Bouw je eigen modelbaan

Bouw je eigen modelbaan

Een korte beschrijving van de opbouw van een modelbaan met Märklin H0

Spelen Bouwen Rijden Verzamelen

Deze brochure is een uittreksel van diverse Märklin handboeken over de planning en bouw van H0-modelbanen die verkrijgbaar zijn bij de Märklin dealer: Nr. 03404 Handboek „Seinen“ € 15,95 Nr. 03904 Handboek „Bovenleiding“ € 32,95 Nr. 07452 Railplanboek € 28,90 Nr. 07420 Handboek „Modelbaantechniek“ € 21,90 (Duits; Nederlands in voorbereiding) Op onze website www.marklin.nl vindt u het hele programma van Märklin, nieuwe modellen en artikelen, actuele informatie en het adres van de Märklin dealer in uw buurt. Leveringen af fabriek aan particulieren is niet mogellijk. Prijswijzigingen, veranderingen en leveringsmogelijkheden, elektrische, mechanische en andere gegevens onder voorbehoud. Bij de afbeeldingen gaat het gedeeltelijk om handmonsters. De serieproductie kan in details afwijken van de afgebeelde modellen. Alle rechte voorbehouden.

Märklin B.V. Meerpaal 6 4904 SK Oosterhout Tel.: 0162 - 480 855 Fax: 0162 - 460 198 E-mail: [email protected] www.marklin.nl Oht-2008.05 © Copyright by Gebr. Märklin & Cie. GmbH. Märklin „Insider“, „Insider News“ en „Märklin Magazin“.

2

at virtual reality games allemaal beloven, lukt met Märklin modelteinen spelenderwijs: de simulatie van de werkelijkheid. Die werkelijkheid kun je ook nog eens echt beetpakken, geeft echt licht en echte geluiden, en dat alles is te zien en te beleven in super 3-D. Naar wens in het verleden of in de toekomst.

W

Er bestaat hoogstwaarschijnlijk geen ander soort speelgoed dat traditionele waarden en moderne techniek zo perfect met elkaar verbindt en zo'n verscheidenheid aan mogelijkheden biedt. De modeltrein heeft ook in het video- en computertijdperk niets van z'n aantrekkingskracht verloren. In tegendeel. De steeds verder ontwikkelde miniaturisering van de modellen en de digitale besturingssystemen hebben 'de modeltrein' niet alleen een heel ander aanzien gegeven, maar ook mogelijkheden geschapen die tot voor kort ondenkbaar waren. De treinmodellen zijn uitzonderlijk fijn gedetailleerd en de locomotieven kunnen individueel bestuurd worden. De elektronisch geregelde aandrijvingen simuleren een treinenbedrijf dat tot in de finesses overeenkomt met het grote voorbeeld. Steeds meer op afstand bestuurbare extra functies bij locomotieven, wagens en accessoires maken het 'spelen-metde-trein' tot een ware belevenis. De illusie wordt steeds perfecter, het treinenbedrijf steeds realistischer. Wie herinnert zich niet die middagen en avonden dat je samen met je broer(tje) of vriendjes met de trein speelde en er één machinist was die het voor het zeggen had? De modeltrein van vandaag is geen 'stand-alone' hobby meer. Met een netwerk aan rails, wissels en seinen kunnen meerdere 'machinisten' hun trein besturen. En wie graag met de computer werkt, kan de modelbaan ook met z'n PC en met speciaal daarvoor ontwikkelde software plannen, schakelen en regelen. Het Märklin H0 (spr.: ha-nul) systeem is de som van al onze ervaringen die wij graag met u delen. Met onze meer dan 140 jaar lange

traditie als fabrikant van hoogwaardig technisch speelgoed, met kwaliteit, degelijkheid en de modernste techniek, willen wij u met deze brochure een indruk geven - en hopelijk enthousiast maken - van het oude, nieuwe thema dat jong en jong geblevenen in elke leeftijd steeds weer fascineert: de modeltrein. Bij de aankoop van een beginset vindt u daarin al veel informatie over de mogelijkheden om vanuit die beginset met de uitbreidingssets een komplete modelbaan uit te leggen. We noemen het bewust ‘uitleggen’, omdat het in de meeste gevallen zo zal zijn, dat de rails uit de doos worden gehaald en op de grond aan elkaar worden gestoken om zo snel mogelijk met de trein te kunnen rijden. Na die eerste kennismaking komt al gauw de wens om een echte modelbaan met landschappen te maken. De mogelijkheden voor het creëren van landschappen en de keus in materialen (modelspoorders spreken dan over ‘scenery’) daarvoor is enorm en de Märklin dealer zal u daar graag bij adviseren. In deze brochure vindt u tips en uitleg over de manier waarop een baan gebouwd wordt. Vanaf het begin met de bouw van een frame voor een tafel, de aanleg van elektrische bedrading en het maken van het landschap. Bij de modeltrein èn de bouw van een modelbaan komen oneindig veel ‘diciplines’ aan bod. We noemen er een paar: houtbewerking, elektronica, schilderwerk, architectuur, fijne mechanica, computertechnologie, (spoorweg)geschiedenis van de diverse tijdperken en de keuze van thema’s zoals ‘industrie’, ‘havens’ en ‘moderne infrastructuur’. Kortom, een hobby zonder grenzen. Niet alleen aan de eigen creativiteit, maar ook in de keuze van modellen en materieel. En dat alles dankzij het eenvoudige, degelijke en moderne Crail H0-systeem van Märklin. Wij wensen u veel genoegen met de voorbereidingen, de planning en uitwerking van uw eigen miniatuurwereld. En natuurlijk met het uiteindelijke resultaat.

