Bouw je eigen badkamer!
Alles dat u niet werd verteld….. Bij het maken van uw eerste badkamer!
Uitgegeven in eigen beheer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ondanks de grote zorgvuldigheid en nauwkeurigheid bij het samenstellen en publiceren van het materiaal, kan de informatie incorrect en/of incompleet zijn. In geen enkel geval is de schrijver aansprakelijk voor schade ontstaan uit het direct of indirect gebruik van het materiaal. Tevens behoudt de schrijver te allen tijde het recht om zonder voorafgaande waarschuwing wijzigingen in alle informatie die hier getoond wordt, aan te brengen. Eerste druk: oktober 2010
Inhoudsopgave 1 2
3
4
5
6
7
8
9
Inleiding ................................................................................................................................. 1 Werkvolgorde wederopbouw ............................................................................................... 2 2.1 Het ontwerp (hoofdstuk 3) .............................................................................................. 2 2.2 Afbreken (hoofdstuk 4) ................................................................................................... 2 2.3 Uitbouwen (hoofdstuk 5) ................................................................................................ 2 2.4 Waterleidingen (hoofdstuk 6) ......................................................................................... 3 2.5 Elektra (hoofdstuk 7) ...................................................................................................... 3 2.6 Muren stuken / plafond afwerken (hoofdstuk 8 + 9) ...................................................... 3 2.7 Ligbad (hoofdstuk 13) ..................................................................................................... 3 2.8 Tegelen (hoofdstuk 10 + 11). .......................................................................................... 5 2.9 Plaatsen wc,douche, meubels etc. etc. (hoofdstuk 14 tot 20).......................................... 5 Een badkamer ontwerpen .................................................................................................... 6 3.1 Budget en prijs ................................................................................................................ 6 3.2 Aan de slag ...................................................................................................................... 6 3.3 Bewegingsruimte ............................................................................................................ 7 Het demonteren van een oude badkamer ........................................................................... 8 4.1 Over oude tegels tegelen? ............................................................................................... 8 4.2 Oude tegels verwijderen.................................................................................................. 9 4.3 Huur puincontainer ......................................................................................................... 9 4.4 Aan de slag .................................................................................................................... 10 Scheidingswand plaatsen .................................................................................................... 11 5.1 Cellenbeton-, gips- of glazen blokken .......................................................................... 11 5.2 Gipsplaten ..................................................................................................................... 11 5.2.1 rachelwerk ................................................................................................................. 12 5.3 Aan de slag .................................................................................................................... 13 Waterleidingen .................................................................................................................... 14 6.1 Zacht solderen ............................................................................................................... 14 6.2 Flexibele leidingen ........................................................................................................ 15 6.3 Aan de slag .................................................................................................................... 15 Elektra .................................................................................................................................. 16 7.1 Nen1010 ........................................................................................................................ 16 7.2 Aarden ........................................................................................................................... 16 7.3 Zones ............................................................................................................................. 17 7.4 Elektriciteitskabel door muren ...................................................................................... 17 7.5 Aan de slag .................................................................................................................... 17 Plafond ................................................................................................................................. 18 8.1 Witten met latex ............................................................................................................ 18 8.2 Verlaagd plafond ........................................................................................................... 18 8.2.1 Rachel werk met gipsplaten ...................................................................................... 19 8.2.2 Alternatieven ............................................................................................................. 19 8.3 Aan de slag .................................................................................................................... 20 Stuken................................................................................................................................... 21 9.1 Schuurwerk en Pleisterwerk.......................................................................................... 21 9.2 Mortel ............................................................................................................................ 22 9.3 Primer ............................................................................................................................ 22
9.4 Fix & Finish .................................................................................................................. 23 9.5 Aan de slag .................................................................................................................... 23 10 Wandtegels ........................................................................................................................... 24 10.1 Keuze ............................................................................................................................ 24 10.2 Van hoogglans tot mat .................................................................................................. 24 10.2.1 Tegels spuiten ....................................................................................................... 24 10.2.2 Gerectificeerde tegels ............................................................................................ 25 10.2.3 Exotische tegelsoorten ......................................................................................... 25 10.3 Nog meer over tegels .................................................................................................... 25 10.3.1 Patronen ................................................................................................................ 25 10.3.2 Sierstrips................................................................................................................ 27 10.3.3 Tegels snijden of….. zagen ................................................................................... 27 10.4 kimband ......................................................................................................................... 28 10.5 Hoekafwerking van tegels ............................................................................................. 29 10.6 Aan de slag .................................................................................................................... 29 11 Vloertegels............................................................................................................................ 30 11.1 Antislipwaarde .............................................................................................................. 31 11.2 Vloer egaliseren ............................................................................................................ 31 11.3 Vloer tegelen ................................................................................................................. 32 11.4 Aan de slag .................................................................................................................... 32 12 De voeg ................................................................................................................................. 33 12.1 Kleur.............................................................................................................................. 33 12.2 Voegbreedte .................................................................................................................. 33 12.3 Verbruik ........................................................................................................................ 33 12.4 Aan de slag .................................................................................................................... 33 13 Ligbaden .............................................................................................................................. 34 13.1 Indeling ......................................................................................................................... 34 13.2 Gietijzer......................................................................................................................... 34 13.3 Acryl.............................................................................................................................. 34 13.4 Plaatstaal ....................................................................................................................... 35 13.5 De verschillende bad types ........................................................................................... 36 13.5.1 Diep bad ................................................................................................................ 36 13.5.2 Bad met douche gedeelte (Combibad) .................................................................. 36 13.5.3 Hoekbad ................................................................................................................ 37 13.5.4 Bubbelbad (Whirlpool) ......................................................................................... 37 13.6 Bad isoleren................................................................................................................... 37 13.7 Badombouw .................................................................................................................. 38 13.8 Alternatieve methode voor het plaatsen van een bad .................................................... 38 13.9 Gasverbruik ................................................................................................................... 40 13.10 Aan de slag ................................................................................................................ 41 14 Douche .................................................................................................................................. 42 14.1 Inloopdouche ................................................................................................................. 42 14.2 Douchebak .................................................................................................................... 42 14.3 Douchecabine / stoomcabine ........................................................................................ 42 14.4 Douchekop .................................................................................................................... 43 14.5 Waterbesparing ............................................................................................................. 43 14.6 Kalkaanslag ................................................................................................................... 43 14.7 Aan de slag .................................................................................................................... 43
15
Toilet..................................................................................................................................... 44 15.1 Vlakspoel of diepspoel? ................................................................................................ 44 15.2 AO of PK? ..................................................................................................................... 44 15.3 Hangtoilet ...................................................................................................................... 45 15.4 Staand toilet................................................................................................................... 45 15.5 reservoir ........................................................................................................................ 46 15.6 WC bril.......................................................................................................................... 46 15.7 Aan de slag .................................................................................................................... 46 16 Afvoer aansluiten ................................................................................................................ 47 16.1 Diameter afvoer............................................................................................................. 47 16.2 PP (polipropyleen) ........................................................................................................ 47 16.3 PVC lijm ....................................................................................................................... 47 16.4 Flexibele afvoer............................................................................................................. 48 16.5 Aan de slag .................................................................................................................... 48 17 Kitten .................................................................................................................................... 49 17.1 Aan de slag .................................................................................................................... 50 18 Verwarming ......................................................................................................................... 51 18.1 Radiator ......................................................................................................................... 51 18.2 Luchtverwarming .......................................................................................................... 52 18.3 Vloerverwarming .......................................................................................................... 52 18.3.1 Energiekosten ........................................................................................................ 53 18.3.2 Elektrische vloerverwarming ................................................................................ 53 18.3.3 Vloerverwarming met warm water ....................................................................... 54 18.4 Aan de slag .................................................................................................................... 55 19 Kranen.................................................................................................................................. 56 19.1 Handmatige mengkraan ................................................................................................ 56 19.2 Thermostaat Mengkraan ............................................................................................... 56 19.3 Materialen ..................................................................................................................... 57 19.4 Aan de slag .................................................................................................................... 57 20 Ventilatie .............................................................................................................................. 58 20.1 Natuurlijk ventilatie ...................................................................................................... 58 20.2 Mechanische ventilatie (gedwongen ventilatie) ............................................................ 58 20.3 Aan de slag .................................................................................................................... 58 21 Dan nog dit........................................................................................................................... 59 21.1 Interessante links ........................................................................................................... 59
1
Inleiding
Deze handleiding is speciaal bedoeld voor mensen die voor het eerst zelf een badkamer willen bouwen. Voor deze klussers zijn angst en onwetendheid vaak de grootste obstakels, logisch maar onnodig. Zoals met veel zaken is het achteraf altijd makkelijk praten, maar als u deze handleiding heeft doorgelezen heb je voorkennis. Een gewaarschuwd mens telt voor twee. In deze handleiding wordt je getipt over leuke ideeën, kennis, valkuilen en montagehandleidingen. Aan de klus gaat veel research vooraf, er is veel keuze en alles moet worden uitgezocht. Het internet staat werkelijk bol van de handleidingen en informatiebronnen, maar nergens is het een gebundeld geheel. Bovendien is het overgrote deel van de informatie niet belangeloos opgesteld, mist er essentiële informatie en schuilt er vaak een verkopende partij achter. De juiste informatie vinden is als zoeken naar een spelt in een hooiberg, gelukkig voor u liggen alle spelden na het lezen van deze handleiding in een bakje vóór de hooiberg. Door heel de handleiding heen wordt handig gebruik gemaakt van internetlinks om u, zonder veel zoekwerk, naar de juiste informatie te leiden. Stap voor stap en per onderdeel wordt uitgelegd hoe het gemaakt moet worden, waar je op moet letten, welke merken bestaan, wat de voor en nadelen zijn en nog veel meer. Als toelichting zijn illustraties toegevoegd. Met deze handleiding wordt de lezer een heel eind op weg geholpen in het doolhof van smeerseltjes, tegeltjes, verf, wastafels, baden, spiegels en ga zo maar door.
