn onderzoek heb ik de voorbije maanden heel wat toeristische zaken gecontacteerd. Ik heb gemikt op vier verschillende doelgroepen. Enerzijds legde ik contact met medewerkers van hotels, hostels en bed and breakfasts, om hun bevindingen over Russische toeristen te onderzoeken. Om een tweede invalshoek te hebben, heb ik ook een aantal restaurants en tavernes benaderd. Verder had ik ook gesprekken met medewerkers van een drietal musea en tenslotte werkte ook één van de Russischtalige Brugse gidsen mee aan mijn onderzoek. Hierbij dook echter een onverwacht probleem op. Zo’n 75% van de aangeschreven instellingen gaf namelijk eenvoudigweg geen gehoor aan mijn vraag.18 Dit is wellicht enerzijds zo omwille van privacyredenen, maar anderzijds ook uit gebrek aan tijd of interesse. Een ander deel gaf mij negatief antwoord.19 Dit gebeurde veelal aangezien men beweerde te weinig Russische toeristen over de vloer te krijgen om mij te kunnen helpen bij mijn onderzoek. Dit is erg jammer, want hoewel het inderdaad zo is dat er procentueel gezien slechts weinig Russische toeristen naar Brugge reizen, zijn net die Russen wel interessant voor mijn onderzoek. Omwille van deze moeilijkheden heb ik minder respondenten kunnen interviewen dan oorspronkelijk de bedoeling was. Daarom zag ik mezelf genoodzaakt meer nadruk te leggen op de theorie rond de Russische toeristen en minder op mijn eigen onderzoek. Een tweede probleem bij mijn onderzoek was de afwezigheid van concrete cijfers. Heel wat instellingen houden niet bij welke nationaliteit hun gasten hebben. Daardoor is hun antwoord op mijn vraag over het procentueel aantal Russische gasten vaak slechts een gissing, die opvallend genoeg wel vaak rond hetzelfde percentage schommelde. Bovendien zijn niet alle Russischtaligen ook effectief Russen. Hoewel de meeste Russischtalige toeristen wel uit de Russische Federatie afkomstig zijn, is er altijd een kans dat het gaat om bijvoorbeeld Oekraïners of Wit-Russen. Aangezien dit risico heel klein is – Oekraïense of Wit-Russische toeristen zijn veel minder talrijk en hebben de weg naar Vlaanderen nog niet gevonden – heb ik hiermee echter geen rekening gehouden bij het verwerken van mijn onderzoeksvragen. 18

Het gaat hier om onder meer Snuffel Backpacker Hostel, Kempinski Hotel Dukes’ Palace, Hotel Flanders, Martin’s Hotels, Hotel Groeninghe, Hotel en B&B Huis Het Schaep, Sterrenrestaurant Hertog Jan en B&B Den Witten Leeuw. 19 Dit was onder andere het geval bij Novotel Brugge Centrum, Hotel-Restaurant ’t Putje, Delvaux Brugge, Grand Hotel Casselbergh, Hotel Ter Brughe en Hotel Ter Reien.

36

Voor mijn kwalitatief onderzoek heb ik per doelgroep een vragenlijst opgesteld, waarvan de hoofdlijnen gelijk lopen. Ik heb alles opgenomen met een dictafoon en tegelijkertijd ook korte notities genomen. Bij de gesprekken probeerde ik niet enkel een antwoord op mijn vragen te krijgen, maar ik heb ook gevist naar anekdotes en interessante verhalen, die mijn respondenten over Russische toeristen konden vertellen. Wegens een tekort aan respondenten voor kwalitatief onderzoek, heb ik mijn vragenlijst daarna beperkt tot een viertal hoofdvragen. Zo kon ik op maandag 13 mei nog een aantal extra respondenten ondervragen, zonder vooraf een afspraak te moeten maken. De kans op negatief antwoord bleek op die manier een stuk kleiner. Ik heb een totaal van zestien respondenten kunnen bereiken. Hiervan zijn de meesten, zo’n zeven respondenten, afkomstig uit de hotelsector, aangezien deze mensen nu eenmaal het meest contact hebben met de Russische gasten en er bijgevolg meer over kunnen vertellen. Daarnaast heb ik ook vijf respondenten uit de restaurant- en cafésector. Verder kon ik ook René Tolenaars, Director of Sales & Marketing Communication van de nieuwe toeristische attractie Historium Brugge en Kelly Dendyver en Christine Theilert van respectievelijk het Frietmuseum en Choco-Story interviewen. Tenslotte heb ik ook een vragenlijst beantwoord gezien door de Russischtalige gids Irina Dynova.

6.1

Russische toeristen en de hotelsector

6.1.1 De hogere prijsklasse De vier hotels uit de hogere prijsklasse, waarbij ik ben langsgegaan voor een interview, worden hieronder eerst kort voorgesteld. Daarna bespreek ik enkele interessante bevindingen uit mijn onderzoek ter plekke. Onderstaand hoofdstuk is gebaseerd op de opnames van mijn interviews, die te vinden zijn op de cd in de achterflap van deze masterproef. Voor een gedetailleerde tracklist kunt u de derde bijlage raadplegen. 6.1.1.1 Korte voorstelling Mijn interview met Marijke Termote van Hotel Die Swaene vond plaats op 22 januari 2013 (opname 3). Dit hotel is met zijn vier sterren vrij luxueus en mikt niet enkel op koppels. Met het binnenzwembad worden ook jonge gezinnen met kinderen aangetrokken. Een standaardkamer kost €215.20 Op diezelfde dag sprak ik tevens met Nathalie Vandenabeele, manager van Hotel De Orangerie (opname 4). Dit hotel, het duurste in het rijtje, bevindt zich in hartje Brugge in een

20

Elke prijs die in deze masterproef wordt vermeld, is de prijs, vastgesteld op 16 mei, voor een tweepersoonskamer zonder ontbijt of andere facultatieve diensten, voor een veronderstelde overnachting van zaterdag 27 tot zondag 28 juli.

37

historisch pand en is ideaal voor welgestelde koppels. Het heeft vier sterren en een standaardkamer kost €325. Vincent Labrosse, manager van Relais & Châteaux Hotel Heritage, stond me op 21 maart te woord (opname 5). Relais & Châteaux Hotel Heritage is het enige hotel in deze reeks, dat een vertegenwoordiger meestuurde op de roadshow in Sint-Petersburg en Moskou. Het gaat om een hotel, gevestigd in een gerenoveerd negentiende-eeuws historisch pand. De prijs van een standaardkamer in dit viersterrenhotel bedraagt €229. Het laatste viersterrenhotel dat hier wordt voorgesteld, is Hotel Relais Bourgondisch Cruyce. Johan Serpieters gaf me een interview op zondag 6 januari (opname 6). In dit hotel werden grote stukken van de film In Bruges opgenomen. Het is een luxehotel, gelegen in een historisch pand met zicht op de Brugse reien. Men kan er overnachten voor €215.21 Ten slotte ben ik op maandag 13 mei langsgegaan in het driesterrenhotel Bourgoensch Hof. Hier stond Johannes Allewaert me te woord (opname 7). Dit hotel, overigens gelegen recht tegenover Hotel Relais Bourgondisch Cruyce, biedt kamers aan voor €169. 6.1.1.2 Verwerking interviews Dat het aantal Russische toeristen de laatste jaren enorm toeneemt, valt zowat elke hotelmedewerker op. Onder meer Marijke Termote van Hotel Die Swaene en Nathalie Vandenabeele van Hotel De Orangerie vermeldden dit in hun interview. Een Brugs hotel uit de hogere klasse heeft op de dag van vandaag gemiddeld zo’n 2% tot 3% aan Russische toeristen. Hotels die ook daadwerkelijk moeite doen om Russen aan te trekken, halen hogere cijfers. Relais & Châteaux Hotel Heritage, bijvoorbeeld, komt aan een mooie 8%. Dit is zo door doelgerichte promotie, meerbepaald op de roadshow in Rusland. Hier zijn ook al een aantal terugkerende gasten geweest. Vincent Labrosse haalt een verhaal op van een koppel, dat in Brugge op huwelijksreis was geweest en na één jaar teruggekomen was naar hetzelfde hotel. Ook in Hotel Die Swaene was er een gast die bij zijn vertrek zei dat hij langer in Brugge had willen blijven en dan ook daadwerkelijk terugkwam na vier maanden. Het type Russische toerist dat Vlaanderen bezoekt, heeft het financieel heel goed en gaat op zoek naar luxe. Daarom zijn er in de hotels met hogere prijsklasse opvallend meer Russische toeristen aanwezig dan in goedkopere hotels. Johan Serpieters van Hotel Relais Bourgondisch Cruyce getuigt hiervan: “Wij maken er zeker kans op om meer Russen aan te trekken in de toekomst, omdat we in een hogere prijsklasse zitten. De Russische gasten die in Hotel Relais Bourgondisch Cruyce logeren hebben geen gebrek aan geld, anders zouden ze niet zo ver reizen.” Bovendien, zo vertelde Marijke Termote van Hotel Die Swaene me, gaat men specifiek op zoek naar kleine, intieme hotels. Dit soort hotels trekt hen aan omdat Russen dikwijls grote, onpersoonlijke hotels gewoon zijn en in een stad als Brugge een iets 21

De prijs, vermeld bij Hotel Relais Bourgondisch Cruyce en Bourgoensch Hof, is de prijs voor een veronderstelde overnachting van vrijdag 26 juli tot zaterdag 27 juli, aangezien boekingen voor slechts één nacht in het weekend niet worden aanvaard.

