Boeren tegen Armoede 2012

Boeren tegen Armoede 2012 Er is gezaaid

De Zaaier Vincent van Gogh, 1888

Activiteitenverslag Arnhem, Nederland, juni 2013 © Agriterra

Agriterra P.O. Box 158 6800 AD Arnhem Willemsplein 42 The Netherlands

T +31 26 44 55 445 F +31 26 44 55 978

[email protected] www.agriterra.org Rabobank Arnhem: 15 52 97 163

Stichting Agriterra HR 41 048542 Lid van AgriCord

Data AgriStudies™ Titel : Uitgever : Nummer AgriStudies : Land : Categorie :

Boeren tegen Armoede 2012 – Er is gezaaid Agriterra 6_53417 Nederland Draagvlakversterking

INHOUD VOORWOORD ............................................................................................................................................................1 I ALGEMENE SAMENVATTING ...........................................................................................................................................3 II RESULTATEN ..........................................................................................................................................................5

1 SAMEN STERK IN BEDRIJVIGHEID .......................................................................... 5 2 BOERENGROEPEN: GEORGANISEERDE ONDERNEMERS .................................................13 3 BELANGENBEHARTIGING: NIETS OVER ONS ZONDER ONS .............................................20 4 INNOVATIE ..................................................................................................26 5 ALGEMENE RESULTATEN ...................................................................................30 IMPACT ......................................................................................................32 STERKERE ORGANISATIES .................................................................................34 EXTRA DOELSTELLINGEN ..................................................................................41 III ACTIVITEITEN ..................................................................................................................................................... 47

1 ORGANISATIES..............................................................................................47 2 PROJECTEN IN 2012.......................................................................................47 3 WERKBEZOEKEN ............................................................................................48 4 KENNISPRODUCTEN ........................................................................................50 5 PARTNERS ...................................................................................................52 IV AGRITERRA ......................................................................................................................................................... 55

1 INTERNE ONTWIKKELINGEN ...............................................................................55 2 KWALITEIT: METEN IS WETEN .............................................................................56 V FINANCIEEL VERSLAG .............................................................................................................................................. 63

1. FINANCIERING .............................................................................................63 2. UITGAVEN ..................................................................................................65 3. DE TEAMS ..................................................................................................66 VI TER AFSLUITING ................................................................................................................................................... 69 BIJLAGEN ............................................................................................................................................................ 73

BIJLAGE 1 TABELLEN MONITORING & EVALUATIE PROTOCOL ...........................................75 BIJLAGE 2 PROJECTEN IN 2012 ............................................................................81 BIJLAGE 3 KLANTEN IN 2012 ...............................................................................89 BIJLAGE 4 LEDENAANTALLEN 2010 - 2012 ..............................................................95 BIJLAGE 5 FINANCIAL HEALTH CHECKS 2011-2012....................................................97 BIJLAGE 6 STORIES IN 2012 ...............................................................................99 BIJLAGE 7 EVALUATIES IN 2012 .........................................................................107 BIJLAGE 8 AGRITERRA: DE MENSEN ......................................................................109 BIJLAGE 9 EEN ZEEUW IN CHINA .........................................................................111 BIJLAGE 10 LEIDERSCHAP BIJ AOPEB (BOLIVIA) .....................................................113 BIJLAGE 11 LANDEN WAAR AGRICORD-LEDEN ACTIEF ZIJN ...........................................115 BIJLAGE 12 AGRICORD M&E IN FOUR PARTS ...........................................................119 BIJLAGE 13 VERMELDINGEN IN DE MEDIA ...............................................................121 BIJLAGE 14 OVERZICHT TABELLEN EN GRAFIEKEN .....................................................135

Opgedragen aan Marjolijn Hondebrink (1979-2012)

Onze sprankelende Marjolijn was medewerker monitoring en evaluatie bij Agriterra, waar zij in februari 2006 begon als medewerker communicatie. Zij was met name verantwoordelijk voor het beheer van agro-info.net, ons informatieplatform voor boerenorganisaties, maar ook de eindredactie en productie van het jaarlijkse Activiteitenverslag behoorde tot haar taken. Zij deed dat met de energie en vrolijkheid die haar kenmerkten en geliefd maakten.

Marjolijn is overleden op 9 november 2012. Zij laat een grote leegte achter; Agriterra zal nooit meer hetzelfde zijn. Dit Activiteitenverslag is niet van haar, maar wel voor haar.

Boeren tegen Armoede

Voorwoord Markt, hulp en handel Op werkbezoek of tijdens een vakantie zie je het vaak gebeuren: boeren, tuinders en anderen met een agrarische achtergrond en ervaring, kijken graag even bij buitenlandse collega’s over de heg. Of ze gaan ’n gesprekje aan om erachter te komen 'hoe zij het daar doen’. Als mensen elkaar verstaan en van elkaar aanvoelen wat hen beweegt, dan kunnen ze meestal ook iets van elkaar leren. Als mensen in en uit welk land dan ook met elkaar in gesprek gaan, is in feite al een stukje kennisoverdracht op gang gekomen. De kracht van Agriterra zit dus in mensen en, direct in het verlengde daarvan, in de wil om samen te werken en iets van elkaar op te steken. Ervaring en deskundigheid helpen daarbij. Onze agrosector heeft naam en faam in het buitenland. Op sommige landen tuinbouwbeurzen in Nederland komen meer buitenlandse bezoekers af dan belangstellenden uit eigen land. Onze prestaties vallen op. We beschikken over gigantisch veel kennis en expertise, die elders ter wereld kan worden benut om honger en ondervoeding te lijf te gaan en ontwikkelingen in gang te zetten of in een hogere versnelling. Het afgelopen jaar zijn velen namens Agriterra naar elders gevlogen om boeren én boerinnen (die op het platteland veelal het meeste werk doen) vooruit te helpen. Dat varieert van een betere productie op het bedrijf en betere opslag van producten tot een sterkere positie in de markt en de samenleving. De focus van Agriterra op coöperaties en economische ontwikkeling heeft een vervolg gekregen in samenwerkingsverbanden met Nederlandse coöperaties. Het gaat hierbij om én samenwerking én ondernemerschap. Als de boerenbevolking zich verenigt in coöperaties en organisaties, krijgt ze niet alleen meer grip op productie en afzet van producten. Zeker zo belangrijk zijn transport, logistiek, verwerking, etc. Het draait dus om samenhang en vorderingen op meerdere schijven tegelijk.

De voorzitter van Agriterra, Albert Jan Maat, spreekt op de uitwisselingsdag van 5 oktober in Den Bosch. Naast hem Ruud Galle, directeur van de NCR en eveneens bestuurslid van Agriterra

1

Bij de ontwikkeling van ondernemerschap in ontwikkelingslanden kan de Nederlandse agrosector een rol van formaat spelen. De betrokkenheid van Nederlandse boeren en tuinders vertaalt zich in een praktische en effectieve manier om collega-agrarische ondernemers te ondersteunen. Al vijftien jaar werken de LTO-organisaties, plattelandsvrouwen, coöperaties en jonge boeren met Agriterra aan projecten in alle delen van de wereld. Dit blijkt uit het ‘zaaiwerk’ van de afgelopen jaren. In meerdere landen hebben meerdere projecten een vervolg gekregen om de grond voor dat zaaiwerk beter te maken. Daar hoort kennisoverdracht bij alsook kennis van de lokale markt. Bij zaaiwerk hoort ook resultaat: tastbare economische voordelen geven immers vertrouwen, krachtenbundeling en inspiratie. De Nederlandse regering heeft een nieuwe koers ingeslagen om ontwikkelingssamenwerking en handel dichter bij elkaar te brengen. Dat heeft beslist voordelen omdat bij economische ontwikkeling, ik stelde het al, alles met alles samenhangt. Landbouw is een global issue en raakt alle facetten van de samenleving. Hulp en handel kunnen meer samengaan, mits zorgvuldig wordt gekozen voor landen en projecten waar dit de beste vooruitzichten biedt, door aansluiting bij de ambities van authentieke organisaties en coöperaties van boeren en tuinders. Dan zal ontwikkelingssamenwerking beslist geen achterhaald begrip blijken te zijn integendeel. Nederland is en blijft, ondanks de economische crisis, een rijk land dat aan die samenwerking inhoud moet blijven geven. Dat kan wel degelijk óók door handel te stimuleren. Met de ambities van Agriterra en de Nederlandse agribusiness, en met hulp van belangrijke internationale organisaties, zoals de Wereldbank en het IMF en niet in de laatste plaats een evenwichtige inzet van de betrokken landen zelf kunnen de komende jaren vruchtbare oogstjaren worden.