1
2
Werkvolgorde wederopbouw
Als de badkamer is gesloopt, kan logischerwijs begonnen worden met de wederopbouw. De eerste stap begint nog voor het afbreken van de oude badkamer. In dit stadium dient al goed te worden nagedacht waar het een en ander komt te staan (bad, douche, wastafel, radiator etc.). Bij een eenvoudige badkamer zonder contactdozen, wijzigingen in afmeting, veranderende elektra, of badkamers waar alles min of meer op dezelfde plek terug komt, hoeven in principe geen uitgebreide tekeningen gemaakt te worden. Het blijft hoe dan ook raadzaam om alles toch even visueel op een rijtje te zetten. Hoe goed jij jezelf ook voorbereid, verrassingen komen er altijd. Om de meeste verrassingen voor te zijn, dient een zekere werkvolgorde in acht genomen te worden, die ziet er als volgt uit:
2.1 Het ontwerp (hoofdstuk 3) Laat alles nog zo als het is en begin bij het begin: het ontwerp. Een badkamer ontwerpen doet ieder op zijn eigen manier. De een schets zijn badkamer met pen en potlood, de ander met een technische tekenpakket. De uitvoer blijft het zelfde en in beide gevallen verschaft het de bouwer een overzicht. Door een ontwerp te maken voorkom je al in een vroeg stadium problemen. Hoofdstuk 3 is geschreven om u door deze fase heen te loodsen.
2.2
Afbreken (hoofdstuk 4)
2.3
Uitbouwen (hoofdstuk 5)
2
2.4
Waterleidingen (hoofdstuk 6)
2.5 Elektra (hoofdstuk 7) In oude badkamers is vaak geen lichtnetaansluiting aanwezig bij de wastafel. Voor je dit laat zoals het is, denk even aan het volgende: - Gebruik je een scheerapparaat? - Zijn er huisgenoten die wel eens hun haar föhnen? - Ga je ooit nog een elektrische tandenborstel gebruiken? - Ben je op de hoogte van wat er tegenwoordig allemaal mogelijk is met lampen in spiegels en dergelijk? Vooral het laatste punt kan het aanzicht van je badkamer behoorlijk verbeteren. Tegenwoordig zijn er tal van mogelijkheden, bijvoorbeeld extra lichtpunten in je badkamer spiegel. Het leggen van elektriciteitsdraden is lang zo ingewikkeld niet als men denkt, later in dit E-book komt dit nog uitgebreid terug. Zeker voor elektriciteit gaat 1 gouden regel op: hou je aan de voorschriften.
2.6
Muren stuken / plafond afwerken (hoofdstuk 8 + 9)
2.7 Ligbad (hoofdstuk 13) Als het leidingwerk en de elektra zijn aangelegd en je hebt inmiddels gestuukt, ontstaat een discussiepuntje. Ga je eerst tegelen? of is het de beurt aan het bad en/of douchebak. Er zijn mensen die eerst tegelen voor ze het bad plaatsen. Helaas zijn er ook mensen die eerst het bad of douchebak plaatsen, en pas daarna gaan tegelen. Beide methoden hebben voor- en nadelen. Het succes hangt mede af van de uitvoering. In de figuur hieronder wordt het resultaat van elke methode schematisch weergegeven.
3
Figuur 1 :Eerst bad plaatsen, dan tegelen
Eerst tegelen, dan bad plaatsen
4
Eerst tegelen: Voordelen Nadelen - Het bad sluit mooi aan op de betegelde wand. - . - Minder snijwerk met je tegels. -
Voordelen -
Eerst bad/douche plaatsen: Nadelen - Veel snijwerk met je tegels
Bedenk goed dat de voor- en nadelen afkomstig zijn van mensen met een voorkeur voor 1 van beide methodes, discussie zal er altijd blijven. Bedenk voor jezelf bij welk kamp jij jezelf wilt aansluiten. Componenten die worden betegeld, plaatst men logischerwijs altijd voor het tegelen. (denk aan een inbouw reservoir van het toilet of badombouw. )
2.8
Tegelen (hoofdstuk 10 + 11).
2.9
Plaatsen wc,douche, meubels etc. etc. (hoofdstuk 14 tot 20)
5
3
Een badkamer ontwerpen
Voor u ook maar 1 tegeltje uit uw oude badkamer sloopt, geldt slechts 1 woord: denk. Dat heeft u al gedaan en niet geheel zonder succes, het bewijs hiervoor bent u nu aan het lezen. U heeft waarschijnlijk al 1 keuze gemaakt, u gaat de klus namelijk zelf klaren. U heeft het bouwdepot van zijn ondergang behoed en misschien zit er van het vakantiegeld nog een reisje in.
3.1 Budget en prijs We beginnen bij het vaststellen van het budget. In elke badkamer kan gerust meer dan 10.000 Euro gespendeerd worden, helemaal als u een vrouw bent. Schat vooraf in of je wensen overeen gaan komen met het budget. Een grove inschatting kan vooraf gemaakt worden, al garandeer ik u dat deze overschreden gaat worden. De kosten inschatten doet u door de hoofdcomponenten op een rijtje te zetten en te kijken wat u hiermee wilt: Budget €100 €200 €150 €100 €8 per m²
-Het toilet -Het bad -De douche -Wastafel + kast -De tegels
Kwaliteit €400 €400 €500 €500 €30 per m²
Tel daarbij op de posten die afhankelijk van de keuze ook behoorlijk op het budget drukken:
-Kraan -Vloerverwarming (elektrische) -Badkamerspiegel
Budget €80 €200 €50
Kwaliteit €250 €400 €200
Tel bij dit geheel nog ongeveer 400 tot 800 euro op voor gereedschap, leidingen, lampen, toiletborstels, wc rol houder, een plankje voor onder de spiegel, stuc middelen, kitspuiten, hout voor toiletombouw, tegellijm, voegsel en ytonblokken voor badombouw. Maak deze som, en zie daar de eerste prijsschatting.
3.2 Aan de slag Ontwerpen op ruitjespapier mag, maar in de 20ste eeuw kan de badkamer ook met heel eenvoudige 3d programma’s op internet ontworpen worden: (link onklaar gemaakt) (link onklaar gemaakt) (link onklaar gemaakt) (link onklaar gemaakt)
(merk voor badkamer artikelen) (website voor alles wat met wonen te maken heeft) (coöperatieve vereniging van zelfstandige installatiebedrijven) (Interessante website)
Als deze vier u niet bevallen, er zijn nog minstens 1000 anderen. Als je handig bent op het gebied van teken pakketen op de computer, stiften, potloden, krijt: het kan en mag allemaal.
6
3.3 Bewegingsruimte Vooral bij de wat kleinere badkamers kan het passen en meten worden. Hoeveel ruimte heb je nou nodig voor een toilet? Bij een caravan wc-tje schijnbaar niet veel, maar bij de wc thuis gelden toch andere eisen. Ze zijn Multi-interpretabel, maar ook hiervoor bestaan richtlijnen. voorkant
Zijkant
Wastafel Toilet Douche Toilet Als u deze maten in acht neemt heeft u zeker genoeg ruimte. Bedenk dat u ook het bad inkomt er niet - maar cm ruimte aanwezig is aan de voorkant, maar hou de maten uit zeker als richtlijn aan.
7
4
Het demonteren van een oude badkamer
Als je een nieuwe badkamer gaat bouwen, kan het zijn dat de oude nog in de weg zit. Het afbreken van een bestaande badkamer wordt vaak onderschat. Bedenk voor je gaat afbreken of er nog componenten zijn die je wilt hergebruiken (denk bijvoorbeeld aan de wastafel, mechanische luchtafvoer, spiegel of badkuip). Demonteer deze voorzichtig, en berg ze tijdelijk ergens anders op.
4.1 Over oude tegels tegelen? Voor je hieraan begint moet gezegd worden dat dit eigenlijk nooit de voorkeur geniet. Toch kan het lonen om te bekijken of de nieuwe tegels niet gewoon over de oude heen gelegd kunnen worden, hiervoor is namelijk speciale lijm op de markt. Het kan een hoop werk besparen, neem deze optie daarom altijd in overweging. Als je wilt weten of je oude tegellaag hiervoor in aanmerking komt, bekijk dan eerst het volgende: Zit je oude tegellaag nog goed vast? Om dit te controleren heb je alleen een schroevendraaier nodig. Tik met de schroevendraaier op de tegels, het geluid verraad of de tegel nog wel goed aan de muur gehecht zit. Zit een tegel los, dan verandert het getik van de schroevendraaier in een soort “toing-k” (beter is het geluid niet te omschrijven, helaas). Is de oude tegellaag vlak genoeg? Als de oude tegellaag niet vlak is, kan het de nieuwe tegellaag beïnvloeden. Kijk daarom eerst of de oude tegellaag wel vlak en recht is. Een kleine onevenheid is niet erg, de lijmlaag van de nieuwe tegels kan wel wat opvangen. Zitten er ergens grotere uitstulping, dan is er nog steeds geen man over boord, hak deze met een beiteltje weg. Stuc eventuele grote gaten altijd dicht. Wordt de muur nergens te dik? Als de oude tegellaag ergens keurig op aansluit, kan het zijn dat de nieuwe tegellaag gaat uitsteken (bijvoorbeeld bij een deurpost), dit is geen fraai gezicht.
Figuur 2:
Tegels sluiten aan op deurpost
nieuwe Tegellaag wordt dikker dan deurpost
8
Je kan ervoor kiezen enkel de muur waar dit probleem zich voordoet van de oude tegels te ontdoen. Voorkom verrassingen en vergeet niet dat de lijmlaag, afhankelijk van de lijmkam, ook een dikte heeft. Voor een betere hechting op de bestaande tegellaag kan je ook primer gebruiken (wat is primer? Zie hoofdstuk 9,3).