38

individuelere aanpak wensen. Sommige Russische toeristen klagen echter over het feit dat de kamers, wegens de setting in een historisch pand, niet groot of modern genoeg zijn, zei Nathalie Vandenabeele van Hotel De orangerie. Het type van de Russische toerist die naar Brugge reist, eist duidelijk heel wat luxe gedurende hun vakantie. En dat mag geld kosten. Johan Serpieters van Hotel Relais Bourgondisch Cruyce vertelde me dat iemand in het hotel binnenkwam en the best room eiste. Vervolgens raakte hij geïrriteerd toen bleek dat alle luxekamers volgeboekt waren. Ook in Hotel Die Swaene kiezen Russische gasten consequent voor de meest luxueuze kamers. Bovendien gaan ze, veel meer dan andere nationaliteiten, vaak heel wat extra geld uitgeven aan andere zaken dan accomodatie. In Hotel Relais Bourgondisch Cruyce betaalt zo goed als elke Russische gast schijnbaar zonder nadenken bij voor het vrijblijvende ontbijt van €25 per persoon. Ook de minibar blijft niet onaangeroerd, zo zegt Marijke Termote van Hotel Die Swaene. In Relais & Châteaux Hotel Heritage zijn Russische toeristen tevens vaker dan andere nationaliteiten te vinden in het restaurant of de bar van hun hotel. Vincent Labrosse vertelde me over een koppeltje dat per taxi naar Knokke wou vertrekken en tijdens het wachten (een tijdspanne van hooguit een drietal minuten) nog twee jenevers per persoon bestelde om snel op te drinken in de bar. Labrosse drukte me echter op het hart dat de Russen, die in Relais & Châteaux Hotel Heritage logeren, echt niet diezelfden zijn als degenen in all-in hotels. Ze drinken weliswaar wel vrij veel, zowel de mannen als de vrouwen, maar zijn veel gedistingeerder dan hun landgenoten aan bijvoorbeeld de Turkse rivièra. Men komt naar Brugge voor de romantiek. Terwijl men vaak naar Antwerpen of Brussel reist als businesstrip, is Brugge een typische bestemming voor koppels. Hotel Relais Bourgondisch Cruyce mikt dan ook vooral op die doelgroep. Groepsboekingen worden geweerd omwille van het beperkt aantal kamers en bij gebrek aan familiekamers komen er ook bijna geen gezinnen in het hotel. De Russische toeristen die naar Brugge reizen, zijn volgens Johan Serpieters van Hotel Relais Bourgondisch Cruyce, Nathalie Vandenabeele van Hotel De Orangerie en Vincent Labrosse van Relais & Châteaux Hotel Heritage vooral koppels met een leeftijd van 30 tot 50 jaar, wat opmerkelijk jonger is dan andere nationaliteiten. Soms reizen twee koppels ook samen. In Hotel Die Swaene is de situatie helemaal anders. Hier gaat het om jonge gezinnen die samen met hun kinderen op reis gaan naar Brugge. Meestal blijven de Russische gasten een tweetal nachten in de stad slapen. Voor gezinnen ligt dit aantal iets hoger: Marijke Termote constateert dat de Russische toeristen in Hotel Die Swaene met drie tot vier nachten dubbel zo lang in de stad logeren dan de andere nationaliteiten. Zo’n reis naar Brugge combineert men standaard met een bezoek aan andere (meestal grotere) West-Europese steden. Uit mijn verschillende gesprekken blijkt dat de steden Amsterdam, Parijs en Brussel het vaakst samen met Brugge worden bezocht. De meeste toeristen komen per vliegtuig aan in Amsterdam of Brussel, waarna ze een auto huren 39

of per trein de afstand tussen hun verschillende bestemmingen overbruggen. Bij de erg rijke klasse is ook een airporttaxi populair, evenals een eventuele luchthavenophaaldienst van het hotel. Hotel De Orangerie heeft een dergelijke ophaaldienst die bij Russen een stuk populairder blijkt te zijn dan bij gasten met een andere nationaliteit, zegt Nathalie Vandenabeele. Daaraan spendeert men met plezier een stuk van hun vakantiebudget. Johan Serpieters vertelde me tevens een anekdote over een Russische toerist, die logeerde in Hotel Relais Bourgondisch Cruyce. Hij bleek per wagen vanuit Rusland naar België te zijn afgereisd, met onderweg een aantal tussenstops in andere Europese steden. Over Russische toeristen bestaan heel wat clichés. Ze zouden luidruchtig zijn, te veel drinken en enorme bedragen uitgeven. Bij mijn gesprekken blijken deze clichés niet altijd toepasbaar te zijn op die categorie toeristen, die naar Brugge reist. Ten eerste zijn Russische toeristen allerminst luidruchtig. Dit is onder meer zo aangezien de meeste mensen niet in groep reizen en de besproken hotels een intiem karakter hebben. Dat ze wel eens durven drinken, is hierboven al besproken, maar dit overschrijdt bijna nooit de grens van het toelaatbare. Enkel Nathalie Vandenabeele had het over een kleine overlast omwille van decadente koppels die zich samen dronken drinken met dure champagne. Wat wel opgaat voor de toeristen in Brugge, is het feit dat men veel geld heeft en bereid is het uit te geven op reis. Marijke Termote vertelde een verhaal over een man die zijn vrouw een ballonvaart cadeau wou doen. Wanneer hij hoorde dat de weersomstandigheden er niet geschikt voor waren, vatte hij dat meteen op als een verzoek om extra te betalen en was hij zonder verpinken bereid dit ook te doen. Vincent Labrosse en Nathalie Vandenabeele hebben het over toeristen die na een dagje shoppen terugkeren met hun handen vol winkeltassen met designerkleding, dure horloges, exclusieve champagne en dergelijke. Wat opvalt is dat deze Russische toeristen zich heel bewust zijn van hun sociale status. Ze eisen de perfectie in ruil voor grote geldbedragen. Dat ze veel geld hebben, is duidelijk merkbaar in hun gedrag. Johan Serpieters van Hotel Relais Bourgondisch Cruyce zegt dat het lijkt alsof ze wat op het personeel neerkijken onder het motto “wij hebben het geld, dus jullie moeten ons bedienen”. Bovendien, zo zegt Serpieters, valt ook het aantal laattijdige annulaties heel erg op bij Russische toeristen. Het doet er voor hen niet toe dat er een bepaald bedrag wordt gevraagd bij een opzegging van reservatie, ze hebben toch genoeg geld. Het type Russische toerist dat kiest voor een hotel van een iets lagere prijsklasse, zoals Hotel Bourgoensch Hof, behoort al niet meer tot die groep van superrijken. Hun gedrag is dan ook een stuk anders. In tegenstelling tot de soms moeilijke en veeleisende Russische toeristen, waarvan bijvoorbeeld Johan Serpieters getuigde, zijn de gasten zich bewust van hun iets lagere sociale status en gedragen ze zich vaak niet echt anders dan andere nationaliteiten. Hier gaat men niet excessief veel geld uitgeven aan facultatieve diensten, noch aan fooien.

40

De meest opvallende uitkomst van dit onderzoek, is het feit dat Russsiche toeristen heel vaak als nors getypeerd worden. Men is met vakantie en zou eigenlijk moeten relaxen, maar uit mijn gesprekken concludeerde ik dat de Russische toeristen een stuk norser en meer teruggetrokken zijn dan de andere nationaliteiten. De gemiddelde Russische toerist zoekt geen sociaal contact met andere gasten of personeelsleden. Hij gaat niet naar de balie om extra uitleg over de stad te vragen en vertrouwt op zijn eigen reisgidsje. In Kijk, de toerist van morgen. Brazilië, Rusland, India, China. wordt dit verklaard door het feit dat het Russische volk na vijf eeuwen van onderdrukking heel wantrouwig en gesloten, soms zelfs xenofoob, is geworden (Ars & Visser 2010: 65). De generatie die nu een leeftijd heeft van 30-45 jaar, is door de Sovjet-Unie getekend voor het leven. Dit zou op toeristisch vlak tot gevolg hebben dat Russen vaak sceptisch staan tegenover veranderingen, argwanend zijn en het ergste verwachten (Ars & Visser 2010: 67). Wanneer men vraagt hoe het verblijf was, reageert men meestal bits. Achteraf blijkt echter dat er wel fantastische reviews verschijnen op ratingsites als tripadvisor, zegt Vincent Labrosse van Relais & Châteaux Hotel Heritage. Uit elk gesprek dat ik had, blijkt dat de taalbarrière geen probleem lijkt te vormen en dat de communicatie in het Engels tussen hotelmedewerker en gast nagenoeg vlekkeloos verloopt. Het klopt inderdaad dat de meeste Russen vandaag veel beter Engels spreken dan pakweg tien jaar geleden. Het is echter zo dat Russen in Brugse hotels geen woord teveel zeggen in het Engels. Men gaat niet spontaan beginnen babbelen en men vraagt zelden bijkomende uitleg over het hotel of de stad Brugge. Dit lijkt toch van een zekere onzekerheid wat betreft hun kennis van het Engels te getuigen. Enkel Marijke Termote van Hotel Die Swaene blijkt een publiek aan te trekken dat voldoende talenkennis heeft om heel wat tijd aan de infobalie door te brengen en alle folders te bekijken. In dit hotel logeren dan ook meestal jonge gezinnen, waarvan de ouders Engels hebben geleerd op school. Dit is echter niet de norm voor Russische toeristen in Brugge. Het is geweten dat Russen graag benaderd worden in hun eigen taal en vermoedelijk zou het aantal Russische hotelgasten enorm toenemen als er folders of een website voorzien zouden zijn in het Russisch. Dit is vandaag bij geen enkel van mijn respondenten reeds het geval.

