Bouwhistorische verkenning met waardestelling

Bouwhistorische verkenning met waardestelling

Steeg 42 te Schijndel

B o uwh is to ris che ver ke nn in g m et wa a r de st e l ling S t ee g 42 te Sch ijn de l

1

Colofon Re dac t ie: Teksten: F o to gr af i e : V e ld wer k: Co pyr i gh t:

Jo s Ber te ns Mar k Bimme l en Jos Ber tens M a r k B i m me l Jo s Ber te ns en M ar k B im me l Monu men teh ui s Br ab ant B. V. en A.B. M ad vie sbure au

Nie t s van de ze uitgave mag wor den ver vee lvoudigd e n/of o penbaar g e m a akt do o r m i d de l van dru k, f o to graf ie, microfilm of op welke andere wij ze dan oo k, zon der voor afgaande schr if te lij ke toe s te mmin g van he t Monumentenhuis Br aban t B. V. en A.B. M. advie sbure au. A . B . M. Advie sbureau vo or Bouwh i stor ie en Mon ume nten Te l. 06 -517436 79 Uij le nbor g 12 525 8 PB Ber licum


2

Inhoudsopgave P a g. 4

Voorwoor d

5

27 28 29

De bo erderij Obje ctge geven s I n lei d in g Historisc he co ntext, de boer der ij in zijn o m ge vin g E xte rie ur - kop ge ve l - li nker zi jgeve l - ach ter ge vel -rec hter zijge ve l Interieur -be dr ijf sgedee lte (r uimten 1 A en 1B ) - br and mu ur -woo ngedee lte (r uimte 2 t/m 6 en zolder ) Ho utske let -de gebin ten en f lieringen -sch aar spanten - s pore n - t e lm er ken

31

Bo uwf aser in gen

33 36

Waardering

39

Co nc lusie

39

A d vie s

39

Bron ve rme ld in g

6 8 9 12 14 16 18 19 25

-c ate gor ieën uitle g en waar der in g -waar der ingsplatte gron den


3

Voorwoord A a n d e do or g a an de weg S t ee g, v an Sch ijn de l n a ar Hee swi j k, s t a a t a an de l i n ker z ijd e een c lu s ter v a n geb ouwe n w a ar v an twe e boe rd er ijen. De boer der ij waar he t o nder zo ek heeft plaatsge von den is numme r 42. De van oor spron g kor t ge ve lboer der ij (h alleh uis), uit de late 16 e of be gin 17 e ee uw, is tussen 183 2 en 188 0 ver len gd en is kor t voor of in 18 87 vern ie uwd en ge dee ltelij k verbo uwd to t lan gge ve lboer der ij. De boer der ij i s me t de kor te ge ve l van he t be dri jf s ged ee lte n aar de w eg gepositioneer d. Het gebouw is n iet m eer als boer der ij in gebruik, n adat he t lan ge tij d als ge men gd be dr ijf hee f t gefunc tionee rd. Na h et overlijden van de laatste bewone r, en ige j are n ge lden, wor d t he t pand niet mee r bewoon d. A d v ie sb urea u M i lon heef t Mon um en tenh u is B ra b a nt B .V. op dr a ch t g e ge ven een bou whi s tor i sche verkenn in g met w a ar de s tel l i n g u i t t e voere n. Voor he t o nde rzoe k is Mark Bimme l van A.B. M. (Advie sbure au vo or B o uwh is to rie en Mon um en ten ) ing e sch a ke l d, een p ar tner v an he t Monumen tenh uis Br aban t B. V. Voorts is Jo s Berten s, boer der ij de skun dige en actie f binne n Stich tin g de B r aban tse Boer der ij, bij he t on der zo ek betrokken. De dire c te aan le idin g voor de bouwh istor ische ver ke nnin g is h et voorn eme n o m he t pand te gaan ver bouwen ten behoe ve van een nie uwe b e s te m min g . O n ze d a nk g a a t u i t n a ar de e i gen aren , de f am il i e v an d en B o g a ar d, die he bbe n ge zor gd voor de toe gan ke lij khe id. He t ver ke nnen d on derzoe k he ef t zich beperkt tot een kort ve ldwerk ter p l aat se en w as ger ich t o p he t ver kr ij gen v an in zich t in de b ouw ge sc hie den is , de w aar de van de bo uw mas s a, con s truc tie en h et i n ter ieur . He t on der zo ek , d at nie t d e die p gang en vo lle d ighe id heef t van een bo uwh istorisc h onder zoe k, ken de he laas en ke le be per kin gen. Zo w ar en d e mu ren v an het i nt eri eur af ge wer kt me t pleister en an der e a f wer k l a gen zo d a t een hon der d proc en t ze kere d a ter in g en w a ard erin g o p b a s is v an de s tenen n ie t mo ge li jk w a s. B o vend ie n w aren e ven t ue le ou der e p l a fon ds en/ of b a l k l ag en a an h et z ich t o nt tr okken door vri j rec en te a f wer k l a gen. Een def ini t ie ve ui t spr a a k h iero ver i s, e ven als o ver de m ure n, n ie t m og e lij k. We l is e en ver moe den h iero ve r b es chre ven. Apr i l 201 0 M a r k B i m me l


4

De boerderij Objectgegevens Adr es:

Stee g 42

Po s tco de:

548 2 W N

K adastr aal:

N5 8 en 59 (201 0 )

E i gen do m:

F a m i l ie v an d en B oo g aar d

Inleiding O p he t er f b ev in d t zi ch, e ve nw ijdi g a a n een on ver h ard e we g, h a aks o p de Stee g, een gro te boer der ij en een kle in gedeelte van de oor spron ke lij ke b oomgaar d. He t ge bouw be vi ndt zi ch h aaks op de r ichting van de straat ( S t e e g ) e n m e t h e t w o o n ge dee l te v an de we g a f. De bi jgeb ouw en s t aan we li sw aar di ch t b ij de b oer der ij maar vallen bu i ten h et on der zoe k. De b o e r der ij i s i n o o r sp r o n g geb o uwd a l s e en d ri ebe u ki g h al l eh ui s, e en kor t ge ve lboer der ij. In of ko rt vo or 188 7 is de boer der ij, me t uitzonder in g van he t ho utske let, vern ieuwd en ge dee lte lij k gewij zigd en h eef t het zijn h ui d ige v orm g ek re gen. H et be dr ijf s ge dee l te we rd toe n ver an der d en kree g he t uiter lijk van een langgeve lboer der ij. I n de ze r app or t age i s de boer der ij o mschreven waarbij als uitgangspunt is geno men dat m en vanaf de s tr aat n aar de boer der ij ki jkt. He t ge bouw o m vat een door e en b r andmuur ge sche i den wo on - en b edr ij fs ge dee lte o nde r een me t r iet , stro en be tonn en sne lde kpan nen ge de kt zade ld ak me t wo lfs ein den (w o lf d ak). I n he t woon ge dee lte, in de lin ker zijbeuk, be vinden zich tw ee slaapver trekken, ee n gan g me t wo on kame r en sch ouw in de midden beuk en een ke uken me t ke lde r en o pk a mer in d e rec ht erbe uk . De ke ld er b ev in d t z i ch dee l s on der e n dee l s b ov en grond s o nde r de o pk a mer . He t be dri jf sge dee lte heef t e en s t alinr ichting zowel in stal- als s ch uur ge dee lte. De ze inr ich t in g dat eer t ui t de twe ede he lf t van de vor i ge ee uw.