De Märklin modelbaan en het H0 systeem Degelijk. Eenvoudig. Modern. Uitpakken, opbouwen, aansluiten en rijden maar - zo eenvoudig is het begin met Märklin. In de startsets zit namelijk alles om direct met de trein te kunnen spelen - en nog een beetje meer: extra laadgoed, wissels en rails om bij voorbeeld te rangeren en zorgvuldig samengestelde, complete personen- en goederentreinen voor een afwisselend en interessant treinenbedrijf. Maak gezamenlijk een ontdekkingsreis door het eigen vormgegeven fantasielandschap en zie, en hoor, de treinen over en onder bruggen door langs stations rijden. Zoals zo veel in ons dagelijks leven heeft de digitale revolutie ook de traditionele hobby 'modelspoorwegen' radicaal veranderd. En zeker ten goede, waar wij als fabrikant een bepaald aandeel in hebben. Dit komt ook, omdat wij bij de ontwikkeling steeds het praktische nut voor de modelspoorliefhebber voorop stellen. De drie belangrijkste voordelen zijn de individuele besturing van elke locomotief, fijn regelbare, op de loc toegesneden rij-eigenschappen en de vele extra functies. Deze kenmerken vergroten het bedieningsgemak en de realiteit van het treinenverkeer. En ze maken de modelbaan nog veelzijdiger - met aansluiting op de toekomst.

bruiken. Bovendien zorgt de reinigende werking van het sleepcontact voor de best mogelijke voeding uit de middenleider. Deze dubbele contactbasis maakt het Märklinsysteem zeer betrouwbaar in gebruik en minder gevoelig voor vervuiling. Ook op kritieke plaatsen op het spoor als wisselstraten is een goed contact gegarandeerd.

Het Märklin H0-systeem

En... dankzij het feit dat de + (plus) en de - (min) op de rails altijd gelijk blijven kunt u, hoe u de rails ook legt, probleemloos elke denkbare baan met keerlussen e.d. maken zonder allerlei extra bedradingen of schakelingen die bij andere (gelijkstroom)banen nodig zijn. Voeg daarbij het gemak van de „klik“-verbinding met de C-rails van Märklin en niets staat meer in de weg om een mooie modelbaan te bouwen.

Een Märklin-modeltreinbaan voldoet aan zeer verschillende en gedeeltelijk tegengestelde eisen. Aan de ene kant is het een treinbaan voor kinderen om mee te spelen. Dat was vroeger zo en dat is het nog steeds. Met de gepatenteerde klik-verbinding van de C-rails kunnen direct al trajecten naar eigen inzicht en idee worden gebouwd. Aan de andere kant zijn het de hoogwaardige modellen en besturingstechnieken die tegemoet komen aan de eisen van de ’gevorderde’ modelspoorder. Märklin-modellen bieden steeds de best mogelijke compromissen tussen robuuste betrouwbaarheid en realistische detaillering. De aandrijftechniek is met beproefde motoren voor een lange levensduur ontwikkeld. Bij het Märklin middenleidersysteem loopt de elektrische stroom over een extra middenleider en de sleepschoen naar de motor van de locomotief en over de wielen weer terug naar de rails, de zogenaamde massa. Omdat beide rails gelijk gepoold zijn (zie afbeelding rechts boven), kan een drieassige wisselstroomloc in vergelijking met zijn gelijkstroomcollega het dubbele aantal wielcontacten voor de terugvoer van de stroom ge-

Märklin Systems Märklin modelbanen worden vandaag de dag digitaal bestuurd. Elke locomotief is voorzien van een decoder (chip) die de digitale commando’s (vooruit rijden, achteruit rijden, verlichting aan of uit) van het besturingsapparaat omzet in rijopdrachten. De kleine Märklin startsets worden nog geleverd met een transformator annex rijregelaar en een aansluiting voor electrische verlichting. Bij de middelgrote startsets zit een Mobile Station waarmee lcoomotieven digitaal bestuurd kunnen worden. Bij de grote startsets zit het Central Station, het digitale regelapparaat voor de besturing van locomotieven, het schakelen van seinen, wissels e.d. en allerlei andere mogelijkheden. De folder „Märklin Systems“ is gratis verkrijgbaar bij de Märklin 3

