Bouwhistorische verkenning

Bouwhistorische verkenning vm. drukkerij van Boekhoven – Bosch | Utrecht oktober 2010 | Innovation Architects

Bouwhistorische verkenning | vm. Drukkerij Van Boekhoven - Bosch| Utrecht

2


projectgegevens Code Onderzoek

0001 Bouwhistorische verkenning

Onderwerp

vm. Drukkerij Van Boekhoven - Bosch Breedstraat | Begijnehof | Wijde Begijnestraat Utrecht Rijksmonument Objectnr. 0001 Hogeschool Utrecht oktober 2010 Innovation Architects

Status Opdrachtgever Uitgave

3

Tekst en samenstelling Fotografie Ontwerp en opmaak

H. v/d Berg | A. Lam H. v/d Berg | A. Lam H. v/d Berg | A. Lam


inhoudsopgave Inleiding

5

Redengevende omschrijving

5

Geschiedenis

7

- Ligging

7

- Historische kaarten

11

- Tekeningen Drukkerij van Boekhoven

13

- Historische foto's

14

Situatieschets

20

Beschrijving gevel Breedstraat

21

4

- exterieur

21

- interieur

23

Beschrijving gevel Wijde Begijnestraat

25

- exterieur

25

- interieur

27

Bouwfasering

29

Waardestelling

33

Aanbevelingen

34

Bronnen

36


inleiding Het Van Boekhoven - Bosch complex is een groot markant gebouw in de binnenstad van Utrecht. Het complex is gelegen aan de Breedstraat, de Wijde Begijnestraat en de Begijnehof. Vanwege zijn karakteristieke uiterlijk wordt het ook wel Het Kasteel genoemd. Het gebouw is een jong industrieel erfgoed met een grote cultuurhistorische waarde, dat deels in 1939 en deels in 1951 door de Delftse School architect J.F. Berghoef is gebouwd. Eerst was er een drukkerij gevestigd, midden jaren zeventig van de vorige eeuw is het verbouwd tot een appartementencomplex met 32 eenheden in de verhuur met een grote, afgesloten, binnentuin. Eigenaar is woningcorporatie Mitros. Het Kasteel is een groot gebouw met een bruto vloeroppervlak (BVO) van 3.835 m2 en een inhoud van 12.830 m3. Er is sprake van ernstig achterstallig onderhoud. Het gebouw vertoont veel gebreken. Momenteel worden er plannen ontwikkeld om Het Kasteel te renoveren. Dat gebeurt door Versseput Architecten uit Utrecht. 5

Het rapport is opgebouwd uit een gedeelte geschiedenis en historische kaarten en foto's met daar aan gekoppeld een waardestelling, en met een uitgebreide bouwfasering. De bouwfasering laat zien wat er in de loop der jaren is veranderd of zelfs is verwijderd en dat op verschillende niveaus. De waardstelling van de diverse monumentale onderdelen laten zien wat tussen hoog monumentaal en verwijderbaar is. Dit alles vindt u in dit rapport met daarbij aanbevelingen met betrekking tot geplande wijzigingen. Voor het kaart in brengen van de monumentale waarden van de gebouwen is gebruik gemaakt van waarderingskaarten.

redengevende omschrijving vm. drukkerij Van Boekhoven wat sinds 1970 getransformeerd is tot een appartementencomplex is beschermd als rijksmonument, onder monumentnummer 0001. De redengevende omschrijving betreffende de bescherming luidt als volgt: ''Appartementencomplex Van Boekhoven, baksteenachtig verscholen in het bruisende stadsdeel van Utrecht. Uitgebreid complex om een langwerpige binnenplaats. Het gebouw, geheel verbouwd tussen 1939 en 1970, heeft gietijzeren vensters en steenachtige kantelen.''


