GO! SchOlenGrOep rivierenland T KLIMAAT. vriendvan.be. MOS duurzame scholen straffe scholen

GO! SchOlenGrOep rivierenland

‘T KLIMAAT vriendvan.be

MOS

duurzame scholen straffe scholen

INHOUD GO! scholengroep Rivierenland Klimaatneutraal 2 Hoe word je ‘Vriend van ’t klimaat’? 3 Aan de slag met de school 6 Jouw school ‘vriend van energie’? Jouw school ‘vriend van fiets’?

7

11

Jouw school ‘vriend van ‘t groen’?

13

Jouw school ‘vriend van (h)eerlijks’

14

Jouw school ‘vriend van den tap’?

15

Jouw school ‘vriend van ‘t tweede leven’?

16

Jouw school ‘vriend van’ in de keuken? 17 Aan de slag in de klas of binnen een project 18 Op uitstap

19

Overzicht ondersteuningsmateriaal voor vriendvan-acties Meten is weten

21

Contactgegevens

23

20

GO! scholengroep Rivierenland Klimaatneutraal De klimaatverandering stoppen is dé uitdaging van vandaag. Wetenschappelijk is aangetoond dat om de klimaatverandering tot een leefbaar niveau te beperken, nu actie nodig is. Er zijn inspanningen nodig op alle overheidsniveaus en in alle sectoren. GO! Scholengroep Rivierenland wil haar verantwoordelijkheid opnemen en haar steentje bijdragen. In samenwerking met de provincie Antwerpen wordt de Scholengroep ‘vriend van ’t klimaat’. Het doel? Op naar een klimaatneutrale scholengroep! Om de weg naar klimaatneutraal te effenen, voorziet de provincie heel wat ondersteuning. In deze folder lichten we het project toe en bundelen we de mogelijkheden voor jouw school om ‘vriend van ’t klimaat’ te worden. Neem een duik in de informatie en laat je inspireren. Bepaal zelf je aanpak en tempo.

‘T KLIMAAT 2

vriendvan.be

Hoe word je ‘Vriend van ’t klimaat’? Een school stoot heel wat broeikasgassen uit. Denk maar aan de gebouwverwarming, het school-woonverkeer, de verlichting, ... Word met je school ‘vriend van ‘t klimaat’ door deze uitstoot jaar na jaar te verlagen. De provincie helpt je hier graag bij. Als school van de scholengroep kan je een ‘vriend van de fiets’, ‘vriend van de warmte’ en/of misschien wel een ‘vriend van den tap’ worden. Kies verder in de brochure welke acties bij jouw school passen en ga aan de slag. MOS, duurzame scholen, straffe scholen (zie p.6) begeleidt je met plezier bij het kiezen van de acties.

Hoe kiezen? De acties zijn in deze brochure per thema gegroepeerd. Daarnaast bespreken we ook andere mogelijkheden om rond deze thema’s te werken. Je kan de acties van de ‘vriend van’-campagne op school- of klasniveau uitvoeren. Of gewoon een aantal acties die je leuk vindt uitpikken en doen. Het aantal sterren bij de actie geeft de milieu-impact weer.

Iedereen mag het weten. Om de acties die je als school uitvoert in de kijker te zetten, voorziet de campagne heel wat – op maat gemaakt – materiaal: • Posters om de acties die jouw school doet in de kijker te zetten • Emblemen en banners voor communicatie via de website of de briefwisseling met de ouders van je leerlingen • Materiaal om rond bepaalde acties te werken: dit materiaal wordt verder per thema toegelicht.

Wees fier op je verwezenlijkingen en betrek de ouders! Moedig ook de ouders van je leerlingen aan om mee te doen aan je acties. Zo kunnen de leerlingen ook thuis verder werken aan een beter klimaat en blijft het niet beperkt tot de schoolbanken. Ouders kunnen voor meer inspiratie terecht op www.vriendvan.be.

MOS


3

‘t Pleintje Kiest voor Kraantjeswater

DEN TAP vriendvan.be

Gezond en lekker! Waarom is het een goed idee om ‘vriend van den tap’ te Worden? Kraantjeswater is tot 200 keer goedkoper dan flessenwater. Uit onderzoek blijkt dat het even gezond is als flessenwater. Niets dan voordelen dus: geen bergen afval na elke pauze, gezond en goedkoop en bij ons steeds beschikbaar! Drink jij ook mee kraantjeswater uit je drinkbus?

