BOUWEN AAN DE BOUW FRIESLAND 2014-2016 Een stimuleringsproject voor meer en beter gekwalificeerd personeel in de bouw.
Doel: 1. 2. 3. 4.
Instroom in de bouw stimuleren Doorstroom naar hogere opleidingen stimuleren Voortijdige uitval beperken Imago bouw verbeteren
1
Inleiding Voor u ligt een nieuw plan van aanpak van het project Bouwen aan de Bouw 2014-2016. In de afgelopen jaren is de sector sterk veranderd. Was er eerder sprake van krapte op de arbeidsmarkt, nu is er te weinig werk om personeel vast te kunnen houden. Berichtgeving hierover stelt de bouw in een negatief daglicht. Steeds minder jongeren kiezen hierdoor voor een opleiding in de bouw. Daarnaast zijn benodigde vaardigheden in de loop der jaren veranderd. Automatisering, prefabriceren, inspelen op duurzaamheid, energiebesparing en milieu vragen nieuwe kennis en kunde. Steeds meer worden breder en hoger opgeleiden gevraagd. Met dit gegeven én het feit dat over enkele jaren er toch weer tekorten op de arbeidsmarkt worden verwacht, was de vraag van de stuurgroep Bouwen aan de Bouw “Wat kunnen we meer kunnen doen om de bouw zodanig onder de aandacht te brengen dat dit weer tot meer instroom in de bouwopleidingen leidt?”. In dit kader zijn drie Ronde Tafel gesprekken georganiseerd met vertegenwoordigers uit het bouwonderwijs en bouwbedrijfsleven. Dit leverde onderstaande gedachtenlijnen op (zie kader). → Waarom kiezen jongeren al dan niet voor een bouwopleiding? Als we dit weten, kunnen we hier op inspelen. → De bouw is innovatief, maatschappelijk relevant (wonen, werken, leefbaarheid), zet in op duurzaamheid en is gericht op de toekomst. Laat dit zien en daarmee los komen van het oude imago. → De bouw verandert sterk. Laat zien hoe de sector er in 2020 uit zien. Welke mensen zijn dan nodig. → De bouw kent veel beroepen en biedt allerlei mogelijkheden om je te ontwikkelen. Laat dit zien. → Laat kinderen al op jonge leeftijd kennis maken met de bouw. Begin al op de basisschool. → De muren tussen onderwijs en bedrijfsleven zoveel mogelijk slechten om nieuwe ontwikkelingen over en weer zo goed mogelijk bij te houden en jongeren naar actualiteit op te leiden. → Onderwijs en bedrijfsleven trekken gezamenlijk op om meer instroom in de bouwopleiding te realiseren. → Kies een andere benaming dan ‘Bouw’. Gebruik een term die jongeren aanspreekt en positieve associaties oproept. → Ouders al vanaf het begin van de opleiding erbij betrekken. → Moderne media inzetten om leerlingen en ouders te bereiken. Aansluiten bij de belevingswereld van jongeren.
2
Binnen deze gedachtelijnen zijn allerlei activiteiten voorgesteld. Rijp en groen. Deze hebben we gebundeld tot concrete actievoorstellen. Deels voeren we deze al uit zoals de gastlessen op de basisscholen. Deels zijn ze nieuw. Tijdens het laatste Ronde Tafel-gesprek zijn de deelnemers gevraagd ieder voor zich een top 3 aan te geven van de nieuwe actievoorstellen. Het belangrijkste voorstel kreeg daarbij 3 punten, etc. De nieuwe actievoorstellen zijn, rekening houdend met ‘belangrijkheid’ en beschikbaar budget, in het onderhavige plan van aanpak Bouwen aan de Bouw 2014-2016 opgenomen. De actievoorstellen die wel belangrijk worden gevonden maar hier buiten vallen, worden gebundeld in een apart projectplan. Voor de uitvoering hiervan zoeken we nieuwe financiële middelen.
De volgende pagina’s geven een korte omschrijving van de activiteiten waaraan de stuurgroep Bouwen aan de Bouw in de periode 2014-2016 uitvoering aan wil geven. Daarbij wordt onderscheid gemaakt naar de volgende onderdelen.