1

6

1 De voorgevel van de vm. Drukkerij Van Boekhoven - Bosch gelegen aan de Begijnehof


geschiedenis Ligging - Het boekhoven complex ligt in het centrum van Utrecht ten noorden van de Dom. Ten zuiden van het gebouw staat de watertoren, waar nu het waterleidingsmuseum in is gevestigd. In de omgeving staan veel monumenten, dat betekend dat het een belangrijke buurt is geweest in de stad. Het gebouw is gelegen aan de Breedstraat, Wijde Begijnestraat en de Begijnehof.

7

1844 - De geschiedenis van het boekhoven complex aan de Breedstraat in Utrecht gaat terug tot 1844. In dit jaar begint Jacobus van Boekhoven, vlak bij zijn woonadres aan de Voorstraat, op de Breedstraat een kleine drukkerij. Deze drukkerij heeft dhr. Van Boekhoven één jaar alleen gedraaid, na een jaar nam hij twee knechten aan. In de loop van de jaren kwam er steeds meer personeel. Zo had het bedrijf in 1846 al zes knechten in dienst. Doordat het bedrijf zo snel uitbreidde en het ouderlijk woonhuis vrij kwam, werd de drukkerij gevestigd op de Voorstraat. De drukkerij heeft zes jaar op de Voorstraat gezeten en werd uitgebreid tot tien knechten. Ook deze locatie werd te klein, het bedrijf vestigde zich op de Begijnehof. In de loop van de jaren heeft het bedrijf vele huizen rond deze locatie opgekocht om te kunnen uitbreiden. Hierbij is onder andere de Begijne kerk gekocht. De kerk was een omgebouwd herenhuis. In de kerk was de Christelijke Afgescheiden Gemeente gevestigd, en ze moesten na een splitsing in 1840 een kerk gebouw vinden, na in verschillende gebouwen te hebben gezeten konden ze in een herenhuis aan de Breedtstraat diensten houden. Het herenhuis was de vijf jaar ervoor gebruikt als diaconessenhuis. 1853 - In februari 1853 werd er besproken hoe ze het herenhuis konden ombouwen tot een kerk gebouw. Uit de besprekingen kwam dat de kerk een oppervlakte zou krijgen van twee beneden voorkamers van het achterhuis, de twee daar voor liggende binnenplaatsen en de twee voorkamers aan de straat, de zolder zou als galerij gebruikt gaan worden. En het overige deel van het gebouw zou weer dienst gaan doen als woning. De gevel zou een meer kerkelijk aanzien krijgen, maar de uitgangen naar de straat zouden behouden blijven. Het kerkgebouw was een zaal kerk met voorin de traditionele symmetrische opbouw met een achthoekige preekstoel. De verbouwing en de nieuwbouw waren klaar in 1854. Bij de bouw van de kerk was er veel aandacht besteed dat je genoeg ruimte had om te zitten. Ze waren alleen vergeten om goed te ventileren, er zijn dan ook verschillende mensen flauw gevallen. Op 7 april 1875 kwam er een ontwerp van dhr. Sikkel voor de bouw van een nieuwe voorgevel van de kerk. Iedereen vond deze gevel ‚zeer schoon‛, maar door de hoge kosten van 3000, - gulden werd er gevraagd om het ontwerp te wijzigen. In augustus dat jaar keurde de gemeente het ontwerp van de gevel goed. De gevel bestond uit een rondboogvorm, welke werd herhaald in de twee rondboogvensters met glas in lood raampjes aan weerszijden hiervan. De voorgevel gaf de indruk


van een driebeukig kerkje. Alle ingangen kwamen uit op een voorportaal wat was bekleed met wit marmer. Het midden gedeelte van de gevel was breder en hoger dan de zijkanten. En deze werd bekroond met een soort topgevel met een fors uitgevallen Grieks kruis. In 1908 vond er een grote restauratie van de kerk plaats, ook werd de kerk naar achteren uitgebreid voor meer zitplaatsen. Op 29 maart 1937 werd voor het laatst een dienst gehouden in de Begijnekerk, de kerk werd verkocht aan de drukkerij Boekhoven voor 21.500, - gulden. De kerk werd eerst gebruikt als papier opslag. De drukkerij groeide hard en begon een van de grootste drukkerijen van Utrecht te worden. Zo steeg het aantal personeel tussen 1876 en 1883 van 32 naar 60 medewerkers. 1879 - In 1879 ging Van Boekhoven een samenwerking aan met Klaas Kornelis van Hoffen, deze werd medefirmant. Deze samenwerking kwam tot stand door de snelle groei van het bedrijf en de daarmee noodzakelijke kapitaalbehoefte. In deze periode kwam de stoompers, en moesten er twee ketelhuizen gebouwd worden.