De eenvoudige start... In de kleine startset 29160 zitten rails waarmee een ovaal kan worden uitgelegd. De mogelijkheden om dit railovaal uit te breiden met extra rails en wissels zijn legio. Voorbeeld: Zware rangeerlocomotief serie 81 van de Deutsche Bundesbahn (DB). Open goederenwagen El-u 061 en rongenwagen Kbs van de Deutsche Bundesbahn (DB), particuliere koelwagen “Haribo” type Ichus-u 377, ondergebracht bij de DB. Locomotief met digitale decoder, 4 assen aangedreven, 2 antislipbanden en Relexkoppelingen. De driepuntsfronteinverlichting wisselt met de rijrichting. Optrekversnelling en remvertraging zijn met de Control Unit 6021 of Märklin Systems instelbaar. 1 open goederenwagen, 1 rongenwagen en 1 koelwagen van de firma “Haribo”. Alle wagens met Relex-koppelingen. 12 gebogen rails 24130, 2 rechte rails 24188 en 2 rechte rails 24172. Digitale rijregelaar met transformator 230 V/18 VA voor simultaan bedrijf met maximaal 4 treinen. Uitbreidingsmogelijkheden met de diverse C-rail uitbreidingssets en het gehele C-railprogramma. € 109,95

en de eerste uitbreidingen

De beste tips voor het begin. Wat het ook was, „de eerste keer” blijft u uw hele leven bij. Dat geldt ook voor de eerste kennismaking met de modeltrein. In dit opzicht zijn vele startsets eerder een belemmering dan een stimulans voor de modelbaan geweest. Het 'altijd-maar-in-een-rondje-rijden' leidt vaak al na een poosje tot een snel einde - „wegens verveling gesloten”. En wel definitief. Met frustratie bij de ontvanger en bij de gever. Ze hadden het toch zo goed bedoeld. Op de juiste manier beginnen moet ook geleerd worden. Daarom een paar tips. Maak gebruik van het aanbod aan beginsets en bouw uw startset-modelbaan met de railfiguren van de uitbreidingssets uit. Deze sets zijn op elkaar afgestemd en maken van een beginnerscirkeltje al snel een gevarieerde modelbaan met veel bedrijvigheid. Let op een goede uitvoering van de startset. Loc, wagens, trafo en rails hebben ze allemaal. Maar als het nu niet voor uw (klein)kinderen is, moeten speelkwaliteiten als functionele goederenwagens, lading, wisselparen voor uitwijk- of opstelsporen en andere toebehoren aanwezig zijn. Speel mee. Vooral aan het begin is het belangrijk de speelse mogelijkheden van de modelbaan samen te ontdekken. Alles wat u bevalt is toegestaan: bouw landschappen en tunnels, steden, stations, goederenstation, los- en laadinrichtingen. Van kussen tot en met natuurlijke materialen is alles geschikt, uw fantasie doet de rest.

Om de kleine C-railstartset met een uitwijkspoor uit te breiden is er de uitbreidingsset C2 nr. 24902 (€ 59,95) met 3 rechte rails 24188, 5 rechte rails 24172, 2 gebogen rails 24224, 1 wissel 24611, 1 wissel 24612, aansluitmateriaal en montagehandleiding.

Denk na over speelthema's waarbij de spoorwegen aan hun trekken komen. Thema's en accessoires worden gegarandeerd geleverd door de speelkist: modelauto's, figuren, huizenblokken, plastic en metalen bouwdozen, poppen, dieren en lading in alle soorten en maten. Daaruit kunt u thema's ontwerpen, reizigers rekruteren, stations, reisdoelen, expedities, los- en laadperrons of kranen bouwen. Voor de eerste uitbreiding kunt u beter meer rails en wissels aanschaffen dan rollend materiaal. Anders staan de locs en wagens elkaar alleen maar in de weg. Alles moet ook niet ineens geëlektrificeerd worden. Wissels en kruisingen uit de Märklin-railsets zijn standaard voor handbediening bedoeld en kunnen naderhand met een elektrische aandrijving uitgerust worden. Daardoor blijft de start voordelig.

Zó kan de modelbaan er uit zien van een startset als nr. 29160 (of een andere met alleen een railovaal) met de uitbreidingsset C2 nr. 24902 èn de uitbreidingsset C3 nr. 24903 (€ 74,95) met 7 rechte rails 24188, 7 rechte rails 24172, 2 gebogen rails 24130, 1 meegebogen wissel 24671 en 1 meegebogen wissel 24672 .

4

Accessoires zelf bouwen is een zaak van schaalgrootte en handigheid. In H0 (spr.: half nul) oftewel in schaal 1:87, kunnen van eenvoudige materialen huizen, landschap-

Machinisten gezocht pen, hellingen en bruggen gebouwd worden. De toebehorenmarkt levert een breed spectrum vanaf onderdelen en voordelige setjes tot en met uitmuntende bouwdozen. Prikkel de fantasie van uw kroost. U weet zelf het beste waar hun interesses liggen. Of de fantasie, hun handvaardigheid of technische gaven aangespoord moeten worden. Juist het modelspoor biedt daarvoor alle mogelijkheden: creatieve landschapsbouw, realistisch modelbedrijf, het automatiseren van treinritten tot en met het plannen en regelen van de modelbaan met de PC. Neem niet alles al te serieus. Kinderen hebben nog een ongestoorde relatie tot hun speelgoed. Niet beperkt door de logica en het verstand van de volwassenen en niet geremd door de werkelijkheid van het voorbeeld, bouwen kinderen hun eigen wereld. Nauwelijks hebt u de deur van de kinderkamer (van buiten) gesloten, of binnen gaat het er heet aan toe, worden races gereden en crash-tests gesimuleerd. Daar moet u doorheen. Laat ze gerust hun gang gaan en vertrouw er op dat Märklin dit allemaal doorstaat.