MOS


Voorbeeld van een poster op maat. 4

MOS begeleidt scholen om ‘vriend van ’t klimaat’ te worden.

MOS


Want samen leren duurzame keuzes maken voor de planeet, dat is waar MOS voor staat. De 4 MOS-begeleiders van de provincie Antwerpen staan klaar om met jou en je school aan de slag te gaan. Ze zorgen voor begeleiding op maat. Bij MOS kan je terecht voor: • Een intensieve trajectbegeleiding, waarbij ze samen met jouw school werken aan een klimaatvisie, doelstellingen en het verbreden van het draagvlak op maat van jouw school. • Begeleiding bij losse acties binnen ‘vriend van ’t klimaat’. • Invulling voor een pedagogische studiedag of een sessie voor de collega’s op weg naar een klimaatneutrale school. Ondersteuning nodig om aan de slag te gaan met de acties? Of materiaal bestellen? Neem contact op met MOS, duurzame scholen straffe scholen.

www.provincieantwerpen.be > MOS [email protected] T 015 30 61 25 5

Aan de slag met de school Wordt jouw school? • • • • • • • •

vriend van energie vriend van de fiets vriend van ‘t groen vriend van heerlijks vriend van den tap vriend van ‘t tweede leven vriend van in de keuken en/of ...

‘T KLIMAAT 6

vriendvan.be

Jouw school ‘vriend van energie’? Als school word je een ‘vriend van energie’ door: • • • •

Het energieverbruik in de school nauw op te volgen. Na te gaan of je in je lessen rond grote bouwtechnische maatregelen kunt werken. Te helpen bij energieproblemen op school. Acties uit te voeren met als resultaat energiebesparing.

Wie/wat is DE ‘vriend van energie’ in jouw school? Het energieverbruik van je school verminderen en zo ook de uitstoot, kan alleen door een samenwerking van heel wat partijen. Om dit gestroomlijnd te laten verlopen, is het zinvol om een verantwoordelijke voor het energiebeheer van je school aan te duiden. De energieverantwoordelijke of ‘vriend van energie’ kan de directeur, een leerkracht, een technisch medewerker of een groep leerlingen zijn. De energieverantwoordelijke laat zich bijstaan door een team aan medestanders. Hun belangrijkste taak? Zoeken hoe je makkelijk energie kan besparen op school. De verantwoordelijke rapporteert naar alle medewerkers en is het aanspreekpunt voor de scholengroep. Geef zijn/haar/hun gegevens door aan Jani Verheyden ([email protected]).

MOS


7

Grote bouwtechnische maatregelen Deze maatregelen worden gecoördineerd door de scholengroep. Er zijn heel wat budgetten vrijgemaakt voor maatregelen. Vraag even na welke maatregelen voor jouw school gepland zijn. Of nog beter: breng tijdens het schooljaar samen met de leerlingen in kaart welke grote maatregelen voor het energieverbruik van jouw school belangrijk zijn. Ter inspiratie: op Kamp C, het centrum voor duurzaam bouwen van de provincie Antwerpen kun je terecht om je leerlingen warm te maken voor duurzame bouwtechnieken (zie p. 11).

Help problemen oplossen Kom je energieproblemen tegen in je school? Een lamp die stuk is, de verwarming die niet lager kan, moeilijkheden om toestellen uit te schakelen, een koelkast die leeg staat te draaien, buitenverlichting die heel de dag brandt, … Sein het energieprobleem naar de dienst infrastructuur van GO! Scholengroep Rivierenland en zoek samen naar een oplossing. Stimuleer alle werknemers, leerkrachten, leerlingen en ouders om deze problemen te signaleren.

Acties rond energiebesparing Je kunt inzetten op Rationeel Energie Gebruik (REG)-maatregelen met leerlingen, leerkrachten en ouders. Dat zijn maatregelen zoals: het uitdoen van de lichten, deuren dichthouden, ramen enkel openen als de verwarming lager staat, … Via ‘vriend van’ kan je volgende acties opnemen:

‘T KLIMAAT 8

vriendvan.be

Stop die stekkers in een blok Werk rond sluipverbruik en schakel alle toestellen op school volledig uit.

douche tot het mooie liedje uit is Beperk de tijdsduur van douchen na het sporten.