8

1897 - Jacobus van Boekhoven overleed op 14 mei 1897 na een ziekbed. Het huis aan de Begijnehof werd toen betrokken door één van zijn medewerkers Hendrik Jacobus Schouten. De leiding van de drukkerij kwam na het overlijden in handen van zijn weduwe Adriana Jacoba van Boekhoven Leydenroth en mede firmant Klaas Kornelis van Hoffen. De drukkerij bleef groeien en de ontwikkeling van de persen gingen ook snel. In 1899 leidde dit er toe dat er een grotere stoompers kwam en grotere stoomketels. Hierdoor kwam er een grote verbouwing van de drukkerij en er werd een grotere schoorsteen geplaatst. 1931 - In de nacht van 14 op 15 augustus 1931 werd de drukkerij getroffen door brand: de zetterij en een gedeelte van de papier opslag ging verloren. Na de brand werd er uitgebreid aan de kant van de Breedstraat. Ter gelegenheid van de uitbreiding gaf de drukkerij een serie autotypieën uit onder de titel Drukkerij J. van Boekhoven – kijkjes in ons bedrijf, hierin is te zien dat de drukkerij vier drukkerijafdelingen, vier zetterijen, een lettergieterij, een stereotypeerinrichting, verschillende papiermagazijnen, een binderij annex kantoorboekenfabriek, een machinekamer en een stoomketelhuis. In 1933 kwam er nog een koperdiepdrukkerij bij.


1939 - Voor het begin van de tweede wereld oorlog werd het gebouwen complex uitgebreid met een nieuwe vleugel aan de Breedstraat, hierbij werd het eerste deel van de nu bestaande gevel ontworpen door de architect J.F. Berghoef. Voor deze verbouwing moesten een kerk, herenhuis en een winkelhuis wijken. In 1951 vond er nog een grootte verbouwing plaats, deze was ook onderleiding van de architect Berghoef, door deze verbouwing kreeg de drukkerij de definitieve omvang. 1968 - De drukkerij is in gebruik gebleven tot 1968, het bedrijf had toen ongeveer 430 personen in dienst. De drukkerij fuseerde in dat jaar met de drukkerij Bosch, en verhuisden zij naar de Europalaan op het Kanaleneiland in Utrecht.

9

1972 - In 1972 kocht de gemeente het complex aan de Begijnehof. In eerste instantie was het de bedoeling om ter plekke een nieuwe verkeersweg aan te leggen. Dit plan raakte op de achtergrond. De gemeente architect An Hulshoff Pol werkte in opdracht van dhr. Jansen, directeur voor gemeentelijke woningdienst, in 1973/74 een plan uit om een deel van de drukkerij te behouden en om te verbouwen tot woningen. Een dergelijk plan was in die tijd ongebruikelijk, de bedrijfsgebouwen werden na hun functie te verliezen afgebroken. Hulshoff Pol heeft er voor gekozen om de nieuwste delen van het complex te behouden en de oudere delen te slopen. Deze keuze kwam vooral uit praktisch oogpunt, de nieuwere delen waren door hun maatvoering en hun betonnen skelet redelijk makkelijk om te bouwen tot woningen. De verbouwing vond plaats in het kader van de woningwet. De woningen moesten sober en doelmatig zijn, vertelt architecte An Hulshoff Pol. Het complex werd in mei 1976 opgeleverd. Voor de 32 woningen in het complex was veel belangstelling, er waren 130 belangstellenden die intekende.