6.1.2 De lagere prijsklasse Slaapgelegenheden in een lagere prijsklasse zijn vaak niet aantrekkelijk voor de kapitaalkrachtige Rus, die traditioneel het vaakst steden als Brugge bezoekt. Daarom heb ik in deze categorie slechts een tweetal interviews verzameld, die vooral dienen ter vergelijking met de situatie in de meer luxueuze etablissementen, die hierboven beschreven zijn. Deze twee slaapgelegenheden mikken op een volledig ander doelpubliek. Het gaat om twee hostels. Mijn plan was om ook een aantal tweesterrenhotels op te nemen in dit lijstje, maar aangezien het aantal Russen procentueel zodanig laag lag, kon ik helaas geen enkele hotelmedewerker overtuigen een interview te geven over deze – voor hen marginale – groep toeristen. 41

6.1.2.1 Korte voorstelling Ten eerste ben ik langsgegaan in Charlie Rockets Hostel. Ik kon op 22 januari spreken met Samuel Ketels, één van de medewerkers van het hostel, over het reisgedrag van de Russen die voor dit soort goedkopere slaapgelegenheden kiezen (opname 8). Een privétweepersoonskamer zonder badkamer kost €55. Een tweede hostel, dat ik op 28 februari bezocht, is Hostel Lybeer. Hier was Siegert Vlaemynck mijn contactpersoon (opname 9). Hier betaalt men €35 voor een privétweepersoonskamer zonder badkamer. 6.1.2.2 Verwerking interviews In beide hostels is het duidelijk dat er een stuk minder Russische toeristen aanwezig zijn dan in hotels met een duurder prijskaartje. Samuel Ketels van Hostel Charlie Rockets schat dit aantal op maximum 2% en in Hostel Lybeer maken de statistieken duidelijk dat er minder dan 1% Russische gasten zijn. Bovendien lijken deze procenten niet te stijgen over de jaren heen. De reizigers die in hostels logeren, zijn aan die evolutie minder onderhevig. Het gaat vooral om jongeren tussen 20 en 30, die net zoals hun buitenlandse tegenhangers door Europa backpacken. Deze toeristen blijven meestal een tweetal dagen in de stad overnachten om daarna hun reis verder te zetten richting Amsterdam, Brussel of Parijs. Net zoals andere nationaliteiten proeft men graag Belgisch bier, is men geïnteresseerd in de film In Bruges en gaat men mee op free walking tours. Het komt voor dat Russen zich helemaal ladderzat drinken, maar dit komt evengoed voor bij bijvoorbeeld Zuid-Amerikanen. Siegert Vlaemynck vertelde dat de gasten, van gelijk welke nationaliteit, wellicht wel een stuk rijker zijn dan de gemiddelde twintiger, aangezien de reis van een gemiddelde backpacker zo’n drie weken tot drie maanden inneemt. Wat wel verschilt met andere nationaliteiten, is de voorkeur van Russische toeristen voor een privékamer. Niet alleen koppels, maar ook vrienden gaan sneller kiezen voor een privékamer, dan voor een dormitory. Russen lijken nogal op hun privacy gesteld. Dit wordt ook gereflecteerd in hun gedrag. Het is typisch voor Russen dat ze weinig contact leggen met andere toeristen en dat ze niet vaak aan de infobalie te vinden zijn. De meesten spreken wel wat Engels, al wordt dit vaak gecombineerd met gesticulaties en gaat men soms enkel kernwoorden gebruiken. Een aantal meer ervaren Russische reizigers spreekt wel heel goed Engels. Zij gaan vaker informatie vragen over Brugge en bezoeken de stad een stuk doelgerichter. Door hun betere kennis van het Engels en hun reiservaring, komt deze groep mensen heel wat zelfzekerder en enthousiaster over. Zo kwam een vrouw langs in Hostel Lybeer, die na haar bezoek meteen een review schreef over het hostel en flyers verspreidde in hostels in Rusland.

42

De Russische toeristen die logeren in hostels zijn vooral jonge mensen (koppels of kleine vriendengroepen), al kwamen er bij hostel Lybeer ook al twee families logeren. Charlie Rockets Hostel heeft regelmatig grote groepen van mensen van middelbare leeftijd, maar opmerkelijk is dat dit nooit het geval is met Russische toeristen.

6.2

Russische toeristen en de restaurant- en cafésector

Naast mijn interviews met medewerkers van zeven hotels, heb ik tevens mijn licht opgestoken bij vijf restaurants en tavernes. Ze bevinden zich allemaal in het centrum van de stad en richten zich niet specifiek tot de elitaire klasse. Voor mijn onderzoek had ik nochtans graag interviews afgenomen met duurdere sterrenrestaurants, maar ik kreeg steeds negatief antwoord.

6.2.1 Korte voorstelling Een eerste interview had ik op 28 februari met Peter Van De Maele van Bar-Restaurant Cafedraal (opname 10). In deze zaak, gespecialiseerd in Franse en Belgische keuken, werd een stuk van de film In Bruges opgenomen. Op 13 mei ging ik langs bij Restaurant Aquarel (opname 11). Deze eetgelegenheid bevindt zich op het Simon Stevinplein. Hier stond de eigenaar van het restaurant, Erwin Dhelft, me te woord. Diezelfde dag ging ik ook een interview afnemen met Bart De Koninck van Restaurant De Koetse in de Oude Burg (opname 12). Aan de gevel van dit restaurant hangt sinds kort een Russischtalige menukaart uit. Ik werd verteld dat de eigenares zelf uit Rusland afkomstig is. Ook bij Brasserie Mozarthuys blijken Russische gasten welkom te zijn. De foto op de voorpagina van deze masterproef heb ik bij deze taverne genomen. “Добро пожаловать!” staat er te lezen: “Мы рады вас пригласить. У нас русское меню. Кухня работает круглосуточно 10u-22u.22” Rudy Borny stond me te woord op 13 mei (opname 13). Tenslotte kreeg ik op diezelfde dag ook een interview van Patrick Van den Eeckhoute van Restaurant ’t Fonteintje, dat net zoals Restaurant Aquarel op het Simon Stevinplein gelegen is (opname 14).

6.2.2 Verwerking interviews Het gemiddeld aantal Russischtalige gasten in Brugse eetgelegenheden is zo’n 5%. De meeste respondenten vertelden me dat dit cijfer in stijgende lijn gaat. Peter Van De Maele van BarRestaurant Cafedraal merkte echter een dalende trend op in het aantal Russische gasten. 22

Vertaling: “Welgekomen! We zijn verheugd u uit te nodigen. Wij hebben een Russischtalige menukaart. De keuken werkt doorlopend. 10u-22u.”

43

Wellicht ligt dat aan het feit dat zijn vorige werkgever een Russischtalige menukaart had, waar dit in Restaurant Cafedraal niet het geval is. Bovendien is het doelpubliek ook volledig anders. Restaurant-Café Français, waar Van De Maele vroeger werkte, is gelegen op de Markt, terwijl Bar-Restaurant Cafedraal meer afgelegen ligt, in een zijstraat van de winkelstraat. Mensen passeren niet zomaar langs deze zaak en doen vaak vooraf wat research om er terecht te komen. Bovendien is dit etablissement meer gericht op het ontvangen van businesscliënteel en krijgt het hierdoor meer Amerikaanse, Engelse, Franse of Duitse gasten over de vloer, dan Russische. Het gebeurt soms dat restaurants een overeenkomst afsluiten met Brugse gidsen. Wanneer een Russischtalige gids contacten heeft met een Brugs restaurant, zal het aantal Russische toeristen uiteraard erg toenemen. Dit is onder meer het geval in Restaurant ’t Fonteintje. In dit geval belt de gids op voorhand met de bestelling van zijn of haar groep. Wanneer de toeristen aankomen, hebben ze meestal slechts een twintigtal minuten de tijd om te eten, waarna ze opnieuw de stad intrekken met hun gids. De groepen kunnen variëren van dertig toeristen tot slechts twee, afhankelijk van de boeking die bij de gids gemaakt is. Grotere groepen zijn in dit geval vaak meer prijsbewust, dan koppels, die het zich kunnen veroorloven een privégids in te huren voor hen twee. Communicatieproblemen zijn er in dit geval totaal niet, aangezien de toeristen begeleid zijn door een gids die ofwel het Nederlands ofwel het Frans beheerst. In andere restaurants, zoals Restaurant Aquarel, ondervindt men een stuk meer communicatieproblemen met Russische toeristen. Heel wat mensen spreken amper Engels, waardoor het bestellen van gerechten een probleem vormt. Bovendien, zo zegt Erwin Dhelft, is de mimiek van Russen bijna onleesbaar voor iemand die de cultuur niet kent. Om deze problemen op te lossen, denkt de eigenaar er na mijn bezoek over na de menukaart naar het Russisch te laten vertalen. Twee van mijn respondenten hadden in hun restaurant een Russischtalige menukaart. Het gaat hier om Brasserie Mozarthuys en Restaurant De Koetse. Het eerste etablissement heeft deze investering in het voorjaar gemaakt, waardoor er nu zo’n 15% Russischtalige gasten tot de brasserie worden aangetrokken, in vergelijking met een tiental procent het jaar daarvoor. Er is een soort wisselwerking tussen de Russische toerist en de brasserie: omwille van het feit dat er 10% Russen waren, heeft men de kaart vertaald, waardoor er nu nog een stuk meer Russische gasten worden geteld. Ook in Restaurant De Koetse hangt er een Russischtalige menukaart aan de gevel. Bart De Koninck, met wie ik op 13 mei sprak, vertelde echter dat die kaart er nog maar net hing, dus de gevolgen hiervan zijn nog niet merkbaar. Het is echter wel zo dat de eigenares van deze zaak zelf een Russischtalige Nederlandse is, met een ander etablissement in Amsterdam. Van daaruit verwijst ze geregeld Russische toeristen door naar het restaurant in Brugge.