Albert Jan Maat voorzitter LTO Nederland voorzitter Agriterra

2


I Algemene samenvatting

2012 was het jaar van de coöperaties (IYC), uitgeroepen door de Verenigde Naties. Agriterra heeft daar op veel manieren vorm aan gegeven bij haar werkzaamheden in het afgelopen jaar. Voorbeelden daarvan vloeien niet alleen voort uit onze inzet om coöperaties in ontwikkelingslanden ‘bankabel’ te maken; ook in communicatieopzicht hebben we veel aandacht aan het ‘IYC’ besteed, de directie is actief op dit terrein geweest en er is veel belangstelling geweest voor de mede door Agriterra ontwikkelde online-cursus www.agriculture-my.coop voor coöperatief management. Veel van die voorbeelden zijn in dit verslag terug te vinden, en laten tegelijk zien dat onze aandacht voor het onderwerp geen ééndagsvlieg is, en zich ook niet beperkt tot één geleding van Agriterra – integendeel. Op 22 november vorig jaar liet dr. Jos Bijman van de WUR op de coöperatiedag van de NCR in Bussum zien hoe belangrijk deze organisatievorm voor de economische en sociale ontwikkeling van Europa is geweest, en er is geen enkele reden om te denken dat dit in andere regio’s en continenten niet evenzeer het geval zou zijn. Dat verklaart voor een groot deel onze inzet en benadering. Hoofdstuk II vormt de kern van het verslag: het gaat over de resultaten. In de eerste paragraaf, Samen sterk in bedrijvigheid, lezen we welke grote sprong is gemaakt wat betreft de kerndoelstelling op dit terrein: het mobiliseren van vreemd vermogen. Anders gezegd: het ondersteunen van de wat grotere coöperaties waar we mee werken (ze moeten minimaal 1000 leden hebben) bij hun pogingen om leningen van banken te krijgen voor hun uitbreidingsplannen. In 2012 is in totaal 1,8 miljoen Euro op die manier beschikbaar gekomen voor die klanten – vooral in Peru, Uganda en Ethiopië. De inzet van de ter plekke gestationeerde bedrijfseconomisch adviseurs is daarbij van groot belang, evenals de gerichte inzet van het Nederlandse coöperatieve agro-bedrijfsleven (FrieslandCampina, Flynth). Een tweede paragraaf behandelt de vorming en het functioneren van lokale groepen van boeren en boerinnen. Zulke groepen zijn een voorwaarde voor ‘ondernemerschap aan de basis’ en richten zich bijvoorbeeld op gezamenlijke vermarkting of verwerking. Het is daarnaast de beste manier om de dienstverlening van de organisaties waartoe zij (de groepen) behoren te structureren en te stroomlijnen. Daarom wil Agriterra de vorming en versterking van die groepen stimuleren, en met succes: ook in 2012 kwamen er weer zo’n 3.000 bij. De voorbeelden van inkomens- en/of productieverhoging dankzij die gezamenlijke aanpak zijn talrijk; lees hoe de uientelers in Niger, verenigd in de federatie van tuinbouwcoöperaties FCMN, erin geslaagd zijn hun productie van zowel uien als uienzaad met sprongen te verhogen, evenals de omzet die ze daaruit haalden. Einddoel van het traject is, hoe kan het ook anders, de oprichting van een coöperatief (!) uienzaadbedrijf. De inzet van het Noord-Hollandse uienbedrijf De Groot en Slot is hierbij van groot belang. Belangenbehartiging en beleidsbeïnvloeding is een derde werkterrein van landbouworganisaties waarop Agriterra ondersteuning verleent: via de eigen relatiebeheerders, maar ook via ervaren lobby-specialisten uit de Nederlandse land-en tuinbouw. In 2012 is in 14 gevallen bereikt dat een voorstel van een landbouworganisatie (meestal een nationale of zelfs regionale federatie van coöperaties of lokale afdelingen) op de een of andere manier is overgenomen door de relevante autoriteiten: het uiteindelijke doel van welke belangenbehartiging dan ook. Met name in India, Oost-Afrika en Bolivia zijn successen geboekt, door respectievelijk de FFA-AP, de EAFF en de CIOEC. De versterking van de beleidsbeïnvloeding zal een

Algemene samenvatting

3

extra impuls krijgen met de inzet van het FACT-instrument (Farmers Advocacy Consultation Tool), een handleiding die de nadruk legt op de onmisbaarheid van ledenconsultaties als basis voor de belangenbehartiging. Na een paragraaf over innovatie, waarbij opnieuw het belang naar voren komt van de inzet van de Nederlandse organisaties de Agriterra aansturen (het ‘kennis op de akker’-model van de ZLTO lag ten grondslag aan het innovatiefonds van de NFFM in Moldavië), laten we de specifieke thema’s even los en bespreken we de geaggregeerde resultaten. De impact krijgt onder andere invulling via de outreachcijfers (waarbij het aandeel vrouwen onder de projectdeelnemers onveranderd hoog blijft, en wel op 44%, ruim boven het streefgetal van 30%), en de versterking van organisaties wordt besproken aan de hand van de ledengroei van een groep van 70 klanten van Agriterra tussen 2010 en 2012 (20%!, vooral in Afrika) en de ontwikkeling van de ‘competenties’ van de organisaties. Bij dat laatste blijkt dat die competenties in het algemeen sterk toenemen (zie ook bijlage 1), maar vaak wel minder dan gepland. Dit zal tot bijsturing nopen. Dit verslag zou niet volledig zijn als het alleen maar over de resultaten ging – ook al ligt daar wel het zwaartepunt. In Hoofdstuk III belichten we de uitgevoerde activiteiten die aan die resultaten ten grondslag lagen en in Hoofdstuk IV enkele algemene ontwikkelingen binnen onze organisatie. Daar besteden we ook aandacht aan het van groot belang geachte traject voor persoonlijke en organisatieontwikkeling dat Agriterra momenteel doormaakt, en dat zich richt op een grotere zichtbaarheid en resultaatbewustzijn van de onderscheiden medewerkers die, ongeacht hun functie, moeten kunnen weten of ze het goed doen (dus of ze de resultaten halen waarvoor ze werken) en daarover moeten kunnen communiceren. In datzelfde Hoofdstuk IV ook een vrij uitvoerig verslag van het bezoek van een twintigtal boerenleiders uit ontwikkelingslanden in het kader van de coöperatieve ‘Toer de Boer’, die op 5 oktober culmineerde in de uitwisselingsdag in Den Bosch. Daar werd onder meer gesproken door de voorzitter van de Peruaanse coöperatie Coopain Cabana, die de toehoorders erop wees dat niet alleen 2012 een belangrijk internationaal jaar was, maar dat voor zijn coöperatie 2013 hopelijk net zo relevant ging worden: we beleven immers momenteel het (door de FAO uitgeroepen) Internationale Jaar van de quinoa, en Coopain Cabana verenigt boeren die dit traditionele voedselgewas uit de Andes verbouwen. Na een financieel verslag (Hoofdstuk V) sluiten we af met een paar algemene beschouwingen over het belang van het werk met ledenorganisaties in ontwikkelingslanden, en van de aansluiting van initiatieven (investeringen bijvoorbeeld) op wat die organisaties en coöperaties toch al doen. Geen enkele hulp- of samenwerkingsinstrument is a priori goed of slecht: maar zonder die aansluiting is de kans op succes gering. Agriterra is continu bezig om, ook wetenschappelijke, bewijsvoering voor die stelling te vinden en we hopen die volgend jaar, ter gelegenheid van het Internationale Jaar van de Gezinslandbouw, te presenteren. Het is een van de taken die we dit jaar willen volbrengen, net zoals er nog een paar openstaande rekeningen zijn. De belangrijkste daarvan is de uitvoering van onze plannen voor een geïntegreerd monitoringsysteem (uitgaande van het platform www.agro-info.net) waarmee zowel agri-agencies als onze klanten veel gemakkelijker kunnen registreren wat ze doen en hoeveel resultaat ze boeken. Dat laatste geldt met name voor de positieve effecten op het niveau van de individuele huishoudens (die nu nog voornamelijk via ‘stories’ in kaart worden gebracht) en voor het vernieuwde profilinginstrument, een dossier dat al langer open staat. Dan zullen we echt kunnen zeggen of wat we gezaaid hebben, tot bloei komt - en geoogst kan worden.