4.2 Oude tegels verwijderen Als je toch de oude tegellaag gaat verwijderen, kies dan voor het juiste gereedschap. Veel boormachines hebben een hamerfunctie. Al staat de boormachine te springen om deelname, het is beter een boormachine niet te gebruiken voor het zware sloopwerk. De meeste boormachines (vooral de goedkopere) overleven de eerste sloopsessie niet. Als je geluk heb, zijn de oude tegels snel verwijderd, soms is de inzet van een hamer en een bijtel genoeg. Meestal gaat dit geluk niet op en zit de tegellaag goed vastgelijmd aan de muur. In dit geval is het beter om bijvoorbeeld (een zogehete) “kango” te huren/lenen. Een kango is speciaal gemaakt voor sloopwerkzaamheden en uitermate geschikt voor het afbreken van tegelwerk. Kango’s zijn er in verschillende maten. De wat grotere types worden veelal gebruikt voor het verwijderen van de vloertegels, de kleinere types voor de tegels op de muur. Een kango is bij vrijwel alle bouwmarkten te huur. Als je twijfels over het type dat je nodig hebt, overleg dan met de verhuurder. z Figuur 3:
kleine kango
Let op! Voor zwakke muren.
Als je ervoor kiest de tegels te verwijderen, zal de muur die achterblijft gestuukt moeten worden. In principe is de dikte van het stucwerk afhankelijk van de onevenheden op de muur. Probeer daarom de grootste onevenheden te verwijderen, maar besteed niet teveel tijd aan het helemaal vlak krijgen van de muur, een stuclaag van 1 cm is niets bijzonders. Later in dit E-book wordt hier uitgebreid op ingegaan.
4.3
Huur puincontainer
9
4.4 -
Aan de slag Als je ontwerp klaar is en je op het punt staat te gaan slopen, (link onklaar gemaakt). Daarna kan het leukste gedeelte van de klus beginnen, leef je uit.
10
5
Scheidingswand plaatsen
In sommige gevallen bestaat de wens de badkamer uit te bouwen. Dit is natuurlijk geen probleem, enkel een extra klus erbij. Scheidingswanden die je zelf plaatst zijn geen dragende muren, tenzij je zelf kan bedenken waarom jouw muur dit wel is (waarschijnlijk werk je dan in de bouw). Een draagmuur is een muur die nodig is om je huis overeind te houden, vraag dus altijd bouwkundig advies voor je een oude (en misschien wel draagmuur) sloopt. De 2 populairste materialen voor een tussenwand zijn de volgende: -
5.1
Cellenbeton-, gips- of glazen blokken
5.2
Gipsplaten
11
5.2.1 rachelwerk
Let op!! Een voor je bij de kassa komt.
Het maken van het rachelwerk is niet erg moeilijk, het is vaak de onwetendheid die de klus vooraf lastig maken. Neem altijd de volgende regels in acht. • • • • • • • Dichtingsband wordt aangebracht tussen de balken die contact maken met de muur of vloer, de band zorgt voor een betere geluidsisolatie.
Figuur 4:
Dichtingsband
Voor de stabiliteit 2 lagen naast elkaar
Voor de stabiliteit mogen ook twee dunne strippen naast elkaar worden geplakt. Let op! Ondanks voorkeur.
12
5.3 Aan de slag Handleidingen - De uitgebreide kluswijzer van de xxxx - De kluiswijzer van de xxxx - Drie manieren voor het maken van een scheidingswand op xxxx.nl Video’s - De video van bouwmarkt Beamix laat zien hoe je een muur van cellenbetonblokken bouwt. Hetzelfde laten ze zien met blokken van glas - Klusvideo van de xxxx voor het afwerken van gipsplaten
Informatie - De Belgische federatie cellenbeton (bestaat echt) hebben ter ere van hun 25 jarig bestaan een handboek uitgegeven voor cellenbeton. Hierin staat werkelijk alles over cellenbeton. - 19 handige tips op Fan.tv - De basisregels van de xxx
13
6
Waterleidingen
Een klus waar mensen vaak tegen op zien is het aanleggen van nieuwe leidingen. Deels terecht, het aanleggen van waterleidingen valt zeker in een van de lastigere categorieën. Maar ook in deze klus is de techniek je tegemoet gekomen, er is namelijk een groot scala aan knelfit systemen. Als de rood koperen buizen je niet aanstaan kan je tegenwoordig ook waterleidingen van kunststof of zacht koper aanleggen. Zacht koper is te verkrijgen op rol. Reken je zelf niet al te rijk met de knelfittingen, voor leidingen in een muur zijn knelfittingen uit den boze. Mocht een knelfitting ooit gaan lekker in de muur, dan is het leed niet te overzien. Desondanks blijven er mensen bestaan die de gok toch wagen, begin hier zelf niet aan. Voor de badkamer worden waterleidingen gebruikt van en mm. • mm voor wc reservoirs, wastafelkranen en fonteintjes • mm voor badkraan, wasmachine en douche Als je voor koperen leidingen kiest, wissel dan je ijzerzaag wel even in voor een pijpensnijder. Ook een simpele brander koop je al voor 25 euro. Als je de komende jaren niet veel pijpen meer gaat buigen, dan kan je de pijpbuiger beter huren. Je heb namelijk voor elke leidingdiameter een aparte buiger nodig. Bovendien buigen de goedkope pijpbuigers voor geen meter.
Belangrijk Waterleidingen
vrij kan bewegen).
6.1
Zacht solderen
14
6.2
Flexibele leidingen
let op! Als je buurman, vader of neef nog ergens een rolletje soldeertin heeft liggen, kijk dan goed of de soldeertin geen lood bevat. Lood kan oplossen in water en is zeer giftig. Gebruik voor waterleidingen nooit loodhoudende soldeertin.
6.3 Aan de slag Handleidingen - De handleiding van een xxxx . - De handleiding van de xxxx. - De handleiding van xxxx (tip) Video - De video voor Zacht solderen van Install-tv (aanrader) - Voorbeeld van flexibele leidingen (niet Nederlands gesproken, wel duidelijk)
15
7
Elektra
Water en elektra gaan slecht samen, dat beseft iedereen eigenlijk wel. Omdat ze zo slecht samen gaan, gelden voor de badkamer strenge voorschriften voor het toepassen van elektra. De gevolgen van een eventuele stroomschok zijn in de badkamer vaak erger dan elders in het huis, maar waarom? De exacte wetenschappelijke uitleg kan achterwegen blijven, het komt er op neer dat je in de badkamer geen schoenen draagt en vaak nat bent. Daarnaast is de kans op kortsluiting groter omdat de ruimte vaak vochtig is. In de elektrotechniek gelden regels omtrent draadkleuren, aansluitprincipes, aardepunten, draaddiktes, draadisolatie en ga zo maar door. Zo geld voor elektriciteitsdraad dat de kleur wat verteld over de functie ervan. Neem je deze regels niet in acht, dan is dat voor jezelf misschien niet eens zo een groot probleem. Voor degene die na jouw komt kan het echter tot vreselijke ongelukken leiden. Zorg dus dat je goed voorbereid aan de slag gaat, en hou je aan de voorschriften. Ook voor de verzekering kan het vervelende gevolgen hebben als jouw elektrische aansluiting niet juist was, daarom alle informatie op een rijtje in (link onklaar gemaakt) van . Ook op Wikipedia is een zeer veel informatie te vinden over elektriciteit.
7.1 Nen1010 De wat? Jaja, de nen1010. De nen1010 is een norm, maar wat betekend dat voor u? De nen1010 kan gezien worden als een document waarin staat waaraan uw badkamer moet voldoen. Het is geen wet, maar een norm (Wel een hele belangrijke). Wie zich niet aan de norm houd, wordt gezien als nalatig. Belangrijk van de norm (voor u) is dat deze onder andere stelt dat iedereen een elektrische installatie mag ontwerpen en aanleggen. De NEN1010 stelt dus enkel eisen aan de installatie. Bij oplevering moet jouw elektrische installatie voldoen aan de nen1010 die op dat moment geldt. Gelukkig hoef je de elektrische installatie niet te laten keuren als particulier.
7.2
Aarden
16
7.3 Zones De richtlijnen voor elektra in de badkamer omschrijven 4 zones met elk zijn specifieke eisen. Elke zone stelt eigen eisen aan de elektra. Het mag voor zich spreken dat je pal naast het bad geen stopcontact plaatst. Maar wat mag wel en wat mag niet? Beter omschrijven dan op de volgende sites wordt gedaan gaat het niet: -Zones omschreven op xxxx -Zones omschreven op xxxx -Tot slot de zones van xxxx
Als je wilt kan je ook het (link onklaar gemaakt) bekijken, ook bepaald geen onzin stukje.
7.4 Elektriciteitskabel door muren Zoals je waarschijnlijk wel eens hebt gezien, lopen de elektriciteitskabels door PVC buizen. Door heel het huis loopt een mierennest aan gele PVC buizen voor de Elektra. Waar de buizen bij elkaar komen worden zogeheten (link onklaar gemaakt) geplaatst. In de badkamer is dit niet anders. Het voordeel van de PVC buizen is dat ze in de muur weggewerkt worden, het hoeft dus niet allemaal kaarsrecht en strak ingevreesd te worden, er komt toch een stuuklaag overheen. Als je veel leidingen in beton moet vrezen kan je een vreesmachine huren, maar slijpen met een haakse slijper kan ook. In wanden van beton kan het slijpen van een groef toch aardig tegenvallen. Moet je lange afstanden vrezen, dan geniet de vreesmachine de voorkeur. Hou de badkamerdeur gesloten tijdens het slijpen of vrezen, voor je het weet zit heel het huis onder het stof. Ook zonder mondkapje houd de lol al snel op, schaf deze echt aan voor je begint. Werken zonder mondkapje is met deze werkzaamheden echt onmogelijk, maar belangrijker nog: erg ongezond.