Kies voor een extra laag Test of je de verwarming lager kan zetten als je een extra trui of onderhemdje aandoet.

verwarm in vlagen Kijk na hoe de thermostaat ingesteld staat in de school. Komt dit overeen met de aanwezigheid in de klaslokalen? Zonee, pas dit dan aan.

Klik ‘t licht uit Zorg ervoor dat de lichten steeds gedoofd worden in de klaslokalen.

Om iedereen aan de actie te herinneren, kan je gratis stickers bestellen om op of bij de lichtschakelaars te kleven.

STEKKERBLOK

DE WARMTE

vriendvan.be

vriendvan.be

SNEL DOUCHEN

DE SCHAKELAAR vriendvan.be

MOS


9

DOE HET LICHT UIT en word

DE SCHAKELAAR vriendvan.be

Kamp C Wil je verder werken met je leerlingen rond duurzaam bouwen en wonen, dan is Kamp C je ideale partner. Kamp C is het provinciaal Centrum Duurzaam Bouwen en Wonen. Het is een site, gevestigd in de gemeente Westerlo, van 10 ha groot. Het provinciebestuur bouwt hier een domein rond duurzaam bouwen en leven uit. Naast een informatiezone met het Infocentrum, de demowoning Casana en de tentoonstelling Expo C is er ook een bedrijvenzone met als eye-catcher het bedrijven- en conferentiecentrum De Basis. Als derde luik is er ook een natuurzone waar je in het Mierenpad alles te weten komt over duurzaam bosbeheer en de kolonie rode bosmieren die er wonen. Energievriendelijk bouwen en bewust wonen zijn de laatste jaren geen uitzondering meer. Toekomstige bouwers en bouwprofessionelen zullen hoe dan ook aan steeds strengere normen en eisen moeten voldoen. Kamp C wil leerlingen daarom nu al warm maken voor duurzame bouwtechnieken en hen zuinig leren omgaan met energie en water. Meer informatie voor scholen vind je op http://www.kampc.be/scholen.

‘T KLIMAAT 10

vriendvan.be

Jouw school ‘vriend van fiets’? Een school brengt heel wat verkeer met zich mee. Door in te zetten op duurzame vervoersmiddelen kan je heel wat uitstoot verminderen. Via ‘vriend van’ kan je volgende acties opnemen:

doe de fietstest Kom vijf dagen met zoveel mogelijk leerlingen al fietsend naar school.

Is jouw school ‘vriend van de fiets’? Bestel gratis de reflecterende stickers.

Rij eens op een varken Spaar geld (of een alternatief) elke keer je de auto laat staan en met de fiets naar school komt. Beloon de klas nadien.

De trein of de lijn? Een actie voor woon-werk of woon-school-verkeer met de trein of De Lijn.

Op de lappen in je buurt Kies met je school voor buurtuitstapjes. Zo kan je gewoon te voet of met de fiets en hoef je geen vervoer te regelen.

Kies voor een volle auto Kies je toch voor de auto om op uitstap te gaan? Zet dan in op carpoolen en zorg ervoor dat alle auto’s zo vol mogelijk zitten.

DE FIETS DE VOLLE AUTO

MIJN BUURT

PJE

BUURTUITSTA

vriendvan.be

vriendvan.be

MOS


11

10op10-project – lager onderwijs Wil je verder werken met je leerlingen rond mobiliteit, dan is de provinciale mobiliteitsdienst je ideale partner. Via het 10op10-project van de provincie werk je in drie fasen aan vier verkeersthema’s: praktijklessen verkeer, een veilige schoolomgeving, betrokken ouders en een stevig draagvlag als basis voor de drie andere thema’s. Hoe verkeersveiliger de omgeving van je school hoe meer kinderen er met de fiets komen. Benieuwd hoe je leerlingen en leerkrachten zich verplaatsen? 10op10 ontwikkelde een handig meetinstrument. Door deel te nemen aan het project komt je school in aanmerking voor subsidies van de provincie Antwerpen voor o.a. fietsmateriaal, opmaak van een schoolroutekaart, infrastructuurwerken. Meer info vind je op www.provincieantwerpen.be > 10op10

