Aquaponie
bouw je eigen systeem
MOS www.aquaponis.be
duurzame scholen straffe scholen
1. Vorm je ideeën Enkele belangrijke uitgangspunten: Surf even op het internet. Je zal zien dat er al heel wat bestaat. Deze handleiding bijvoorbeeld hebben we onder meer geplukt van de website aquaponic.be. Daar vind je ook een webshop op waar je je materiaal kan aanschaffen. Uiteraard is niks zo leuk en creatief om het zelf te bouwen. En daar willen wij jullie dus ook mee helpen. Bovendien kan je op onze website (aquaponis.be) de instructievideo bekijken die Dobbit. TV gemaakt heeft. Laat je niet afschrikken door deze handige Harry. Het valt wel mee. Het leuke van aquaponie bestaat immers uit de bouw en de verdere opvolging. En daarbij is het volgende van belang: • Loop rond in je school en vorm je idee waar je het systeem kan opzetten. Veel ruimte is er niet nodig, maar wel een stabiele ondergrond omdat het water en de grond toch wel wat gewicht hebben. • Een aquaponie-systeem is niet moeilijk te onderhouden, maar vraagt net zoals elke tuin wel basisonderhoud. • Je zal met vis werken en dus moet je beseffen dat je dagelijks zal moeten voederen en de vis in optimale conditie moet proberen te houden. • Een aquaponie-systeem heeft op zijn minst één pomp nodig. Je hebt dus elektriciteit nodig, en liefst een toevoer die stabiel is (geen stroomuitval). • Net zoals andere hobby’s, kan je bij aquaponie in het begin wat moeilijkheden ondervinden. Het wordt misschien meteen een succesverhaal of net een moeilijke weg. Wees geduldig. Begin klein.
2. Maak een plan Voor je begint, zijn er een aantal zaken die je moet overwegen en die erg belangrijk zijn. • Wil je koud- of warmwatervis? Dit heeft onder andere gevolgen op de plaats waar de systemen komen te staan: - Bij koudwatersystemen kan je best je vistank ongeïsoleerd ingraven in de grond, maar dit hoeft niet. Zorg er wel voor dat je systeem niet in de volle wind staat waardoor je in de winter makkelijker vorst kan krijgen. Je werkt ook nooit in een serre maar in open lucht. De temperatuur mag niet te hoog oplopen. - Bij warmwatersystemen zal je ervoor moeten zorgen dat de temperatuur boven een minimum blijft. Dit betekent wellicht een bijkomend systeem voor de meting van temperatuur en verwarming van het water. Bij warme systemen isoleer je best je vistank en eventueel je groeibedden en werk je liefst in een serre. • Maak wat schetsen, zo zie je snel wat kan en wat niet op jouw locatie. • Bereken je systeem. In een aquaponie-systeem moet alles in evenwicht zijn: Omdat het water de goede hoeveelheid voedingsstoffen moet bevatten, is de juiste hoeveelheid vis nodig. Om je afvalstoffen te kunnen opnemen is de grootte van het groeibed van belang. Je kan één en ander berekenen via de website: www.aquaponic.be (aquaponics calculator) • Noteer wat je weet: bijvoorbeeld hoeveel vis je wil, of hoe groot je groeibed moet zijn. Wil je meer dan 12 kg vis per 1000 liter water, dan kan een eenvoudige swirl-filter geen kwaad. Ga je echt intensief werken, of enkel met NFT of floating rafts, dan plaats je best een mechanische filter. • Bepaal je materiaal - Welke vistank wil je gebruiken? Heel geschikt is een IBC ofte 1000l vat. Maar het kan ook met een oud vat, een grote kuip, een plastic vijvertje of zelfbouw met hout en vijverfolie. - Welk groeibed wil ik? Ook hier kan je combineren: gebruik je een deel van de IBC als groeibed? Of wil je ook een buizensysteem en/of floating raft? Bouw je dit in hout met vijverfolie of gebruik je liever halve vaten of tonnen? Je kan hier leuk mee combineren. Het groeibed is ideaal 30 cm diep.
3. Wat koop je? In feite hoef je niet veel te kopen. Je kan het uiteraard wel en je kan zelfs volledige systemen aanschaffen, maar dat hoeft echt niet. Waar je best NIET op bezuinigt, is het volgende: • De pomp is belangrijk! Koop deze best nieuw. Als de pomp het begeeft, kunnen je vissen sterven! Zorg voor een pomp die net iets meer kan pompen dan de hoeveelheid water in je vat: voor een 1000l vat, voorzie je een pomp met een debiet van 1500 liter per uur. De regel is dat je pomp op een uur tijd op zijn minst al het water moet kunnen rondpompen. Vandaar iets meer marge nemen. • Voor het groeibed: een Bell-sifon. Zie ook de video. En uiteraard hydroargex of lava 16-32.