44

Bij alle restaurants bestaat een consensus over het feit dat de Russische toeristen die naar Brugge komen kapitaalkrachtig zijn. Meestal kiest men voor een meergangenmenu en geeft men veel geld uit aan drank en fooien achteraf. Peter Van De Maele van Bar-Restaurant Cafedraal heeft het over fooien van 10%. Patrick Van den Eeckhoute van Restaurant ’t Fonteintje zei me dat minder kapitaalkrachtige Russen, die meestal met creditcard betalen, geen fooien geven. Als men cash betaalt, wat het vaakst gebeurt door rijkere Russen, kan er wel vaak een fooi vanaf. Over de eetgewoontes van Russen, zei Peter Van De Maele dat men vaak alle gerechten in één keer op tafel wil hebben. De hele tafel eet dan van elkaars eten, alsof het Spaanse tapas zouden zijn. Het gebeurt ook dat desserts eerst worden besteld en er pas later aan het hoofdgerecht wordt begonnen. In Restaurant ‘t Fonteintje gebeurt het soms dat men heel veel bestelt, omdat men op voorhand niet weet wat men zal lusten. “Het gebeurt vaak dat men gerechten terugstuurt als men ze niet lust,” zegt Rudy Borny: “maar men maakt er dan ook geen probleem van om er toch voor te betalen.”

6.3

Russische toeristen en de toeristische attracties

Voor dit onderzoek leek het mij relevant ook te polsen naar de ervaringen die medewerkers van de Brugse toeristische attracties hebben met de relatief nieuwe toestroom aan Russische toeristen. Hiervoor ben ik langsgegaan in het Historium, het Frietmuseum en Choco-Story.

6.3.1 Het Historium 6.3.1.1 Korte voorstelling Met René Tolenaars, Director of Sales & Marketing Communication van de toeristische attractie Historium had ik op 21 maart een gesprek over Russischtalige toeristen (opname 15). Aangezien deze attractie vertegenwoordigd was op de roadshow van Toerisme Vlaanderen en heel actief promotiecampagnes organiseert, heeft het Historium een vrij grote naambekendheid in Rusland in vergelijking met andere attracties. In het hoofdstuk over Brugge in Russische tijdschriften wordt dit gereflecteerd (zie hoofdstuk 4.4.2). Het Historium is geen gewoon museum, maar een toeristische attractie, drukte René Tolenaars me op het hart. De bezoekers worden door zeven verschillende ingerichte kamers meegesleept in het verhaal van de jonge Jakob, de leerling van Jan van Eyck. In elke kamer wordt een stuk van de historie getoond op video en er zijn special effects aanwezig, zoals levensechte sneeuw en wind, die de vijf zintuigen prikkelen. Hierna kan de toerist op eigen initiatief dieper ingaan op de geschiedkundige context in een meer museumachtige aftershow.

45

6.3.1.2 Verwerking interview Aangezien het Historium pas op 25 november is geopend en mijn gesprek met de heer Tolenaars al plaatsvond op 2 maart, kan er moeilijk een percentage worden geplakt op het aantal Russische bezoekers. René Tolenaars schat dit aantal op een vijf à zestal groepen van telkens tussen de tien en twintig toeristen, begeleid door een gids. Het toeristische seizoen was op het moment van mijn gesprek evenwel nog niet begonnen, dus er worden een stuk meer toeristen verwacht, wanneer de zomer nadert. Tolenaars heeft de voorbije maanden enorm geïnvesteerd in campagnes om het Historium meer bekendheid te geven. Dit lijkt ook in Rusland te hebben gewerkt. Het concept van het Historium is voor de gemiddelde Rus totaal nieuw. Het gaat niet om een museum, maar om een belevingsattractie. Toeristen kunnen de stad Brugge, die ze kenden vanuit hun reisgidsen of van de film In Bruges, nu beleven op een volledig andere manier. Ze worden op een heel realistische manier teruggeflitst naar 1435. Een dergelijke attractie is wereldwijd heel vernieuwend en zeker Russen lijken dit erg te kunnen appreciëren. Regelmatig zijn er al journalisten en touroperators vanuit de Russische Federatie langsgekomen om de attractie te leren kennen. “Daarom verwachten wij van de Russische markt heel erg veel,” zegt Tolenaars. Niet alleen was hijzelf als vertegenwoordiger van het Historium aanwezig tijdens de roadshow van Toerisme Vlaanderen, maar men probeert ook op eigen initiatief Russische contacten te verwerven uit de toeristische sector. Zo was de attractie vertegenwoordigd op de twee grootste toeristische beurzen ter wereld: de WTM-beurs in London en de ITB-beurs in Berlijn. Deze gingen weliswaar niet door in Rusland, maar dat betekent niet dat er geen Russische touroperators aanwezig waren. Verder doet men er ook alles aan om het Historium via de Russische media in de kijker te zetten om zo via de B2C-methode (business-toconsumer) een groot publiek te kunnen bereiken. Het Russische publiek is erg aantrekkelijk omdat het een markt is met veel groeipotentieel. Het is natuurlijk ook mooi meegenomen dat Russische toeristen vaak veel meer geld uitgeven op reis dan andere nationaliteiten. In het Historium is het absoluut merkbaar dat Russen extra uitgaven doen naast de entreeprijs. Zowel in het Duvelorium, de taverne die bij de attractie hoort, als in de chocolaterie en de Historium-shop valt dit koopgedrag op. “Als er Russen komen, gaan ze daar sowieso geld spenderen,” zei Tolenaars: “en nog niet weinig ook.” De attractie zelf ondervindt geen enkel probleem op vlak van communicatie. De meeste Russische toeristen komen immers in groep, begeleid door een gids, die Nederlands, Engels of Frans spreekt en hen helpt met eventuele vertalingen. Bovendien is er een Russischtalige audiogids voorzien en is alle informatie, die in de aftershow wordt gegeven, naar het Russisch vertaald. René Tolenaars merkt echter wel communicatieproblemen op bij de correspondentie van de medewerkers van het Historium met Russischtalige touroperators of journalisten. Het was bijvoorbeeld nodig dat er een vertaler aanwezig was op de roadshow.

46

6.3.2 Frietmuseum en Choco-Story 6.3.2.1 Korte voorstelling Op 13 mei ging ik langs in het Frietmuseum, waar ik met Kelly Dendyver kon spreken (opname 16). Dit museum is vooral gericht op jonge gezinnen met kinderen en toont onder meer de geschiedenis van de Belgische frietjes. Diezelfde dag bezocht ik Choco-Story, een concept in de handen van dezelfde eigenaar als het Frietmuseum. Dit museum heeft in tegenstelling tot haar tegenhanger een museumwegwijzer in het Russisch opgesteld. Aan de hand daarvan krijgen Russische bezoekers een beter beeld van het museum. Ik had een kort gesprek met Christine Thielert, die in het museum aan de balie zat (opname 17). 6.3.2.2 Verwerking interviews Uit deze twee beknopte interviews, kan ik concluderen dat zo’n 2% tot 5% van de museumbezoekers Russisch zijn. Dat dit aantal stijgt, wordt bevestigd door zowel Kelly Dendyver als Christine Thielert. Bij een bezoek aan het Frietmuseum is kennis van het Engels een vereiste. De Russische gasten moeten dus rekenen op hun eigen talenkennis. Ze zullen echter niet genoeg vertrouwen hebben in hun taalvaardigheid om extra uitleg te durven vragen in het Engels of om achteraf hun appreciatie voor het museum te uiten, wat bij andere nationaliteiten wel vaak het geval is. Hetzelfde geldt voor Choco-Story, al is er daar wel een Russischtalige museumwijzer aanwezig. Dit is een blad dat meer uitleg geeft over de structuur van het museum zelf. De infoborden in Choco-Story zijn echter niet naar het Russisch vertaald, noch bestaat er een audiogids. Christine Thielert vertelde dat de Russische bezoekers vooral bestaan uit grote gezinnen, waarvan meestal slechts één iemand, wellicht de enige persoon die het Engels goed beheerst, het woord voert. Ze zijn vaak vrij bruut en luidruchtig in vergelijking met andere nationaliteiten. Wat wel een voordeel is, is dat Russen dikwijls grote bedragen spenderen in de museumshop. In het Frietmuseum komen, wegens de aard van het museum, vooral gezinnen met kinderen. Dit is wellicht zo wegens de aard van het museum. Kelly Dendyver typeert hen als erg gesloten en vrij nors.