4


II Resultaten U heeft de tweede voortgangsrapportage van het programma “Boeren tegen Armoede 2011-2014” in handen. We hopen hierin op overtuigende wijze de toegevoegde waarde en onderlinge complementariteit te laten zien van de drie benaderingen waarmee Agriterra de rol van boeren en boerinnen en hun organisaties in ontwikkelingsprocessen wil versterken en zichtbaar maken. Boeren hebben behoefte aan economische bedrijvigheid (verwerking, afzet) waarover ze zelf controle hebben; dat is een van de beste manieren om hun inkomenspositie duurzaam te versterken zoals uit talloze onderzoeken naar de toegevoegde waarde van coöperaties blijkt. Soms is zo’n coöperatie nog een te hoog gegrepen stap, en in die situaties zijn het de lokale groepen van boeren en boerinnen met gedeelde belangen die, begeleid door ‘hun’ provinciale of nationale boerenorganisatie, stapsgewijze verbeteringen in gezamenlijke productie en afzet op groepsniveau realiseren, in aanloop naar de vorming van een meer formele associatie of coöperatie. En willen deze twee werkwijzen ook succes op lange termijn hebben, dan dient de institutionele, beleidsmatige en wettelijke omgeving van de landbouw de goede voorwaarden daarvoor te scheppen; en dat kan en moet gerealiseerd worden door een goede belangenbehartiging van de kant van de ledenorganisaties (boerenorganisaties en coöperatieve unies) tegenover de overheid of andere ‘stakeholders’. Die drie benaderingen komen terug in evenzovele teams van Agriterra: boergenoteerde bedrijven, lokaal ondernemerschap en belangenbehartiging. In opeenvolgende paragrafen in dit hoofdstuk laten we zien welke resultaten zij in 2012 geboekt hebben, maar het geheel is ook hier meer dan de som der delen: er zijn ook algemene doelstellingen waar alle teams een rol in spelen. Een goed voorbeeld is de bevordering van innovatieve benaderingen bij landbouworganisaties, die in de loop van 2012 is verbreed: eerst was innovatie een werkveld taak van het team belangenbehartiging, nu van alle teams. En ook zijn er op zowel organisatie- als projectniveau algemene doelstellingen en resultaten waar elk team op zijn eigen wijze aan kan bijdragen. We denken dan bijvoorbeeld aan de algemene vergroting van de representativiteit van de organisaties door de toename van hun ledenaantal, en aan de door www.agro-info.net mogelijk gemaakte registratie van zogenaamde ‘targets’ die, al naar gelang van de situatie, in projecten binnen elk van de drie benaderingen een rol kunnen spelen. Een en ander is zichtbaar in de structuur van dit hoofdstuk. Na drie paragrafen die gewijd zijn aan de resultaten van de drie teams, bespreken we in paragraaf II.4 de ontwikkelingen op het terrein van innovatie. In paragraaf II.5 komen de algemene resultaten aan de orde, inclusief een korte stand van zaken betreffende de afspraken die met DGIS zijn gemaakt over specifieke aandachtspunten. Onze wat trage start in 2011 had gevolgen voor de uitvoering. Juist daarom moest 2012 een soort jaar van de waarheid worden. We moesten krachtig inzaaien om in 2014 een goede oogst te hebben. Hieronder leest u of dat gelukt is.

1 Samen sterk in bedrijvigheid ‘Boergenoteerde bedrijven’ zijn bedrijven die linksom (door lidmaatschap van boeren) of rechtsom (door aandelen of participaties in handen van landbouworganisaties) door boeren aangestuurd/gecontroleerd worden. Het gelijknamige team werkt samen met deze ‘bedrijven’, waarbij het vooral gaat om coöperaties, die onvoldoende kennis, middelen en/of capaciteit in huis hebben om bedrijfsambities en expansieplannen te realiseren.

Resultaten

5

Eenmaal bankabel en investeringsrijp bemiddelt Agriterra bij banken, investeerders en andere dienstverleners zodat de coöperatie haar investeringsplannen kan uitvoeren. Ook bij de implementatie van die bedrijfsplannen kunnen de klanten een beroep doen op begeleiding door Agripool en andere sectordeskundigen. Waarom werken we met coöperaties? Om dit soort ‘success stories’ te kunnen laten zien: “Tadesse Meskela is the founder and General Manager of the Oromia Coffee Farmers Cooperative Union of Ethiopia. Inspired by the cooperative system in Japan, in 1999 he successfully developed a cooperative union system that helps Ethiopian coffee farmers get a fair price for their product. The Oromia Coffee Farmers Cooperative started with 22,691 members and a capital of US$90,000. Since its founding, the cooperative has delivered US$20,000,000 dividends to its members, and with the fair trade premium it has managed to build 40 primary schools, 10 high schools and clinics.” Bron: IFAD, 2012 (http://www.ifad.org/events/gc/36/secrets.htm)

Het team ondersteunt zijn klanten bij het uitwerken van een business idee tot een bankabel bedrijfsplan en levert advies en technische assistentie inzake ondernemerschap, business planning, financieel management en bedrijfsvoering. Het streven is om 80% van de middelen en menskracht van het team te besteden aan boergenoteerde bedrijven in een aantal ‘kern’-landen, te weten Ethiopië, Kenia, Oeganda en Peru. Het team onderscheidt zich door maatwerk in advisering. Hierbij speelt het Nederlands agrarisch bedrijfsleven een actieve rol. De business-propositie van het team is dus: Agriterra levert technische assistentie en advies om bestaande en potentiële boergenoteerde klanten van financiële instellingen bankabel te houden dan wel te maken. Het Nederlands agrarisch bedrijfsleven maakt gebruik van Agriterra-diensten voor de realisatie van zijn doelstellingen op terreinen als maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), personeelsbeleid en marktverkenning. Bedrijven: de doelstellingen voor 2012 “In 2012 zal het klantenpakket bijna verdubbelen, maar zal daarnaast worden ingezet op het mobiliseren van vreemd vermogen ter financiering van de ondernemingsplannen. Hiervoor zal de formatie van team boergenoteerde bedrijven worden uitgebreid, waarbij de uitbreiding vooral zal plaatsvinden via bedrijfseconomisch adviseurs in de landen Ethiopië en Peru. Het streven is om aan elke klant minimaal één Nederlands bedrijf te koppelen (voor advies, handel of financiering). 2012 zal ook in het teken staan van het tot stand brengen van werkrelaties met financiële instellingen, zowel in de landen ter plekke als daarbuiten. Daarom dient in ieder geval één van de nog te werven relatiebeheerders expertise in dit werkveld te hebben. In 2012 zal de strategische, maar vooral praktische, samenwerking met SNV en Oikocredit verder vorm krijgen. Zwaartepunt van monitoring ligt bij de realisatie van de jaarlijkse actieplannen. Daarnaast spelen de geauditeerde jaarverslagen een belangrijke rol. Deze vormen de basis voor analyse van belangrijkste financiële ratio’s op gebied van: • Liquiditeit • Solvabiliteit (vervolgd....) • Rentabiliteit