5

Historische context, de boerderij in zijn omgeving De bo erderij is ge legen aan de r and van he t Wijbo s sche Broe k, een u i t lo per v an he t A a -d al, a an de w eg v a n Sch ijn de l n a ar Hee sw ij k. Dez e we g, vo orheen Hee swijkse Dij k gen aamd, is vano uds de hoo gge le gen v er bin d in gswe g t us sen b ei de dor pen. In he t ge bie d te geno ver de boer der ij ston d in he t ver le den e en baksteen fabrie k te midde n van een g eb ie d d at r ij k i s a an kle i en lee m. D e s te nen d ie nie t ge sch i k t w are n v oor de ver koo p, af valstenen, wer den ver wer kt in de bo erderij. De bo erderij staat, e ven als de boer der ij aan de lin ker zij de, me t de kor te ge ve l van he t b edr ij fs ge dee lte n aar de we g gekeer d. Di t is een vee l v oor ko mend e po s i tio ner in g v an boer der ije n in de ze s tree k. De b oerd er ij i s een van oorspro ng dr iebeukig h alleh uis me t een ge ïn te greer d b edr ij fs ge dee lte ui t de lat e 16 e o f b eg in 1 7 e ee uw (f ase 1). De boer der ij hee f t van af de verbouwin gen in de 19 e ee uw een an der uiter lij k ge kre gen. De linker zijbeuk van he t sch uur gedee lte is door h et n aar binn en verplaat sen van de ge ve l smaller geworden, waar door e r vo ldoen de hoo gte is voor de h oge deuren bij he t sch uurge dee lte. He t b edr ij fs ge dee l te h a d van af to en dr ie st e l len du bb e le d euren . W a ar v an éé n b i j h e t s t a lg e dee l te e n t wee bij het schuur ge dee lte, wat ty peren d is voor de langge ve lboerderijen in Schijnde l en de dire ct e om gevi ng. Ee n an der k en mer k v an de ze boerd er ijen is de a an we zi ghe i d v a n een l ui k o p z o l dern i ve au , in de ko pge ve l v an he t wo on gedee l te. De ze d ie nde vo or he t n a ar bi nnen h a len v an zad en en gr anen om o p d e zo l der bo ven h et wo on gedeelte te dro gen.

Afbeelding 1: De kadastrale minuut van 1832


6

Op de kadastr ale min uut van 1 832 he e f t de boer der ij e en re ch thoe kige platte gro nd en e en uitbo uw bij de kopge ve l van he t woonge dee lte. B ij he t b edr ij fs ge dee lte sp rin gen de sch uu rde uren iet s in bi j de li n ker zij ge ve l. L in k s v a n de boer der ij b ev in d t zi ch ee n b ij geb ouw . Te oor de len n a ar de g roo t te er van k an h ier s pr a ke z ijn v a n een sc ho p of sch a ap s koo i. Een boer der ij me t een hoe kuitbouw en ter ug liggen de sch uurdeur en kwam in S ch ijn de l, W ij bo sch en de dorp en in de o mge v in g v ee l v oor ( a fbeeld in g 1 ) . O p de s ch a tt i ng s k a ar t van 18 80 i s te z ien d a t he t geb ouw li n ks v an de b oer der ij ver dwe nen is . D e rech thoe k i ge p l a tt e gron d is ten o p z ich te v a n de situatie in 18 32 ver an der d (f ase 2 ). De boerder ij is bij he t wo on - en b e dr ij f s ge dee l te ver gr o o t ( af be e ld in g 2 ) . De u i t sp ar in g van de h o e k i s bi j he t woon gedee lte ge tro kken en he t bedr ij fsge dee lte is ver le ngd. Een g e dee l te v an de l in ker zi j ge ve l i s na a r bin nen v er p l a at s t w a ar doo r een s m alle re zi jb eu k on t s ton d. De ze w ij zi gin g v an d e b o e r d e r ij p as t h e l e m a a l b ij de ge bru i ke lij ke ver an der in gen di e p laat svon den in de 19 e e euw . I n he t n a bur i ge Den Du ngen z i jn in d e zel f de per iode ee n t ien t al hoe kge ve lboer der ije n o p de ze w ijze ver bou wd . In de kadas t r ale le gger s t a a t ver me l d d a t in h e t d ie n s tj a ar 1 88 7 h e t b e z i t b e s t a a t u i t h u i s, e r f e n s ch uur e n dat er spr a ke i s v an h erbo uw v an de b oer der ij (fa s e 3 ). H et g a a t h ier o m de ge ve ls en ver moe de lij k oo k he t in ter ie ur. De ver le ngin g hee ft immer s er gen s tussen 183 2 en 1880 al plaatsge von den.

Afbeelding 2: De schattingskaart van 1880


7

Exterieur De kopgevel (straatzijde)

Afbeelding 3: De straatgevel

De kor te, in kruisverban d gemetselde ge ve l aan de str aatzijde is blind. De één steen dikke ge ve l is asy m me tr isch door dat de linker zij ge ve l ho ger is dan zijn te genh anger (af bee lding 3). De sch uine zij den hebben gee n vlech t in gen. De ze ge vel bevat, roodbr uine h an d vor mstenen die uit kor t voor o f uit 188 7 dater en. De baksteen for m aten bedr agen 22 /22 ,5 x10,5 /11 x5 cm en de 10 -lag en maat is 61,5 cm. Om o p de b ouw ko s ten te bes p aren zijn aan de b ui te n zijde de duurdere b aks tenen g eb ru i kt en d e len a an d e b inne n zij de z ijn voor z ien v an goe d kop ere z e lf te maken in de zon ge droo gde le men stenen (af bee ldin g 4 ). Dit kwam in deze streek vaak voor. De ge ve l bev at m uur ank er s voor de ver an ke rin g aan de flier ingen.

Afbeelding 4: Bij de pijlen zijn er lagen met zonnestenen verwerkt


8

De linkerzijgevel

Afbeelding 5: De linkerzijgevel

De ze één steen dikke ge ve l staat in ho of dzaak voor twe e de len van de boer der ij; één dee l bij he t woon gedee lte en één dee l bij he t b edr ij fs ge dee l te ( a fbeeld in g 5 ) . Het l a a t s t genoe m de d ee l i s weer ond er te ver de len in twee de le n n ame lij k; één dee l bij he t stalgedee lte e n één dee l b ij h et sc huu rg ede e lt e. D e ze l an ge z i j ge ve l heef t z ijn h u id i ge ui te r lijk ge kre gen na de ver len in g tussen 1832 en 1880 en de vern ieuwing kor t voor o f in 1887 . De ze ge ve l hee f t, wat he t bedr ij fsge de e lte be tre ft, he t karakter van een langge ve lboerderij.

Afbeelding 6: Het rechterdeel van de gevel, wijzigingen uit de 20e eeuw zijn in groen aangegeven


9

De zijgeve l van he t schuur ge dee lte is hoo g en he ef t mede door zijn twee s t e l len du bb e le s chu urd eur en, w aa r v an éé n i s d i ch t g emet s e ld, een aan zien lij ke len gte (af bee ldin g 6 ). Tusse n de ho ge deuren bevin den zich twee be tonnen liggen de vierr uits stalr amen me t daar tussen in ee n dich t g e me tse l d v e n s ter (b ij d e t asr u imt e ), de w ij z igi n g e n i n de ge ve l z ij n i n h e t d e r de kw ar t v a n de 2 0 e ee uw uitgevoer d. L in ks van he t eer ste ven ster en re ch ts van he t twe ede zijn twee gro te ge ve lanker s, me t ieder een lange sch ie ter en twee ve ren, aanwe zig. De ze zor gen voor de ver an ke rin g van de g e ve l a an he t geb in t en he t sch a ar sp an t. De sch uu rde uren a an de k an t van de s tr aat ge ve l zi jn i n he t derd e kw ar t van de 20 s t e ee uw verwijder d en i s de ge ve lo pen in g di ch t ge me tse l d, toen h et s chu ur ge dee l te wer d o m gebo uwd v oor vee st a l l i ng. En ke le du i men v oor de o ph an g in g v an de dubbe le deuren zijn nog aanwe zig. Een mestde ur tje voor var ken s en een betonnen vierr uits liggen d r aam zijn daar toen aan ge br ach t. Nadien is h et mestde ur tje aan de onder zijde weer dich tgeme tse ld n adat de var ken s in de n ieuw ge bouwde sch uur wer den on der ge br ac ht. Alle betonnen ven s ter s zijn aan de onder zijde voor zien van een ve ntilatiesleuf . De b a k s tenen v a n de ge ve l z ijn h an dg e vor md e st enen me t een r ood - brui ne kleur. De bakste enfor maten bedr agen 22 /2 2,5 x 10,5 /1 1 x 5 en een 10 l a g en m a a t v a n 61, 5 c m.