Speciaal voor de beginners heeft Märklin start- en uitbreidingssets met een bepaald thema samengesteld: de brandweerset met allerlei voertuigen die nodig zijn om branden op en om het spoor te blussen en de bouwtrein voor de aanleg van railtrajecten. Naast deze modellen zijn er natuurlijk nog vele meer, waaronder de nieuwste set „Circus Mondolino“ met allerlei leuke uitbreidingen, circus- en dierenfiguren en bijpassende toebehoren. In de startset „Brandweer“ nr. 29756 zit alles wat het begin van een Märklin modelbaan zo interessant maakt: C-rails en wissels die je eenvoudig aan elkaar kunt klikken, het Mobile Station besturingsapparaat, transformator en een komplete trein met locomotief, 3 wagens en twee modellen van een helicopter. De locomotief heeft een digitaal schakelbaar blauw zwaailicht. € 189,95

Laat de kinderen ook aan de knoppen. Niets is voor kinderen frustrerender dan dat vader de trafo bezet houdt. Net als vroeger blijven voor hun dan alleen ondergeschikte zaken over als wagens beladen en toekijken. Het beste zijn natuurlijk meertreinensystemen, omdat iedereen tegelijk en gelijkwaardig meespelen kan, als iedereen zijn eigen trein regelt. Juist voor kleine tot middelgrote modelbanen is het SYSTEMS-meertreinensysteem zo geschikt, omdat het zonder veel omhaal en bedrading gebruikt kan worden. Denk verder dan vandaag. Niet alles hoeft direct ter beschikking te staan, dromen moeten blijven. Met geduld en goede planning kan de permanente behoefte aan zakgeld overbrugd worden. Zo groeit de modelbaan met de leeftijd en de jaren, hij wordt steeds groter, gevarieerder, waardevoller en hij kan een passie voor het hele leven worden. Des te belangrijker is de juiste beslissing aan het begin. Kies een merk en een systeem waar u decennia lang bij kunt blijven: Märklin. Vertel iedereen van uw passie, het liefst met concrete opgave van merk en spoorwijdte. De familieleden, vrienden en gasten zullen dit dankbaar ter kennis nemen, want het moeilijke probleem van het schenken en de meegenomen frutseltjes is met Märklin voor eens en altijd opgelost. In het Märklinprogramma bevinden zich voor elke beurs en voor elke gelegenheid kleine en grote geschenken waarmee men niets verkeerd en alles goed kan doen.

Ruim baan voor de hulpdiensten! Met de set nr. 78050 kun je de startset 29755 uitbreiden met een opstelspoor en twee extra wagens. Er zit ook een model van een ambulance en een politieauto bij. € 52,95

De startset „Bouwmachinetrein“ nr. 29180 met dieselloc, kraanwagen, kraanhulpwagen, lage wagen met model van een graafmachine in metaal, rails, wissels, regelapparaat en trafo voor € 149,95 kan uitgebreid worden met de bijbehorende wagenset nr. 78080 met een kiepwagen een lage bakwagen met een model van een straatwals in metaal, 2 extra rails, 1 wissel en een stootblok voor € 49,95 (afb. onder).

5

Planning adat de start- en uitbreidingsset zijn uitgepakt, de rails en wissel(s) op de grond zijn uitgelegd, de trein z’n rondjes heeft gereden op het railovaal met het stations- en rangeerspoor, komt al gauw de wens naar voren om een ‘echte’ modelbaan te bouwen met veel meer mogelijkheden. Vaak wordt dan een plaat multiplex bij de bouwmarkt gekocht, vier poten er onder geschroefd en de rails voor de vuist weg aan elkaar geklikt. Dan blijken de bochten niet te passen, railstukken te ontbreken en ja, wat dan?