6


(vervolg)

In 2012 zal in samenwerking met het DGIS (op basis van een op handen zijnde oriëntatie over de mogelijkheden tot het benutten van een deel van de subsidie voor non-grant financiering) en met financiële instellingen in binnen- en buitenland aandacht uitgaan naar het vormgeven van deze manier van ondersteuning van de plannen van landbouworganisaties.” Resultaten 2012 stond voor het team in het teken van uitbreiding van klantenportfolio, het verkrijgen van leningen voor de bedrijfsplannen van onze klanten en het mobiliseren van het Nederlands agrarisch bedrijfsleven ter ondersteuning van de bedrijfsambities van de klanten van Agriterra. Op alle drie de aspecten zijn grote vorderingen gemaakt. In 2012 zijn met 34 klanten contracten afgesloten, waarvan de overgrote meerderheid is gevestigd in de vier aandachtslanden van het team boergenoteerde bedrijven, te weten Kenia, Oeganda, Ethiopië en Peru. Overige klanten zijn afkomstig uit Tanzania, Indonesië, Vietnam en Colombia. Zuivel (totaal 13 klanten in Kenia, Oeganda, Indonesië, Vietnam) en koffie & cacao (negen klanten in Peru, Oeganda en Tanzania) zijn de dominante sectoren. In totaal zijn bij deze bedrijven 590.802 boeren en boerinnen aangesloten. Met name de coöperatie-unies in Ethiopië hebben veel leden met gemiddeld 50.000 leden per unie. In 2012 is in totaal EUR 1.838.000 aan leningen gemobiliseerd. Dit betreft voor een deel werkkapitaal: handelskredieten voor Setit (Ethiopië), Nucafe (Uganda), Coopecan (Peru) en Cepicafe (Peru) voor opkoop van respectievelijk sesamzaad, koffie, alpacawol en panela (ingedikt rietsuikersap). Leningen voor lange-termijninvesteringen zoals bouw van fabrieken hebben per definitie een hoger risicoprofiel en kunnen om die reden op minder groot enthousiasme bij de banken rekenen. De lat ligt voor deze financieringsaanvragen dan ook een stuk hoger: er wordt er nog nadrukkelijker gekeken naar het track record en kwaliteit van de bedrijfsvoering van de klant. Maar er zijn al stappen gezet. Bij Cepicafe wordt het business plan voor de verwerking en verpakking van panela momenteel uitgevoerd. De bouw van de fabriek is gestart dankzij bijdrage van Canadese CCA van USD 50.000 en van Shared Interest voor US$ 200.000. Ook de coöperatie van koffie- en cacao producenten Oro Verde (zie ook verderop in dit hoofdstuk) wordt steeds aantrekkelijker voor financiële instellingen. Van AgroIdeas, een subsdieloket van het Peruaanse Ministerie van Landbouw is US$ 135.000 ontvangen voor de bouw van een eigen koffiesorteer en -verwerkingsfabriek. Shared Interest heeft voor dit zelfde doel een lening verstrekt van US$ 300.000. Totaal verkregen voor investeringen: US$ 685.000 (ongeveer EUR 520.000). Al met al kan ongeveer een derde van de gerapporteerde 1,8 miljoen Euro aan daadwerkelijk verkregen leningen dus benoemd worden als ‘risicodragende leningen voor investeringen’: US$ 935.000. Tenslotte is EUR 250.000 door een particuliere stichting in Nederland toegezegd als lening voor de bouw van een zuivelfabriek van boergenoteerd bedrijf Mukurwe-ini Dairy in Kenia.

Resultaten

7

Tabel 1: kerncijfers boergenoteerde bedrijven

Bedrijven: 2012 in cijfers Gemobiliseerd vreemd vermogen Totaal aantal klanten Bijdrage Agriterra Aantal bereikte producenten Geformuleerde bankabele business plannen Aantal getrainde stafleden op vaardigheden en management van plattelandsondernemingen Aantal overeenkomsten met de private sector Aantal winstgevende plattelandsondernemingen Aantal ondernemingen met een duurzame positieve in de waardeketen Gecreëerde werkgelegenheid Omzetgroei

Plan

Realisatie

€ 1.550.000 38 € 2.306.407 128.500 (26% vrouw)

€ 1.838.000 46 waarvan 34 gecontracteerd € 2.191.630 104.390 (26% vrouw)

11

10

573

306

10

14

4

2

2

1

Doel over de gehele programmaperiode : 120 Doel over de gehele programmaperiode : 25%

Bron: statistieken team boergenoteerde bedrijven, www.agro-info.net

•

De studie in opdracht van Nederlandse ambassade in Oeganda om investeringsmogelijkheden in zuivel en veehouderij in kaart te brengen is succesvol uitgevoerd.

•

De subsidieaanvraag van SNV-Ethiopië met Agriterra voor het versterken van de marktpositie van coöperatieve unies in Ethiopië, 3,5 M voor 2013 - 2016 (waarvan totaal EUR 820.000 voor Agriterra) is goedgekeurd door de Bill & Melinda Gates Foundation.

•

Een training financieel management voor landbouwcoöperaties is ontwikkeld vanuit de oorspronkelijke MANGO-trainingsmodule voor ledenorganisaties, waarvan de materialen zowel in het Spaans als in het Engels beschikbaar zijn. Doel is om de kloof tussen (boeren)bestuur en management te verkleinen en daarmee management en het toezicht daarop op een hoger plan te brengen.

•

Het business plan voor de bouw van een fabriek voor de verwerking en verpakking van ‘panela’ (ingedikt rietsuikersap, ook wel “natuurlijke suiker” genoemd) in Peru is gefinancierd en wordt nu uitgevoerd.

8


Groen goud groeit in Peru Achtergrond Oro Verde (Spaans voor ‘groen goud’) is een boerencoöperatie die actief is in het noordoosten van Peru. Haar ruim 1000 leden produceren voornamelijk koffie en cacao. De coöperatie heeft zeer ambitieuze groeiplannen, maar ontbeert de middelen en kennis om deze ambities te realiseren. Daarom werden ze begin 2011 klant van Agriterra. Oro Verde Het gaat goed met Oro Verde. De verkopen in 2011 stegen ten opzichte van 2010 explosief met 73% tot 4,3 miljoen euro, mede dankzij de hoge koffieprijzen. Het bedrijfsresultaat werd verdrievoudigd. De boeren van Oro Verde hebben in hun algemene ledenvergadering besloten om een groot gedeelte van de winst te herinvesteren in de coöperatie, wat leidt tot een vermogensgroei van maar liefst 224% tot 850.000 euro. Ook worden stappen gezet richting de verdere professionalisering van de bedrijfsmatige activiteiten van Oro Verde en worden deze waarschijnlijk ondergebracht in een nieuw op te richten BV waarvan de coöperatie grootaandeelhouder blijft. Resultaat Een lokale bedrijfseconomisch adviseur van Agriterra begeleidde Oro Verde bij het opstellen van een financieel meerjarenplan en een marketingplan voor gemalen koffie. En met succes. Oro Verde was in 2012 samen met nationale beroemdheid Astrid Gutsche het gezicht van een sociale marketingcampagne van de Banco Continental. Ook keurde diezelfde Banco Continental een flinke werkkapitaalfinanciering toe aan Oro Verde van ongeveer 750.000 euro. Oro Verde begon via een marketingbureau in de hoofdstad Lima onderhandelingen met de Peruaanse supermarktketen Plaza Vea. Vanaf maart 2012 ligt de koffie van Oro Verde in de schappen van de supermarkten in Lima. Voorlopig is dat nog onder het merk "Balanze", een merklijn van Plaza Vea voor biologische en gezonde producten, maar de plannen zijn vergevorderd om op korte termijn ook koffie van Oro Verde onder eigen merk te verkopen in deze supermarkten. Ook in de nabije toekomst zal Agriterra Oro Verde adviseren op het gebied van businessplanning, marketing en financieel management om zo de ambitieuze groeiplannen te kunnen realiseren. De plannen voor een eigen fabriek voor de verwerking van koffiebonen voor de export zijn in een vergevorderd stadium. Met steun van Agriterra ontwikkelt een Peruaanse student van de Wageningen Universiteit een ondernemingsplan voor het "ecologisch centrum Oro Verde". Hier kunnen toeristen meer leren over de biologische productie van koffie en cacao. Ook kunnen ze er overnac hten en er is een restaurant waar heerlijke lokale gerechten worden aangeboden.