Afbeelding 7: Het linkerdeel van de gevel

De zijgeve l van he t stalge dee lte heef t n og de hoo gte van he t h alle huis (af bee ldingen 6 en 7 ). De vroe gere aan we zighe id van een dubbe le mestde ur mar keer t h ier he t lan ggeve lkar akter. De in kruisver band ge me tse lde ge ve l van he t s t algedee lte i s in he t der de kwar t van de vor i ge ee uw vern ie uwd me t een r ode mach in aal ge pro duceer de baksteen. He t in 20 e ee uw vern ie uw de dee l van de ge ve l bevat, ee n me stde ur, een vierr uits betonnen raam en een deur . De rech te r de ur van de voorhee n dubbele deur is toen verwij der d, dich tgemetse ld e n voor zien van een vierr u its betonnen stalr aam. Alle be tonnen stal r ame n zijn vierruits en liggen d verwer kt en voor zien van ee n ven tilatie sle uf. He t ge dee lte bij de h oek w a ar de gev e l ins pr in gt i s toen niet vern ieuwd.


10

He t muurwer k van he t ge dee lte van he t woonh uis is e ve neen s uit kort voor o f uit 188 7 (afbeeldin g 7 ). Hier zijn h ier stenen ge bruikt die als af val a f ko m st i g w ar en v an d e n ab ij ge le gen steeno ven. De stene n hebben geen spor en van her ge br uik wat wij s t op he t gebr uik van af valstenen. In de

ge ve l zijn overwegend koppen e n driekle zoren ver wer kt, stre kken on tbre ken. De baksteen f ormate n bedr age n: 10,5 /1 1x5c m en de 10 l a g en m a a t is 60,5 cm. E r be v in den z i ch twe e ram en voor d e s l a a p k am er s. D e r amen zijn in he t der de kw ar t van de vor i ge ee uw vern ieu wd . A an de o ude ro l l a ag on der de h ui d ige r am en is te z ien d a t d e oor sp ron ke l ij ke r a men ie ts b red er w aren. Mo ge l ijk z a t en h ier v oorh een twe e bo l ko z ijne n met bijbehorende luiken. De ge vel i s be ë i n di g d me t e e n z a a g t a n d me t daarop een af de kken de stre kken laag.


11

De achtergevel (kopgevel van het woongedeelte)

Afbeelding 8: De gevel van het woongedeelte

De kor te in kruisverband geme tse lde ge ve l van de wo onhuiszijde heef t no g he t karakter van he t o ude h allehui s (af bee ldi ng 8 ). De dr iebe u kige opze t is af leesbaar aan de ge vel. In de één steen dikke ge ve l zijn de j aar talan kers 1610 aan ge br ach t. Of de ze j aar talan ker s een bouwj aar of j aar van verstening van de bo erderi j a an du id en is nie t v a st g es te l d. De huidige ge ve l zal kor t voor o f in 188 7 gebouwd zijn . De ge ve l he ef t een ho ge plin t van h ard gebakken stenen (met roo d aan ge ge ven o p a f bee l di ng 9 ). Oo k h ier z i jn re s t an ten v an de st eeno ve n ge bru i k t aan ge zien de plin t o ver we gen d be st aat uit ko ppen en dr ieklezoren. De baksteen formaten be dragen: 2 2x 11 /10 x 5 cm en de 10 -lagen maat b edr aagt 61 c m. De res t van de ge ve l bestaat uit een zach te re mach in aal g ep rod uce er de st een die in kru i s ver b and i s gem e tse l d. Er z i jn a an de s ch uin e zij de geen v le ch t in gen a anwe z i g. De ge ve l bevat op de be gane gro nd een kle in on ge dee ld r aam van de o pk a mer . De ge ve lo pen in g i s a an d e bo ve n zijd e voor z ien v a n een an derh alfsteen s zware stre k en heef t aan de on der zij de een bakstenen r a a md orpe l o p de ou de h a lf s teen s ro l l a a g. He t g ro te ven st er in he t midden van de her d, is in he t der de kwar t van de 20 e ee uw aan ge br ach t t er ver v an gi n g v a n een k l e iner, mog e l ij k zes rui t s ven s ter (m e t g ee l a a n ge ven op a fbe e ld ing 9 ). De ge ve lo pen in g had w a ar sch ijn l ij k de groo t te van he t venster aan de re ch ter kan t en was voor zien van een anderhalfsteens zw are strek en rollaag aan de on der zij de. D e hu i di ge ge ve lo pen in g hee f t een éé n stee n zwar e ro llaag aan de bo ven zij de en ee n b a k s ten e n r a a m do r p e l. O o k i s i n h e t d e r d e k w ar t v an de 2 0 e ee uw de de ur m e t bo ven l ich t ver v an gen. B ij h et aan bren gen v a n een g an g mu ur i n d e her d is de de ur met boven lich t verhoo gd. De stre k is toe n verw ij der d. A an d e rec hter zij de is e en ven s ter aanwe zi g voor de slaapkame r , h e t h e e f t e e n


12

vast dee l on der en een kleppen d dee l bo ven. D e ge ve lopen in g is a an de boven zijde voor zien van ee n anderh alf s teen s zwar e stre k en e en bakstenen raamdorpel. Het ko zijn en r aamho u t i s in he t der de kw ar t van d e 20 e ee uw ver nie uwd. Op zo ldern ive au be vinden zich twee o ngede elde ven sters. Vóór de v er an der ing en in he t d er de kw ar t v a n de 20 e ee uw be vatte de ge ve l o p di t n i ve au tw ee k le inere ven s ter s (m et g roen a ange ge ven o p a f bee l di ng 9 ) m e t d a ar t u s se n i n e e n lu i k. De ge ve lo pen in g van he t l ui k is d i ch tgeme ts e ld ( me t b la u w a an ge ge ven o p af bee l d in g 9 ).