2

10

2 Transformatie van drukkerij naar appartementencomplex


Historische kaarten 3

1811-1832 Kadasterkaart - minuutplan

11

Kadastrale minuutkaart - uit 1811-1832 is de eerste kaart van de buurt waar het Boekhoven complex heeft gestaan. Hierop is de Begijnehof goed te zien. Het opvallende aan de kaart is dat de straat namen die er op staan niet meer hetzelfde zijn. Zo word onder andere de Breedstraat, de Bree Straat genoemd, en Wijde Begijnestraat, Nauwe Begijnesteeg. De kaart laat zien dat er veel verschillende gebouwen stonden op de plek van de drukkerij. Deze gebouwen waren vooral herenhuizen, maar ook een diaconessenhuis, verschillende huizen van het leger des heils en later ook een kerk. Uit deze kaart blijkt dat het gebied na die tijd niet meer veranderd is. Het stratenplan is nog precies het zelfde.

3 Kadastrale minuutkaart 1811 - 1832


4

12

Kadasterkaart - nu valt duidelijk op dat het Boekhoven complex een van de weinige grote gebouwen in de omgeving is. Er is te zien dat er een binnen plaats is gecreëerd, dit heet de Begijnehof. Dit hofje is ontstaan in 1975 toen van de drukkerij een wooncomplex is gemaakt. Alle gebouwen die achter het huidige gebouw stonden, zijn toen gesloopt. Later is er een appartementengebouw gebouwd aan de Lange Lauwerstraat, waardoor er een afgesloten hofje ontstond. In de beginjaren was het hofje vrij toegankelijk, maar nu is deze afgesloten door een hek.

4 Kadastralekaart heden


5

De oudste tekening van drukkerij Van Boekhoven - De eerste tekening van de drukkerij komt uit 1918 hierop is de gevel van de drukkerij weergegeven. Deze tekening is gemaakt voor een verbouwing van de drukkerij. Het linker gebouw is van oorsprong de drukkerij, daarnaast staan twee gebouwen die in 1918 ook bij de drukkerij hoorde. Hier stonden eerst woningen, deze zijn opgekocht door de drukkerij van Boekhoven.

13

5 Voorgevel Drukkerij Van Boekhoven ca. 1918


Historische foto’s - omgeving De eerste foto’s van de drukkerij komen uit de begin van de 20e eeuw. 6

8

7

9

14

Deze foto’s zijn gemaakt in ca.1931 en in ca.1939 hierop is te zien dat in de jaren 30 nog veel werd gewerkt met paard en wagen, en de ontwikkelingen nog op gang moesten komen. De schets uit ca.1939 geeft een beeld van de hoek Breedstraat en Wijde Begijnestraat, hier staat nu het ‘Kasteel’. Je kan op deze schets zien dat er toen nog woningen stonden en in de verte ook de gereformeerde kerk.

6 Voorgevel Drukkerij Van Boekhoven ca. 1918 7 Schets Breedstraat | Begijnehof


8 Werknemers (knechten) Drukkerij Van Boekhoven 9 Uitzicht Drukkerij Van Boekhoven

Historische foto’s - Gereformeerde Kerk 10

15

11

De voorgevel van de gereformeerde kerk ca. 1930. Het beeld op de achtergevel van de drukkerij ca. 1944 hierop zijn de nog bestaande stalenramen te zien (afb. 9). Deze kerk is ook meerdere malen verbouwd. Dit is terug te zien op de foto's.

10 Voorgevel Gereformeerde Kerk ca. 1930


11 Voorgevel Gereformeerde Kerk ca. 1875

Historische foto’s - interieur ca. 1915

12

14

13

15

16

12 Interieur: stoomketels voor de drukpers 13 Inbinden van boeken


14 Opslag 15 Papieropslag

Historische foto’s - transformatie 16

17

Twee foto’s van de sloop van de oude drukkerij. Op de eerste foto is te zien dat de gebouwen op het midden terrein gesloopt worden. Op de tweede foto kan je zien dat ze een tussen verdieping aan het maken zijn, en ook is te zien dat er een grootte stalen balk loopt onder de stalen kozijnen. 17

16 Slopen gedeelte van het terrein


17 Slopen van gevel begane grond

18

19

20

18

Verschillende foto’s van de voorgevel. Op de eerste foto is te zien dat ze met de verbouwing in 1974 naar binnen kerende erkers hadden gemaakt. Op de tweede foto is de hoek Breedstraat en Wijde Begijnestraat, en in 1975 op de derde foto is de gevel te zien voor de verbouwing.