N

Om tijdens de bouw van een modelbaan niet voor verrassingen te komen staan, maakt u eerst een baanontwerp. Uw eigen baanontwerp kunt u maken met een Märklin-railplansjabloon. Op zo’n sjabloon zijn railstukken in schaal 1:5 getekend. Met een scherp potlood brengt u dan het gewenste railstuk op papier over. Het eerst uitzoeken en vervolgens tekenen van de railstukken vergt tijd. Enig puzzelwerk kan nodig zijn om bijvoorbeeld tussen twee railuiteinden de juiste railstukken te vinden. En als uiteindelijk uw ontwerp niet in de beschikbare ruimte past, kunt u bovendien opnieuw beginnen. Baanontwerp met de PC Dit teken- en puzzelwerk kunt u ook uw computer laten doen. Daarvoor heeft Märklin het Nederlandstalige railplanprogramma WinTrack laten ontwikkelen. Zo kan WinTrack automatisch de ontbrekende railstukken tussen twee railuiteinden plaatsen. Daarnaast gaat het eerst verwijderen van een railstuk en het vervolgens opschuiven van de achterliggende railstukken in één handomdraai! Bovendien kunt u met WinTrack uw ontwerp in een drie-dimensionale vorm op uw beeldscherm bekijken. WinTrack ontwerpt zelfs de benodigde spanten op maat. Met WinTrack kunt u heel gemakkelijk uw modelbaan op uw Personal Computer (PC) onder Windows® 98 of hoger ontwerpen. Doordat WinTrack onder Windows® werkt, heeft u bovendien de eenvoudige bediening snel onder de knie. Veel faciliteiten voor uw railontwerp WinTrack onderscheidt zich van andere railplanprogramma's door de vele faciliteiten niet alleen voor het ontwerpen, maar ook ter controle. Zo wordt bijvoorbeeld geverifieerd of u bij een ongelijkvloerse spoorkruising voldoende ruimte heeft gereserveerd. Hellingen met een te hoog stijgingspercentage worden op verzoek gemarkeerd. Hoog bedieningscomfort Het met de computer tekenen is een intensieve bezigheid, dat door bedieningsgemak aanzienlijk verlicht kan worden. WinTrack voorziet hierin. Met de rechtermuisknop kunt u de mogelijke bewerkingen snel selecteren. Afhankelijk van de gekozen opdracht wordt een duidelijk herkenbaar symbool aan de muisaanwijzer toegevoegd. Zo krijgt u een bevestiging dat WinTrack de door u gekozen opdracht ook werkelijk uitvoert! In WinTrack geeft zo'n symbool zelfs voor het selecteren van een object aan of u in de buurt van een railuiteinde of van een railstuk bent. Vervolgens heeft u met een klik dat object meteen geselecteerd. Daarmee kan de storende presentatie van de rechthoekige aanknopingspunten in de objecten worden uitgeschakeld. Nadat u uw baan heeft ontworpen, maakt WinTrack een komplete stukslijst van alle benodigde rails en wissels. Zo kunt u snel zien wat u allemaal nodig heeft en wat dat gaat kosten. WinTrack wordt geleverd door het Märklin Service Centrum, Oonksweg 2, 7622 AW Borne, Tel. 074 - 266 4044, Fax: 074 - 266 7214, E-mail: [email protected]. Voor alle vragen over WinTrack kunt u terecht bij de helpdesk van WinTrack. Deze is elke maandagavond van 18.00 tot 20.00 uur telefonisch bereikbaar onder nr. 0162 - 480 854. U wordt tewoord gestaan door de heer Ir. F.A.J. van Waes. 6

02415 Tekensjabloon voor C-rails. Alle rails, wissels, kruisingen en toebehoren zijn in schaal 1:5 op deze sjabloon aangegeven en kunnen met een potlood op papier getekend worden. Voor de individuele planning van modelbanen met C-rail. Op het sjabloon zijn alle rails, wissels, kruissingen en toebehoren in schaal 1:5 getekend en kunnen met een scherp potlood (aanbevolen wordt fijne stift 0,5 mm) gemakkelijk op papier overgebracht worden. De planning van de modelbanen kan zowel over hartlijnen van sporen als voor de vereiste ruimte uitgevoerd worden. Uitvoerige handleiding wordt meegeleverd.

Voorbeeld van een met WinTrack getekende onderbouw van een modelbaan.

Met WinTrack kunt u het eindresultaat al bekijken in 3D.

Bouwmateriaal en groot aantal starters zal ongetwijfeld met een startset beginnen. Dat is ook goed zo, men kan dan eerst op de vloer of op een tafel al spelend de vele technische mogelijkheden ontdekken. Men heeft tevens de gelegenheid het beoogde railconcept al spelend uit te proberen en eventuele zwakke punten in het geheel te verbeteren. Wanneer alles vast gemonteerd is, wordt het aanbrengen van wijzigingen in het railplan toch een stuk moeilijker. Bovendien kan men op deze manier de uiteindelijke buitenafmetingen van de spoorbaan juist berekenen, terwijl men het beoogde motief in werkelijkheid, zij het provisorisch, kan zien. De onderbouw wordt meestal gebouwd in de vorm van spanten op een open raamconstructie. De basis wordt gemaakt van geschaafd vurenhout van 50 x 20 mm en multiplex spanten van 10 mm dik.

E

Gereedschap Als meetgereedschap is een duimstok best geschikt, maar een rolmaat met een lengte van 3 meter is handiger. Verder hebben we een winkelhaak met 45 en 90 graden nodig en een potlood. Voor veel boorwerk tijdens modelbouwactiviteiten is een 9,6 volt accu-boormachine heel geschikt. Een machine van deze categorie heeft enerzijds voldoende kracht, maar valt anderzijds niet zo zwaar uit als machines met een hoger voltage. Juist tijdens het bouwen van een modelspoorbaan is het een groot voordeel wanneer men niet steeds door een kabel in zijn bewegingsvrijheid wordt belemmerd, maar men moet zich ook weer niet extra belasten met een machine met een te groot gewicht. Boortjes hebben we nodig met een diameter van 3, 5 en 8 mm. Ondanks dat voor het schroefwerk meestal de genoemde accuboormachine gebruikt wordt, heeft men voor speciale karweitjes toch behoefte aan goede kruiskopschroevendraaiers in de maten PH 0 (voor railbevestiging) en PZ 1 en 2. Bij de aankoop moet men letten op een anatomisch goed gevormde handgreep en een geharde punt van hoogwaardig chroom-vanadium. Soms kan men handgrepen met rubberen inleg kopen waarmee men minder snel vermoeid raakt. Ook bij de aanschaf van gereedschap moet men goed oppassen, want het setje dat bij de kassa van de bouwmarkt in de graaibaak ligt voor een betrekkelijk lage eenheidsprijs zal zich op de duur ontpoppen als een miskoop. De verbindingen in het houten raamwerk worden met behulp van kruiskopschroeven in de maat 4 x 50 mm. en houtlijm gemaakt. Voor alle andere bevestigingen zoals de spanten, de tracé’s en de basis voor de bebouwing zijn normaal gesproken kruiskopschroeven van 3 x 16 mm voldoende. Voor het zagen van rechthoekige en 45-graden afkortingen maken we gebruik van een fijngetande zaag en een verstekbak. De hierdoor geproduceerde zaagkwaliteit is voldoende voor het bouwen van een modelspoorbaan. Bouwmateriaal Het afkorten duurt natuurlijk wel langer dan met behulp van een elektrische zaagmachine. Alhoewel voor het afkorten een handzaag toereikend is, wordt ook aan amateur modelbouwers aanbevolen om een goede elektrische decoupeerzaag aan te schaffen. Deze komt goed van pas bij het op maat zagen van de spanten. Ofschoon het niet direct een professionele decoupeerzaag hoeft te zijn, moet men toch oppassen dat men geen machine van inferieure kwaliteit aanschaft die een zaagsnede van slechte kwaliteit levert of niet is voorzien van een elektrische veiligheidsschakelaar.