7.5 Aan de slag Handleiding - De handleiding van xxxx.nl (veel handige illustraties) - Elektriciteit aanleggen bij de xxxx - Draden trekken bij de xxxx Video - De video van de xxxx (klik op “elektra”, rechts in beeld) - Wandcontactdozen plaatsen met Beamix - Video over het aarden van de badkamer
17
8
Plafond
Voor je aan je badkamer begint, vergeet niet eerst na te denken over je plafond. Ook voor de afwerking van je plafond bestaat een ruime keuze. Het plafond is niet direct het eerste dat opvalt in de badkamer, maar als je in bad ligt kijk je hem toch echt recht aan. Vlak de invloed van een mooi plafond niet uit en besteed ook hier aandacht aan. Bedenk dat het plafond kan teruglachen, elke keer weer als u een bad neemt.
8.1
Witten met latex
8.2
Verlaagd plafond
18
8.2.1 Rachel werk met gipsplaten Om de gipsplaten te bevestigen is een houten constructie nodig. Een dergelijke constructie wordt ook wel “rachel” genoemd. Hout is op zichzelf eenvoudig te bewerken, dit maakt het aanbrengen van een rachelwerk vrij eenvoudig.
Figuur 5: rachelwerk van hout
Rachelwerk met platen
In figuur 5 wordt het onderaanzicht van een plafond weergegeven. Op het rachelwerk worden, net als bij de scheidingswand, gipsplaten geschroefd. De gipsplaten zelf zijn niet al te sterk, zorg dus dat je minimaal om de cm een balk heb zitten. Nadat de gipsplaten op het rachelwerk geschroefd zijn, worden ze meestal gestuukt. Het voordeel is dat er geen dikke laag op hoeft, enkel de schroefgaatjes en tussen de platen stuken is genoeg. Belangrijk is dat de randen van elke gipsplaat altijd volledig ondersteunt worden. Plaats de gipsplaten altijd haaks op de richting van het rachelwerk. Voor het vastschroeven van de gipsplaten bestaan speciale schroeven, vraag hierna bij uw bouwmarkt. Tip! De slimme klusser bevestigd de balken van het rachelwerk met slagpluggen. Een slagplug is een kant en klare plug voorzien van een schroef. Door een paar klappen met de hamer bevestig je de pluggen in het plafond, razend snel en muur vast.
8.2.2 Alternatieven
19
8.3 Aan de slag Handleiding - Handleiding verlaagd plafond van de xxxx. Informatie - Alles over muur- en plafondverf van xxxx.nl - Alles over verlaagde plafonds van bestelplafond.nl , maar dan ook echt alles (tip)
20
9
Stuken
Voor wie nog nooit gestuukt heeft is stuken een uitdaging, zeker geen onmogelijke opgave. De eerste keer dat je een emmer met mortel (spul waarmee je stuukt) aanmaakt zal jij jezelf als een heuse vakman aanschouwen. De eerste muur die je stuukt zal nooit perfect recht zijn, begin daarom altijd met een klein muurtje. Het is een slag die je te pakken moet krijgen en helaas lukt dit alleen maar door te oefenen. Met het juiste gereedschap is het echt mogelijk een vlakke muur te krijgen, het zal alleen vele male meer tijd vergen dan een professionele stukadoor nodig heeft.
9.1 Schuurwerk en Pleisterwerk Het resultaat van je stucwerk is deels afhankelijk van het materiaal waarmee je stuukt. Misschien heb de termen “schuurwerk” en “pleisterwerk” wel eens voorbij horen komen, maar wat is nou het verschil? Simpel gezegd geeft pleisterwerk een heel glad oppervlak, schuurwerk daarentegen geeft een korrelig oppervlak. Als reverentie voor pleisterwerk kan een betonnen wand genomen worden. Los van de luchtbelgaatjes die je in beton vind, is het oppervlak glad. Over beton kan je meestal gelijk behangen. Voor schuurwerk kan het beste als reverentie een korrelig plafond met een lichte structuur gekozen worden, zie de afbeelding hieronder.
Figuur 6:
Voorbeeld van plafond voorzien van schuurwerk
Pleisterwerk gebruik voor je voordat je gaat behangen, schilderen, tegelen of sierpleisteren (bijvoorbeeld spachtelputz ). Voor je een mortel kiest, bedenk goed wat je nodig hebt. Bekijk de tabel op de volgende bladzijde aandachtig.
21
9.2 Mortel De mortel is niets anders dan het materiaal wat je uiteindelijk op de muren smeert. In de stuukwereld bestaan 4 mortelheiligen met elk zijn eigen toepassingsgebied: • • • •
Geelband Goldband Rotband Fix & Finish
Deze vier Mortelheiligen worden verreweg het meest gebruikt. Over mortel is een heel nieuw Ebook te schrijven, daarom worden de belangrijkste eigenschappen toegelicht. Voor wie alle details wilt weten, de koppen in de volgende tabel verwijzen naar de pdf-jes van Knauf, (een leverancier van mortel).
Pleister- of schuurwerk Laagdikte 1 of meerdere lagen * Verbruik (per zak, 25 kg) Droogtijd
Geelband Schuurwerk Minimaal 5 mm 1 laag 4,4 m2 Circa 7 dagen
Rotband Pleisterwerk Minimaal 5mm 1 laag 6 m2 Circa 7 dagen
Goldband Pleisterwerk Minimaal 10 mm 1 laag 3m2 Circa 7 dagen
Fix & Finish Pleisterwerk 1 to 3 mm 1 of meer 15 m2 1 a 2 dagen
*Als je toch meerdere lagen moet toepassen, maak het gestuukte oppervlak nog voor het opgedroogd is ruw met bijvoorbeeld een stuckam. Hierdoor zal de volgende laag beter hechten, gebruik daarnaast meteen al primer. Als deze tabel nog niet genoeg is, de uitgebreide gipswijzer is te vinden op de website van Knauf.
9.3
Primer
Let op! Ook
oppervlakten.
22
9.4
Fix & Finish
9.5 Aan de slag Handleidingen - De handleiding op xxxx.nl - De handleiding van xxxx (supertip) - Handleiding voor het aanbrengen van structuurverf van xxxx. Informatie - Document van een soort primer van Knauf Video’s - Video over primer (let op, niet alle primer ziet er zo uit als op de video. Kijk altijd op de verpakking voor informatie over de toepassing, droogtijd en aanbrengvoorschriften) -
Supertip: Een serie video’s van Rigips over stuken, ze gebruiken in de video een soort Fix & Finsh: Voorbereiding, primer Stap 1, aanmaken Stap 2, aanbrengen Stap 3, Reien Stap 4, Messen Stap 5, sponzen Stap 6, Pleisteren Stap 7, Afpleisteren
23
10 Wandtegels Het soort, kleur, vorm en grootte van de tegel hebben vanzelfsprekend een grote invloed op het aanzicht van uw badkamer. Als je verkeerde keuzes maakt voor je tegels, is de rest van de badkamer niet eens meer relevant. Hoeveel tijd er ook overheen gaat, het onderbuik gevoel zal blijven. Kortom: ga met de tegels nooit over 1 nacht ijs. Maar waar moet je op letten? Wat is er allemaal mogelijk met tegels? En waar zijn de valkuilen van tegels gegraven? Wat kan je doen om je succes te garanderen? Het komt allemaal aan bod in dit hoofdstuk. Het begint natuurlijk bij het uiterlijk van de tegel zelf, daarnaast is er een keuze te maken in het legpatroon en een eventuele sierband.
10.1
Keuze
10.2
Van hoogglans tot mat
10.2.1 Tegels spuiten Wie geen zin heeft om zijn complete tegelwand te vervangen, kan nog kiezen voor het laten spuiten of verven van de bestaande tegels. Het resultaat is vaak beter dan men vooraf dacht, maar zal nooit kunnen tippen aan nieuwe tegels. De echte klusser zal dit hoofdstuk natuurlijk niet eens lezen.
24
10.2.2 Gerectificeerde tegels
10.2.3 Exotische tegelsoorten
10.3
Nog meer over tegels
10.3.1 Patronen Niet alleen de vorm en grootte van de tegel is belangrijk, ook zeker het patroon waarin betegeld wordt is van belang voor het aanzicht van de badkamer. In de meeste badkamer showrooms worden vaak al verschillende ideeën tentoongesteld.
25
Ouderwetse vierkante tegels die recht boven elkaar gelegd zijn behoren tot het verleden. -
Figuur 7:Indeling met rechthoekige tegels 30x20 cm “halfsteens”
Figuur 8:Indeling met rechthoekige tegels 30x20cm rechtop.
Het patroon van de tegels kan de optische vorm van de badkamer veranderen. Door de tegels rechtop te zetten zal een ruimte hoger lijken. Tegels die in halfsteens aangebracht worden, zullen de badkamer een wat drukker uiterlijk geven. Zoals eerder gemeld zijn tegels door het bakken niet helemaal recht. Voor men langwerpige tegels halfsteens gaat aanbrengen moet dus goed gekeken worden of de tegels wel recht zijn. Plaats men de tegels recht boven elkaar, dan maakt het wat minder uit als de tegels iets aan de kromme kant zijn.
Figuur 9: Indeling met rechthoekige tegels 70x30 cm rechtop.
Figuur 10:Indeling met rechthoekige tegels 70x30 liggend (strekverband).
Steeds vaker kiest men voor relatief grote tegels. In de afbeeldingen 9 en 10 hierboven is te zien heeft de manier van tegelen grote invloed op het uiterlijk van de badkamer. Over het algemeen wordt het gebruik van grote tegels in relatief kleine ruimtes afgeraden. Dit blijft vooral een kwestie van smaak.