18 Voorgevel Breedstraat heden


19 Voorgevel Breedstraat | Wijde Begijnestraat 20 Voorgevel Breedstraat voor 1974

21

22

19

21 Achtergevel binnenplaats appartementencomplex


22 Achtergevel met zicht op binnenplaats

situatieschets 23

20

De voormalige drukkerij gelegen in de drukke binnenstad Utrecht bestaat uit 4 delen met 3 bouwlagen. Het eerste gedeelte, de vroegere directiewoning, is de vleugel aan de Wijde Begijnestraat en de andere gedeeltes zijn gesitueerd aan de Breedstraat. De laatste gedeeltes zijn niet in een keer gebouwd. Als men goed kijkt dan zie je een knik in het voorgevelaanzicht. Gezien vanuit, als je voor het gebouw staat en dan aan de linkerkant. Ze hebben het zoveel mogelijk op het originele doen laten lijken. Voor het appartementencomplex staan kastanjebomen en die lopen over de gehele Breedstraat. Dit zijn zeer hoge bomen en beeldbepalend voor deze straat. Aan de achterzijde van het pand is een binnenplaats. Dit terrein is alleen toegankelijk voor de bewoners. Dit is gerealiseerd sinds de grote transformatie want voor die tijd stond de hele binnenplaats vol met bijgebouwen van de drukkerij.

23 Situatieschets Breedstraat | Wijde Begijnestraat | Begijnehof


beschrijving gevelaanzicht Breedstraat exterieur

21

Voorgevel - De gevel aan de Breedstraat is een beeldbepalende gevel vanwege zijn diversiteit in soorten vensters, materiaalgebruik en in het aanzicht zit een knik in het metselwerk. Deze gevel geeft een statige indruk en wordt ook wel het 'Kasteel van Utrecht' genoemd. De gehele gevel is 3 bouwlagen hoog en 16 vensterassen breed en op de bovenzijde zijn kantelen met hardstenen plaat geplaatst. Het mestelwerk is opgebouwd uit staandverband en kettingverband met platvol gevoegd. Daar doorheen een soort van kruisverband met een ander kleur steen. Aan de voorzijde is een groot venster met roedeverdeling en naar binnen draaiende deuren en op de bovenzijde staat met letters 'J. van Boekhoven'. Dit venster bevindt zich in het trappenhuis. Alle gietijzeren vensters en deuropeningen hebben een hardstenen onderdorpel en zijn uitgevoerd met een metselwerk rollaag. Het eerste gedeelte van het gevelaanzicht is uitgevoerd met rondboogvensters met segmentboog en aan de onderzijde een naar binnen kerende erker, kruiskozijnen, oculus kozijnen en kozijnen met roedeverdeling. Waar de rondboogvensters samen komen is een hardstenen blok geplaatst en aan de onderzijde van die kozijnen loopt een hardstenen plint. De uitbreiding heeft dezelfde kozijnen alleen dan met een tourniquet. Over de gehele gevel behalve de uitbreiding komen versierde schootankers voor. 24