Gereedschap voor het werk aan de onderbouw

Een lijmpistool is uitermate geschikt voor het bevestigen van langs- en dwarsspanten

Moeiteloos zagen bij het uitsnijden van de spanten met een pendel-decoupeerzaag

Voor het bevestigen van het raamwerk worden Spax-schroeven gebruikt

7

Opbouw Zodra hout en gereedschap klaar liggen gaan we aan de slag. Eerst moeten alle onderdelen op de juiste lengte worden afgezaagd, als dat tenminste nog niet door de leverancier werd gedaan. Vervolgens wordt op de lange zijde de onderverdeling aangetekend. Met een boortje van 3 mm worden de schroefgaten voor de spax-schroeven voorgeboord en aan de buitenzijde verzonken, zodat de schroeven goed in het hout kunnen worden opgenomen en het hout niet splijt. Tijdens het samenvoegen worden de onderdelen van het raamwerk door middel van de winkelhaak in de juiste positie gehouden. De zuiver haakse verbinding wordt naderhand gefixeerd door middel van de hoekversteviging. Deze driehoeken maken we van resten uit de bouwmarkt, bij voorkeur 20 mm dikke multiplexplaat met een beenlengte van 10 cm. Ook hierbij worden de schroefgaten Dankzij de unieke „klik“-verbinding van de C-rails voorgeboord en verzonken. kunt u alle denkbare trajecten bouwen Nadat de driehoek ruim van houtlijm is voorzien, wordt deze in de hoek vastgezet door middel van een lijmtang en wordt door middel van de winkelhaak nogmaals gecontroleerd of de hoek nog steeds 90 graden is. Nadat de schroeven zijn vastgedraaid en de lijm de tijd heeft gehad om te drogen kunnen we de lijmtangen van het inmiddels gereed zijnde basis raamwerk afnemen. Weer volgens plan worden de spanten uitgetekend. Indien mogelijk moet men de uitsnijdingen voor de onzichtbare railbedding iets ruimer uitzagen. Dan kan men de railbedding er gemakkelijker doorvoeren en bovendien kan men een kleine afwijking in de maatvoering gemakkelijk verhelpen. Zonder dat de stevigheid van de onderbouw in gevaar komt werden bij de bouw van ons voorbeeld extra uitsparingen gezaagd, waardoor het gewicht wordt verlaagd. Verder komen dergelijke extra uitsparingen goed van pas wanneer men elektrische verbindingen aanlegt en wordt het onzichtbare gedeelte gemakkelijker toegankelijk. Werk voor de timmerman: verschillende niveau’s worden op de onAlle uitsnijdingen werden gemaakt zonder voorgeboord te derbouw aangebracht zijn, maar met een schuine start. Vervolgens plaatst men de dwarsspanten in het raamwerk. Daarna worden de langsspanten met behulp van lijmtangen vastgezet, waarna het juiste hoogteprofiel kan worden aangetekend conform de dwarsspanten. Zo ontstaat volgens de aangetekende lijn een perfect vloeiende overgang naar de dwarsgeplaatste spanten. Tenslotte wordt het profiel van de langsspanten uitgezaagd en worden deze aan het raamwerk vastgeschroefd. Omdat een materiaaldikte van 10 mm. nauwelijks voldoende is voor een permanente schroefverbinding in de lengterichting, worden de verbindingen tussen de dwars- en de langsspanten nadat ze haaks zijn uitgericht met een lijmpistool vastgezet. Nu ontbreekt aan de ruwbouw alleen nog de plaats waar de transformator komt te staan. De achterzijde daarvoor is gezaagd uit een rest Een overzicht van de onderbouw volgens de spantenbouwwijze. Rechts onder zijn uitsparingen geen wordt later gebruikt om het maakt voor de transformator en de schakelpanelen. De afmetingen van deze onderbouw zijn hier 205 x landschap aan te bevestigen. 105 cm.

8

Leggen van rails en kabels

Werk voor de railbouwer en de elektromonteur m na de voorbereidende werkzaamheden eindelijk eens te kunnen genieten van de eerste rijdende treinen moet men meerdere dingen tegelijk aanpakken. Al tijdens het aan elkaar steken van de railstukken dient men te weten waar de isolatiepunten voor de seinen moeten komen te liggen. Bovendien moet men bij wissels, nog voordat ze worden ingebouwd, de wisselaandrijvingen aanbrengen. Wanneer men toch bezig is met het aanleggen van de bedrading, dan kan men het beste de bedrading voor de verlichting van de gebouwen en voor de aandrijving van functionele modellen meteen mee nemen.