26
mozaïek
Let op! voor je gaat tegelen, bedenk eerst het volgende: Op elke muur van de badkamer komen de rijen tegels op gelijke hoogte. Op onderbrekingen als toiletreservoirs en baden loopt deze tegellijn (nullijn) gewoon door. Let dus goed op waar je de nullijn legt. Als je de nullijn verkeerd kiest, kan je bijvoorbeeld ergens met een rij tegels van 2 cm uitkomen (figuur 11). Hou als rij minimaal ¼ tegel aan.
Figuur 11:
Verkeerde nullijn
10.3.2 Sierstrips
10.3.3 Tegels snijden of….. zagen Voor het snijden van tegels valt uiteraard ook genoeg te zeggen. Het gros van de badkamermakers pakt zonder na te denken de tegelsnijder uit de kast en snijd er op los, voor de denker is er de elektrische tegelzaag. De tegelzaag is lang niet zo ver van u verwijderd dan u denkt. Je kunt ze kopen, huren, lenen en voor de portemonnee kopen op marktplaats. De nieuwprijs van de goedkopere typen ligt rond de 40,- Euro. Deze voldoen prima voor deze klus. Eventueel kan je hem na de klus weer verkopen, voor het geld hoef je de aankoop dus niet te laten. Gebruik te allen tijde gehoorbescherming, een veiligheidsbril. (Het is u in ieder geval gezegd.)
27
Een tegelzaag heeft voordelen ten opzichte van een tegelsnijder: - De randen blijven mooier. - Je kan eenvoudig hoekjes of rondingen uit tegels te halen (al kom je met een decoupeerzaag, boormachine en tang ook een heel eind) - Eenvoudig in gebruik. - Er gaan minder tegels verloren door verkeerd gebroken tegels. Om de objectiviteit in acht te nemen toch ook de nadelen: - De tegelzaag produceert een hoop geluid. - Er ontstaat bij de meeste typen toch een hoop rotzooi door het water dat gebruikt wordt bij het zaagproces. Let op! ongeglazuurde (slijptol).
10.4
kimband
28
10.5 Hoekafwerking van tegels Overal waar de tegels onderling een hoek vormen, moet gekozen worden voor een afwerking. Meestal kiest met hier voor een metalen of kunststof strip (linker afbeelding in figuur 12). Het hoekprofiel heeft een lip die in je tegellijm achter je tegel komt te zitten.
Figuur 12:
Hoekafwerking van bovenaf gezien.
In de middelste afbeelding van figuur 12 is weergegeven hoe je tegels kunt laten overlappen. Let wel, dit kan niet met alle tegels, de zijkant moet afgewerkt zijn. Wie zin heeft in een uitdagende klus kan ervoor kiezen de tegels in verstek te zagen (rechter afbeelding in figuur 12). Zodoende blijft er een ruimte over in de hoek die gewoon gevoegd kan worden. Met deze laatste methode lijkt de hoek dus gewoon een voeg. Een mooie oplossing, maar extra werk is het wel.
10.6 Aan de slag Handleidingen - Uit de kluswijzers moet je zelf maar kiezen. (xxxx, xxxx, xxxx, xxxx, xxxx) - Handleiding de xxxx. - Handleiding op xxxx.nl Video - Als u plaatjes lastig vind, bekijk eens een video van de praxis (klik op “klusvideo tegelen”). - De video van bouwmarkttotaal.nl waarin men een betegelde muur voorziet van primer. Door de primer zal de tegellaag beter hechten. - Wanden tegelen met Beamix. - Als je toch exact wilt weten hoe je tegels moet snijden, dan bied de video van moviq.nl uitkomst. Informatie - Uw principeschetsen zijn al gemaakt en liggen hier voor u klaar. - Gereedschap dat je nodig heb voor tegelen.
29
11 Vloertegels Dat de vloertegel niet glad mogen zijn is waarschijnlijk niets nieuws. Je kan er vanuit gaan dat alle tegels die verkocht worden als vloertegel voor de badkamer aan de eisen voldoen. Voor je aan de slag gaat met alle overige tegels, achterhaal dan eerst of ze wel geschikt zijn. Vloertegels zijn dikker dan wandtegels, daarom is het bijna altijd mogelijk wandtegels op de muur te bevestigen, andersom geldt dat niet. Bevestig dus nooit en te nimmer wandtegels op de vloer. Het belangrijkste is dat de kleur van de vloertegels niet dezelfde is dan de kleur van de wandtegels. Ondanks dat de meeste badkamerbouwers tegenwoordig kiezen voor een normale tegel, is ook voor de vloertegel een ongebruikelijk arsenaal aan materialen op de markt. Neem het volgende lijstje door, wie weet brengt het je op een idee. -
Laminaat of hout speciaal voor in de badkamer? Vloertegels van rubber? Vloertegels van kurk? Natuurstenen vloertegels? Wilt u de vloer mozaïeken? Een grindvloer? Of toch glas?
De keuze is wederom aan u. Figuur 13 is een uit de lucht gegrepen voorbeeld van wat er te maken is met dit soort afwijkende tegels.
Figuur 13
Aparte tegelkeuze
Nee? Gewoon de gebakken vloertegel dus. Als je toch iets speciaals wilt, maar toch een steen uit de oven moet zijn, kies dan voor een tegel met een hout motief, steen motief of anders een tegel met wat reliëf.
30
11.1
Antislipwaarde
11.2
Vloer egaliseren
Beton, zandcement
Gietvloer, egalisatiecement, dekvloer (you name it)
Opmerking Het kan heel goed zijn dat alle termen en smeerseltjes na het lezen van dit hoofdstuk nog volledig onduidelijk zijn Als dat zo is, bekijk dan aan het einde van dit hoofdstuk de link naar de website van Beamix, zij hebben een uitgebreide productwijzer op de website.
31
11.3
Vloer tegelen
Belangrijk! Ook de badkamervloer moet volgens de voorschriften geaard worden. Zodra ergens stroom op komt te staan, door welke oorzaak ook, bent u juist in de badkamer extra kwetsbaar. Zorg dus voor een geaarde badkamervloer (zie links einde hoofdstuk)
11.4 Aan de slag handleidingen - In de handleiding van xxxx wordt eerst een laag spaanplaat gemonteerd op de vloer alvorens de vloer wordt geëgaliseerd, wie weet wat voor u. - Het aarden van uw badkamervloer - Vloer tegelen met de xxxx - Handleiding van xxxx voor het aanbrengen van een betonnen vloer over een houten vloer. Video - Video van xxxx, met iets meer gebruik van gereedschap. - Video van xxxx. - Vloer tegelen met xxxx.
Informatie - De productwijzer van Beamix (Fabrikant van onder andere vloermortels). - Uitgebreide informatie op imabobouwpocket.nl over tegels, slijtvastheid, soorten tegels etc etc.
32
12 De voeg Niet onbelangrijk is de voeg tussen je tegels. De keuze is, in tegenstelling tot de tegels, wat beperkter. Toch is de voeg belangrijk, met name de kleur en breedte. De voeg geeft het accent aan je wand of vloer. Omdat muren ten opzichte van elkaar werken, mogen de hoeken van tegelwerk nooit gevoegd worden. Als je de hoeken toch voegt, kunnen er haarscheurtjes in de voeg ontstaan. Op den duur kan er zo vocht je tegels terecht komen. Wacht met voegen altijd tot de tegellijm helemaal gedroogd is, meestal gaat hier een dag of 2 tot 3 overheen.
12.1
Kleur
12.2 Voegbreedte Te weinig mensen denken na over de breedte van de voeg. Over het algemeen wint de dunne voeg (1 tot 3mm) het van de dikke voeg (>3mm), al blijft dit persoonlijk. Als je beschikt over veel zelfvertrouwen, kan je zelfs kiezen voor een tegelwand zonder voeg. Een optie die bijna niemand in overweging neemt, maar toch een mooi resultaat tot gevolg kan hebben. Denk er maar eens over na.
12.3 Verbruik In de bouwmarkt zal al snel opvallen dat de pakken met voegsel bescheiden zijn van formaat. Met een kilo voegsel voeg je gerust 2 a 2,5 m² betegelde wand. Voor mozaïekwerk ga je al snel naar 1 kg per m².
Let op! Altijd eerst voegen voor je gaat kitten, niet andersom. Kit hecht wel op voegsel, maar voegsel niet op de kit.
12.4 Aan de slag Handleiding - Het stappenplan op doehetzelf.nl Video - De video van Beamix voor het voegen van de vloer. (supertip)
33
13 Ligbaden 13.1 Indeling Ook baden heb je in alle soorten en maten. Waar te beginnen? Het belangrijkste onderscheid is het materiaal. Gietijzer, geëmailleerd plaatstaal en acryl zijn de meest gebruikte materialen. Er worden ook baden van glas hout roestvrij staal en hout gemaakt, maar die materialen laten we buiten beschouwing. Wanneer kies je nou voor welk materiaal? En wat zijn de voor en nadelen? Hoe plaats je een ligbad, waar moet je op letten?
13.2
Figuur 14:
Gietijzer
Gietijzeren bad
De binnenkant van een gietijzeren bad word met emaille afgewerkt. De belangrijkste motivatie voor het aanschaffen van een gietijzer bad blijft toch de tijdloze uitstraling. Voordelen gietijzer -
Nadelen gietijzer -
-
13.3 Acryl Het grote voordeel van acryl is de vormbaarheid. Ondanks dat meestal voor wit gekozen wordt, is acryl ook in andere kleuren te krijgen. Acrylmengsels zijn sterk en vervormen nauwelijks. Bovendien houd acryl de warmte beter vast.