Het drogen van koffiebonen

Resultaten

Koffie van Oro Verde in de supermarkt

9

Inzet van Nederlandse bedrijven Het team boergenoteerde bedrijven is de link tussen adviesvragen in ontwikkelingslanden en kennisaanbod vanuit het Nederlandse agrarisch bedrijfsleven. Met de inzet van deskundigen uit het (coöperatief) bedrijfsleven zijn we in staat maatwerk in advisering te leveren. Na het succesvolle NCR - Agriterra seminar in oktober 2011 over coöperaties en ontwikkelingslanden en in vervolg op de aldaar ondertekende samenwerkingsovereenkomst tussen NCR - Ministerie van Buitenlandse Zaken en Agriterra zijn in 2012 grote stappen gezet daar waar het gaat om een actieve rol van Nederlandse (coöperatieve) bedrijven bij het ondersteunen van collega bedrijven in ontwikkelingslanden. Met FrieslandCampina is een samenwerkingsovereenkomst getekend voor het wederzijds ondersteunen van ambities op het gebied van voedselzekerheid en duurzame ontwikkeling van de lokale veehouderij in ontwikkelingslanden. Medewerkers van FrieslandCampina ondersteunen Agriterra klanten in Oost-Afrika, terwijl Agriterra het uitzendprogramma van melkveehouders van FrieslandCampina naar Azië organiseert en coördineert. Mooie opsteker was de winst van het Agriterra – FrieslandCampina partnership van de Business Development Award, een campagne opgezet door onder andere Sterke omzetgroei bij alpacawol-coöperatie in het Ministerie van Peru Buitenlandse Zaken, NUzakelijk.nl en de NCDO. Voor Coopecan, een jonge ambitieuze coöperatie van De jury was vooral ruim 5000 alpacahouders, betekende 2012 de grote gecharmeerd van het doorbraak voor wat betreft hun entree op de lokale en complementaire karakter internationale markten. Opvallend daarbij zijn de forse van het voorstel. Zie ook investeringen in de coöperatie door de leden zelf. Zo is Hoofdstuk II.5 (Algemene in 2012 het eigen vermogen explosief toegenomen van Resultaten). EUR 8200 tot 113.781 en heeft de ledenvergadering goedgekeurd dat de komende vijf jaar tenminste EUR Ook Flynth adviseurs en 290.000 additioneel eigen kapitaal wordt ingebracht. accountants zet vol in op Dit alles biedt veel mogelijkheden om extra te de samenwerking met investeren, onder andere in een eigen Agriterra. In 2012 hebben verwerkingsfabriek waarvan de bouw gepland staat in vier teams van 2013. bedrijfsadviseurs en registeraccountants adviesopdrachten uitgevoerd in Kenia, Oeganda en Ethiopië. Met de Agriterra-diensten beoogt Flynth zijn MVOprofiel te versterken, terwijl Flynth-medewerkers het financieel management van Agriterra-klanten op een hoger niveau kan brengen. In Hoofdstuk III.3 leest u meer over de inzet van Flynth, in OostAfrika om precies te zijn.

Ook aan de marktkant zijn grote stappen gezet, onder meer door deelname met een eigen kledinglijn aan de internationale modebeurs in Lima, Perú Moda 2012. Gekoppeld aan een doortastende marketing strategie voor halffabrikaten zoals garen en tops is Coopecan erin geslaagd om de omzet van het bedrijf maar liefst te verzesvoudigen naar ruim EUR 1.000.000 in 2012. Agriterra levert bedrijfsadvies op maat, o.a. door advisering van onze bedrijfseconomisch adviseur en door scholing in financieel management voor bestuursleden en hoger management. De studiereis van november heeft het Coopecan-bestuur en directie geïnspireerd om nog sterker in te zetten op coöperatief ondernemerschap.

Agriterra heeft een bijdrage geleverd aan het programma voor de studiereis van bestuursleden en management van de ZLTO in april naar Ethiopië. Het bezoek aan Agriterra-klant Admas Farmers Cooperative Union viel zeer in de smaak.

10


In 2012 vonden twee studiereizen van coöperaties naar Nederland plaats. In april kwamen bestuursleden van twee Keniaanse zuivelcoöperaties (Kiambaa en Ndumberi) zich verdiepen in de haken en ogen bij vergaande samenwerking tussen coöperaties: de twee hadden een fusie op het oog. En van 18 – 24 november vond het studiebezoek van vijf Peruaanse coöperaties plaats. Centraal stonden de verschillende coöperatieve bedrijfsvormen zoals door Nederlandse coöperaties gebruikt. Aan Nederlandse kant hebben coöperatiedeskundigen meegewerkt van CZAV, Cosun, CRV, Flora Holland, Coforta en FrieslandCampina. De Peruaanse coöperaties hadden ieder de voorzitter en de directeur afgevaardigd en elk koppel had van tevoren drie onderzoeksvragen geformuleerd die men tijdens de studiereis wilde behandelen. Thema’s als de opbouw van het eigen vermogen, de borging van het toezicht en de versterking van de ledenparticipatie kwamen aan de orde. Voornaamste ‘eye-openers’ die de Peruanen mee naar huis namen waren: het principe van proportioneel stemrecht, het belang van externe deskundigen aan bestuur of Raad van Toezicht / Raad van Commissarissen en de noodzaak van schaalvergroting door fusies. Andere bedrijven en organisaties die Agriterra-klanten met raad en daad bijstonden in 2012 zijn o.a. Koopmans meel, Agrifirm, VION, Greenery, FresQ, Van Nature, AB Friesland, ZLTO, LTO Noord, NAJK, NCR, Rabobank Maas en Waal, Rabobank NoordDrenthe en Rabobank Voorst. Daarnaast is Agriterra onderdeel van twee bedrijvenconsortia gericht op zakendoen met / in Afrika, te weten Holland Africa Poultry Partners (Ethiopië) en Dutch Dairy Development Partners (Kenia, Oeganda). Geleerde lessen en uitdagingen Koude acquisitie van klanten met (bedrijfs)ontwikkelingspotentie blijft een tijdrovende en ingewikkelde kwestie. Vaak ontbreekt het coöperaties aan ondernemerschap en ook ligt de ondergrens van minimaal 1000 actieve leden voor veel coöperaties nog te hoog. Daarnaast bestaat er in landen als Oeganda en Kenia veel concurrentie met traditionele ontwikkelingsorganisaties die coöperaties verleiden met gratis geld voor projecten die niet noodzakelijkerwijs bijdragen aan een verbetering van de bedrijfsvoering. Koude acquisitie van klanten met (bedrijfs)ontwikkelingspotentie blijft een tijdrovende en ingewikkelde kwestie. Vaak ontbreekt het coöperaties aan ondernemerschap en ook ligt de ondergrens van minimaal 1000 actieve leden voor veel coöperaties nog te hoog. Daarnaast bestaat er in landen als Oeganda en Kenia veel concurrentie met traditionele ontwikkelingsorganisaties die coöperaties verleiden met gratis geld voor projecten die niet noodzakelijkerwijs bijdragen aan een verbetering van de bedrijfsvoering. Kijkend naar de landen waar het team boergenoteerde bedrijven actief is, kan gesteld worden dat Ethiopië de meeste uitdagingen biedt. Er gebeurt daar veel positiefs: het is de snelst groeiende economie in Afrika, de overheid vaart een sterke pro-coöperatie koers en landbouw heeft groot potentieel en oefent grote aantrekkingskracht uit op het Nederlands bedrijfsleven. Daarnaast zijn er in Ethiopië veel coöperaties en unies met potentieel waar het team met inzet van kennis op gebied van agribusiness en ondernemerschap het verschil kan maken en nu ook al maakt. Echter, de Ethiopische overheid drukt een groot stempel op de coöperaties en sterke regulering maakt ondernemen voor unies en coöperaties, en daarmee ook onze dienstverlening, er niet makkelijker op. We noemen dit de ‘Ethiopische paradox’: men voert een sterk procoöperatie-beleid, maar datzelfde beleid maakt het de coöperaties ontzettend moeilijk om goed en zelfstandig te kunnen functioneren. Zo moet het coöperatieprogramma van het gouvernementele Agricultural Transformation Agency (ATA) de coöperatieunies meer ondernemend maken, maar daar zit dan gelijk zoveel regulering en toezicht aan vast dat het juist ingewikkelder wordt.