O

Rails leggen Bij het leggen en aansluiten van de Crails uit de startset heeft u al kennis kunen maken met de eenvoudige klik-verbinding en het gemak waarmee stukken rails aan elkaar gelegd kunnen

worden. Tijdens de opbouw hebben we echter voor de elektrische aansluiting nog een aantal aanvullende onderdelen nodig. Nu kunt u het beste een kopie van het railplan maken (afb. hierboven) en daarop tekenen: - de isolatieplaatsen (met rijstroom isolatiekapjes), - de aansluitpunten,

Zo wordt de elektrische wisselaandrijving nr. 74490 aan de onderkant van het ballastbed gemonteerd.

Extra aansluitmateriaal om de rails en wissels aan te leggen.

- de seinen met nummer, - de wissels met nummer. Dit eenvoudige geheugensteuntje zorgt er voor dat u tijdens de bouw niets vergeet. Als eerste worden alle wissels voorzien van een elektrische wisselaandrijving nr. 74490 die onder de bedding wordt aangebracht. Degene die waarde hecht aan een voorbeeldige optiek kan de railbedding en de railstaven met verf behandelen om ze te ‘verouderen, modelspoorders spreken dan van ‘wheatheren’’. Nu worden alle railstukken aan elkaar bevestigd en de middenleiderisolaties nr. 74030 en de aansluitgarnituren nr. 74040 mogen niet vergeten worden. Omdat het railplan tijdens de bouw van de ondergrond al is aangetekend kunnen de noodzakelijke gaten voor de aansluitdraden voor wissels en seinen met een 5 mm. boortje gemaakt worden. Wanneer alles op de juiste plaats ligt kunnen de rails worden bevestigd. In dit geval wordt gebruik gemaakt van railspijkertjes die snel worden vastgezet (niet hard inslaan!) wat bij multiplex en meubelplaat gemakkelijk gaat. Voor spaanplaat is deze methode minder geschikt.

De rijstroomisolatoren nr. 74030 worden alleen op de stroomverbinding gschoven.

9

Märklin heeft voor de bevestiging van C- rails railschroefjes met kruiskop nr. 74990 in het programma. Hiervoor is ook een passende schroevendraaier nr. 74999 verkrijgbaar die deze kleine schroefjes tijdens het indraaien loodrecht overeind houdt. De praktische kruiskopschroefjes kan men verder natuurlijk ook tijdbesparend vastdraaien met een kleine accuschroevendraaier met magnetische bithouder Ph-1. Welke methode men ook kiest, in vergelijking met elk ander tot nu toe gebruikelijk railsysteem gaat de bouw van een modelbaan met het C-railsysteem buitengewoon snel. Nog een voordeel: het achteraf soms moeilijk aan te brengen of af te werken van het ballastbed komt te vervallen. Elektriciteit Aangezien een proefrit zonder meer onvermijdelijk is, kan het beste meteen met de bedrading begonnen worden. Omdat ook dit volgens een bepaald plan dient te verlopen, moet vooraf een railplan met wissels, seinen, isolatiepunten en aansluitpunten getekend worden waarbij het bedieningspaneel het uitgangspunt voor de bedrading is. Beide zijden worden van de noodzakelijke aansluitnummers voorzien om tijdens het werken met een bos draad geen verkeerde aansluiting te fabriceren Voordat de hele modelbaan overeind wordt gezet, worden de seinen aangesloten. Vervolgens wordt de gebouwen met contactlijm op de ondergrond geplakt. Om een goed overzicht te hebben bij het aanleggen van de kabels, wordt de modelbaan rechtop gezet. Voor de bedrading is het volgende gereedschap en materiaal nodig: - kleine combinatietang om draden af te knippen en om de isolatie te verwijderen,

- kleine schroevendraaier, - zo mogelijk een universeelmeter, maar tenminste een ohmmeter (eventueel lenen), - diverse rollen draad in de kleuren blauw, rood, geel, bruin en grijs, - kroonsteentjes en soldeerstrips, - verdeelplaten, Märklin stekers, - draadbinders. Vooral bij de bedrading is het erg belangrijk dat men een duidelijk overzicht houdt dat ook na jaren geen raadsels kan oproepen. Daarom wordt naast elk gat waardoor een draad wordt gevoerd een kroonsteenstrip aangebracht, waarnaast met een etiket of op plakband de functie wordt aangegeven. De betreffende magneetartikelen, verlichtingen of functionele modellen kan men dan daarop aansluiten. Vervolgens worden dan precies volgens nummer de draden vanaf de stroomverbruiker naar het bedieningspaneel (trafo en schakelpanelen) getrokken. Dat was het! Wanneer men zich consequent aan dit schema houdt, dan leveren werkzaamheden aan het elektrische gedeelte van een modelspoorbaan - tenminste tot de categorie van middelbare grootte - geen problemen op. De verlichting van gebouwen kunt u het beste op een verhoogde sokkel plaatsen. Nu wordt de spoorbaan weer in normale positie gebracht en gaan we uitgebreid testen. In dit stadium kan men een verkeerde schakeling nog eenvoudig verhelpen, want als eenmaal het landschap is aangebracht heeft men tot sommige plaatsen nauwelijks nog toegang.