Basisscholen Voortgezet onderwijs Bedrijven en onderwijs Communicatie Projectmanagement
pg 4 pg 5 pg 8 pg 9 pg 10
3
BASISSCHOLEN Bestaande activiteiten groep 7/8 handhaven. Doel Leerlingen van de basisschool kennis laten maken met de wereld van bouw en infra. Uitwerking Het afgelopen schooljaar hebben 120 basisscholen in Friesland (25%) aan Bouwen aan de Bouw meegedaan. Activiteiten: verzorgen gastles over de bouw op bezoek bij een bouwbedrijf uitgave werkboek ‘In Holland staat een huis’. Deze activiteiten handhaven we. Alle leerkrachten groep 7/8 in Friesland worden hierover geïnformeerd en kunnen via de website www.debouwietsvoorjou.nl intekenen. Het werkboek is voor iedereen te downloaden. Voor de gastdocenten organiseren we een bijeenkomst voor informatie en ervaringsuitwisseling. De insteek is om meer studenten MBO - en HBO Bouwkunde als gastdocent in te schakelen. Zij staan qua leeftijd dichter bij de leerlingen en zijn bekend met nieuwe digitale media. Dit spreekt de doelgroep over het algemeen aan. Vorig jaar hebben we samen met Leeuwarden Vrij-Baan voor basisscholen in en rondom Leeuwarden gastlessen georganiseerd over Leeuwarden Vrij-Baan. Ook hebben we hier een bijpassend werkboek voor ontwikkeld. De gemeente, provincie en RWS leverden de gastdocenten. Deze samenwerking wordt voortgezet en uitgebreid naar het infraproject Centrale As. Het werkboek Vrij-Baan wordt geactualiseerd en vormt de basis voor het te ontwikkelen werkboek Centrale As. Deze beide werkboeken zijn eveneens via de website te downloaden.
4
VOORTGEZET ONDERWIJS 1) Onderzoek naar motivatie voor keuze bouwopleiding (nieuw) Doel Achterhalen waarom leerlingen al dan niet voor een bouwopleiding kiezen. Wanneer we dit weten kunnen we gerichter hier op in spelen. Uitwerking Specifieke informatie hierover is niet voorhanden. Fundeon heeft hier eerder onderzoek naar gedaan. De lage respons maakte echter dat de uitkomsten niet een representatief beeld hoeven te geven. Stappen: a. opstellen vragenlijsten met o.a. vragen naar de associatie bij ‘Bouw’ b. uitzetten op VMBO, MBO en HBO. We hebben goede contacten met docenten en leidinggevenden. Via hen willen we een hoge respons realiseren. c. verwerken gegevens.
2) Gastlessen, bedrijfsbezoeken, excursies, praktijkopdrachten, …. Doel Leerlingen VMBO basis tot en met het VWO, de bouw laten zien als een innovatieve, maatschappelijk relevante sector waar ingespeeld wordt op duurzaamheid en volop loopbaanmogelijkheden biedt. Uitwerking Uit landelijk onderzoek blijkt dat leerlingen door gastlessen e.d. eerder voor het betreffende beroep of sector kiezen. Daarom is promotie, werving en organisatie van gastlessen, excursie, e.d. over de bouw belangrijk. In het voortgezet onderwijs willen we de bouw conform doel laten zien. Ook willen we een beeld geven van de kunde en vaardigheden die in de toekomst worden gevraagd. We doen hierbij een beroep op studenten MBO en HBO en de bouwbedrijven. Beiden bereiden we goed voor op deze rol. De uitkomsten van het onderzoek (1) nemen we mee. De ROC’s en NHL hebben al aangegeven hier aan mee te willen werken. Om het aanbod van gastlessen e.d. bij de scholen onder de aandacht te brengen, benaderen we de decanen, technatoren en docenten Bouw. Eerst schriftelijk met daarna een telefonische follow-up. 5
3) Week van de Bouw voor klas 3-4 VMBO-t en klas 3 Havo Doel Leerlingen klas 3-4 VMBO-theoretisch en klas 3 Havo de bouw laten zien als een innovatieve, maatschappelijk relevante sector waar ingespeeld wordt op duurzaamheid en volop loopbaanmogelijkheden biedt. Uitwerking Deze groep leerlingen zijn potentiële werkvoorbereiders, tekenaars, calculators, KAM-medewerkers, uitvoerders, etc. Voor hen organiseren we, in samenwerking met de ROC’s en aannemers, in één week op drie verschillende locaties in Friesland een kennismaking met de bouw en de BOL4 Bouwopleiding. Een bijzonder bouwproject staat hierbij centraal. Onderdelen: rollenspel waarbij de leerling aannemer is, zelf ontwerpen in 3D, informatie over de bouwopleiding (BouwTalent), het bouwproject en speeddaten met professionals. Voor Havo 3 leerlingen is het programma interessant omdat het een alternatieve route via het MBO laat zien.