24 Voorgevel Breedstraat | Wijde Begijnestraat


25

25 Voorgevel Breedstraat

Achtergevel - De achtergevel is een sobere, bakstenen gevel met op de 1e -en 2e verdieping over de gehele lengte gietijzeren vensters. Deze vensters zijn op de 1e verdieping 9 ruits en op de 2 verdieping 6 ruits, sommige ramen kunnen als uitzetraam worden gebruikt. Het oorspronkelijke trappenhuis aan de achterzijde is zeer hoog monumentaal. Dit trappenhuis is een soort scharnierpunt van het gebouw. Aan het trappenhuis zit een aanbouw van gietijzeren vensters en boeidelen vast en die is gerealiseerd in 1970 en is dus niet monumentaal. De gietijzeren vensters dateren uit 1939. Tussen de vensters zit plaatmateriaal met daar achter stalen profielen. Deze profielen dragen de achtergevel. De bouwlaag begane grond is tijdens de transformatie in 1970 totaal veranderd en dus ook niet monumentaal. De structuur en opbouw voegt niks toe aan het gebouw en is verwijderbaar. Het aanzicht bestaande uithouten met baksteenmetselwerk met versnijdingen in kruisverband. Tussen de begane grond en de 1e verdieping is asbest houdend plaatmateriaal over de gehele lengte toegepast. Het laatste gedeelte aan de oostkant verschilt met de rest. Het heeft geen houtenkozijnen op de begane grond en heeft andere vensters op de 1e -en 2e verdieping. Deze verdiepingen hebben wel een balkon en op de 1e verdieping is een soort van glazen/gietijzeren erker toegepast. Die erker komt ook uit 1939 en de rest van het balkon is toegepast tijdens de transformatie. 26

27

22

26 Achtergevel binnenplaats


27 Achtergevel trappenhuis

interieur

28

29

23

30

28 Trappenhuis


29 Betonnen trap met tussenbordessen 30 Staalprofielen

Trappenhuis - aan de achterzijde van het appartement is een trappenhuis te zien van 3 verdiepingen hoog. Het is opgebouwd uit stalenprofielen met daar tussen enkelglas. De rechte steektrap met tussenbordessen is van beton gemaakt en bekleed met linoleum. De aanbouw wat aan het trappenhuis vast zit is tijdens de transformatie toegepast. Als men het trappenhuis wil betreden kan dat via de voorzijde, dus via de Breedstraat en door de gemeenschappelijke ruimte en je kan via de binnenplaats naar binnen toe. Sommige gedeeltes van het trappenhuis hebben een tuimelraam en die kunnen om authentieke wijzen open worden gedaan.

24


beschrijving gevelaanzicht Wijde Begijnestraat exterieur Voorgevel - Deze gevel heeft dezelfde opbouw als de voorgevel aan de Breedstraat. De gevel is 3 vensterassen breed en bestaat uit rondboogvensters en vensters met roedeverdeling. Aan de oostkant van het gebouw zit hardstenen plaat met daarin de letters A.J. 1951. Dit jaartal en initialen komen uit de verbouwing. Het rondboogvenster aan de westkant wordt gebruikt als toegang tot het appartementencomplex. Het is opgebouwd uit een gietijzeren venster met hardstenen omlijsting en daarin 2 naar binnen draaiende deuren. Deze toegang zat eerst in 1939 aan de oostkant en is later in 1950 naar de andere kant verplaatst. De vensters op de 1e verdieping zijn vensters met roedeverdeling met in het midden een hardstenen pilaster. Het middelste venster op de begane grond is een opening naar de binnenplaats. Dit is een getoogd kozijn met 2 deuren en roedeverdeling. Sommige vlakken zijn open en andere gevuld met gietijzeren plaatmateriaal. Als men voor het gebouw staat ziet men de appartementen op het dak. Deze appartementen voegen geen monumentaal waarde toe. Vanaf de Breedstraat ziet men deze appartementen niet. Dat komt vanwege de bomen en de geringe breedte van de straat. 25

Achtergevel - Deze gevel heeft net zoals de achtergevel van de Breedstraat dezelfde opbouw en uitstraling. Deze gevel bestaande uit 5 vensterassen met daarin tuimelvensters met roedeverdeling, 12 ruits op de 1e verdieping en op de 2e verdieping 8 ruits. Boven de vensters van de 2e verdieping is een gemetselde borstwering/balustrade met daarin vergaarbakken verwerkt. In de opening aan de tuinzijde staat een kolom van beton en die komt uit 1939.