Met een gatenzaag worden openingen gemaakt voor de verlichting van stations, huizen e.d.

Het bedieningspaneel is overzichtelijk. De nieuwe schakelpaneeltjes nr. 72710 met terugmelding in de vorm van LED’s zijn een hele vooruitgang.

10

Gebouwen worden met contactlijm vastgezet. Daardoor kan de modelbaan altijd op z’n kant gezet worden.

Bloksysteem Bij de spoorwegen, en dus ook op de modelbaan, wordt de veiligheid van het treinverkeer geregeld door seinen. Alle spoorwegtrajecten zijn verdeeld in baanvakken, ook wel „blokken“ genoemd. Uit veiligheidsoverwegingen mag zich binnen ieder blok altijd maar één trein bevinden. Elk van deze blokken wordt door een sein beveiligd. Deze seinen staan altijd aan het eind van een blok en laten zien of een volgend stuk rails vrij is en bereden mag worden. Om 2 treinen te laten rijden zijn 3 blokken nodig, voor 3 treinen 4 blokken, enz. systems

STOP

mobile station

Aansluitschema van een Mobile Station voor de besturing van locomotieven en een schakelpaneel voor het schakelen van wissels en/of seinen.

De onderkant van het bedieningspaneel. Ondanks de vele draden ziet het er toch netjes uit. Het geheim schuilt in het bundelen van de draden.

In het seinenboek van Märklin, art. nr. 03404 (€ 15,95) staat alles over seinen, bloksystemen en automatisch treinenbedrijf. 74391 Enkelvoudig lichtbloksein voor het gebruik op de hoofdlijn. Wisseling van Hp0 (rood) op Hp1 (groen). Regeling van de rijstroom met het schakelbord nr. 72750. Verlichting met LED´s. Hoogte zonder voet ca. 78 mm. € 10,50

72750 Seinschakelbord voor de Hobby-seinen 74391, 74380 en 74371. Om 4 hoofd- en 4 voorseinen en de regeling van de bijbehorende rijstromen te schakelen. Afmetingen ca. 93 x 50 mm. € 23,50.

Kranen, draaischijven en rolbruggen Al naar gelang het spoorwegthema of tijdperk wat men kiest, kan de modelbaan uitgebreid worden met portaalkranen, een draaischijf, een rolbrug of bovenleiding. Aansluitschema’s en handleidingen daarvan vindt u bij het betreffende product of in één van de Märklin handboeken.

Na het leggen van de rails en de bedrading wordt er uitgebreid testgereden. Onvolkomenheden kunnen nu nog gemakkelijk worden verholpen.

11

De geboorte van het landschap Werk voor de schilder en landschapsbouwer alrijke modelspoorliefhebbers ervaren de bouw van het landschap op een modelspoorbaan als een ‘geboorte’, want gedurende deze fase krijgt de spoorbaan z’n uiteindelijke ‘gezicht’. De bouw van steunmuren en tunnelportalen, het aanleggen van begroening, bomen, wegen en eventueel het maken van rotsen zijn enkele ‘diciplines’ waarmee de landschapsbouwer van modelbanen te maken krijgt.

T

Tunnelportalen en steunmuren worden op maat gemaakt met muurplaten in allerlei soorten en kleuren. Ze worden met verf behandeld om ze het uiterlijk te geven van de werkelijkheid.

De mogelijkheden voor de bouw van landschappen en de keuze aan materialen zijn legio. Faller en Busch zijn de vooraanstaande merken voor wat modelbaanbouwers de ‘scenery’ noemen. Van Faller zijn twee boeken in het Nederlands verkrijgbaar, nrs. 190840 190842, waar alles over de bouw van landschappen voor modelbanen in beschreven staan. Gereedschap en materialen -

een scherp knutselmes met een afbreekbaar en zo breed mogelijk lemmet om zo recht mogelijk te kunnen snijden,

-

een hoekensnijder voor hoeken van 45 graden. Voor de nieuwe bouwplaten met een diepere structuur:

-

markeerspelden met een dikke kop om bouwplaten die onder buigspanning staan tijdelijk vast te zetten,

-

een geodriehoek of een metalen liniaal om langs te snijden,

-

lijm,

- verf en plakkaatverf in de juiste kleur.

Creativiteit kent daarbij geen grenzen. Geef je ogen buiten de kost, maak foto’s en je hebt genoeg voorbeelden om een modelbaan te maken. Het hoeft niet meteen een super-baan te zijn. Al doende leert men. Het plannen van een modelbaan, het bouwen, het aanleggen van spoortrajecten met tunnels en bruggen, de technische installaties, de landschapsbouw en uiteindelijk het treinenbedrijf met bloksystemen en het besturen van treinstellen is een vrije tijdsbesteding die z’n weerga niet kent. In de Märklin Shops en Stores vindt u alle benodigde materialen èn krijgt u vakkundige adviezen en ondersteuning. 12

Bomen worden geplant, d.w.z. vastgelijmd met een lijmpistool. De basis voor de begroening is een grasmat van het fabrikaat Faller of Busch.