6.4

Russische toeristen en Russischtalige gidsen

Momenteel zijn er in Brugge twee Russischtalige gidsen ingeschreven bij enerzijds de Gidsenbond en anderzijds de Gidsenkring. Dit is procentueel heel erg weinig, want er zijn in totaal zo’n 450 verschillende gidsen aan het werk in Brugge. Er blijkt echter weinig vraag te zijn naar meer gidsen, zegt Dieter Dewulf van Toerisme Vlaanderen. 47

6.4.1 Korte voorstelling Irina Dynova is één van de twee ingeschreven Russischtalige gidsen in Brugge. Zij antwoordde via mail op een aantal vragen wat betreft Russische toeristen in Brugge (zie bijlage III). Deze invalshoek in mijn onderzoek is uniek, aangezien Irina Dynova zelf Russische is en dus vertrouwd met de Russische cultuur en taal.

6.4.2 Verwerking interview De meeste Russische toeristen die Irina Dynova begeleidt door Brugge, kiezen voor de standaardexcursie van het Minnewater tot de Markt. Een andere excursie die in de smaak valt, is die naar het chocolademuseum. Ooit moest ze tevens een driedaagse uitstap in zowel Brugge als Damme begeleiden met een Tijl Uilenspiegelthematiek, waar ze de hele roman opnieuw voor bestudeerd heeft. Een excursie kost €30 per uur en de klassieke uitstap duurt minimaal een tweetal uur. Op grote fooien van Russische toeristen hoeft een gids niet te rekenen. Gedurende de drie jaar die Irina Dynova al aan het werk is in Brugge, kreeg ze éénmaal een fooi van €50, éénmaal van €10 en éénmaal van €5. Daar bleef het bij. De wilde verhalen over Russische toeristen die met geld gooien en heel veel fooien geven, blijken dus niet op te gaan voor de Russische toeristen die zij begeleidt. De meeste toeristen zijn afkomstig uit de Russische Federatie zelf. Irina Dynova noemt de grotere steden Moskou, Sint-Petersburg, Jekaterinenburg, Novosibirsk, Voronezj, Samara, Toela, Tsjeljabinsk en Tsjeboksary op. Deze steden bevinden zich, met uitzondering van Jekaterinenburg23, Tsjeljabinsk en Novosibirsk, in het Europese gedeelte van Rusland. Verder trekken de excursies ook Russische toeristen aan uit de Baltische staten of Duitsland. Ook komt het voor dat mensen uit de voormalige Oostblok, die Russisch als tweede taal spreken, een excursie boeken bij een Russischtalige gids. Wat de Russische toeristen typeert, is volgens Irina Dynova hun nieuwsgierigheid. Gedurende de Sovjettijd was reizen naar het westen zo goed als onmogelijk, dus nu wil men tijd inhalen. De gemiddelde Russische toerist is erg aandachtig en beleefd: “Mне плохих не попадалось,24” zegt de Russische gids. Naast een excursie, gaan ze in Brugge vaak op hun eentje nog een aantal musea bezoeken. Dat Irina Dynova de Russische toeristen niet als nors en afstandelijk typeert, zoals haar collega’s uit de toeristische sector in Brugge wel doen, heeft alles te maken met het feit dat ze hen aan kan spreken in hun eigen taal. Zo voelen ze zich een stuk meer op hun gemak en kunnen ze de vragen stellen die ze willen. Bovendien is Dynova vertrouwd met de Russische cultuur, waardoor ze die eventuele norsheid wellicht niet als dusdanig aanvoelt. 23

Volgens de stad zelf, ligt Jekaterinenburg in het Europese deel van Rusland, maar de in de 19 e eeuw vastgestelde grens tussen Europa en Azië ligt zo’n 50km ten westen van de stad. 24 Vertaling: Ik heb nog geen slechte [toeristen] gehad.

48

De categorie Russen die Irina Dynova contacteert, spreekt meestal geen andere taal dan Russisch. Er zijn zowel erg rijke toeristen, als mensen met een gemiddeld inkomen. Dit wordt gereflecteerd in het feit dat men zowel voor de goedkopere als duurdere hotels kiest. Het gaat vooral om jongere toeristen en businessmensen, die Belgische firma’s gaan bezoeken en dit combineren met een toeristisch tripje naar Brugge. De meeste toeristen blijven één nacht in Brugge overnachten, om daarna andere steden te bezoeken. In België gaat men meestal ook de hoofdstad Brussel bezoeken, en soms ook de stad Gent. Zoals in de vorige hoofdstukken te lezen valt, gaat men naast België vaak ook nog een aantal andere landen bezoeken. Meestal vliegt men vanuit Rusland richting Amsterdam, waar men een huurauto boekt om dan met de wagen langs de belangrijkste West-Europese steden te kunnen reizen. Sommigen nemen liever de trein en een enkeling rijdt met een grote terreinwagen vanuit Rusland naar West-Europa en terug. Precieze cijfers over het aantal excursies en een eventuele evolutie, heeft Irina Dynova jammer genoeg niet ter beschikking. Ze gaf me wel meer informatie over de piek- en dalperiodes van het toerisme van Russen in Brugge. De meerderheid reist af naar de stad tijdens Russische schoolvakanties. Deze vinden plaats eind november, begin januari, en eind maart. Er zijn ook telkens meer toeristen tijdens de lente en de herfst. Gedurende de zomer gaat men liever naar strandbestemmingen. Februari vormt de absolute dalmaand.

6.5

Conclusies van het eigen onderzoek

De meeste Russische toeristen die in Brugge logeren, zijn kapitaalkrachtige koppels met een leeftijd tussen de 30 en 50 jaar. Deze zijn zich bewust van hun hoge sociale status en soms lijkt het alsof ze zich beter voelen dan de mensen om hen heen. Ze eisen heel wat luxe, maar zijn ook bereid daar grote bedragen aan uit te geven. Dit soort Russische toerist is erg gedistingeerd en afstandelijk. De meesten zijn nog niet erg ervaren reizigers en hebben een vrij zwakke kennis van het Engels. Ze behoren tot de groep van experience seekers, die beschreven wordt in hoofdstuk 2.1.4. Verder worden ook gezinnen aangetrokken naar de stad. Zij kiezen voor familiehotels als Hotel Die Swaene. Omdat het om jongere toeristen gaat, zijn er hier minder communicatieproblemen. Ten slotte komen er ook een aantal grote groepen Russen naar Brugge, meestal begeleid door een gids. Deze blijven evenwel niet overnachten in de stad, maar bezoeken de stad eerder als daguitstap vanuit Brussel. De meeste toeristen kunnen net genoeg Engels om zich te behelpen, maar te weinig om zich volledig op hun gemak te voelen. Daarom zullen ze zelf nooit toenadering zoeken tot andere toeristen of medewerkers van hun hotel of restaurant. De taalbarrière, die op het eerste gezicht geen probleem lijkt te vormen, is dus wel degelijk aanwezig. Dit zorgt enerzijds voor ergernis bij de toeristische sector: Russen zijn vaak erg kortaf en hebben weinig mimiek, waardoor ze niet altijd de juiste boodschap kunnen overbrengen en als nors worden 49

getypeerd. Anderzijds voelen de Russen zich ook niet helemaal ontspannen wanneer ze in contact komen met Vlamingen, waardoor ze dan weer worden beschreven als zijnde afstandelijk. Daarom is het goed diensten te voorzien voor Russischtaligen. Uit mijn interviews blijkt dat zaken die moeite doen om een Russisch publiek aan te trekken, zij het door een Russischtalige menukaart, contacten met Russische gidsen of deelname aan promotiecampagnes als de roadshow, ook daadwerkelijk heel wat meer Russische toeristen over de vloer krijgen. Bovendien wordt zo’n relatief kleine investering sterk geapprecieerd door het Russische doelpubliek. Het lijkt misschien absurd geld en energie te steken in een markt, die gemiddeld minder dan 5% van het totaal aantal toeristen beslaat en bovendien omwille van de soms decadente houding van de nouveaux riches een slechte reputatie heeft opgebouwd, maar het hoge groeipotentieel verandert de zaak. Bovendien blijkt uit mijn interviews dat Russische toeristen, ondanks de communicatieproblemen, graag geziene gasten zijn. Niet alleen zijn ze gedistingueerd, rustig en veroorzaken ze bijna nooit overlast, bovendien geven ze vaak grote bedragen uit op hun reisbestemming, wat de Brugse toeristische sector alleen maar ten goede kan komen.