4) Voortzetten bijeenkomsten VMBO en MBO Bouwdocenten Doel
onderlinge kennis- en ervaringsuitwisseling t.a.v. onderwijsprogramma’s en stroomlijning hiervan ‘bijscholing’ over nieuwe ontwikkelingen in de bouw stimuleren gastlessen, e.d. stimuleren instroom en beperken uitval
Uitwerking Er worden per jaar 4 bijeenkomsten georganiseerd: 2 voor VMBO - en 2 voor VMBO én MBO bouwdocenten samen. De VMBO-MBO bijeenkomsten vinden plaats op een praktijklocatie in het kader van ‘bijscholing’. Daarbij wordt het hele bouwproces gevolgd. Zo zijn de docenten inmiddels op bezoek geweest bij een architectenbureau en gemeente. In 2014 gaan de docenten twee maal op bezoek bij de aannemer. De bijeenkomsten stimuleren tevens de onderlinge contacten, belangrijk voor een warme overdracht van leerlingen. In de VMBO docentenbijeenkomsten wordt tevens ingestoken op de andere doelen. Zo worden ervaringen uitgewisseld rondom aanpak instroom en uitval (o.a. ouders al vroeg bij opleiding betrekken) en worden de mogelijkheden van gastlessen e.d. onder de aandacht gebracht. Inmiddels is een werkgroep actief die met een aantal punten verder aan de slag gaan. Bouwen aan de Bouw begeleidt deze werkgroep. 6
5) Opstellen projectplan (nieuw)
Apart traject
Doel Een project realiseren waarin onderwijs en bedrijfsleven met elkaar optrekken om nieuwe ontwikkelingen over en weer zo goed mogelijk bij te houden, jongeren naar actualiteit op te leiden en meer instroom te realiseren.
Loopbaan voor bouwers in het onderwijs
Uitwerking Het op te stellen projectplan bestaat uit drie onderdelen, namelijk: 1) Creëren leer-werkplekken Op diverse plekken in Friesland staan leegstaande bedrijfspanden waar niet meer in wordt geïnvesteerd omdat hier geen geld voor is. Deze lege gebouwen symboliseren krimp en achteruitgang. De omgeving is er daarom bij gebaat dat deze gebouwen een nieuwe bestemming krijgen en worden opgeknapt. Het idee is dit als een leerlingwerkplaats op te pakken waar met name leerlingen Bouw en jonge werkzoekende aan het werk zijn. Het gaat dan om leerlingen van alle niveaus en diverse opleidingen. Bijvoorbeeld ook van installatie-electro, bedrijfskunde, groen en communicatie. Door er een bijzonder project van de maken, kan extra financiering worden aangetrokken waardoor het bouwproject toch door kan gaan. Hier om heen is veel publiciteit te creëren. Iedereen wint daarbij: de leerlingen, de bouwopleidingen, de aannemer en de omgeving. 2) Docentenstages
Om jongeren zo actueel mogelijk op te kunnen leiden voor de arbeidsmarkt moeten docenten weten wat de nieuwe ontwikkeling in de bouw zijn. Een stage van 1 - 2 weken per jaar is een goed instrument om docenten hierin bij te scholen. Eerdere ervaringen met docentenstages leren dat docenten na afloop van de stage erg enthousiast zijn over wat ze hebben opgestoken. Zowel inhoudelijk als qua organisatie en bedrijfscultuur. Dit enthousiasme dragen zij over in hun lessen. Daarmee worden de docenten meer ambassadeur voor de sector.
In opdracht van Bouwend Nederland afdeling Friesland hebben we onderzoek gedaan in hoeverre werkzoekende bouwers in het onderwijs aan de slag kunnen. Het onderwijs staat zeker positief over inzet van mensen met praktijkervaring. Niet alleen omdat dat docenten meer ruimte geeft om met leerlingen binnen het lesprogramma bijvoorbeeld op excursie te gaan, maar ook omdat iemand uit de praktijk nieuwe impulsen aan de afdeling geeft. Techniek wordt daarmee aantrekkelijker. Tegelijkertijd heeft het onderwijs hier helaas geen budget voor. Inmiddels is een pilot gestart met het Linde College waarbij 2 werkzoekende bouwers gedurende 3 maanden met behoud van uitkering hier aan de slag mogen. Bij positieve bevindingen is de wens deze pilot provinciebreed op te pakken. Dit voorstel wordt aan de opdrachtgever voorgelegd.