34
Figuur 15:
Acryl bad
Een acryl bad dat beschadigd is, kan in de meeste gevallen gerepareerd worden. Hiervoor zijn speciale reparatiesets verkrijgbaar
Voordelen acryl − − − − 13.4
Nadelen acryl − − − −
Plaatstaal
35
Voordelen plaatstaal − − −
13.5
Nadelen plaatstaal − − − −
De verschillende bad types
13.5.1 Diep bad
13.5.2 Bad met douche gedeelte (Combibad)
36
13.5.3 Hoekbad
13.5.4 Bubbelbad (Whirlpool)
13.6
Bad isoleren
37
Als je graag een lange tijd in bad vertoeft, is het zeker raadzaam om eens na te denken over het isoleren van je bad. Als men over isolatie praat, noemt men vaak in 1 adem het plaatijzeren bad. Dit is deels onrechte. Als voordeel van een acryl bad wordt natuurlijk gezegd dat het bad minder snel zijn warmte verliest. Dit is natuurkundig niet tegen te spreken, maar ook een acryl bad koelt af. Om het afkoelen van een bad te vertragen kan men isolatie rondom het bad aanbrengen. Het isoleren van een bad is typische een karwei waar je snel aan voorbij gaat, vooral omdat het niet noodzakelijk is. Bad isolatie is te verkrijgen in vormen die precies om je bad heen passen, deze horen bij het bad en zijn relatief duur. Daarnaast kan een bad met isolatie wol geïsoleerd. Het nadeel hiervan is dat het niet nat mag worden. Speciaal voor baden zijn ook een soort kussens te krijgen die je tegen je bad aanplakt. Dergelijke kussens zijn op de site van Tonzon.nl te bezichtigen.
13.7 Badombouw Om het bad kan een badombouw komen. Anders dan veel mensen denken is de functie van de ombouw niet het volledige gewicht te dragen, het bad mag zelfs niet volledig op zijn ombouw rusten. Gebeurt dit wel, dan kan het bad tijdens gebruik gaan kraken. Dit geluid wordt veroorzaakt door de badrand die op zijn ombouw rust. kitrand tussen bad en ombouw Onder invloed van het water en de persoon die er in zit gaat het bad werken. Daarom laat men het bad altijd eerst vollopen met water alvorens het bad wordt afgekit. Tot de kit droog is blijft het water in het bad. De tekeningen van bouwmarkten zijn een goede ondersteuning, ze geven in de regel echter niet het belangrijkste details prijs: tussen het bad en de ombouw is het enige contact dus een laag kit.
13.8 Alternatieve methode voor het plaatsen van een bad Als het goed is weet je nu aardig wat voor bad je wilt en waar het komt. Echter, zoals beloofd biedt dit E-book u meer. Zoals bekend zal een lekkage bij een bad in 99% van de gevallen veroorzaakt worden door losgelaten- of beschadigde kitrand. Het is dus zaak om deze kitrand zo degelijk mogelijk te maken, en juist daarin voorziet de volgende methode. Het kost wat extra kitbussen, maar de kans op lekken wordt stukken kleiner. In dit voorbeeld is eerst het bad geplaatst en daarna pas betegeld. Maar andersom mag natuurlijk ook.
38
Figuur 16:
Alternatieve manier voor plaatsen bad.
Stap 1: Bevestig de lat waar de bad op komt te rusten tegen de muur. Tot zover geen verschil met de standaard methode. Stap 2: Bevestig een 2e lat half over de eerste heen en bevestig deze aan de reeds geplaatste lat. Onwijs stevig hoeft dit niet, als de lat maar vast zit. De tweede lat heeft verder geen draagfunctie.
39
Stap 3: Spuit de geul die is ontstaan vol met sanitairkit Stap 4: Plaats het bad, zorg ervoor dat het bad los in de kitlaag ligt. Het belangrijkste is dat het bad niet op de onderrand steunt. Laat het bad na het plaatsen direct vol lopen met water. stap 5: Betegel de wand stap 6: Kit ook de laatste voeg tussen de tegels en badkamer helemaal dicht De voordelen van deze methode: - De badranden hebben rondom een stevige ondersteuning. - Er zijn meerdere kitranden, waardoor de kans op lekkages kleiner wordt. De keuze is aan u, bestudeer de verschillende methoden en kies die gene waarvan jij overtuigd ben, je bent en blijft baas over je eigen badkamer.
13.9
Gasverbruik
T aanvoer = 10°C T badwater = 40°C C ( soortelijke warmte water ) = 4200 j
g•K
m(massa water ) = 120 kg
Gasverbruik (m ) =
Verbrandingswarmte gas ( J
3
C • m • ∆T η ketel
) m3 =
35.100.000 ≈ 0,47 m 3 gas 4200 • 120 • (40 − 10 ) 95%
Details daargelaten gaat elk bad je ongeveer 70 a 80 cent kosten, tel uit je verlies.
40
13.10 Aan de slag Handleiding - Handleiding van xxxx voor badombouw en plaatsen bad. - Bad plaatsen met de xxxx (tip) - Het plaatsen van een badombouw bij de xxxx. Video - Eenvoudige video voor het plaatsen van een bad Informatie - Informatie op xxxx.nl over afvoeren, sifon en aarde.
41
14 Douche
14.1
Inloopdouche
14.2
Douchebak
14.3
Douchecabine / stoomcabine
42
14.4
Douchekop
Let op! Alle gaten in het tegelwerk van de badkamer moeten waterdicht zijn! gebruik dus altijd kit in- en rond het gat om het waterdicht te krijgen.
14.5 Waterbesparing Jaja, waterbesparing, hier is alles wel over gezegd de laatste decennia (korter douche, besparende douchekop, minder in bad, andere boiler etc. etc.). Daarom: zie informatielinks aan het einde van dit hoofdstuk.
14.6 Kalkaanslag Zie waterbesparing.
14.7 Aan de slag Handleidingen - Het plaatsen van een douchewand bij de xxxx. - Het plaatsen van een douchebak bij de xxxx. - Het plaatsen van een douchebak bij xxxx. - Douche bak ombouw maken bij de Belgische xxxx. Video - De video van Bettefloor voor het plaatsen van een douchebak - Een schematische video van een afvoergoot - Een video voor het plaatsen van een douchestang Informatie - Alles over de stoomcabine en de mogelijke opties op kluisidee.nl - Waterbesparende tips hier, hier, hier, hier, hier. - Last van kalkaanslag? Leef je uit
43
15 Toilet Besef voor je een wc plaatst dat je in je hele leven ongeveer 1 jaar doorbrengt op het toilet, het toilet verdient dus zeker de aandacht. De absolute mode voor het toilet is het wandcloset (hangtoilet), waarschijnlijk was dit een ieder al opgevallen. Het hangtoilet slaat twee vliegen in 1 klap, de eerste vlieg had uzelf al bedacht: het strakke uiterlijk. Als je langer nadenkt zal je ook in staat zijn te bedenken dat een hangtoilet een stuk hygiënischer is. Desondanks is het staande toilet aan een opvallende comeback begonnen. De comeback is geheel te danken aan de design toiletten. Er bestaat ook een toilet dat geen apart hoofdstuk krijgt, maar voor de milieuvrienden wel een link: composttoilet. Vooruit, nog 1 inkoppertje dan: doe voorzichtig, toiletpotten zijn zeer breekbaar!
15.1
Vlakspoel of diepspoel?
15.2 AO of PK? Wat? Niets bijzonders, niet schikken. Elk toilet heeft een afvoer, bij een AO toilet (Achter onder) zit de afvoeraansluiting onder het toilet, bij een PK toilet (pijp kort) zit de aansluiting achter.
Figuur 17:
Achter onder, of Pijp kort
Meestal is de keuze tussen een PK- of AO toilet afhankelijk van de plek waar de WC komt.
44
15.3
Hangtoilet
15.4
Staand toilet
Figuur 18:
Staand toilet design
45
15.5 reservoir Waarschijnlijk kleeft het reservoir voor u vast aan de keuze van het toilet, maar misschien heeft ook dit hoofdstuk nog een verrassing in petto. Er bestaan 4 soorten reservoirs:
Figuur 19:
Verschillende soorten reservoirs
Van links naar rechts: • • • • 15.6 WC bril Dan nog een stukje over de wc bril. Hoogstwaarschijnlijk schaf je een wc bril aan uit de bouwmarkt die jouw aanstaat en denk je er verder niet bij na. Is dit onjuist, dan nog even de keuzes waar je misschien vooralsnog niet aan gedacht heb: -de zelfreinigende bril -de wc bril met verkleiner voor de kinderen -de verwarmde wc bril (veel toegepast in Japan, maar ook in Nederland een bestaat de wens) -de schuimrubberen wc bril De markt voor dergelijke wc brillen is klein, het is je vanaf nu in ieder geval bekend. Een uitstervend soort is de wc bril met een hapje uit de voorkant. Het hapje uit de voorkant is puur en alleen bedoelt geweest voor de hygiëne. Daarom werd dit type dan ook voornamelijk toegepast in openbare toiletten. Juist de openbare toiletten worden tegenwoordig vaker schoongemaakt, dit type wc bril is dan ook een uitstervend soort.
15.7 Aan de slag Handleidingen - De 15 stappen voor het plaatsen van een toilet op xxxx .nl Video’s - Patrick legt uit in deze video. - Grohe heeft op Youtube een wat gedetailleerdere video - De russen komen met deze video (zeer duidelijk) Informatie - Fan.tv met informatie over het toilet.
46
16 Afvoer aansluiten Meestal is het mogelijk de wc, wastafel bad of douche aan te sluiten op de bestaande hoofdafvoer. Het aanpassen van de hoofdafvoer kan nog wel voor verassingen zorgen, deze kan namelijk van staal gemaakt zijn. Is dit het geval, dan wordt aanpassen een lastige zaak en verdient de klus misschien wel de inzet van een vakman. Is de hoofdafvoer van PVC, dan vergt het aanpassen lang niet zoveel aandacht.