Aan de slag
Je aquaponie-systeem in 8 stappen
In dit voorbeeld werken we met een IBC van 1000 liter. En we plaatsen het systeem bovengronds. Belangrijk: • Kies best voor een IBC met kunststof of gegalvaniseerde voet. Best geen hout om verrotting van het hout en dus stabiliteitsproblemen te vermijden. • Als je een 2e hands IBC aanschaft verzeker je ervan dat er geen giftige producten in zijn opgeslagen in een vorig leven. Meestal bevatten IPCs zonnebloemolie en dat stelt geen problemen. • Controleer of de kraan nog goed afsluit.
1. Aftekenen en verzagen Stap
• Schroef de bovensteunen van de kooi los. Hou de stangen en schroeven, die dienen later teruggeplaatst te worden. (foto3)
3
• Haal het vat nu uit de kooi. (foto4) • Meet vanaf de bovenkant van het vat op verschillende punten (hoeken) 32cm af. We voorzien een diepte van 30cm en 2cm reserve. Verbind vervolgens de lijnen met een stift of
potlood. TIP: om beter af te meten, kan je een rechte plank tegen de bovenkant van het vat houden (dan meet je de bolling van de rand niet) (foto 5)
4
• Zaag vervolgens het vat door op de lijn. Draag handschoenen en een bril! gebruik voor het zagen een fijne houtzaag (handzaag), een cirkelzaag (regel het blad op max 1cm) of een slijpschijf. Zaag heel rustig om verhitting te voorkomen. (foto 6)
5
• Werk de randen af met een ontbramer, vijl of mes. Nu kan je meteen de tank grondig reinigen en spoelen indien gewenst. (foto 7)
6
7
2. Plaatsen van
Stap
de tankdoorgang
• We kunnen meteen de tankdoorvoer voor de bell-siphon steken. Bepaal op voorhand waar je deze wil. We raden aan om deze in het plat vlak nabij een hoek te steken (voorhoek), tegenover de waterinlaat. Zo verzeker je een goede doorstroom.
8
9
• Gebruik een klokboor met de juiste diameter. (foto 8) We raden aan om in dit systeem een bell-siphon van 25mm te steken, dus de tankdoorvoer is uitwendig 1 duim (boor 25,5 tot 27 mm). Hou de boormachine stevig vast want de tanden kunnen in de plastic grijpen en de boormachine meetrekken. Werk rustig en druk niet te hard.
10
• Ontbraam (foto 9) en steek de tankdoorgang. Zorg ervoor dat de rubber binnenin zit en draai goed aan. (foto 10 > 13)
11
12
Opgelet
Controleer toch het deksel: sommige deksels hebben een drukventiel, dat veelal begint te lekken na verloop van tijd. We raden je aan om dit soort deksels met een stuk geknipte kunststof dicht te kleven d.m.v. silicone of Tec7. We raden ook aan om de sluiting van het deksel zelf te dichten met silicone.
13
3. Het verzagen van de kooi
Stap
• Teken op de kooi af waar je wil zagen. In ons geval steken we hiervoor het groeibed terug in de kooi en markeren we de plaats waar het groeibed eindigt. Je kan dit ook aftekenen op 32 cm van de bodem. (foto 14)
Wil je dat de tank op de pallet staat, doe dan net hetzelfde met de tank (je meet dan normaal zo’n 68 cm boven de pallet). Je gebruikt dan de bovenkant van de kooi als steun voor het groeibed.
14
15
Je kan ook enkel de hoeken aftekenen en een lat gebruiken om rechte lijnen af te tekenen.
• Zaag nu de buisjes door. Gebruik een veiligheidsbril! Je kan zagen met een handzaag, maar met een slijpschijf is het iets minder vermoeiend. (foto 15)
16
• Meteen na het zagen kan je de buisjes afwerken: om wonden en beschadiging te voorkomen gaan we de snedes ontbramen. Gebruik een ontbramer of een ronde vijl. (foto 16) • Meteen na het ontbramen kan je de zaagsnedes verven om roest te voorkomen. Je kan een spuitbus gebruiken. (foto 17)
17
PS: wil je minder zagen dan kan je de kooi ook intact houden, zoals in deze tekening, maar let wel op voor voldoende steun. (foto 18)
18
4. Het voorbereiden
Stap
van de pallet
17
Aangezien wij voor een bovengronds systeem kozen, gebruiken we de bovenkant van ons IBC, dat we in het begin losgeschroefd hebben, als steun voor ons groeibed. (foto 17) Daarom hebben we in het begin gezegd om zeker de schroeven en buisjes bij te houden. (foto 18)
18
5. Het maken van
Stap
de groeibedsteunen
Je vistank is nu zo goed als klaar. Dus gaan we even verder met het groeibed. Eerst moet je beslissen waar je dat gaat plaatsen. Vissen houden van schaduw, dus je kan je groeibed op de vistank plaatsen. Maar dat hoeft dus niet. Indien je het bed niet op de tank plaatst moet je voor voldoende steun zorgen (alles samen weegt het systeem heel snel zo’n 400 kg). Verder moet je er ook aan denken om je groeibed iets hoger dan de vistank te plaatsen om de terugstroom te garanderen.