Resultaten

11

Meel match Achtergrond Er gebeurt veel positiefs in Ethiopië: het is de snelst groeiende economie in Afrika (in 2011 met 7,5%), de overheid vaart een sterk procoöperatie koers en landbouw heeft groot potentieel en oefent grote aantrekkingskracht uit op het Nederlands bedrijfsleven. Er zijn veel coöperaties en unies met mogelijkheden waar Agriterra met inzet van kennis op gebied van agribusiness en ondernemerschap het verschil kan maken en nu ook al maakt. Dat geldt onder andere voor tarwecoöperaties. Koopmans Meel Wie kan beter graancoöperaties in Ethiopië adviseren bij hun groeiplannen dan het ruim anderhalve eeuw bestaande Koopmans Meel? Agriterra benaderde het Friese meelbedrijf met een adviesvraag uit Ethiopië om te assisteren bij het opstellen van een rendabel businessplan voor een meelfabriek. Koopmans Meel ging akkoord en op basis van de positieve ervaringen zijn gesprekken gaande om samenwerking tussen Koopmans en Agriterra verder uit te breiden. Resultaat Rien Koopman, molenaar van Koopmans Meel, reisde in 2012 naar twee coöperaties in Ethiopië. De ene heeft net een meelfabriek gebouwd, de andere heeft plannen hiertoe. Merkeb coöperatie heeft een meelfabriek gebouwd met een capaciteit van 3,4 ton/uur. Plan is dat deze eerste helft 2013 in bedrijf wordt genomen. Maar hoe maak je hiervan een efficiënt en goed renderend bedrijf? Merkeb benaderde hiervoor Agriterra en samen met Rien Koopman is een opleidingsplan gemaakt om de nieuw aan te nemen mensen te trainen in het onderhoud en bedienen van de machines. Merkeb is met het plan aan de slag gegaan en Rien blijft betrokken bij de ontwikkelingen van de meelfabriek. Ook is Koopmans betrokken bij een adviestraject bij Gozamen multipurpose farmers’ cooperative. Gozamen heeft 49 coöperaties onder haar beheer met 95.000 leden. Deze unie zit nog in de fase van het plannen maken met als gevolg dat Rien hier nog in kon bijsturen. Hij legde uit waar Gozamen op moet letten om de juiste keuzes te maken en zorgde ervoor dat punten als hygiëne, gemak bij het onderhoud, energie en rendement meegenomen worden in de plannen. Wordt vervolgd!

Rien Koopman checkt meel bij Merkeb coöperatie

12

Tarweboer en lid van Gozamen coöperatie


De rol van vrouwen Ten opzichte van het jaar daarvoor is het aandeel van vrouwen in de projecten van klanten van het team boergenoteerde bedrijven stabiel gebleven op 26%. In 2012 heeft vrijwilliger Inge Kuiphuis, zoals afgesproken toen dit relatief lage percentage (zie ook tabel 9 in Hoofdstuk II.5 voor een vergelijking met de andere teams) aan het licht kwam, een studie gedaan naar de tol van vrouwen in landbouwcoöperaties. Zij benadrukt het belang van ‘gender mainstreaming’ in het beleid en dagelijkse (advies-) werk van het team. Ook is het raadzaam om het aandeel van vrouwen in de productie inzichtelijk te maken en in het verlengde daarvan voor het aandeel van vrouwen in de bedrijfsresultaten van de coöperatie. Er is echter nog een lange weg te gaan want, zoals Willem Elsschot op andere terreinen al wist1, staan wetgeving en gewoontes in landen als Ethiopië en Peru een gelijkwaardige positie van vrouwen en mannen nog danig in de weg, zeker in bestuursorganen.

2 Boerengroepen: georganiseerde ondernemers Resultaten Door samen te werken met collega-boeren en -boerinnen en andere partijen in de keten maak je je bedrijf sterk. Het team ‘Lokaal Ondernemerschap’ versterkt standsorganisaties en productorganisaties in het bevorderen van samenwerking onder hun leden op het gebied van productie en afzet, met als doel boerenbedrijven winstgevend te maken en de zeggenschap van leden te vergroten. We gaan daarbij uit van een participatieve aanpak die uitgewerkt is in de ‘PEIFP Solution’: Promotion of Economic Initiatives through Farmers' Participation. Kenmerken van PEIFP zijn de groepsvorming van lokale producenten, een grote rol voor lokale begeleiders van die groepen, de gezamenlijke identificatie van inkomstengenererende activiteiten (“enterprise selection”), besparingen en toegang tot krediet, (praktische) training, participatieve planning-monitoring-evaluatie, zelfredzaamheid. Om een paar voorbeelden te noemen: • De groepen worden ondersteund met het doorrekenen en plannen van hun economische activiteit. Na afloop wordt er gezamenlijk de balans opgemaakt. • De benodigde fondsen om te investeren worden door de groepen zelf gemobiliseerd, zowel intern (sparen) als extern (kredietinstellingen). • De groepen worden begeleid door lokale veldwerk(st)ers, die inspelen op vragen van de leden aan de basis. Zij worden op hun beurt door facilitatoren ondersteund in hun werk. Capaciteitsopbouw op technisch, economisch, organisatorisch en bestuurlijk gebied behoort tot hun taken. • Ledenbasisontwikkeling: leden kennen hun rechten en plichten en dragen bij aan het goed functioneren van de organisatie. Ze betalen lidmaatschapsgeld in ruil voor ontvangen diensten. Alle klantorganisaties kenmerken zich doordat de groepen waarmee gewerkt wordt, bij een ‘hogere’ structuur aangesloten zijn, die diensten verleent aan die groepen. Deze structuren zijn landbouworganisaties in de vorm van standsorganisaties ofwel productorganisaties (rijst, katoen, etc.) zijn. Vanuit de ontwikkelde economische initiatieven aan de basis zullen via clustering van groepen op hogere organisatieniveaus betere economische diensten ontwikkeld en aangeboden worden. Kleine coöperaties kunnen daarin een belangrijke rol spelen. En zo zijn de groepen een middel om communicatie van onderop naar boven (ideeën en noden van de boeren die het centrale niveau moet kennen) en omgekeerd te bevorderen. Veel keuzes hangen

1

“Tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren”. Het huwelijk (gedicht), 1910.