16.1 Diameter afvoer Elk onderdeel dat wordt aangesloten op de hoofdafvoer heeft zijn eigen afvoer diameter. In de badkamer kan je de volgende maten PVC buis tegen komen: en mm. De diameter van de afvoer hang af van hetgeen erop aangesloten word. De richtlijnen zijn als volgt: • • • • •
mm voor de een toiletfontein mm voor wastafel of bidet mm voor wasmachines, mm voor de bad- of doucheafvoer (maaaaaar, mm voor een toilet of standleiding
mm is hiervoor ook echt genoeg)
16.2 PP (polipropyleen) Al enige tijd zijn er op de markt ook witte buizen te verkrijgen. Dit kunnen heel goed witte PVC buizen zijn, maar let op: mogelijk zijn het buizen van Polipropyleen (PP). Buizen van PP hebben een dunnere wanddikte en zijn niet te lijmen met PVC lijm. De lijm hecht totaal niet aan het materiaal.
16.3 PVC lijm De PVC onderdelen worden aan elkaar gelijmd. De meeste soorten kunststof hebben een eigen lijm, specifiek voor het lijmen van dat soort kunststof. PVC wordt zowel particulier als bedrijfsmatig veelvuldig toegepast. Let eens goed op wat de meeste installateurs doet nadat ze de van lijm voorziene onderdelen in elkaar steken? Juist, de onderdelen worden nog even gedraaid zodra de onderdelen al in elkaar gestoken zijn. Ook de meest ervaren PVC-lijmers onder ons weten soms niet dat dit eigenlijk slecht is voor de lijmverbinding. Om dit toe te lichten moet eerst begrepen worden wat de lijm eigenlijk doet. PVC is een zogehete thermoplast, Een thermoplast kan gezien worden als een grote pan opgedroogde spaghetti draden door elkaar. Zodra de lijm wordt aangebracht op PVC, maakt de lijm de bovenste laag spaghetti draden weer los. Hetzelfde gebeurt met het andere te lijmen PVC onderdeel. Door de oppervlaktes op elkaar te drukken, mengen de spaghettidraden van de twee onderdelen met elkaar. Eenmaal uitgehard is de verbinding tot stand gebracht. Het kenmerk van de spaghetti draden is dat ze gekronkeld door elkaar liggen, hierdoor krijgt PVC onder anderen de materiaaleigenschappen. Door te draaien/schuiven zodra de te lijmen oppervlaktes op elkaar gebracht zijn, rek je de spaghetti draden uit en maak je de verbinding plaatselijk stug en minder flexibel.
47
16.4
Flexibele afvoer
16.5 Aan de slag Handleiding - Hoe je de afvoer exact moet aansluiten kan je zien op de site van xxxx en xxxx. - Wat uitgebreidere informatie over de afvoer in het algemeen vind je in de kluswijzer van . Video - De video van Grohe over het aanleggen van een afvoer. Let wel, ze gebruiken een gecompliceerd systeem, dit is niet noodzakelijk) Informatie - Alles over PVC vind je op http://www.pvconline.nl/, handig zijn vooral de tips - Wikipedia over lijm
48
17 Kitten
Figuur 20:
Overzicht kitranden
In de figuur hier boven geven de rode lijnen weer waar gekit moet worden. Eventueel kan ook de aansluiting van badkamermeubels met de muur voorzien worden van een kitrand.
49
Tip Kit is rotspul, als je niet goed oppast tijdens het kitten vind je de kit binnen de kortste keren door heel je badkamer. Zodra je ergens kit ziet zitten waar het niet hoort; direct afnemen. Het is als beginner altijd raadzaam een paar oude lappen in de aanslag te houden. Kit aanraken doe je alleen met vingers die een sopje gedoopt zijn, zodoende plakt de kit niet aan je vingers (een bakje met verdunde Dreft voldoet prima).
17.1 Aan de slag Handleiding - De handleiding van de xxxx (tip) Video - Nou vooruit, de video van moviq.nl Informatie - Op de site van Bison (fabrikant van onder andere kit) vind je een “Kitadviseur” (supertip)
50
18 Verwarming In elke badkamer is een verwarmingsvoorziening aanwezig, dus ook in die van u. In een badkamer staat de verwarming meestal een paar graden hoger ingesteld dan in de rest van het huis. Niet geheel onlogisch als je bedenkt dat je tijdens het douchen of baden toch weinig kleren om het lijf draagt. Voor het berekenen van het radiator vermogen wordt daarom standaard uitgegaan van een badkamertemperatuur 24°C. Met deze temperatuur moet je ongeveer 90 Watt verwarmend vermogen per m³ rekenen. Wil je de badkamer heter stoken, verhoog het vermogen dan met 5% per graad. Voor goed geïsoleerde woningen kan gerust 80 Watt per m³ aangehouden worden. Voor hoekhuizen en vrijstaande huizen wordt aangeraden zeker 100 Watt per m³ aan te houden Voorbeeld: Een badkamer van 2,5 meter hoog, 3 meter breed en 4 meter diep (=30 m³ inhoud) moet volgens de norm dus gekeken worden naar een radiator met een warmteafgifte van ongeveer 2700 Watt (30 m³ x 90 Watt/m³). Let op! Tegenwoordig worden veel huizen verwarmd met warmtebronnen als Hr-ketels, warmtepompen etc. Veelal werken deze warmtebronnen niet met hoge temperaturen, kijk daarom bij het uitzoeken van de radiator goed bij welke temperatuur het warmteafgevende vermogen van de radiator geldt. Een radiator waardoor water van 90°C stroomt, geeft meer warmte af dan een radiator waar water van 60°C door heen stroomt.
Voor u de radiator aan de muur hangt, overweeg serieus om te kijken naar vloerverwarming. Vloerverwarming geeft je badkamer een zekere meerwaarde, zowel letterlijk als figuurlijk. Door de verschillende soorten vloerverwarming hoeft er ook geen hoog prijskaartje aan te hangen. In dit hoofdstuk worden de voor- en nadelen van de verschillende verwarmingssystemen besproken.
18.1 Radiator Een radiator verwarmt de ruimte vooral door convectie. Met convectie wordt de luchtstroom bedoeld die ontstaat door het stijgen van de verwarmde lucht rond de radiator. Het voordeel van radiator verwarming is de snelheid waarmee de lucht opwarmt. Binnen enkele minuten kan de lucht in de badkamer op aangename temperatuur gebracht worden. Ondanks dat de lucht snel op temperatuur komt, blijft de vloer achter. Hierdoor is het mogelijk dat u toch een onbehagelijk gevoel houd, al wordt dit gevoel door de leveranciers van badkamers soms een tikkeltje overdreven. Voordelen radiator verwarming - Eenvoudig - Relatief goedkoop - Ruimte is snel warm bij inschakelen - Handig om handdoeken op te drogen
Nadelen radiator verwarming - Het neemt ruimte in beslag - Vloer blijft achter in temperatuur - Convectie wordt niet altijd als aangenaam ervaren.
51
18.2 Luchtverwarming Weinig toegepast en waarschijnlijk met een gegronde reden die gezocht moet worden in de elektriciteitsprijs. Luchtverwarming is verkrijgbaar op allerlei brandstoffen (olie, gas etc.) of elektrisch. Luchtverwarming kan vooral dienen als tijdelijke verwarming. Voordelen radiator verwarming - Eenvoudig - Relatief goedkoop - Ruimte is snel warm bij inschakelen - Handig om handdoeken op te drogen
Nadelen radiator verwarming - Het neemt ruimte in beslag - Vloer blijft achter in temperatuur - Convectie wordt niet altijd als aangenaam ervaren.
18.3 Vloerverwarming Anders dan bij radiatoren is vloerverwarming vooral gebaseerd op warmtestraling. Voor de Bètaopgeleide die het even zijn vergeten: ”Warmtestraling is elektromagnetische straling die een object uitzendt als gevolg van de temperatuur van het object”. Simpeler gezegd is warmtestraling een straling door de lucht. Als je bijvoorbeeld je hand in de straling houd, voel je de warmte. Je kan het dus vergelijken met de warmtestraling van de zon. Voordelen vloer verwarming - Minder eenvoudig te monteren - De warmte straling vanuit de vloer wordt als prettig ervaren - Goed te combineren met zonnecollectoren en warmtepompen - Ideale warmteverdeling - Goed te combineren met wandverwarming
Nadelen vloer verwarming - Duur (afhankelijk van het gekozen systeem) - Het duurt even voor de ruimte op temperatuur is. - Lastiger te monteren dan een radiator.
Let op! Als je kiest voor vloerverwarming, besef dan dat de warmte invloed heeft op het uitzetten van je tegelwerk. Om het uitzetten op te vangen wordt speciale flexibele tegellijm gebruikt.
Voor de vloerverwarming kan gekozen worden voor een elektrische verwarming, of een verwarming met warm water. Beide systemen hebben zo zijn voor- en nadelen. Het belangrijkste verschil zit voor de doe-het-zelvers is het montagegemak. De elektrische systemen zijn verwerkt in matjes en hoeven enkel in de lijm onder de vloer gemonteerd te worden. De vloerverwarming met warm water als warmtebron kent een minder eenvoudig montagevoorschrift. De vloer moet voorzien worden een buizennetwerk, als je erg handig bent kan je dit zelf. Naast de buizen in de vloer is het regelgedeelte van de verwarming vele malen gecompliceerder. Beschik je over weinig kluservaring, dan kan je dit onderdeel beter laten doen. Let op! Als je de vloerverwarming laat aanleggen door een installateur, ga dan niet blind af op de goedkoopste prijs, maar kijk eerst goed naar wat je ervoor krijgt. Voor je in zee gaat met een installateur, neem dan zeker het volgende in acht: - Goedkope verdelers gaan echt sneller stuk dan de duurdere typen - Niet alle kunststof slangen/leidingen zijn helemaal diffusie dicht. - Zonder isolatie onder de vloer gaat er veel warmte verloren.