‘T KLIMAAT 12

vriendvan.be

Jouw school ‘vriend van ‘t groen’? Meer groen op je school creëren is goed voor het klimaat. Door meer bomen, hagen en houtkanten te plaatsen zorg je voor extra opname van CO2. Daarnaast brengt een groene speelplaats, niet alleen voor leerlingen maar ook voor het hele schoolleven, heel wat positieve effecten met zich mee. De MOS-begeleiders helpen je graag om een vergroeningsproject educatief in te passen in de schoolwerking, een planning op te maken, het draagvlak te vergroten en leerlingen, leerkrachten en ouders warm te krijgen voor meer groen op school. De Regionale Landschappen helpen je om uit te zoeken welke noden er zijn voor plant en dier. Wil je weten hoe het vergroeningsproces stapsgewijs wordt aangepakt en welke financiële ondersteuning je kan krijgen? Neem dan een kijkje op www.provincieantwerpen.be > vergroen je schoolomgeving Via ‘vriend van’ kan je volgende acties opnemen:

Maak een makkelijke moestuin Maak een moestuin (kan eventueel ook in potten of in recyclagemateriaal flessen, blikjes, autobanden, badkuip, ... )

maak zelf je bijenhotel Maak een bijenhotel en bestudeer het leven in je hotel.

Composteer mee! Maak een composthoop op de speelplaats.

DE MOESTUIN

DE BIJ compost

MOS


13

Jouw school ‘vriend van (h)eerlijks’

Ga voor (h)eerlijke koffie of thee

hEERLIJKS

Kies voor fairtrade koffie en thee op school.

Kleur bekennen Wil je grondig met je leerlingen werken rond de link tussen klimaatverandering en het zuiden, zodat ze echte wereldburgers in spé worden? Dan is Kleur Bekennen je ideale partner. Kleur Bekennen stimuleert, inspireert en ondersteunt leerkrachten om in de klas te werken rond wereldburgerschap. Klimaat is een van de thema’s die hieronder valt. Door te werken rond wereldburgerschap worden je leerlingen zich meer bewust van hun plek in de samenleving en de actieve bijdrage die ze kunnen leveren. Ze leren dat hun gedrag hier effect heeft op het klimaat en dat het vooral de mensen in het zuiden zijn die nu de gevolgen dragen. Bij Kleur Bekennen kan je terecht voor: advies en begeleiding op maat, educatief materiaal, een overzicht van kwalitatieve workshops, nascholing op maat en coachings en financiële ondersteuning via projectoproepen. Voor meer informatie over het aanbod voor scholen: kijk op http://www. kleurbekennen.be/wat-is-kleur-bekennen/wat-bieden-we.

‘T KLIMAAT 14

vriendvan.be

Jouw school ‘vriend van den tap’? drink je water van den tap

DEN TAP

Schakel over van flessenwater naar kraantjeswater.

Als jouw school overschakelt op water van den tap en dit opneemt in het schoolreglement, kan je goedkoop drinkbussen ‘vriend van den tap’ bestellen.

Als alle leerlingen kraantjeswater uit een drinkbus drinken, eindig je met heel wat minder afval. Ter ondersteuning van deze actie, ontleent de provincie gratis een blindproefpakket. Hiermee kan je leerlingen tijdens de les of ouders en familie tijdens een ouderfeest laten testen of ze geblinddoekt het verschil proeven tussen kraantjeswater en flessenwater. Opgelet! Controleer eerst of je school geen loden leidingen heeft, want dan is het drinken van kraantjeswater niet gezond. Meer info over de voorwaarden voor de aankoop van drinkbussen en hoe controleren op loden drinkwaterleidingen vind je op www.vriendvan.be/scholen.

MOS


15

Jouw school ‘vriend van ‘t tweede leven’? Geef oude spullen een tweede leven voor je ze weggooit. Of kies voor herbruikbare spullen en vermijd afval. Via ‘vriend van’ kan je volgende acties opnemen:

Haal een cadeautje uit je kast Plaats een ‘vriend van’-ruilkast op je school. Wie er iets bruikbaars uithaalt, legt er iets in dat thuis overbodig werd.