In ons voorbeeld kiezen we voor het groeibed op de vistank. • Eerst maken we steunbalken. Om nabehandeling overbodig te maken, gebruik je best een tropische houtsoort • Bepaal dan hoe breed je je luik wil maken (om de vissen te voederen en te onderhouden). Die breedte is uiteraard bepalend voor de oversteek
19
van het groeibed achteraan. TIP: het luik is best zo’n 30 cm breed om later een emmer in je vistank te kunnen steken. De plaatsing van het groeibed kan op twee manieren. (foto 19)
• Als je weet hoe je groeibed op de tank komt, kan je de balken zagen. Standaard is dit vaak 135 cm. (foto 20) Bij een dwarsopstelling is dit: breedte groeibed (100 cm) + breedte luik (30 cm) min een klein beetje voor mooiere afwerking = 128cm (foto 21)
20
21
5 Het maken van Stap
b
de groeibedsteunen
• Daarna leg je de balken tegen de kooi van de vistank, met de voorkant gelijk aan de voorkant van de kooi. de achterkant steekt wat uit voor de extra steun. • Teken nu de buisjes af (markeer de positie op de steunbalkjes) (foto 22) • Boor nu de gaten in de balk op de posities van de markeringen. Boor één à twee cm diep met een scherpe boor die iets groter is dan de buisjes. Dit is gewoonlijk diameter 12mm, dus boren met 14mm (foto 23)
22
• Plaats nu de steunen op de kooi. (foto 24-25) • Je groeibed (op pallet of zonder) past hier dwars op. Indien je groeibed NIET op het pallet staat, raden we sterk aan om nog 1 of 2 dwarsbalken onder het bed te voorzien, want er is een kans dat de kunststof wat verzakt tussen de steunen.
23
24
25
6. Afwerking Stap
Het is altijd leuk om een systeem mooi af te werken. Maak een luikje van cederhout of een andere watervaste houtsoort.
Ook de rest van het groeibed en de vistank kan je met hout of rietmatten bedekken. Dat oogt niet enkel mooi, maar zorgt ook voor extra koeling. Je vissen houden niet van direct zonlicht, maar zorg er uiteraard wel voor dat er licht in de tank valt, gewoon door de openingen tussen het groeibed en de tank niet te dichten.
7. De techniek
Stap
Eens alles mooi op zijn plaats staat monteer je de techniek: • Plaats de overzetbuis van de autosifon mooi centraal op de tankdoorvoer. Je kan er wat grotere stenen rond leggen. (foto 26)
26
27
• Vul je groeibed met hydro-argex of lava 16-32. (foto 27) • Plaats de uitstroombuis Plaats onderaan de tankdoorvoer een kort stukje rechte buis, een bocht van 90° en een stuk buis van min 20cm. (foto 28) Indien gewenst kan je nog een bochtje plaatsen. Lijm niets als het niet nodig is: die stukken mogen wat lekken en dan kan je later nog altijd aanpassingen aanbrengen.
28
• Plaats de bell-siphon. (foto 29) • Plaats je pomp in de tank en koppel een stuk tuinslang aan één van de pompuitgangen. Die tuinslang leg je mooi achteraan je systeem naar je groeibed. (foto 30)
29
Je maakt de tuinslang daar vast met een spanbandje of iets dergelijks. (foto 31)
• Wil je op veilig spelen dan kan je ook een luchtpomp met een luchtsteen installeren. Maar dat is geen must.
30
31
8. De opstart
Stap
Giet water in je vistank en plant je plantjes. Hiervoor kan je planten uit de groentetuin of kruiden uit de winkel halen, waarbij je alle aarde rustig afspoelt onder stromend water. Je kan ook al zaaien. Hoe sneller je planten, hebt, hoe sneller het water bacterie-kolonies zal bevatten. Na een weekje zal je water goed zijn om de vis te plaatsen. Vanaf dan is het enkel nog genieten…
kinderen spelend laten leren en vooral creatief omspringen met aquaponie.
elonen wij s. b t e e w ie W oofdprij h e d t e m je wel p Meer info o is.be ap on www.aqu
MOS www.aquaponis.be
duurzame scholen straffe scholen