Resultaten

13

natuurlijk af van context en organisatiestructuur en worden onderbouwd in beknopte studies2. Tabel 2: het team ondernemerschap in getallen

Ondernemerschap: 2012 in cijfers Aantal nieuwe/versterkte groepen (cumulatief) Groepen per klant-met-project Totaal aantal klanten Bijdrage Agriterra Aantal bereikte producenten Training financieel management * Begin 2012 bijgesteld tot 5583

Plan

Realisatie

5.583

5.935

103 40 € 6.538.600 153.570 (42% vrouw) 3

136 44 waarvan 39 gecontracteerd € 6.462.456 174.136 (46% vrouw) 2

Bron: statistieken team ondernemerschap, www.agro-info.net

Bij het klantenbestand van 44 boerenorganisaties in 2012 realiseerden onze klanten via onze projecten een bereik van rond de 6.000 lokale groepen, meer dan de nagestreefde 5.583. Hoewel het aantal groepen dat bereikt wordt en vooruitgang boekt niet verward moet worden met het einddoel (versterkt ondernemerschap dat tot uiting komt in hogere productie en inkomens, iets dat onder andere nagegaan wordt via een ex-ante evaluatie bij de Relatiebeheerder Géke Appeldoorn: CAPAD in Burundi), is het een belangrijke indicator voor de “We werken al heel lang met de FUPRO maar reikwijdte en succes van onze met de nieuwe (lokaal ondernemerschap) aanpak. Op die kerntaak heeft benadering hebben we nu bereikt dat: het team zijn doelstelling in • de FUPRO veel beter haar basis bereikt, via 2012 bereikt. de verschillende federatieve niveaus (subsidiariteit) en de samenwerking tussen Op basis van deze positieve die niveaus verbeterd is. ontwikkeling is het plan voor • haar ketenorganisaties (maïs en soja) van 2013 van team lokaal onderaf opbouwt, en met succes: tot 50% ondernemerschap naar boven meer rendement! bijgesteld, tot 6.750. • er meer resultaatgericht gewerkt wordt • er lokaal heel interessante economische en Budgettair zit het team lokaal zelfredzaamheidprocessen ontstaan, ondernemerschap ‘op schema’: bijvoorbeeld bij de groep Midohami de gerealiseerde ‘lokale kosten’ (“begeleid ons bij onze plannen”), die onder (projectfondsen, uitgegeven door de lokale unie ‘Atlantique et Littoral’ valt” de klanten) zijn nagenoeg gelijk aan de begrote - zie ook Hoofdstuk V (financieel verslag). In de uitvoering zijn echter nog wel verbeteringen mogelijk, zoals een hoger aandeel van de uitgaven in Focus- en PSI-landen (respectievelijk 24% en 61%, bij streefpercentages van 60 en 90). Ook kan de inzet van peer-to-peer-deskundigen ten opzichte van eigen medewerkers en consultants verhoudingsgewijs beter (Zie Hoofdstuk III.3: werkbezoeken). Vooral consultants en eigen medewerkers zijn meer op reis geweest zijn dan de teamplanning voorzag. Er zijn meer uitwisselingen (‘evenementen’) georganiseerd dan gepland: onder meer in Peru (ecologische koffieproducenten), in Argentinië (een werkbezoek van boeren van de Boliviaanse AOPEB met als onderwerp ecologische productie van citrusvruchten) en in Burkina Faso over de vraag hoe boeren zelf zaaizaad kunnen 2

Bijvoorbeeld: MYANZI AREA COOPERATIVE ENTERPRISE (ACE). ORGANISATION CAPACITY ASSESSMENT REPORT. Francis MWANIKA, Kampala, 2012

14


produceren binnen de bestaande ‘wettelijke’ kaders (zie werkbezoek 6176 op www.agro-info.net). Vorig jaar hebben we laten zien wat de verdeling was over de soorten groepen, rekening houdend met de aanname dat basisgroepen een natuurlijke ontwikkeling kennen: van initiële versterking naar een gezamenlijk bedrijf (vaak een coöperatie of precoöperatie). Deze fasentheorie bleek minder goed werkbaar te zijn, en mede daarom is de verdeling in 2012 aangepast en zijn er nog vier categorieën: aantal groepen die werken aan verhoging van productie, aantal groepen die werken aan toegang tot markten, aantal groepen die werken aan toegang tot Het uitrekenen van het krediet, aantal groepen werkzaam in een bedrijf / rendement coöperatie. Het is inzichtelijk om te weten wat het voornaamste resultaat is waar een groep naar streeft en dit te vergelijken door de tijd. Tabel 3: soorten groepen, 2011-2012 Ontwikkelingsfase Groepsvorming en versterking Productieverhoging Vermarkting / markttoegang Gezamenlijk economisch initiatief Toegang tot krediet Totaal Aantal groepen

% ‘11

% ’11 + ‘12

17 24 32 17 10 100

50 34 6 10 100

3.144

5.935

Bron: team lokaal ondernemerschap

De grote groei van het percentage groepen dat zich vooral toelegt op productieverhoging betekent dat de bijna 3000 groepen die er in 2012 zijn bijgekomen voor het grootste deel in die categorie vallen. De categorie ‘groepsvorming en versterking’ heeft het team laten vallen omdat dit proces altijd een aandachtspunt is, en altijd samen met het werken aan productieverhoging of markttoegang wordt opgepakt. Agriterra houdt nog steeds wel bij welke groepen een kwaliteitsslag nodig hebben (duidelijkheid over de samenstelling, documentatie, regelmatige bijeenkomsten) , en of die ook inderdaad heeft plaatsgevonden. In 2012 moest zo’n proces bij 421 groepen plaatsvinden; het werden er 473. (Zie ook bijlage 1). In 2012 heeft het team aan een uitgebreid repertoire van adviestools gewerkt. Dit bestaat uit boxen die elk samenvallen met één van de hoofdthema’s en probleemgebieden waarmee de samenwerkende boeren en boerinnen te maken krijgen. Vrijwel alle medewerkers van het team hebben in 2012 de, mede door Agriterra ontwikkelde, cursus My.Coop positief voltooid om zo ook zelf trainingen en gefocuste advisering te kunnen leveren aan hun klanten. In november 2012 is het handboek ERI (Enabling Rural Innovation) gelanceerd in Kampala. Dit handboek (gemaakt door Trias en gefinancierd door Agriterra): kan direct worden ingezet ter bevordering van lokaal ondernemerschap van boeren. Andere adviseringstools zijn value chain management en analyse van de productieketen per gewas in specifieke contexten.

Resultaten

15

De aanpak van het team is besproken op twee internationale workshops: een Franstalige in Benin en een Engelstalige in Oeganda, georganiseerd door relatiebeheerders van het team voor een vijftiental boerenorganisaties uit verschillende landen in Afrika. Voor de Engelstalige workshop is – opnieuw - nauw samengewerkt met Trias. Lokaal ondernemerschap staat of valt met de mogelijkheden om te weten wat de resultaten zijn: of dingen lopen zoals verwacht werd, of juist niet. Vandaar de teamdoelstelling om de monitoring- en evaluatiecapaciteit van klanten te versterken. In 2012 is dit gebeurd bij organisaties als de Pecuaria-coöperatie in de Filippijnen (een klant van onze Belgische zusterorganisatie Trias), de theecoöperaties in Nepal, de CAPAD en de federatie van koffiecoöperaties in Burundi, de AOPEB in Bolivia en de Quang Tri-coöperaties in Vietnam. Achterbanorganisaties en adviesgroep De standsorganisaties (LTO’s) in Nederland zijn zeer actief in de samenwerking met het team lokaal ondernemerschap. In mindere mate geldt dat voor het agrarisch bedrijfsleven (Greenery, Rabobank, HZPC, de Groot & Slot). Uiteraard speelt ook de adviesgroep van het team3 een belangrijke rol in dit verband. De groep geeft uitstekende adviezen en is ook buiten de officiële vergaderingen om nauw betrokken bij de advisering voor individuele medewerkers. Belangrijkste suggestie is dat er een duidelijkere analyse moeten komen over hoeveel Agriterra’s inzet heeft gekost en wat het heeft opgeleverd aan productieverhoging, toegang tot markten en coöperaties. Ook geeft de groep advies bij zeer concrete vraagstukken, zoals dat van de rijstcoöperatie Yunnan in China, die wilde uitbreiden naar Laos. Volgens de adviesgroep zou men de rijstboeren uit Yunnan kunnen inzetten als teeltbegeleiders, of familieleden zouden in Laos kunnen werken, omdat in Yunnan gebrek aan land is. Goede afspraken over de (internationale) leverplicht zijn eveneens van groot belang. De coöperatie heeft dit advies overigens niet opgevolgd. Geleerde lessen en uitdagingen Het is een uitdaging voor het team om het Nederlands agrarisch bedrijfsleven meer bij de bevordering van lokaal ondernemerschap te betrekken. In 2013 zal versterkte samenwerking worden gezocht tussen het team boergenoteerde bedrijven en het team lokaal ondernemerschap, met beide een eigen aanpak en te behalen resultaten. Bij het team boergenoteerde bedrijven gaat het om financiering van business plans; bij lokaal ondernemerschap veel meer om reguliere financiering vanuit een bank waarvoor geen uitgewerkte bedrijfsplannen nodig zijn in de meeste landen, juist ook omdat het om kleine bedragen gaat. Vaak is eerder een steun in de rug nodig in de sfeer van zekerheden. De begeleiding van de groepen door de landbouworganisatie is een zekerheid voor de bank. Een andere mogelijkheid is een vorm van garantiestelling als een blokarrangement voor alle kleine leningen. We zien bij sommige klanten nog veel focus op de interne organisatie in verhouding tot het werken met lokale groepen ter bevordering van lokaal ondernemerschap. Het werken met een nationale structuur vergt extra aandacht voor wat betreft het inkaderen van de vraag “hoe bereik ik de basis?”. Het aanstellen van lokale begeleiders of promotoren vergt coaching. Een lokale leider die goed kan spreken en onderhandelen is nog niet automatisch een goede promotor ter bevordering van lokaal ondernemerschap. Nog steeds beschikken niet alle klanten over een goed functionerend monitoring- en evaluatiesysteem, en dan doelen we hier in het bijzonder op boeren(groep) niveau. 3