31

33

32

34

26

31 Voorgevel Wijde Begijnestraat 32 Voorgevel Wijde Begijnestraat


33 Hoofdingang 34 Achtergevel binnenplaats

interieur 35

37

38

27

36

35 Trappenhuis hoofdingang

37 Trappenhuis

36 Venster J. Van Boekhoven

38 Trap naar kelder


Trappenhuis - aan de Wijde Begijnestraat is dit trappenhuis gelegen. Deze trap sluit aan op de hoofdingang, dus als men hier binnen komt dan leidt deze trap naar de kelder, 1e verdieping. Ook deze rechte steektrap met tussenbordes is van beton gemaakt en afgewerkt met grijze plavuisjes. De vloer is bekleed met licht grijze plavuizen tevens ook de plint. De wanden en het plafond zijn uitgevoerd met een raaplaag en blauwpleister met daar overheen acrylaat verf. Wat verder opvalt in dit trappenhuis is het grote venster 'J Van Boekhoven'. Dit bestaat uit stalen buis profielen met twee naar binnen kerende deuren. Het gehele venster is enkel glas, net zoals de rest van de vensters in het gebouw.

28


bouwfasering

1930


1950

30


1974

31


Heden

32


waardering Appartementencomplex van Boekhoven is van hoge architectuurhistorische waarde, vanwege de goed bewaarde, Delftse School vormgeving. De raam -en deurkozijnen zijn aan de voor -en zowel de achtergevel gewijzigd maar hun vorm en roedeverdeling past wel in het gevelbeeld. Ondanks de verschillende bouwcampagnes aan de Breedstraat is de vm. drukkerij een eenheid, die vooral voortkomt uit de eenheid in afwerking en gevelindeling: een sobere maar statige en opvallende gevels met daarin kruisvormige motieven van metselwerk. De bouwhistorische waarde van het gebouw is hoog. De drukkerij is geen volledige nieuwbouw uit 1939. Voor de Tweede Wereld Oorlog heeft de uitbreiding plaats gevonden. In de jaren 70 is de drukkerij tot appartementencomplex om gebouwd en dat heeft nogal tot 'verkrachting' van het gebouw gedaan. Vanwege de oude kern die gelukkig behouden is zoals; trappenhuizen, gevelaanzichten, poortdoorgang en gemeenschappelijke ruimte. Het interieur heeft geen hoge waarde op de trappenhuizen na. De binnen afwerking is totaal in de jaren 70 aangepakt en er is dus niets meer van terug te zien. De monumentale waarden van het gebouw is aangegeven op de volgende waarderingskaarten. Hierbij is gebruik gemaakt van een klassering in 'hoge monumentale waarde', waarvan behoud noodzakelijk is, 'positieve monumentale waarde', waarvan behoud wenselijk is, 'indifferente monumentale waarde' en 'verwijderbaar', waarvan vervanging of verwijdering vanuit monumentaal opzicht geen bezwaar is.

Hoge monumentale waarde Positieve monumentale waarde Indifferente monumentale waarde Verwijderbare monumentale waarde


aanbevelingen Bij de geplande verbouwing van het appartementencomplex Van Boekhoven - Bosch zullen een aantal wijzigingen aan de huidige structuur plaatsvinden. Op verzoek van de gemeente Utrecht volgt hierna een beknopte effectanalyse van een aantal van deze wijzigingen op de monumentale kwaliteit van het appartementencomplex. Algemeen - Zoek naar de relatie van de specifieke karakteristiek van het gebouw en de daarbij behorende oplossingen. Let op de eigenheid van het gebouw en de waarde die wordt gehecht aan de beeldbepalende gevels, kan worden gekozen worden voor variatie in de ontsluiting, zowel inpandig als uitwendig, middels galerij, portiek en individueel.