Groter cadeau voor een kleiner prijsje Laat de leerlingen een tweedehandskadootje kopen (kerstperiode). Je kan hier bijvoorbeeld een tweedehandsbeurs organiseren.

Kribbel erop los Hergebruik papier.

Creatief met oude spullen Knutsel met afvalmateriaal.

brooddoos en drinkbus zijn lekker herbruikbaar Laat je leerlingen een brooddoos en drinkbus gebruiken.

‘T TWEEDE LEVEN

‘T KLIMAAT 16

vriendvan.be

Jouw school ‘vriend van’ in de keuken? Iedereen eet, iedereen kookt! In de keuken kan je heel wat belangrijke klimaatvriendelijke keuzes maken. Ga met je leerlingen met één van deze acties aan de slag in de klas, of test er één op een schoolfeest. Via ‘vriend van’ kan je volgende acties opnemen:

BBQ verrassend lekker Experimenteren met plantaardig receptjes. Ideaal voor een schoolfeest. Leer ook bij over de de impact van vlees en dierlijke producten op het klimaat.

Koop groenten van het seizoen Ga aan de slag met seizoensgroenten.

Kook juist genoeg Is er een keuken op school? Breng de resten van het koken in kaart met de leerlingen.

PLANTAARDIG

‘T SEIZOEN

vriendvan.be

alles op vriendvan.be

En als extraatje:

ZACHTE BILLEN

doe de ‘zachtebillentest’ Ga op zoek naar duurzaam WC-papier voor op school.

MOS


17

Aan de slag in de klas of binnen een project Inspiratie Heel wat MOS-scholen namen de voorbije jaren klimaatinitiatieven die de moeite waard zijn om op te nemen als goed praktijkvoorbeeld. Er werden ook heel wat leuke MOS-acties op touw gezet die we je niet willen onthouden. Je kan de actiefiches en de praktijkvoorbeelden, voor basis- en secundair onderwijs vinden op www.mosvlaanderen.be

Energiekoffer In deze koffer zitten meettoestellen en opdrachten om de verwarming, verlichting, ventilatie en het sluipverbruik in je school te onderzoeken. De MOS-energiekoffer bestaat in twee versies: • derde graad basisonderwijs • secundair onderwijs Je kan de MOS-energiekoffer gratis ontlenen voor één week. www.provincieantwerpen.be > ontleenbare materialen > energiekoffer

Dikketruiendag De Dikketruiendag wil de uitdaging van de klimaatverandering in de kijker zetten. De campagne mikt vooral op eenvoudige maatregelen om energie te besparen, die op structurele wijze aangehouden kunnen worden. Voor meer informatie en campagnemateriaal surf je naar www.dikketruiendag.be. Dikketruiendag is ook een ‘vriend van ‘t marcelleke’.

PlanetWatch – PlanetChange Planetwatch/Planetchange neemt leerlingen van scholen van het secundair onderwijs mee in een wetenschappelijk experiment over luchtkwaliteit en zet aan tot actie voor betere lucht. Je leest er alles over op http://www.planetwatch.be/.

‘T KLIMAAT 18

vriendvan.be

Op uitstap Gratis op bus of tram met de MOS-pas Ga je met je klas op uitstap naar een milieu-educatieve bestemming? Als MOS-school maak je dan gratis gebruik van het openbaar vervoer van De Lijn. Een MOS-pas aanvragen doe je online via de Vlaamse MOS-website. Op de MOS-schakelkaart vind je een overzicht van milieu-educatieve bestemmingen. Ga bijvoorbeeld op uitstap naar het PIME en laat je onderdompelen in de grondstoffenrevolutie, klimaatexpo,… www.provincieantwerpen.be > MOS-pas www.provincieantwerpen.be > PIME

MOS


19

Overzicht ondersteuningsmateriaal voor vriendvan-acties • • • •

reflecterende stickers Vriend van de fiets, gratis te bestellen stickers Vriend van de schakelaar, gratis te bestellen stickers Vriend van den tap, gratis te bestellen blindproefpakket, een test over het verschil tussen drinkbussen, bestellen tegen lage prijs kraantjes- en flessenwater, gratis te ontlenen