50

7. Conclusies van de masterproef In mijn inleiding nam ik me voor een volledig beeld te scheppen van de Russische toerist in Brugge. Met onder meer een uitgebreide historische en statistische context, het invoegen van stukken uit de gesprekken die ik had met de heer Pedro Waeghe en de heer Dieter Dewulf, mijn getuigenissen in verband met de roadshow, het bespreken van verschillende Russische tijdschriftenartikels en tenslotte ook met mijn eigen onderzoek, hoop ik daarin geslaagd te zijn. Het Russische toerisme ontwikkelde zich met vallen en opstaan tot wat het nu is. De zaak van Leopol’d Lipson in 1867 en de verschillende vooroorlogse reistijdschriften getuigen van een relatief bloeiende reisindustrie op het einde van de 19e eeuw en in het begin van de 20e eeuw. Het communisme gooide echter roet in het eten: staatscontrole en massatoerisme binnen de grenzen van de Sovjet-Unie vormden dan de norm. Dit is echter net die periode waarin de gemiddelde Rus kennis kon maken met de stad Brugge. Heel wat vertalingen van Tijl Uilenspiegel deden de ronde en hoe gering de invloed van de gedichten over het Vlaamse front ook waren, ze bereikten zeker ook een deel van de Russische samenleving. Tegenwoordig heeft Brugge zijn naambekendheid te danken aan moderne media zoals de film In Bruges en het internet. Het is echter vooral door het harde werk van Toerisme Vlaanderen en Toerisme Brugge dat de stad Brugge in Rusland meer en meer bekendstaat als toeristische bestemming. Steeds meer Russische toeristen worden aangetrokken tot de stad, maar slechts weinig privé-aanbieders zien het belang van de Russische toerist al in. Door hun relatief kleine aantal en hun kwalijke reputatie als luidruchtig, verkwistend all-inclusive volkje, lijkt een investering in deze markt niet echt nuttig. Nochtans is het groeipotentieel van de Russische markt enorm en zijn Russen omwille van hun spenderingsgedrag een erg lucratieve doelgroep om te bespelen. De Russische toerist die Brugge bezoekt is bovendien van een ander kaliber dan de nouveaux riches in bovenvermelde all-inclusive hotels. Hij is op zoek naar kleine charmehotels, cultuur, historisch erfgoed, gastronomie en shopgelegenheden. Deze nieuwe markt vraagt natuurlijk wel om een juiste aanpak. De Brugse toeristische sector moet er rekening mee houden dat Russische toeristen zich niet altijd even goed voelen in een nieuwe omgeving waar er geen Russisch wordt gesproken. Basisconversaties in het Engels vormen geen probleem, maar veel meer dan dat kan men van de gemiddelde Russische toerist nog niet verwachten. De generatie die het meest in Brugge te vinden is, heeft immers weinig of geen Engelse lessen gehad op school. De barrière die hierdoor ontstaat tussen de Russische reiziger en de toeristische sector is nefast voor beiden.

51

Mits wat meer voorzieningen voor Russischtaligen zouden de Russische toeristen zich meer dan vroeger welkom voelen in de stad en op die manier zouden Brugse zaken veel meer Russen kunnen aantrekken. Bovendien zou de communicatie veel gemakkelijker verlopen, wat in het voordeel zou zijn van beide partijen. Het is in de toeristische sector belangrijk om op verschillende paarden te wedden en zo zichzelf te verzekeren tegen bijvoorbeeld het wegvallen van een bepaalde markt door catastrofes als de economische crisis. Het Russische paard is de dag van vandaag al niet meer weg te denken uit de Brugse reisindustrie en de Russische markt zal ook in de toekomst steeds meer invloed krijgen op de toeristische sector in Brugge.

52

53

54

Lijst van geraadpleegde bronnen Anoniem 1890 Brjugge. In: Brokgauz & Efron (eds), Ėnciklopedičeskij slovar’. Tom 8: Bos’ do Bunčuk:778. Moskva: Terra. Anoniem 1958 Brjugge. In: B.A. Vvedenskij (ed.), Malaja Sovetskaja Ėnciklopedija. Tom 1: ABukovina: 1247. Moskva: Bol’šaja Sovetskaja Ėnciklopedija. Anoniem 1971 Brjugge. In: A.M. Proxorov (ed.), Bol’šaja Sovetskaja Ėnciklopedija. Tom 4: BrasosVeš: 69-70. Moskva: Sovetskaja Ėnciklopedija. Anoniem 2004 Brjugge. In: V.M. Karev (ed.), Kratkaja Rossijskaja Ėnciklopedija. Tom 1: A-K: 367. Moskva: Oniks 21 vek. Anoniem 2013 Bollywood strijkt neer in Brugge. Knack. Internet. Online. Geraadpleegd op 23 mei 2013. Beschikbaar via http://focus.knack.be/entertainment/film/filmnieuws/bollywood-strijktneer-in-brugge/article-4000309965789.htm. Ars, Brigitte & Esmé Visser 2010 Kijk, de toerist van morgen. Brazilië, Rusland, India, China. Breda: NRIT Media. Artemov, Stanislav 2012 V poiskax Ulenšpigelja. Vokrug sveta 2857/2: 58-72. Barenboim, Petr & Boris Meshereyakov 2010 Flanders in Moscow and Odessa: poet Eduard Bagritskii as the Till Ulenspiegel of Russian Literature. Moskva, Letny Sad. Beljakova, Anna (ed) 2012a Dorože deševlje. Brjugge. Condé Nast Traveller juli/augustus 2012: 28. Burenina, Kira (ed) 2012b Novyj muzej v Brjugge. Liza 44: 105. 55

Google Trends 2013a Brjugge Google Trends. Online. Internet. Geraadpleegd op 28 april 2013. Beschikbaar via http://www.google.com/trends/explore?hl=nl#q=%D0%B1%D1%80%D1%8E%D0%B3 %D0%B3%D0%B5. Google Trends 2013b Brjugge. Bruges. Google Trends. Brugge. Online. Internet. Geraadpleegd op 28 april 2013. Beschikbaar via http://www.google.com/trends/explore?hl=nl#q=%D0% 91%D1%80% D1%8 E%D0%B3%D0%B3%D0%B5%2C%20Bruges%2C%20Brugge&geo=RU&cmpt=q. Google Trends 2013c Brjugge. Pariž. Google Trends. Online. Internet. Geraadpleegd op 28 april 2013. Beschikbaar via http://www.google.com/trends/explore?hl=nl#cat=0-67&q=%D0%B1% D1%80%D1%8E%D0%B3%D0%B3%D0%B5%2C%20%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0 %B8%D0%B6&geo=RU&cmpt=q. Jakovina, Ol’ga (ed) 2012a Brjugge. Historium. Vojaž oktober: 43. Jakovina, Ol’ga (ed) 2012b Velosipedy. Bel’gija. Vojaž juli/augustus: 51. Internet Movie Database (IMDB) (2013) In Bruges. Internet Movie Database. Online. Internet. Geraadpleegd op 23 maart 2013. Beschikbaar via http://www.imdb.com/title/tt0780536/. Kesojan, Svetlana (ed) 2012 Zemlja. Ljudi na kuxne. Bel’gija. Pervoe. Vtoroe. Tret’e 12/3: 92-99. Kinopoisk.ru 2013 Zaleč’ na dno v Brjugge. Kinopoisk. Online. Internet. Geraadpleegd op 28 april 2013. Beschikbaar via http://www.kinopoisk.ru/film/276295/. Koenker, Diane P. 2003 Travel to Work, Travel to Play: On Russian Tourism, Travel, and Leisure. Slavic Review 26/4: 657-665.

56

Koenker, Diane P. 2006 The Proletarian Tourist in the 1930s. Between Mass Excursion and Mass Escape. In: Gorsuch, Anne E. & Koenker, Diane P. (eds), Turizm. The Russian and East European Tourist under Capitalism and Socialism.: 119-140. Cornell, Cornell University Press. Layton, Susan 2006 Russian Military Tourism. The Crisis of the Crimean War Period. In: Gorsuch, Anne E. & Koenker, Diane P. (eds), Turizm. The Russian and East European Tourist under Capitalism and Socialism.: 43-63. Cornell, Cornell University Press. Le Bacq, Tom 2010 Mrs Medvedev zet Brugge op z’n kop. Het Nieuwsblad, 9 december 2010. Online. Internet. Geraadpleegd op 6 april 2013. Beschikbaar via: http://www.nieuwsblad.be/article /detail.aspx?articleid=GVK33FGUN. McDonagh, Martin 2008 In Bruges (Focus Features, 2008). Graham Broadbent & Peter Czernin Productions. McReynolds, Louise 2006 The Prerevolutionary Russian Tourist. Commercialization in the Nineteenth Century. In: Gorsuch, Anne E. & Koenker, Diane P. (eds), Turizm. The Russian and East European Tourist under Capitalism and Socialism.: 17-42. Cornell, Cornell University Press. Metelica, Katja 2012a Dolja šutki. Kulinarnye metafory mogut okazat’sja vpolne udobovarimy. Afiša-eda 38/6: 72. Metelica, Katja 2012b Pis’mo. Brjugge. Afiša-mir 96/9: 66. Metz, Eric 2006 Het bloedrood geritsel van rozen. De verbeelding van het lijdende België in de Russische poëzie (1914-1935). In: Waegemans, Emmanuel (ed.), De taal van Peter de Grote. Russisch-Nederlandse contacten en contrasten.: 211-227. Leuven/Voorburg, Acco. Reijnders, Stijn 2009 Watching the Detectives. Inside the guilty landscapes of Inspector Morse, Baantjer and Wallander. European Journal of Communication 24: 165-181.