Afbeelding 9: De kopgevel met ingekleurde delen


13

De rechterzijgevel

Afbeelding 10: De rechterzijgevel

De rec hter zij ge ve l hee ft no g bijn a gehee l he t kar akter van he t vro egere h alleh uis en dateer t uit kor t voor of uit 1887 (af bee lding 10 ). De é én steen d i kke ge ve l i s laag en i s b ij h et be dr ijf s ge dee lte door de dr uk van he t d ak n aar buiten gaan he llen. He t muurwe rk be staat o verwegen d uit koppen e n driekle zoren en een enke le stre k. De baksteenf ormate n bedr age n: 10, 5/11 x5 en de 10 -lagen maat is 60,5 c m . On ge tw ijf e ld h eb ben we ook h ier we er te maken me t af valstenen. De ge ve l he ef t bij he t woon ge dee lte ee n g ece men teer de p lin t. D e bo ve n zijd e h e e f t e e n z a a g t an d m e t af de kken de stre kken laag (af bee ldin g 11 ). De ge ve l hee f t b ij de ke l der twe e an ker s ter b e v e s t i gi n g v a n h e t b a lkl a a g v a n de o p k ame r vl o e r e n ke lde r de k. H e t ke lderr aam is in de 20 e ee uw n ie t ver v an gen en is u it ge voer d me t pen - en gat verbin din gen me t too gn age ls en dief ij zers en een h alf steen s ro llaag on der h et ven s ter. He t r a a m v an de ge ut i s b ij d e vern ieuw in g in he t d er de kw ar t v an de tw in t ig s te ee uw ver gr oo t. E er ti jd s zat er e en d eur me t een kle in ge utr aampje ern aast. Ter hoo gte van de voor stal bevindt zi ch re ch ts v an d e d eur e en o ude r a amo pen in g met een ver nieu wd ko z ijn . I n he t stalgedee lte zijn in de vor ige ee uw twee vierr u its be tonne n stalr amen ligge nd aangebr ach t, iden tiek aan die v an de l i n ker z ij ge ve l. N a ar verlu i d b ev ond en zi ch o p d e ze p l a a t s de twe e ij z eren v en s ter s d ie ver dero p i n d e ge ve l her p laatst zijn. He t stalge dee lte he ef t no g een twee de deur u i t ko men d a ch te r de gr up. Te oord e len n a ar he t a an we zige me tse l wer k kan h ier een dubbe le mestde ur he bben ge zeten. Tussen he t be tonnen e n he t k le ine ra a m t ek en t z i ch ee n o ver g an g af van oo rs pron ke l ij k n a ar een n ieu w d ee l m e tse l wer k a a n de l in ker z ij de v an d e o ver g ang ( a f bee l din g12 ). N a a s t d e deu r i s een her ge bru i k t r aa m pje in de g e ve l toe ge voe g d. I n he t ge dee lte van de sch uur zi t te n t wee s t a l e n s t a lr a m e n u i t h e t e e r s te kwa r t van de twintigste ee uw (af bee lding 13 ). Één raam is ze sruits en het andere vi erru i t s. Be ide r aampje s he bben een h alf steen s zwar e se gmen tbo og en he bbe n k l ep pen de bo ven de len . Oo k he t sch uu rg ede e lt e hee f t een k le ine


14

d eur . Rec hts v a n de z e d eur te ke nt z i ch ee n t wee de o ver gan g in me tse lwer k af, we llich t een ve rnieuwing of een dich tze t tin g van een d u bbe le deu r (afb ee ld in g 14 ).

Afbeelding 11 t/m 14


15

Interieur De bo erderij bestaat uit een woonge dee lte en een be dr ijfsgede e lte. De sche idin g wor d t ge vormd door de br and m u u r , di e é é n geh e e l vo r m t m e t d e ou de scho uw en schoo rs tee n. V an af de b ran dm uu r t ot aan de kop ge ve l aan de st r aat zi jde i s he t b edr ij fs ge dee lte. Het be dr ijf s ged ee lte b es taat ook weer uit twee de len: het sc huurg ede e lt e en h et s t a l ge dee l te. Be id e de len worden mo men tee l ge sch eiden door een re cen te muur ter plaatse van he t vijfde gebin t. Voorhe en was de sc heidin gsmuur ver moe de lijk gehee l opge tro kken me t in de zon ge droo gde le men stenen.

Afbeelding 15: Plattegrond van de boerderij met de nummering van de ruimtes

Ruimte 1A He t sch uurge dee lte is een open ruimte me t aan de zij kan ten ver b lij ven voor var kens, kalveren en e en paard. Bo ven deze ver b lijven be von den zich kle ine slie ten zo lder s voor opslag van hoo i en stro. De midde nruimte en de r ui m te te gen de ho ge l in ker z ij ge vel i s o pen tot a a n de nok v a n d e k ap . De k op ge ve l a an de st r a at zi jd e i s n ie t b ep le i st erd . D e an dere g e ve l s zij n t o t o p een ho ogte van on ge veer twee me ter me t ce men t beple iste rd. Op on ge vee r vier me ter van de sche idin gswand be vindt zich een eiken anker b alkgebint (zesde). Ee n v ier tal m e ter s ver der n aar de str aatgevel is een pen an t t e gen de hoge b u it enmu ur ge me tse l d w a aro p een sc h a arsp a nt r u s t. B o ve n d e d e u r v an d e s c h u u r n a ar de stal zit nog een deel van de


16

voor malige sche idin gswan d me t le me n stenen. In de sche idin gswand b ev in d t zi ch he t v ijf de e i ken geb in t. De sch uu r wor d t tha n s gebr u ikt a l s o ps l a gr ui mt e. Vóór de h ui d ige in de l in g h a d he t sch uur ged ee l te een dor svloer, een tasruimte en een r uimte voor karre n en we rktuigen.

Afbeelding 16 en 17: het schuurgedeelte gezien naar de straatgevel en het schuurgedeelte, gezien vanaf de straatgevel

Ruimte 1B He t s t a l gedee l te i s mom en tee l in d e len g ter ich t in g v an d e bo erd erij in twee ën gedee ld door een r ecen te ho uten wand. He t re ch ter ge dee lte is o m gebo uwd tot ber gin g (af bee ldi n g 18 ), terw ij l in he t lin ker dee l de o ude i n r i c h t i n g van de gru p st a l m e t s l i e ten zo lder nog gehee l zich tbaar is ( a f bee l di ng 19 ). Ter h oo g te v an de m es t goo t b ev in d t zi ch he t v ier de g eb in t. V l a k v oor de voer goo t s t a an de st a l repe l s d ie a an d e bo ve n zijd e b ev es t i gd zi jn a an de hor i zon t a le (an ker ) b a l k v a n di t secu nd a ir ge bin t. D e ze an kerb a l k i s lin k s en r ech t s ver an ke rd a an twe e ei kenho u ten s tij len d ie doo r lopen to t a an d e f l ier in g, w a ar a a n ze b ev es t i gd zi jn. De voerg oo t met dr inkbakken is nog aanwezig. De gru p i s af ge de kt me t roo s ter s. De slie ten zo lder is van ron d populierenh out en plan ken.


17

D e ze zo l der i s ver l a a g d t en o p zi ch t v a n he t oor spr on ke li jke n i ve au te r hoo gte van de an ker b alken. De h uidige zo lder in g ligt o nge veer 75 cm on der de anker b alken, rusten d o p extr a aan gebr ac hte eiken balken. De ze b a l ke n s te unen op ho ut en k lo ss en d ie me t grot e ge sme de n a ge l s zi jn b ev es t i gd aan de st a a nd er s v a n het g eb in t. Om do orb ui gen te voo rko men i s e en v an de ze h ori z ont a l e b a l ke n i n he t mi d den ver bon den me t de an ker b alk er bo ven. Vanuit he t stalge de e l te is he t der de ge bin t z ich tb a a r. D e s t ij len be vind en zi ch in de br an dmuu r terw ij l de b oven zij de u i t d e b r and m uur s t ee kt ri ch ti n g s l ie ten zo l der. De an ker b a l k v an di t ge bi nt i s n ie t meer aanwe zig. De twe e stij len wor den th an s bijeen geho uden door een tr ekstan g.

Afbeelding 18 en 19

Brandmuur D e br a nd mu ur is op get ro k ken ui t v er moe de l ijk, dee l s 19 e - ee uw se s tenen . Van af he t nive au van de boe ze mbalk is he t r oo kkan aal en de br andmuur o pg et ro kk en me t i n de z on ge droogd e lem en s t enen en ge le IJ ss e ls tenen . He t der de ge bin t is, zoals eer der be schr even, o pgeno men in de muur.