• onderzoek: heeft de school loden leidingen, gratis aan te vragen • bezoek Kamp C, via www.kampc.be > scholen • opmaken posters op maat voor scholen, gratis anderhalve maand vooraf aan te vragen • ander ondersteuningsmateriaal nodig?, meld het even en we bekijken wat mogelijk is • Bestellen of reserveren? Meer informatie op laatste pagina van deze brochure. • Meer te ontlenen sensibilisatiemateriaal van ‘vriend van’? Zie www.provincieantwerpen.be > vriend van sensibilisatiemateriaal

‘T KLIMAAT 20

vriendvan.be

Meten is weten Een klimaatneutrale school stoot niet meer broeikasgassen uit dan het zelf opneemt of fixeert. Om hier een duidelijk zicht op te krijgen, stelt de scholengroep een broeikasgasinventaris op. Op basis hiervan kunnen we als school (en scholengroep) bepalen op welke acties we best inzetten. Voor de opmaak van de broeikasgasinventaris kunnen we rekenen op de expertise van provincie Antwerpen. De broeikasgasinventaris die de provincie uitwerkte voor lokale overheden wordt aangepast op maat van scholen, zodat we, na een initiële nulmeting, tweejaarlijks onze uitstoot kunnen opvolgen en de resultaten kunnen interpreteren.

Wat meten we? Bij berekening van onze uitstoot houden we rekening met de uitstoot van, opname van en vermeden broeikasgassen door de school. o

De uitstoot van broeikasgassen voor: • Verbranding brandstoffen (stookinstallaties, dienstverplaatsingen o.a. verplaatsingen van leerkrachten en busvervoer, woon-schoolverkeer, …) • Elektriciteitsverbruik o De opname door biomassa: • Laanbomen • Hagen en houtkanten o De productie van hernieuwbare energie: • Fotovoltaïsche cellen / zonnepanelen • Zonneboiler • … Zoals je ziet wordt niet met alles rekening gehouden. Niet alle broeikasgasuitstoot is makkelijk te meten. Dat neemt niet weg dat maatregelen rond het beperken van de uitstoot van voeding, aankopen (plantaardige voeding, lokale producten, versus verre transportafstand, verpakking beperkt, herbruikbaar, recycleerbaar, … ), … ook een positief effect heeft op de klimaatverandering.

MOS


21

Opmaak broeikasgasinventaris? De stafdiensten van de scholengroep verzamelen de gegevens die centraal beschikbaar zijn. Een ander gedeelte wordt opgevraagd bij de verschillende scholen. Het team van de scholengroep zal alle gegevens groeperen en aan de Provincie Antwerpen doorgeven.

Jouw school zorgt voor de schoolgegevens: • Informatie over het aantal bomen en aantal meter haag/houtkant op school. • Koppel hieraan mogelijk het aanplanten van (streekeigen) bomen en struiken – mogelijk via behaagactie (gemeenten ism Natuurpunt). • Noteren van meterstanden van aardgas, elektriciteit en water of opvolgen van de energieboekhouding als bewustwording voor leerkrachten en leerlingen.

Van weten naar doen? Zie je grote uitstoot in de broeikasgasinventaris, start acties om de impact te verminderen. Bv. bij grote uitstoot door verwarming, zoek naar de mogelijke oorzaken (bv. ramen en deuren die open blijven staan, veel tocht aan vensters en deuren, …). Kun je het zelf niet oplossen? Vraag dan hulp bij José Depuyt (dienst infrastructuur van GO! Scholengroep Rivierenland) via de melding van noden. Als de inventaris klaar is, weet je hoeveel broeikasgassen jouw school uitstoot. Op basis daarvan kun je een doelstelling voor jouw school opmaken. Om die doelstelling te bepalen, biedt MOS je een begeleidingstraject.

‘T KLIMAAT 22

vriendvan.be

Contactgegevens Ondersteuning nodig om aan de slag te gaan met de acties? Of materiaal bestellen? Neem contact op met MOS, duurzame scholen straffe scholen.

MOS

www.provincieantwerpen.be > MOS [email protected] T 015 30 61 25


‘T KLIMAAT vriendvan.be

GO! SchOlenGrOep rivierenland T KLIMAAT. vriendvan.be. MOS duurzame scholen straffe scholen

Recommend Documents