57

Savenkova, Julija 2012 Uvleč’sja Brjugge. Xleb Sol’ 5 (mei 2012): 2-6. Ščedrin, Mixail (ed) 2012 Obo vsem ponemnogu. L’Ėtual’ november 2012: 18. Stepanova, Svetlana 2008 Stanovlenie i razvitie turistskogo biznesa v Rossii. In: Morozova, T.B.& Kozyreva, G.B. (eds), Social’naja innovatika v regional’nom razvitii. Sbornik materialov četvërtoj školi molodyx učenyx.: 129-135. Petrozavodsk, Karel’skogo naučnogo centra RAN. Sytnikova, Marina 2012 Zaleč’ na dno v Brjugge. Salon nedvižimosti 112/11: 99-103. Toerisme Vlaanderen 2011a Toerisme in Kerncijfers 2011. Jaarrapport. Online. Internet. Geraadpleegd op 26 november 2013. Beschikbaar via http://www.toerismevlaanderen.be/toerisme-cijfersgegevens-verblijfstoerisme. Toerisme Vlaanderen 2011b Toerism in Figures 2011. The Russian market in Flanders. Jaarrapport. Online. Internet. Geraadpleegd op 26 november 2013. Beschikbaar via http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENN IS/cijfers/Marktrapporten/2012_Tourism%20in%20Figures%20Flanders%20-%20Russian% 20Market%2011_0.pdf. Toerisme Vlaanderen 2012a The Russian Market – Flanders Connection 2012. Slideshow. Online. Internet. Geraadpleegd op 1 april 2013. Beschikbaar via http://www.toerismevlaanderen.be/rusland. Toerisme Vlaanderen 2012b Tourism in figures 2011. The Russian market in Flanders. Online. Internet. Geraadpleegd op 15 november 2012. Beschikbaar via http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/assets/documents_KENN IS/cijfers/Marktrapporten/2012_Tourism%20in%20Figures%20Flanders%20%20Russian%20Market%2011_0.pdf.

58

Twitter 2013 Brjugge. Twitter. Online. Internet. Geraadpleegd op 28 april 2013 en 17 mei 2013. Beschikbaar via https://twitter.com/search?q=%D0%91%D1%80%D1%8E%D0%B3%D0 %B3%D0%B5&src=typd. Vernik, Vadim 2012 Putešestvie v prošloe. OK! 314/48: 79. Wikipedia Contributers 2013a Charles De Coster. Wikipedia, de vrije encyclopedie. Online. Geraadpleegd op 22 april 2013. Beschikbaar via http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_De_Coster. Wikipedia Contributers 2013b Koster, Šarl' Teodor Andri de. Svobodnaja Ėnciklopedija. Online. Geraadpleegd op 22 april 2013. Beschikbaar via http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE% D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C_% D0%A2%D0%B5%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80_%D0%90%D0%BD%D1%80%D 0%B8_%D0%B4%D0%B5. World Tourism Organization & European Travel Commision (WTO&ETC) 2009 The Russian Outbound Travel Market with Special Insight into the Image of Europe as a Destination. World Tourism Organization, Madrid.

59

60

Bijlage I: Brugge op Twitter Eerste reeks van 20 tweets met zoekterm Брюгге, overgenomen van Twitter op 20 mei 2013 om 15u 1. Vlad Rudenko @VladRudenko_17h стереть бы себе память и снова посмотреть "Залечь на дно в Брюгге", "1+1", "В погоне за счастьем", "Кука" и еще несколько фильмов 2. Shoohurt @shoohurt18h В Брюгге есть карта для незрячих. Названия улиц брайлем, весь центр города буквально на кончиках пальцев: pic.twitter.com/5fuqGMtdw7 3. Shoohurt @shoohurt19 May В Брюгге хорошо! pic.twitter.com/Bsyb4la5Xf 4. Andrey Panov @panovdev18 May Брюгге (@ Bocca w/ 4 others) [pic]: http://4sq.com/19KInGy 5. «ФК Иртыш» Павлодар @Irtysh_Pavlodar17 May Викторина завершена! Правильный ответ дал Диас Кайдагулов! / Штепан Кучера (Брюгге 2007 год) http://vk.cc/1w94cS 6. Ilchenko @Igor_stepan17 May Залечь на дно в Брюгге (2007, Великобритания) смотреть онлайн бесплатно в хорошем качестве http://goo.gl/fb/NFrFA 7. Alexander Bunin @abunin17 May 17.05.1302 - Брюггская заутреня - восстание фламандцев против французов в Брюгге. Календарь эрудита @radio_silver http://www2.silver.ru/audio/BMHBI/ 8. Alexander Bunin @abunin17 May 17 мая 1302 по улочкам Брюгге вооруженные отряды ремесленников заставляют всех встреченных произнести фламандскую... http://fb.me/1oBsDGsQU 9. KAiZeR @abakan17 May http://Booking.com жжот, пришло письмо: Брюгге и Abakan – горящие предложения от 2 032 , 91 руб. (анализируют поведение видимо) ;-) 10. Alexey Elefirenko @TELEfirenko16 May После поездки в Брюгге посмотрел кино "Залеч на дно в Брюгге" с Колином Фарреллом. Впечатления вернулись. pic.twitter.com/8RaOGdD5Qi 11. AviatorTV @AviatorTV16 May 21:30 Чемпионат Бельгии. Зульте Варегем - Брюгге http://aviatortv.org/sport_2_ua http://vk.cc/1vYlJ9 12. Alexey S @ziobr16 May

61

/

/

Смотреть:

А ваще продуктивный день. Заказал отделку балкона, посмотрел проёб в хоккей, помыл половину кухни и забукал отели в Брюсселе и Брюгге. 13. Майя Ковски (42+) @zlaw16 May Аль_бертович гуляет по набережной Брюгге RT @silverl1on: Открытка Маритвичу pic.twitter.com/HOJeqS636C 14. Майя Ковски (42+) @zlaw16 May надеюсь, мариблогеры соберут денег на памятник преподобному великомученику козлу Френку на набережной Брюгге. 15. Теплее @lampimampi16 May Пересматривал "В Брюгге", нашёл грампикэта pic.twitter.com/G0Gn3VLTyb 16. Olga @DoerigOlga15 May Залечь на дно в Брюгге ваще не торт!Бельгийское МинТуризма пролоббировало съемку кино100%!Лучше бы 208йраз БигЛебавски посмотрела ей богу... 17. Alexey S @ziobr14 May Купили билеты в Бруссель на конец сентября, такие дела. Брюссель-БрюггеЛюксембург-Амстердам-Брюссель. Ебанись-веселись! 18. Jery_Link @Jery_Link14 May Время отчаливать с этого Брюгге к чертям собачьим! Надоело http://instagram.com/p/ZSq_cyGkCq/ 19. Megapolis FM @Megapolis_FM14 May Сегодня в 19:00 Вера Водопьянова - ведущая телеканала "Ю" проведет экскурсию по г. Брюгге в программе "Smart travel"! 20. Go2See @go2see29 Apr Брюгге — главный город бельгийской провинции Западная Фландрия. / #путешествия http://vk.cc/1theYc

Tweede reeks van 25 tweets met zoekterm Брюгге, overgenomen van Twitter op 28 april 2013 om 17u 1. Андрей Ухванов @Andrey_Uhvanov15m Шикарно сидим) Брюгге-офигенный город) 2. Nasti Shiryaeva @nastishiryaeva17m «Залечь на дно в Брюгге» (2007). Моя оценка 6 из 10 ★★★★★★☆☆☆☆ http://mykp.ru/f/276295/ #kinopoisk 3. Виктория @VetrazCvr49m Очарование Брюгге http://goo.gl/fb/3VWF5 4. Елизавета @Ijamworld49m

62

Очарование Брюгге: До 1477 года Фландрия входила в состав герцогства Бургундского с административной столицей ... http://bit.ly/12DCdXr 5. Фей @DurnoyAbsurd2h Брюссель ваще ок. Сегодня смотрим Гент, завтра заляжем на дно в Брюгге. 6. Кирилл Осознан @o_soznan6h Обязательно побываю в Брюгге 7. Ирина @style_irina19h Сестра из Брюгге привезла) вкусно) pic.twitter.com/rR6SXBlzoA 8. Michael Beloshickiy♚ @beloshickiy201226 Apr "Залечь на дно в Брюгге * In Bruges" (2007) 8+из10 / / Ирландия, Великобритания, США. / Жанр: триллер.. http://vk.cc/1sTyge 9. Russvald @Russvald26 Apr В Брюгге со своим дном 10. Зебра ТВ @tvzebra3325 Apr Муром и Брюгге - виртуальные побратимы http://zebra-tv.ru/novosti/chetvertayarubrika/murom-i-bryugge-virtualnye-pobratimy/ … 11. dron @vekdvd24 Apr БЕЛЬГИЯ. Брюгге - прогулка по городу....: Оригинал взят у platpaul в БЕЛЬГИЯ. Брюгге - прогулка по городу....Я... http://bit.ly/11QEzPF 12. Tripster @tripster_ru24 Apr Бельгия: Гент, Брюссель, Брюгге : Из Брюсселя в Брюгге и Гент на один день http://bit.ly/12grvpF 13. Дороги такие дороги @avtodor24 Apr @KonkovMN Гент - живописный город всего в 30 минутах езды от Брюгге. Столица провинции Восточная Фландрия. 14. corristo @corristo24 Apr Хозяйка рассказала историю про аутсорсинг молитв в Брюгге, откуда и появились god houses 15. Maria Bakhireva @Bymashka24 Apr Бельгия: Антверпен, Брюгге и Брюссель:http://tourmarshrut.ru/archives/3407 16. Пепер @Peper0nisimo23 Apr Всё ещё не в долбаном Брюгге 17. Новости футбола @newsfootball22 Apr "Брюгге" хочет видеть тренера "Маккаби" у себя: Бельгийский "Брюгге" намерен предложить улучшенный контракт на... http://bit.ly/ZheCwR 18. Ros Orlov @Kenobius21 Apr Тот самый Брюгге с той самой колокольни. #instagram http://bit.ly/17FUofb pic.twitter.com/Vnyp6x26kO 63