52
18.3.1 Energiekosten Een verwarming die werkt op elektriciteit is in Nederland nog steeds veel duurder dan een verwarming die werkt op gas. In de tabel hieronder is uitgerekend wat de kosten zijn per kW. Gas Eenheid Kosten per eenheid Energieinhoud per m³ Kosten per kW verwarmend vermogen
m³ 0,7 Euro 35100 Joule 0,08 Euro
Electriciteit Eenheid Kosten per eenheid Energie per kWh Kosten per kW verwarmend
kWh 0,25 Euro 3600 Joule 0,25 Euro
Afhankelijk van de elektriciteit- en gasprijzen kan de uitkomst natuurlijk iets variëren. Een vloerverwarming gebruikt ongeveer 100 Watt per m². Een matje van 2 m² verbruikt dus net zoveel als een LCD breedbeeld met een diameter van 1 meter, iets om niet over het hoofd te zien natuurlijk. De meeste gebruikers zullen een elektrische vloerverwarming dus niet continu aan hebben staan. 18.3.2 Elektrische vloerverwarming Anders dan veel mensen denken kan de elektrische vloerverwarming bijna nooit als hoofdverwarming dienen. Daarvoor heeft de verwarming simpelweg te weinig vermogen. De elektrische vloerverwarming kan enkel als doel hebben de vloer wat behaaglijker te laten aanvoelen op de plaatsen war men loopt. Vooral dit laatste is erg belangrijk om te beseffen. Omdat de verwarming geen hoofdverwarming is, hoeft de verwarming geen groot vermogen af te geven. De verwarming dient enkel doeltreffend te zijn. In de meeste badkamers is een matje van 1 of 2 m² ruim voldoende. De matjes zijn eenvoudig te vervormen, leg de mat dus alleen onder de gedeeltes in de badkamer waar je voeten de vloer raken Tip Het prijsverschil tussen de verschillende elektrische matjes uit zich niet alleen in kwaliteit, maar ook in ondersteuning vanuit de leveranciers. Magnum (een relatief duur merk) geeft bijvoorbeeld vergaande garanties voor kapotte matjes. Als je jouw elektrische vloerverwarming hebt geïnstalleerd en hij doet het niet, komen ze aan huis om de installatie door te meten. Ligt de fout bij hun product, dan vergoeden ze al het sloopwerk en een nieuwe vloer. Vraag altijd na of deze garantie bestaat voor jouw aangeschafte product. Natuurlijk ook als het Magnum is, voorwaardes kunnen altijd veranderen.
voordelen elektrische verwarming • geluidloos • onderhoudsvrij • dun • eenvoudig aan te brengen • Lage aanschafkosten • Lange levensduur
53
Nadelen elektrische verwarming • Kosten zijn relatief hoog voor de gekregen warmte. • Dient niet als hoofdverwarming, dus alsnog een radiator nodig Als de verwarmingsmatjes eenmaal in de vloer gelijmd zit, is de installatie onherroepelijk. Als de verwarming het uiteindelijk niet doet heb je weinig keuzes: ofwel de hele vloer eruit, ofwel je legt je erbij neer. De goedkope vloerverwarming setjes zijn ook hier weer van mindere kwaliteit, ze beschadigen sneller tijdens het aanleggen en vaak zijn ze niet voorzien van een degelijke thermostaat. Het wil allemaal natuurlijk niet zeggen dat de goedkope varianten onbruikbaar zijn, de prijsafweging zal iedereen zelf maken. Thermostaat De vloerverwarming wordt aangestuurd door een elektrische thermostaat. De thermostaat is voorzien van een temperatuur sensor. De sensor zit echter niet in de thermostaat, maar in de vloer. De thermostaat regelt dus op vloertemperatuur. De sensor in de vloer vertelt je thermostaat of de vloer op temperatuur is. De meeste thermostaten zijn voorzien van allerlei alternatieven regelingen. (op tijd, temperatuur, handmatig etc.) let op! Het staat op elke verpakking, in elke handleiding en iedereen zal het je zeggen, maar toch nog 1 keer: Installeer de temperatuursensor altijd tussen twee verwarmingsdraden (weerstandsdraden) in! Plaats je de sensor dicht tegen een van de draden, dan denkt je thermostaat dat de vloer al op temperatuur is, terwijl dit niet het geval is.
18.3.3 Vloerverwarming met warm water De vloerverwarming met warm water maakt altijd gebruik van een buizennetwerk onder de vloer. Anders dan vaak wordt gedacht is het water dat door de buizen stroomt niet warmer dan 35 a 40°C. Het water uit de CV installatie is meestal niet kouder dan 60°C, tussen de vloerverwarming en het buizennet moet dus iets zitten dat de temperatuur regelt. Dat “iets” is in de praktijk een verdeler. De verdeler mengt het water dat terug komt uit de vloerverwarming met het aanvoer water. In de verdeler zit ook een pomp die zelf het water door het buizennetwerk pomp. Verrassend genoeg staat deze pomp in veel gevallen 24 uur per dag aan, ongeacht of de verwarming aanstaat of niet. Dit feitje wekt altijd verbaasde gezichten op. Het antwoord op dit mysterie zit hem in de storingsgevoeligheid; een pomp die altijd draait schiet minder vaak in storing pomp die lang uitstaat. Omdat de pomp al snel 80 tot 120 Watt aan elektrische energie verbruikt, lopen de kosten hiervoor op tot ongeveer 100 euro per jaar. Het verbruikt van de pomp in de verdeler staat ongeveer gelijk aan 1 vierkante meter elektrische vloerverwarming, dat u het maar weet.
54
Leidingwerk Het grote probleem bij de vloerverwarming met warm water is het leidingwerk. Om niet teveel warmte verloren te laten gaan is isolatie onder het buizennet een vereiste. Vreest men de leidingen in de betonvloer, dan voelt zelfs een meedenkende vrouw aan dat het lastig wordt ook nog isolatie onder de leidingen te krijgen. Dit probleem kan opgelost worden door op de bestaande vloer de isolatielaag aan te brengen, en daar overheen het leidingwerk. De vloer wordt hierdoor altijd enkele centimeters hoger (afhankelijk van het soort vloer dat men kiest uiteraard). Voordelen warmwater vloerverwarming • Kan als hoofdverwarming dienen • Vloer wamt snel op Nadelen warmwater vloerverwarming • Vloer wordt een stuk hoger (beetje afhankelijk van de manier van aanleggen) • Vaak niet onafhankelijk te regelen van de hoofdverwarming • Duur • Lastiger aanleggen • Storingsgevoeliger dan elektrische variant. Let op! De buizen onder de vloer worden in verschillende materialen geleverd, waaronder kunststof. Het gevaar van kunststof buizen is dat deze soms niet geheel diffusiedicht zijn. Diffusie dicht wil voor een buis zeggen dat de buis geen zuurstof uit de omgeving opneemt. Gebeurt dit wel, dan komt er continue zuurstof in je CV systeem en kan het binnen enkele jaren al gedaan zijn met de CV. ketel. Vraag dus altijd naar diffusiedichte slangen.
18.4 Aan de slag Handleiding - De on-over-troffen verwarmingshandleiding van xxxx. Video - De video voor het leggen van een vloerverwarming van Danfoss (leverancier vloerverwarming) Informatie - Hoe zat het ook alweer precies met roest?
55
19 Kranen
Let wel op! De moeren van een badkraan kunnen niet zomaar met gereedschap worden aangedraaid, ze zullen beschadigen. Doe dus altijd bescherming (een doek of iets dergelijks) tussen je baco en kraanmoer.
19.1
Handmatige mengkraan
19.2 Thermostaat Mengkraan De thermostaat mengkraan (thermostaatkraan) kan eigenlijk niet ontbreken in de badkamer. De tijd van het handmatig regelen van de douche- of badwater temperatuur is verleden tijd. Een thermostaatkraan regelt altijd naar een ingestelde temperatuur toe. Als je staat te douche en een ander tapt beneden warm water af, dan zal de thermostaatkraan toch water geven op de ingestelde temperatuur. Hoe komt dat? Op het moment dat er minder warm water naar de kraan gaat, zal de kraan automatisch ook de koud waterleiding meer en meer afsluiten, totdat de verhouding tussen warm en koud water weer de gewenste temperatuur geeft. Er zal dus wel minder water uit de kraan komen, maar koud zal het niet zijn. Hier een veels te technisch verhaal over de mengkraan van Uneto-vni, (mocht je meer willen weten over de thermostaat kraan). Voor de gevorderde een document van Grohe, je kan namelijk ook zelf je thermostaatkraan instellen als deze niet meer goed mengt
56
19.3
Materialen
Let op! Tegenwoordig hebben alle draadaansluitingen voor badkranen een hart-op-hart maat van 15 cm. Vroeger was dit 12. Let bij het gebruik van oude materialen goed op de juiste combinatie. De hartop-hart maat van je kraan moet overeenkomen met de draadaansluitingen in de muur.
19.4 Aan de slag Handleidingen - De kraan aansluiten op xxxx.nl - Informatie over de verschillende kranen op mijnkluiswijzer.nl Video - De video van Grohe over een wastafelkraan
57
20 Ventilatie
20.1
Natuurlijk ventilatie
20.2
Mechanische ventilatie (gedwongen ventilatie)
20.3 Aan de slag Handleiding - het plaatsen van ventilatieroosters. - Het plaatsen van mechanische ventilatie van de xxxx bij onze zuiderburen - De xxxx heeft een kluswijzer waarin vocht en ventilatie in de gehele woning centraal staan, waaronder dus ook wat info voor de badkamer. Informatie - Vochtproblemen op Fan.tv
58
21 Dan nog dit 21.1
Interessante links
59