18

Het woongedeelte He t in ter ie ur van he t woon ge dee lte is i n h e t der de kw ar t v a n de vor i g e ee uw a an gep a s t a an de m od erne woon beho ef ten v an d ie ti jd . D i t h a d v er an der ing en to t ge vo l g voor de i nd e lin g, con s tru c tie en af wer k in g v a n he t woon gedee lte. De len van h et wo on gedeelte die als ouder we ts of h in der lij k wer den e rvaren, wer den verwij der d of midde ls betimmeringen aan he t o og on ttro kken. Tij den s de vern ie uwingen zijn alle bin nen deuren v e r v an gen , m e t u i t zo n d e r i n g v a n d e d eur in d e geu t di e u i t ko mt in d e voor stal. De or igine le in de lin g in mi ddenbeuk met de h er d, lin ker zijbeuk m e t de s l a ap k a me r tje s e n r e c h ter z i j b e u k me t op kamer / ke ld er en ge u t i s ec hter no g goe d her ken baar.

Ruimte 2: Slaapkamer

Afbeelding 20: De slaapkamer in de hoek van de brandmuur en de linker zijgevel

T o t h e t m i d de n v a n de vor i ge e e u w w as d i t v e r tr e k e e n k l e i n e s l a ap k a m e r me t een r aam (afbee ldin g 20 ). De sch eidin gswan d met de her d be vond z i c h tu s se n d e s t ij len van h e t e e r s te en twee de ge bin t. Than s is de ze k am er ver groo t me t een dee l v an d e h e r d. H e t g e d e e l te n a a s t de sch o u w , w aar de o ud e toe gan gs de ur n aar d e s t al w as, i s bi j de ze s laap kamer g e tro k ken. H ier bi j i s de o ud e s chei d in g sm u u r m e t de h e r d v e r w i j der d . E e n n ieuwe één steen dikke muur is toen a an ge b r a c h t i n h e t v e r le n g de van de re ch ter zijde van de scho uw. De s ti j l van he t twe ede ge b in t, di e vrij in de s laap kamer kw am te s t aan, i s aan de on der zij de mo ge lij k toen ve rw ijder d. D e m oerb a lk v a n d e her d ( an ker b al k ) k w a m op de n ie uwe mu ur te ru s ten. He t p lafon d en de sch uine zij de zijn af ge t i mmer d.


19

Ruimte 3: ‘Goei kamer’

Afbeelding 21: De voormalige goede kamer

D i t ver tre k w a s voorh een de goe de k amer e n t o t r e c e n te li j k i n ge b r u i k gewe est als slaapkamer (af bee lding 21 ). He t is een kamer me t een r aam in d e kor te gev e l en e en ra a m in de l in ker z ij ge vel. Oo k in dez e k a mer is he t on der s te dee l v an ee n st i j l v erw ij der d. H et rest a n t v an het eer s te gebi n t wo rd t n u on der s teun d d oor de één steen dikke muur tussen kamer en g a n g. De ze m u ur i s w a ar sch ijn l ij k bi j d e v ern ieu wi ng v an he t wo on gedeelte aan ge brach t, rech ts van de oude sche idingswan d. Tot voor k o r t w a s i n d e ze k am e r e e n k a c h e l a a n w e zi g.

Ruimte 4: De herd en gang

Afbeelding 22: De herd, gezien vanaf de schouw


20

De ze r uimte was voor heen de h erd en is ver kleind in de 20 e ee uw (af bee lding 23 ). Om van de her d een comfor tabe le woo nkamer te maken is een g an g aan ge br ach t. Ge l ij k t ijd i g i s h e t mo ge l i j ke ze sru i t s ve n s ter n a a s t de voor deur ver van gen door he t huidige gr ote r aam. De o ude sc houw is a ch te r een n ieu we k as ten w and a a n he t oo g o nt t ro k ken. Te gen de sche idin gswan d me t de ke uken staat th an s een mo derne kle ine schouw v oor p l a a ts in g v an een k a che l . N a ar ver l ui d bev on d zi ch l in k s v a n de s c h o uw de b e d s te de. He t p l a f o n d b e s t a a t u i t b o o r d d a t ver mo e de l ij k i s a a n ge br acht t e gen de o ude k in derb in ten . De a n ker b a l k van he t e ers te g eb in t is om t i mm erd . D e an ker b a lk v a n he t twe ede ge b in t b ev in d t z i ch ter p l a a t se v an d e lo ze r uim t e bo ven d e k as ten wan d voor de s cho uw. V an de o ude sc houw z ijn h et roo k k an a a l en boe ze mbal k m et een g eb i ljo end z i jd e en kno p -vor mige orn amen ten aan de binne nkan t. Oo k is de gepr of ileer de borden lijst (Afbee ldin gen 2 4 en 25) no g aan we zig. De bako ven en he t bako ve ndeurtje zi jn verwij der d. De on t l a s ti ngs boo g v an d e s to ok open in g van de br ood o ven is dee ls zi ch tb aar. V an di t dee l van de sch ouw zijn en ke le stenen zich tbaar die dater en uit de derde f ase (19 e eeuw). Er zi jn geen aan wij zin gen dat de scho uw betege ld i s gewe es t. De mu ur tu ssen de re ch ter zijbe uk en de mi ddenb euk i s in de 19 e ee uw als één steen dikke d r a ge n d mu u r u i t ge vo e r d. I n d e 2 0 e ee uw is een dee l van de ze muur, bij d e geu t, ver p l aat s t in d e r ich t in g v an de her d.

Afbeelding 23: de gang tussen de herd en de slaapkamer


21

Afbeelding 24: De herd, gezien naar de kastenwand en in de kast de geprofileerde boezembalk

Afbeelding 25: Detail van de bordenlijst


22

Ruimte 5: Kelder en opkamer

Afbeelding 26: De kelder

De ke lder hee ft een houte n plaf ond me t e en en ke l vo ud i ge he rgebr uikt e e i ken b a l ken en bre de v l oer de len . D i t p l afon d i s me t k a l k g ew i t. De v loer i s v an o u de p l a v ui z en (22 x22 cm ) . D e tr ap i s van k l in ker s d ie me t de strekkant naar boven ge metseld zijn. De o p k am e r i s e e n e e n vo u di g m e t boor d af ge timmer d kamer tje me t een af zon der lij ke tr ap (af bee lding 27 ). D e ke ld er en de o pkamer zijn be ide toe gan ke li j k vanu i t de ke uken.

Afbeelding 27: De opkamer


23

Ruimte 6: Geut (keuken)

Afbeelding 28: De geut, gezien in de richting van kelder en opkamer

B ij d e mo dern i ser in g van de vor i ge ee uw is de geu t ver bree d ten ko ste v a n de her d. De mu ur i s t oen ver p la a t s t in de ri ch t in g v a n d e her d. H ier door kw a m de s t ijl ( t wee de ge bin t ), d ie v oorh een in d e sche idin gswan d ston d, vr ij in de ruimte te staan. Door een n ie uwe één steen dikke sche idin gsmuur tussen ke uken en kamer aan te bren gen kon d e s t ij l w ord en verw ij der d en h et g eb in t o p ge v an gen. Oo k de b a kov en we rd ge sloo pt en ver kree g men vo ldoen de ruimte voor een mo derne k e u ke n . O p d e p l a a t s van de vo o r m a l ige bu i ten de ur en raam staat het aanrecht me t daarboven het brede nieuwe r aam . D e ou de d eur van geu t n a ar voo rs ta l i s n og , s am en me t het oor sp ron ke l ij ke ko z ijn en he t h an g en s lu i twe rk , a anw e zi g. ( af bee ldingen 29 en 30 ).

Afbeeldingen 29 en 30: deur naar de voorstal, stalzijde en keukenzijde

Zolder boven het woongedeelte De zo lder is momen tee l een on gedee lde r uimte waar in he t ver le den gr anen werden ge droogd. In e en latere per iode (20 e ee uw) is de zo lder in gebruik genomen als slaapruimte.