19. Ros Orlov @Kenobius21 Apr Пьем пиво из последней пивоварни Брюгге на берегу Северного моря и наблюдаем заходящее солнце. Третий день евротрипа. 20. eulife.ru @euliferu17 Apr доставка различных грузов и документов по Брюгге и близлежащим городам http://tinyurl.com/bvgy5tz #работа 21. Kirill Vlasov @sportboxru6 Apr «Брюгге» разгромил «Локерен» (видео): В рамках 2-го тура 2-го этапа чемпионата Бельгии «Брюгге» в гостях переи... http://bit.ly/12ttO8a 22. RaDjara @RaDjara2 Apr Прогулка по Брюгге: Я пытался попасть в Брюгге ровно год: то не было времени, то просто забывал. В этот пр... http://bit.ly/129IP2A 23. Пресс-атташе @kinolepra25 Mar Наш любимчик Руслан со своей компашкой @kubikvkube озвучил наш один зи любимых фильмов "В Брюгге" - http://rutracker.org/forum/viewtopic.php?t=4390723 … Поделитесь потом. 24. Ruslan @kubikvkube25 Mar Совместно с ozz.tv открываем рубрику "Для души". Встречаем первый блин "В Брюгге" Мартина МакДонаха http://rutracker.org/forum/viewtopic.php?t=4390723 … 25. Андрей Малосолов @malosolov23 Mar В Брюгге, в шоколадной лавке. Мне лично больше всего понравился шоколадный Барашек Шон в правом нижнем углу))) http://fb.me/14F81asWb

64

Bijlage II: Russische tijdschriften Inhoudstafel bijlage I p.66

Artemov, Stanislav 2012

p.74

V poiskax Ulenšpigelja. Vokrug sveta 2857/2: 58-72.

Beljakova, Anna (ed) 2012a Dorože deševlje. Brjugge. Condé Nast Traveller juli/augustus 2012: 28.

p.75

Burenina, Kira (ed) 2012b Novyj muzej v Brjugge. Liza 44: 105.

p.76

Jakovina, Ol’ga (ed) 2012a Brjugge. Historium. Vojaž oktober: 43.

P.77

Jakovina, Ol’ga (ed) 2012b Velosipedy. Bel’gija. Vojaž juli/augustus: 51.

p.78

Kesojan, Svetlana (ed) 2012

p.82

Zemlja. Ljudi na kuxne. Bel’gija. Pervoe. Vtoroe. Tret’e 12/3: 92-99.

Metelica, Katja 2012a Dolja šutki. Kulinarnye metafory mogut okazat’sja vpolne udobovarimy. Afiša-eda 38/6: 72.

p.83

Metelica, Katja 2012b Pis’mo. Brjugge. Afiša-mir 96/9: 66.

p.84

Savenkova, Julija 2012

p.89

Ščedrin, Mixail (ed) 2012

p.90

Obo vsem ponemnogu. L’Ėtual’ november 2012: 18.

Sytnikova, Marina 2012

p.93

Uvleč’sja Brjugge. Xleb Sol’ 5 (mei 2012): 2-6.

Zaleč’ na dno v Brjugge. Salon nedvižimosti 112/11: 99-103.

Vernik, Vadim 2012

Putešestvie v prošloe. OK! 314/48: 79.

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

Bijlage III: Interviews Tracklist cd (te vinden in de achterkaft van deze masterproef) Opnamenummer Organisatie of bedrijf

Respondent

Datum

Opname 1

Toerisme Vlaanderen

Pedro Waeghe

11/04/’13

Opname 2

Toerisme Brugge

Dieter Dewulf

20/03/’13

Opname 3

Hotel Die Swaene

Marijke Termote

22/01/’13

Opname 4

Hotel De Orangerie

Nathalie Vandenabeele

22/01/’13

Opname 5

Relais & Châteaux Hotel Heritage

Vincent Labrosse

21/03/’13

Opname 6

Hotel Relais Bourgondisch Cruyce

Johan Serpieters

06/01/’13

Opname 7

Hotel Bourgoensch Hof

Johannes Allewaert

13/05/’13

Opname 8

Charlie Rockets Hostel

Samuel Ketels

22/01/’13

Opname 9

Hostel Lybeer

Siegert Vlaemynck

28/02/’13

Opname 10

Bar-Restaurant Cafedraal

Peter Van De Maele

28/02/’13

Opname 11

Restaurant Aquarel

Erwin Dhelft

13/05/’13

Opname 12

Restaurant De Koetse

Bart De Koninck

13/05/’13

Opname 13

Brasserie Mozarthuys

Rudy Borny

13/05/’13

Opname 14

Restaurant ’t Fonteintje

Patrick Van den Eeckhoute

13/05/’13

Opname 15

Historium

René Tolenaars

21/03/’13

Opname 16

Frietmuseum

Kelly Dendyver

13/05/’13

Opname 17

Choco-Story

Christine Thielert

13/05/’13

Vragenlijst Irina Dynova 1. Какие у вас есть туры в Брюгге и сколько стоят? Есть классическая пешеходная ( От Миневатер до Маркта) экскурсия, которую в основном и заказывают. экскурсия в Шоколадный музей. Один раз я три дня проводила экскурсию, связанную с Тилем Улешпигелем(по Брюгге и в городе Дамма).Когда я готовилась, мне даже пришлось книгу Шарля де Костера перечитать(750 страниц). Но в основном заказывают классическую экскурсию, 2 часа. стоимость экскурсии в Брюгге 30 евро в час , минимум 2 часа. экскурсий не очень много. 2. Дают ли русские туристы много чаевых? Это больше, чем другие туристы? русские туристы не дают чаевых. за 3 года я получила один раз 50 евро,один раз 10 евро , один раз 5 евро.

95

3. Откуда большинство русских туристов? были туристы из Москвы, Санкт-Питербурга, Екатеринбурга, Новосибирска, Воронежа, Самары, Тулы, Челябинска, Чебоксар ,из городов Прибалтики и русские туристы, проживающие в Германии, Израиле....Даже болгары были(понимающие русский, поколение еще времен Советского Союза) 4. Сколько русских туристов у вас есть еженедельно? Сожалению я только что(до того, как вы мне написали) выбросила книжку, где были записаны все мои экскурсии прошлых лет.Там было довольно много экскурсий...В этом году я в основном живу в Москве, мама болеет. Могу только сказать , сколько экскурсий было в марте и апреле этого года(2013): 2 раза в марте, 2 раза в апреле и записались на 2 раза в мае. может быть еще запишутся на апрель и май... 5. Есть ли теперь больше или меньше русских туристов, чем раньше? Меньше или больше туристов в этом году, на этот вопрос я не могу ответить 6. Есть ли периоды, когда больше русских туристов? И когда меньше? Больше туристов приезжает, когда в России школьные каникулы( в конце ноября, в начале января, в конце марта; даты не помню)Больше туристов весной и осенью. В феврале туристов практически нет. Летом русские едут на южные моря:). 7. Сколько русскоязычных проводников есть в Брюгге? В Брюгге 2 официальных русскоязычных гида. И , как я слышала, двое учатся на курсах( если они закончат и будут работать в туризме Брюгге, будет еще 2) 8. Знаете ли вы где останавливаются русские туристы? В какой тип гостиниц? Русские туристы останавливаются во всех типах гостиниц, и в дешевых и в дорогих(например, Кампинский, Фландрия). 9. Как долго остаются они в Брюгге? Обычно русские туристы останавливаются в Брюгге на одну ночь. очень редко на несколько дней(4-5). 10. Как попадут к вам? Многие туристы путешествуют на машине, которую они берут в наем в Амстердаме, например. Или на поезде. 11. Жалуются ли они на том, как в Бельгии очень мало люди говорят по-русски? Нет не жалуются, никто не ожидает, что здесь говорят по-русски. 12. Как путешествуют они? Самолётом, на машине, по железной дороги,...? В основном в Европу туристы прилетают на самолете. Некоторые путешествуют на машине ( гигантских джипах)из России. Многие берут машину в наем а Амстердаме.

96

13. Какие именно русские посещают город? Как они себя ведут? Чем отличают от других туристов? Туристы очень разные, но все очень внимательные, вежливые,всем интересуются( мне плохих не попадалось).Нас долго не выпускали из Советского Союза и все русские очень любят путешествовать. 14. Какой класс русских посещает город? Это молодые люди, новоришы,...? Много молодых туристов. Много клиентов, посещающих бельгийские фирмы, с которыми они работают. Новых русских у меня никогда не было. 15. Какие у вас группы? Это пары, семьи, бизнис-партнёры, большие группы,...? Через туризм Фландрии заказывают экскурсии в основном бизнес-партнеры. 16. Какие другие кроме Брюгге назначения посещают? В Бельгии русские туристы посещают также Брюссель и очень редко Гент. Гент в основном сами без гида. 17. Какие достопримечательности им интересно? Туристам интересно все, очень любознательные... В туризме заказывают в основном пешеходную экскурсию, с посещением основных достопримечательностей. Но сами посещают еще и музеи. 18. Как влиял фильм Залечь на дно в Брюгге туризм в городе? Фильм сыграл большую роль, все спрашивают где снимали, на каких улицах, откуда падал герой и т.д. Редко кто из туристов , посещающих Брюгге , не смотрел фильм. 19. Имеете ли ещё замечания? Через туризм Брюгге не многие могут заказывать экскурсии, т.к. не все в России(меньшинство) знают английский или другие языки.

97