34

Het aanbrengen van een ontsluiting + uitbreiding - Aan de achterzijde van het gebouw van de begane grond mag tot 5 meter uitgebouwd worden en deze uitbouw mag niet verder qua hoogte tot de 1e verdieping komen. Gelet moeten worden is op het volgende: Bij het ontwerp van de uitbouw en -/ of galerij zal rekening gehouden moeten worden met de gietijzeren vensters op de 1e verdieping, deze hebben een hoge karakteristieke waarde en dateren uit 1939. Deze zijn van monumentale kwaliteit en maken deel uit van de bouwgeschiedenis en cultuurhistorie van het appartementencomplex. De gevel van de tuinzijde op de begane grond is in zijn geheel aan te passen. Deze gevel komt uit de verbouwing van de jaren 70. Deze gevel heeft geen monumentale waarde. De appartementen op de 2e verdieping hebben geen 2 ontsluitingen. Om dit te realiseren kan er voor gekozen worden om een doorbreking te maken en dan een loopbrug op het entree trappenhuis aan te sluiten. Gelet moeten worden is op het volgende: geen aantasting van het trappenhuis, doorbreking maken van 2e verdieping naar het dak.

Het aanbrengen van een optopping - Op het bestaande dak mag een optopping worden gebouwd met gelet op de volgende punten:  De opbouw moet minimaal 1 meter terug liggen ten opzichte van de voorgevel.  De dakopbouw is niet een aangesloten volume.  De hoofdmassa moet in dialoog staan met de nieuwe optopping.  De karakteristieke kantelen wat dit gebouw tot het ‘’Kasteel van Utrecht’’ maakt, zijn beeldbepalend en heeft daarom een hoge monumentale waarde.  De constructie van de verschillende secties.


Verandering voorgevel naar binnen kerende erker - De bestaande naar binnen kerende erkers op de begane grond voegen totaal niets toe aan dit appartementencomplex. In de jaren 40 waren de gevelopeningen op de begane grond vlak gevuld met gietijzeren vensters. In de jaren 70 is het onderste gedeelte van het venster getransformeerd naar een naar binnen kerende erker. Dit is niet alleen verwijderbaar zoals is te zien in de waardestelling maar is ook niet functioneel. De bewoners maken geen gebruik om op het gecreëerde terras aan de voorzijde te gaan zitten. Het advies is als volgende: De originele rondboogvensters uit de jaren 40 weer terug te laten komen, en de erkers te verwijderen. Als deze worden aangepast is nauwelijks tot geen sprake van verstoring van het monumentale gevelbeeld. Men kan kiezen om de tussenverdieping te verwijderen, deze voegt geen hoge monumentale waarde toe aan het gebouw. Dit is tijdens de transformatie toegepast. Gevelopening voorzijde Breedstraat 3e verdieping - De woningen op 3e verdieping hebben een beperkt licht toetreding en daarom is het raadzaam op de tuinzijde te oriënteren. De vensters aan de voorzijde moeten behouden want deze hebben een hoge monumentale waarde op het gebouw. 35


bronnen Beeldverantwoording Utrechts stadsarchief - beeldmateriaal http://zoeken.nai.nl/CIS/archief/281936 http://www.kasteel-utrecht.nl http://utrecht.sp.nl/weblog/2006/09/15/bewoners-knokken-voor-behoud-boekhoven-bosch-complex http://www.hetutrechtsarchief.nl/collectie/beeldmateriaal/fotografische_documenten/1990-2000/54493 Literatuur Arendzen, G.,Vriend, J., ‘Bouwkunde deel 1: hand en studieboek voor den bouwkundige en den timmerman. Arendzen, G.,Vriend, J., ‘Bouwkunde deel 2: hand en studieboek voor den bouwkundige en den timmerman.

36

Oud Utrecht 2003 (tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht) Oud Utrecht 1993 (tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht) Oud Utrecht 1987 (tijdschrift voor geschiedenis van stad en provincie Utrecht) GM Lente 2007 (erfgoed blad Utrecht) Utrechts stadsarchief Historische bouwtekeningen van 1800 tot 1975. NAI Rotterdam Historische bouwtekeningen van 1800 tot 1975. Verseput Architecten bv. Tekeningen bestaande toestand www.watwaswaar.nl kadastrale minuutkaart


Bouwhistorische verkenning

Recommend Documents