24

Het houtskelet D e d raag c o ns tru c t ie be s t a at uit e e n h ou t ske le t v an ze s ei k enho ut en g eb in ten ( af bee l di ng 31 ). De ge bin ten z ijn in d e len g ter ich t in g v an he t pand me t e lkaar ver bonden door f lier in gen e n o p de stij len van de gebin ten afge schoo rd me t windver b anden. De ge bin te n b es t a an ui t t wee stij le n die on der lin g hor izon taal me t e lkaar ver bon den me t een anker b alk. De balk stee kt door de stij le n, met een vo or an ker b alkgebin ten ken mer kende pe n. De pen is vastge ze t door midde l van wigge n. Om b ewe g in g van de st ij len en a nk erba l k t e voor ko men z ijn de ze ge sch oor d m e t k orbe e ls . O p d e f l ier in gen r us ten de d a ks pore n d ie dee l s no g de h a anh ou ten he bbe n, me t n a me in he t w oon ged ee l te. De ver bi nd in gen v an de spore n on der lin g en die me t de h aanh outen zijn h alf houts en me t t oo gn a ge l s v a s t ge ze t. D i t ho u ts kele t dateer t uit de eer ste f ase (late 16 e o f b e g in 1 7 d e ee uw). B ij de ver le nging, tussen 1832 en 1880, van h et b edr ij fs ge dee lte i s geen ge bin t meer to egepast maar h eef t men ee n schaar spant geplaatst op twee ge me t se ld e penan ten. B ij de ze lfde v ern ie uw ing z i jn toen in de he le boer der ij o p d e geb in ten sch a ar s p an ten (af bee lding 32 ) aan ge br ac ht, me t ui tzon der ing van he t eer ste gebint. B ij de verbouwing van he t woon gedee lte hee ft men, in of kor t voor 1887 o f i n h e t der de kw ar t van de 2 0 e ee uw, ee n aan t al dr agende binne nmuren g eb ouw d ter ver v an g ing v an geb int s t ij len .

Afbeelding 31: Het zesde ankerbalkgebint in het bedrijfsgedeelte


25

Afbeelding 32: Één van de schaarspanten op een gebint

Afbeelding 33: Plattegrond waarop de gebinten zijn ingetekend en zijn genummerd


26

De gebinten en flieringen De bo erderij he ef t ze s e i ken gebinten (af bee ldin g 3 3 ). He t eer ste gebin t (1 ) be vin d t zich in de voor malige her d, on ge veer twee meter ach ter de k op ge ve l . Van di t ge bin t z ijn de an ker b a l k en d e bo ve ns te s tu k ken van de stij le n no g aanwe zig. Of de rech ter stij l no g co mplee t aanwe zig is, kon n ie t wor den w a a rg enom en. H et eer s te geb in t hee f t a an e lk e z ijd e m aa r één sc hoor o mdat de f lier in g niet ver der re ikt dan de stij l. He t tweede (2 ) ge bin t staat o ngeveer 60 c m voor de sch ouw. Ook hier zijn de bo ve nste de len van de stij len no g aanwezig. De an kerbalk (moer balk) l i g t o p twee sche i di ngs w an den die derh a l ve he t bo ven ste dee l v an d e stij le n en de kap dr agen. B ij de linker stij l on tbree kt een schoo r. He t der de (3 ) ge bin t be vindt zich ge dee lte lij k i n de br andgeve l. Di t geb in t mist de an ker b alk. De staander s zijn ho rizo ntaal ver bon den door midde l van een tr ekstan g. Tusse n he t der de en vier de ge bin t, di ch tbij he t der de, is een se cun dair geplaatst an ker b alkgebint (3B ) aanwezi g ten b ehoe ve v an de b ev es ti g in g v a n de s t a lre pe ls . D i t i s een h a lfhou t se ver bi nd in g me t ge sm ede n age l s. Het vierde (4 ) ge bint staat juist voor de me st goo t v an de s t a l en i s no g co mplee t aanwe zig met an ker b alk, wiggen, kor bee l en win d verband. He t vijf de (5 ) ge bin t valt s amen me t de s che id in gs mu ur t u s sen st al en s ch uur. He t hee f t aan de sch uur zijde geen w in d verb and H e t ze s de (6 ) ge bin t s ta a t v r i j in h e t sch u u r ged e e l te. H e t i s h e t l a a t s te gebin t van de bo erderij uit de eer ste bouwf ase en van vóór de ver len gin g. Dit ge bin t hee f t no g de kor bee ls en de win dver b anden. De f lier in gen r uste n op de stij len , in de f lier ingen ste ken pennen van de s t i j le n d i e zi j n v as t ge zet m e t to o g n ag e l s . D e kor b e e l s en w in d verb a nd en z i jn door mid de l v an pen - en g a t ver bin d in gen m e t an kerba l k en f l ier in g v er bon den. D e verb in d in gen z ijn ge ze ker d door m id de l van too gn a ge l s.

De schaarspanten B i j d e v e r le n g i n g v a n de boer der ij i n he t laatst e kw ar t van de 19 e eeuw hee f t me n g een n ie uw g eb in t meer toe ge p as t. In he t schu ur ge dee l te z ijn twee pen anten ge me tse ld waaro p een nie uw sch aarspan t we rd ge plaatst. Tege lij k h eef t men toen de gehe le kapcon struc t ie vern ie uwd door o p e lk gebin t ee n sch aar spant aan te brengen. Alleen bij h et eer ste gebin t hee ft m e n di t ac h t e r w e g e g e lat e n . De sch aar sp anten zijn ge maakt van min of m e e r ge k an t r e c h t e s t am me n v a n p o p u lier e n . D e tre kb a lk z i t i e t s b o v e n he t midden van de schuine zij de en stee kt aan beide zij den door om de g or di ng te k un nen dr agen. De sp an tb enen s t aan o p l an gwe rp i ge k los se n d ie ie t s on der de f l ier ing t e gen de s t ij le n zij n g en a ge l d. D e k los sen steune n boven dien op de an ker b alken. Tussen span tbeen en gor d in g zit aan beide zijden een windve rban d. Op sommige plaatsen is een nokbalk a a n w e zi g.


27

De sporen De oude e i ken sporen kap, so ms nog met de h aanho uten, is no g in de g ehe le boerd er ij zi ch tba a r. A an de o ude s poren k ap i s d u id e li jk a f te le zen w aar de boer der ij in de 19 e e euw ver len gd is. De hoe kkepers zijn nog aanwe zig (af bee lding 34 ), be ide in he t woon gedee lte en één in he t sch uur ge dee lte. De o udere e i ken spor en zijn aan ge vuld me t grenen spor en die uit de ver len gin gsf ase dateren. I n he t woo ng e dee l te is d e s pore nkap no g hee l g a a f bew a ar d geb le ve n. De spor en en haanho uten zijn van e i kenh out en ge kan trec ht. He t tweede spor en paar hee f t twee h aanh outen (af bee lding 35 ). De h aanho uten zijn m e t een h a lfh ou t se verb in d in g en t oo gn a ge l s a a n de sporen be ve st i gd . He t o u de ho ut is door de roo k van ve le j ar en zwar t ge teer d. De sporen staan me t een h ie lver b in ding op de f lier in gen en vastge ze t me t een t oo gn a ge l. D e w ij ze v an de b ev es ti g in g me t too gn a ge l s b ij de h a anho u ten en in de no k van de spor en wij st op een d at er in g v an voor de 1 8 e ee uw. Te ven s zijn d e s pore n aan de re ch ter z ij ge ve l zi jd e v a n af he t eer s te spore np a ar voor zien van te lmer ken, oo k dit wijst op ee n vroe ge dater in g. De a a n ge tro ffen mer ken z ijn ge z a a g d i n d e b ui ten k an t v an de spo ren en he bbe n in he t wo on gedee l te de n um me rs 1 to t en me t 5 ( af bee l di ng 36 ). D e ze n um mer in g is te ven s a an ge br ac ht op de f l ier in g. De re sterende dakvlakken bo ven de zijbeuken zijn me t oplan ger s (af bee lding 37 ) tussen de f lier in gen en zij ge ve ls gedic ht.