3) Bouwbedrijven structureel betrekken in het onderwijs Uit de Ronde Tafelconferenties kwam de sterke wens naar voren de muren tussen onderwijs en bedrijfsleven te slechten. Het voorstel van docentenstages kan in die zin ook andersom worden opgepakt, namelijk bouwbedrijven structureel betrekken in het bouwonderwijs. Bijvoorbeeld door een vast koppel te maken tussen leermeester en docent. De lijnen met het bedrijf voor stages, praktijkopdrachten, gastlessen en excursies worden korter en de werknemer uit de bouw maakt kennis met de lesstof van de leerlingen, het reilen en zeilen op een school en brengt nieuwe ontwikkelingen uit de praktijk in. Andersom kan de docent vanuit zijn specifieke kennis en ervaring, bijv. m.b.t. coaching of leerlingbegeleiding iets voor het bedrijf betekenen. 7
Vervolg opstellen projectplan De te nemen stappen zijn de volgende: samenwerkingspartners en 1-2 leerlingwerkplaatsen vinden opstellen projectplan subsidies en andere financiële bijdragen aanvragen (bijv. in kader bestrijden jeugdwerkloosheid of Nuongelden) Deze stappen worden in 2014 uitgevoerd.
BEDRIJVEN EN ONDERWIJS Ronde Tafelconferenties Doel Evaluatie activiteiten Bouwen aan de Bouw met onderwijs en bedrijven. Zitten we met elkaar nog op het goede spoor? Maar ook kijken waar, gelet op ontwikkelingen in de sector en in het onderwijs, nieuwe kansen liggen. Waar zou Bouwen aan de Bouw qua imago en instroom op in moeten spelen? Uitwerking In 2015 en 2016 worden per jaar twee Ronde Tafelconferenties georganiseerd met onderwijs en bedrijven. Hierin gaan we met elkaar de dialoog aan om te zien hoe we scherp kunnen blijven koersen. Personen die het onderwerp juist vanuit een hele andere invalshoek benaderen, worden hier ook voor uitgenodigd.
8
PR en COMMUNICATIE 1) De bouw in 2020 (nieuw) Doel Imago bouw ombuigen en neerzetten als een innovatieve, uitdagende en maatschappelijk relevante sector. Uitwerking Wat heeft de bouw toekomstige werknemers te bieden? Dit willen we leerlingen en ouders laten zien. We geven op onze website hiervan een doorkijk naar 2020. Daarnaast willen we jongeren in de bouwopleiding VMBO, MBO en HBO ambassadeur van hun opleiding maken. Via de huidige facebook pagina van Bouwen aan de Bouw en You Tube laten zij zien wie zij zijn, waarom ze voor de bouw hebben gekozen en wat ze binnen de opleiding doen. Via een flyer, social media en publiciteit (zie ook punt 2) verwijzen we leerlingen, ouders, decanen, docenten en publiek naar de website, facebookpagina en filmpjes. De website houden we continu actueel.
2) ‘Tribune’ voor aansprekende bouwprojecten (nieuw) Doel Aansprekende bouwprojecten inzetten om innovaties, uitdagingen, maatschappelijke relevantie en beroepen in de bouw te laten zien. Uitwerking Grote bouwprojecten trekken vaak de aandacht van publiek en pers. Deze aandacht gebruiken we om de bouw te laten zien. In overleg met de aannemer van grote en bijzondere bouwprojecten bouwen we een digitale ‘tribune’ met informatie over het bijzondere cq innovatieve van het bouwwerk en wie er in de bouw werken. De informatie gaat zowel over ontwerp als voorbereiding en uitvoering en wordt actueel gehouden. In het verlengde hiervan nemen we ook andere sectoren of invalshoeken als insteek om op een verrassende manier de bouw te laten zien. Zo is bijvoorbeeld van de restauratie van een oude sluis in het kanaal Erica-Ter Apel een toeristische ‘attractie’ gemaakt. Is een bouwplaats als kunstlocatie te gebruiken? Welke kansen biedt Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018? Zijn er verrassende bouwwerken te bedenken die in dit jaar inzetbaar zijn? Per jaar willen we 2 bouwprojecten er uitlichten. 9
Projectmanagement 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Financieel beheer Voortgangbewaking Rapportage stuurgroep en begeleidingsgroep Afstemming met andere initiatieven en uitbreiden/onderhouden netwerk van voor het project relevante personen/organisaties Organisatie informele bijeenkomst Publiciteit
10