Afbeelding 34: De rode pijlen wijzen op de posities van de kepers

Afbeelding 35: Afbeelding met de twee haanhouten


28

Afbeelding 36: Het gezaagde telmerk nummer 4 op de fliering

Afbeelding 37: Onder de fliering zijn de oplangers zichtbaar

Telmerken Zo als bij het on der dee l “sporen ” al is aan ge geven, zijn e r te lmer ken aan ge tro ffen. In he t woon ge dee lte bevin den zich mer ke n o p de f lierin g en s por en a an d e k an t v a n d e rec ht er zi j ge ve l. In he t be dr ijf s ge dee lte zijn diver se ge zaagde, me t een re ch te stee kbeite l geh akte en me t een guts ge sto ken te lmer ken aan ge tro ffen. De ge binten zijn n ie t voor zien van de nummers 1 to t en me t 6, maar he bben vo or ieder g eb in t ee n ze lf de r ee ks m er ken. De g eb in ten ver sch i l len o nd er l in g ni et en kun nen dus o p ie der e plaats nee rge ze t wo rden e n daar om hebben zij geen o p lope nde ree k s n umm er s (1 to t en me t 6 ). Er is a l l een on der sche i d ge maakt tusse n de lin ker - en rech ter zij de. Moge lij k zij n er meer merken aanwe zig dan is waar geno men , hier voo r is een aan vullend on der zoek no dig. D e r de geb in t: Ge zaagde 2 o p de s t ij l aan de linkerzijde.


29

V ie r de ge b in t: Ge gu ts te 1 o p s t ij l en windverband aan de linker zij de, straatgevelzijde. Gehakte 2 op stij l en windverband aan de re cht er zij de, st raat ge ve lzi jd e. V ij f d e g e b in t: Ge g u ts te 1 o p w ind ve rb a nd a an de l in ker z ij de, k an t v an he t wo on gedeelte. Ge h ak te 1 op de s ti j l a an de re ch ter z ij de, k an t v a n he t w oon ge dee l te. Z e s d e ge b i n t: Gehakte 1 op stij l en windverband aan de lin ker zij de, str aatge ve lzijde. Ge h akte 1 op stij l en kor bee l aan de lin ker zij de. Ge h akte 2 op he t windver b an d aan de linker zijde, kan t van he t wo on gedeelte. Ge g u ts te 1 o p de s t ij l en w in d ver ba n d a an de re ch ter z ijde, s t r a at ge ve lzi j d e ( af b e e l d in g 3 8 ). Ge h akte 2 op de s ti j l en kor bee l aan de re ch ter zij de. Ge g u ts te 2 o p s t ij l en w in d verb a nd a a n d e rech te r zij de, k a n t v an het wo on gedeelte.

Afbeelding 38: Gebint met telmerken


30

Bouwfaseringen Fase 1:

L a te 1 6 e of begin 1 7 e ee uw Bo uw van een dr iebeukig h allehuis me t zes eiken an ker b alkge bin te n en een eiken sporen kap.

Fase 2:

Tusse n 1832 en 1880 V er gro t in g v a n de bo erd er ij b ij he t wo on - en b edr ij fs ge dee l te, w a arb ij e en d eel v a n de li nker z ij ge ve l n aar binnen is ge plaatst.

Fase 3:

Kor t vòòr of in 1887 V e r n ieu w i n g v a n d e b o e r der ij : ge ve l s, b r and mu ur e n ver moe de lijk he t in ter ie ur. Mo ge lijk zijn h ierbij de stij le n van de eer ste twee ge bin ten verwijder d.

Fase 4:

D e r de kw art v a n d e 2 0 e ee uw I n de ze f ase wo rde n vrijwe l alle vensters en deuren v e r n i e u w d, v e r gr o o t o f v e r k lei n d, m e t u i t zo n d e r i n g v a n h e t kelderlicht. Lin ker zij geve l:

Ko pgeve l voor huis:

Re ch ter zij ge ve l:

- Dic htzetten dubbe le de uren n abij de straat ge ve l - Aanbre ngen twee be tonn en ven ster s en e en ven s ter di ch tm e tse l en - V ern ieu wen v an ee n dee l v an de g e ve l bi j h e t s t a lg e d e e l te - Dic htme t se len en toevoe gen in he t dich tgeme t se lde de el van een betonnen ven s ter o p de plaats van d e rec ht er deu r v a n d e d u b b e le d e u r e n b ij h e t s t a l ged e e l te - Ver kleinen en ve rnieuwen van de v en s ter s b ij h et woon ge dee l te - Vern ieuwen van alle ven s ter s en deur - V er gro ten v en s ter b ij d e her d - V e r v an gen v a n de d e u r e n bovenlicht. D e n ieu we deu r me t b ov en li ch t wordt hoger in de geve l aan ge brach t w a ar b i j d e s tr e k ver d w i j n t - Venste rs op de zo lder ver gro ten en d i ch tme t se len v an het l u i k. - V er gro ten v an he t vens t er b ij de geut; deur en kleiner raam verdwijnen - To evoe gen van twe e betonnen v e n s ter s - Herste llen metselwerk met een ven s ter daar in, mo geli j ke


31

d i ch t ze tt in g v an een d ee l v an du bbe le de uren - In in geh a kt e ge ve lo pen in gen twee stalen r amen plaatsen - Dic htme t se len of her ste llen van een d e e l r e ch ts n a as t d e la a t s te d eur . I nt ern:

- P l a a t sen van de g an gm u ur i n de her d - Verp laatsen van de mu ur bij de ge ut naar de herd - Ver an deren van de twee de s laap kamer bi j de bran dmuu r door d e m u u r o p d e gre n s v a n d e zi j - e n middenbeuk te verwijderen en de g a n g d a a r t e l a ten o pho ud en.


32

Waardering Uitleg categorieën C ate gor ie 1: ho ge menu men t ale waar de (behoud is noo dzake lij k) C a te gor ie 2: pos i t ie ve m onu men t ale w a a rde (b ehou d is we nse l ij k ) C a te gor ie 3: in di ffere nt e monu men t a le w a a rde

Waardering Cultuurhistorisch e en land schapp el ijk e w aarde De bo erderij he ef t een ho ge cultuurhistor i sche en landsch appe lij ke waar de vanwe ge de ligging en de betekenis voor de lo kale agr ar i sche g e sch ie deni s. De bou wm a s s a en he t ho u ts ke le t he bbe n een gro te mat e v a n g a afhe id en he bben derh a l ve een ho ge bo uwh is to ri sch e w a ar de. B o uwm a s sa De bo erderij he ef t de kar akter istieke b ouw m as s a v an e en d ri ebe u ki g h a l leh u is ( kor t ge ve l boer der ij ) en te ven s de ken mer ken v an ee n langge ve lboerderij. In deze combin a ti e v an e e n dr i e b e u ki g e o p ze t m e t g eb in ten en de u i ter l ijk e ver sch ijni n gs vor m van ee n l an gg e ve lb oer der ij is d e gebr u ik s- e n bou wge sch ie de n is a f le e s b a ar. D e ( ko r te ) k o p ge ve l s, d e re ch ter z ij ge ve l en he t g roo t s te d ee l v an de l in ker z ij ge ve l be v at te n m e tse l wer k u i t de d erde f a se. A l s gehe e l heef t d e bo uw m as s a e en ho ge w aar de in bo uw -, c u ltuu r- en h is tor isch o p zich t en daarom heef t zij een ho ge mo nu me nt a le waa r d e (c a t e gor i e 1 ). E x te r i e u r D e b l i n de ge ve l a an de s t r a at z i j de d a t e e r t u i t d e d e r d e f as e . De ze i s to t s t and ge kom en in d e der de f ase. De ze h eef t door de h oge bouwhistor ische e n histor ische waar de een ho ge mon ume nt ale w aar de (categorie 1). De (lan ge ) lin ker zij ge ve l dateer t, me t uitzonder in g van een dee l van he t b edr ij fs ge dee lte, u it de der de f ase. Me de door de ho ge m at e van gaafh ei d hee f t he t ge bouw een ho ge bouwh isto risch e en h i stor ische waarde en daardoor een h oge mon ume ntale waar de (c ate gor ie 1 ). He t ver nie uw de dee l van de lin ker zi j ge ve l b ij he t bed rij fsge dee lte d at eer t u i t h e t der de kw ar t v an d e 2 0 e ee uw (f ase 4 ) en he ef t een indif feren te


33

w a ar de ( c ate gor ie 3 ). De pos i t ie v an di t mu ur ge dee l te is ech te r we l van b e l an g a ange z ien he t o p de z e lf de p l aats als de voor ganger staat. Het m e tse l wer k i n d e d ich tge me tse l de g e ve lo pen in g n a bij de s t r a at z ij de hee f t een in d iffe ren te w a arde (c a te go rie 3 ). D e ach te r ge ve l, kor te g e ve l v an h e t w o o n gedee l te, d a te e r t u i t de d e r de f ase. De geve l, me t een ho ge mate van gaafhe id, heef t een h oge bouwhistor ische e n histor ische waar de en h eef t daar door een ho ge m onu men t ale w a a rde (c a te gor ie 1 ). De vern ieu wde r amen en de ur he bben een in d iffe ren te w a arde (c a te go rie 3 ). De di cht z e t tin g v an he t l ui k op de zo ldern i ve au heef t ee n indif feren te waar de (c ate gor ie 3 ). De rec hter zij ge ve l heef t, ondanks en ke le vern ieuwingen, ee n ho ge mate van gaafhe id. Eve n als de an dere geve ls die ee n ho ge mate van gaafhe id he bbe n, heef t de ze gev e l in bo uwh is to ri sch e en h i s tor is ch o p zi ch t een h o ge m o n u m e n t a le w aa r d e (c a t e go r i e 1 ). H e t n i e u w e ven s t e r i n de ke u k e n hee f t een in di ffer en te w a ar de. De ge ve lopen in gen die zijn voor zien van be tonne n stalr amen he bben ee n positieve waar de (c ategor ie 2) als ka r a kte r i s t i e k b ouwm at e r i a a l ui t de periode van n a de tweede wer e ldoor lo g. De twe e venster s bij he t wo on gedeelte he bbe n een in diffe ren te waarde (c ate go rie 3 ) door dat zij zijn ver vangen in de 20 e ee uw (f as e 4 ). B alk l ag e n e n k ap c on st r u c t ie De gebin ten, f lie rin gen, balklagen en de kapco nstr uc t ie me t sporen en s ch a ar sp a nten z ijn be l an gr ij ke en on lo s m ake lijk e e le men ten v an h et g eb ouw . Dez e e le men ten z ijn to t st a n d g ek omen in twe e fas en (f a se 1 en f ase 2 ) e n he bben een ho ge waarde in bouwhistorisc he en h i storisc h o p zi ch t en he bbe n d a aro m een hoge monu men t a le w a a rde (c a te go rie 1 ). He t ge bi nt 3B he ef t een pos i t ie ve m onu men t ale w a a rde (c a te gor ie 2 ). De balklaag in he t woon gedee lte kon n ie t wor den waargenomen maar is, n aar ver luid, nog de oor spron ke lij ke balklaag me t moer balken en kin derbin ten . S a m e n m e t d e b a l k l a a g v a n de o p kam er vloer he bben zij een h oge waar de i n bo uwh i s tor i sche e n h is to ri sch op z ic ht . De ze he bb en een h og e m onu men t ale w a a rde (c a te gor ie 1 ). De s lie te nzo l der v an he t s t a lg edee l te hee f t, een ho ge mon umen t a le w a ard e (c a te gori e 1 ) a l s v ers ch ijn in gs vor m m a a r n i e t h e t m at e r i a al g e b r u i k v an de s li e te n . Interi eur woongedeelte He t in ter ie ur van he t woon ge dee lte he ef t voor he t gro otste ge dee lte no g z i jn o ude hoo fd s tru c tuu r. D e w an den be vi nden z ich n og d i ch tb ij de voor malige gren ze n van midden beuk e n zij beuke n. De sche idin gsmuur tussen o pkamer, ke lder en de he rd is no g intac t, e ven als de s c h e i di n g sm u u r m e t de ke u k e n ( ge ut). De br an dmuu r met de s chouw i s no g a an we zi g . De z e l a at s te d a teren ui t de derd e f a se en he bbe n a ls een on lo smake lij ke on der dee l van he t gehe e l een ho ge bouwen h i stor ische w a ar de e n he bbe n d a ar door e en ho ge mon umen t a le w a ard e (c a te gori e 1 ).


34

V ern ieu wi ng en en ve rpl a a t s in gen v a n tu s senm ure n hebb en plaatsge von den in he t der de kwart van de 20 e ee uw: sch ei d in g sw an d t u s sen keu ken e n de woon kamer kam er, de gan gmu ur, de s che i din gsw an d t u s se n de s la a p k a mer e n w o o n k amer, kastenwan d woo nkamer. De ze l a a t s te m uren h eb ben een in d iffe ren te w a arde (c a te go rie 3 ). De mu ur t u s se n de twe e s l a a p kam e r s i s b ui t en d e ze wa a r der in g ge l a ten o m dat g een ze ke rhe i d i s o m tren t de o uder do m en de pos i t ie v an de mu ur m ed e door de af wer klagen.


35

Waarderingsplattegronden

Legenda

Afbeelding 39: Plattegrond begane grond met balklagen en kelder


36

Afbeelding 40: Plattegrond begane grond met gebinten


37

Afbeelding 41: Plattegrond met kapconstructie


38

Conclusie Co nc lu der en d k an word en ge st e ld d a t he t p an d v an on der zo ek een b ij zo nde re b oer der ij i s m ed e d an kz i j d e g ro te m a t e v a n ga a fh ei d v an d e b o u w m a ss a e n h e t i n ter i e u r . D e b ij z o n der h e i ds g e h a l te w o r d t ver st e r k t door he t, inmidde ls, ze ldzame ge wor den h o u ts k e le t d a t dat e e r t u i t de l a te 16 e o f be g in 17 e e euw . Door de staat waar in de dakbe de kking ve rkeer t is h et dr in gen d gewor den o m m a a tr ege len te tr effen voo r he t b ehou d.

Advies - B eho ud v an de in groen e n b l a uw a an ge ge ven de len - B ou wh is tor is ch on derzoe k n a verw ij deren v an af wer k l a gen -Dendrochrono logisch on der zo ek en doc u men t atie in dien ho uten on der de len v an he t ho ut s ke le t wor den ver wij der d

Bronvermelding I n t e r n e t si te: w ww. w at wa s w a ar. n l BH IC te ‘ s -Her to gen bo sch K adaster te Ein dho ve n


39

Bouwhistorische verkenning met waardestelling

Recommend Documents