Zie Bijlage 8 voor de samenstelling

16


Het is een uitdaging om klanten te stimuleren deze gegevens te verzamelen, zodat de juiste stuurinformatie beschikbaar is. Participatieve gegevensverzameling en rapportage met hulp van lokale begeleiders naar hogere niveaus is immers essentieel: alleen dan kan vastgesteld worden of daadwerkelijk resultaat heeft plaatsgevonden. Het ERI-handboek geeft zeer praktische handleidingen hiervoor, en vermeldenswaardig is dat in een aantal gevallen landbouworganisaties zelf ook M&Eformats hebben gemaakt. Met die gegevens kunnen we zien in hoeverre groepsvorming heeft geleidt tot meer (kwaliteits-) productie, meer gezamenlijke vermarkting tegen een betere prijs en in het meest positieve geval de ontwikkeling van een florerende coöperatie. Zo houdt de Keniaanse boerenorganisatie KENFAP de relevante ontwikkelingen rond pluimvee, maïs en zuivel goed bij voor haar leden goed bij: Tabel 4: Kerngetallen in Keniaans ondernemerschapsproject Sector

Parameter

Poultry

Hatchability

Maize

Number of birds per household Income Production Prices Quality

Milk

Production Prices Number of buyers

Result Improved from less than 30% to 80% 20-35 compared to less than five Improved from Kshs. 150-250 per bird to 350 and above From 15 to 20-25 bags (90Kg/Bag) per acre (in Meru) Increase from Kshs. 15- 25 per kg toKsh 10- 15 per kg- Kwale / Kshs. 15-24 per Kg to 30-38 per Kg in Meru Maize was previously rejected on moisture content (Aflatoxin). Now, farmers have moisture meters and check the maize. Acceptation has increased Increase from less than 10kg per day to more than 15kg (this depends on the breed) we shall be careful to capture breed specific in future From less that Ksh. 15 to 28-32 per liter- Murang’a, Lugari Increased from two (KCC and Brookside) to four in Murang’a

Bron: KENFAP (gegevens uit project 5701, Enhanced Farmer Entrepreneurship for Development)

En in Madagascar is door een grotere aanwezigheid van Fekritama op beurzen de afzet van bepaalde producten verbeterd. Dit is mede mogelijk gemaakt doordat de organisatie heel goed de behoefte van ondersteuning aan SEFO’s oftewel lokale basisorganisaties (zie bijvoorbeeld http://jeunesfekritama.wordpress.com/danslavenir/) in kaart heeft gebracht. Die behoeften bleken te verschillen al naar gelang het voornaamste product. Bij rijst was verbetering van de afzet de voornaamste prioriteit; in het geval van pluimvee de sanitaire aspecten; en bij de varkenshouderij de beschikbaarheid van fokzeugen. Zie ook de grafiek hieronder, waarin elke SEFO een driehoekje vertegenwoordigt (en de kleur daarvan bepaalt welk product een hoofdrol speelt) en aan wat voor soort ondersteuning de meeste behoefte bestaat: inputbeschikbaarheid (Appro) of afzet (Com).

Resultaten

17

Gender Sommige projecten binnen het werkterrein ondernemerschap hadden een specifieke gender-invalshoek, bijvoorbeeld ‘Mainstreaming gender in the sunflower chain in Kitgum’ (5915 op www.agro-info.net). De districtsorganisatie KIDFA heeft in 2012 actief gewerkt aan versterking van ondernemerschap van vrouwen, door ze niet alleen in de productie maar ook in de afzet een veel sterkere rol te laten spelen. Vrouwen werden immers in de verdeling van de opbrengst niet geconsulteerd, er was geen gezamenlijke planning. Na succesvolle kadertrainingen zijn de groepen bezocht met als doel dat er gezamenlijk wordt gepland (door man en vrouw), zowel bij het zaaien en wieden als bij de oogst en vermarkting. Het gaat hier om 240 groepen met in totaal zo’n 6000 leden, waarbij al een verbetering is te zien in de planning: men houdt nu een register bij. Ook is binnen de training aandacht besteed aan huiselijk geweld. De promotoren hebben informatie verzameld van 150 groepen en hebben de echtparen begeleid waar nodig. Het probleem is echter nog niet opgelost. De mannen controleren nog steeds 75% van de verkoopopbrengsten. Een algemene les die hieruit te trekken valt is dat bij lokale groepsvorming vrouwen goed vertegenwoordigd zijn, maar dat het gevaar is dat bij verdere ketenintegratie vrouwen zowel getalsmatig als qua invloed gemarginaliseerd dreigen te worden. KIDFA is een goed voorbeeld van hoe men dit kan voorkomen. Ook groepen in Kenia (Kenfap) en Madagascar (Fekritama) draaien goed wat dit betreft. Lokaal ondernemerschap in de etalage: ‘booming’ uien in Niger Achtergrond Sinds eind 2005 werkt het Nederlandse uien- en aliumbedrijf De Groot & Slot samen met Agriterra. De Groot en Slot wilde haar maatschappelijke verantwoordelijkheid in praktijk brengen en zocht een passende partner hiervoor. Al gauw kwamen ze uit bij Agriterra. Via Agriterra werkt de Nederlandse uienspecialist nu al zeven jaar aan het verbeteren van de uienproductie van de boeren in Niger. (vervolgd….)

18


(vervolg)

FCMN Niya Niger In Niger wordt jaarlijks zo’n 10.000 hectare uien geteeld waarvan ongeveer 65 procent wordt geëxporteerd. In één van de armste landen ter wereld is dit een grote bron van inkomsten. Het droge klimaat is goed voor veel soorten uien en de geringe luchtvochtigheid van de grond zorgt ervoor dat schimmels geen schade aan kunnen richten. Sinds 2005 helpt De Groot en Slot de Nigerese tuinderorganisatie FCMN Niya (ruim 22.500 individuele leden en 123 aangesloten coöperaties) bij het verbeteren van de uienteelt en sinds kort bij het opzetten van een commerciële handelszaadproductie voor uien. Resultaat Regelmatig is Hans van Leeuwen, een uienspecialist van De Groot en Slot, in Niger om teelttechnische voorlichters van FCMN Niya praktisch, teelttechnisch advies te geven dat zij op proefvelden toepassen en vervolgens in trainingscentra overbrengen aan de leden. Ook adviseert hij over het conserveren en de opslag van de uien en het zaad. Met FCMN Niya overlegt hij strategieën voor de duurzaamheid van de uienzadenproductie en over zaken rondom het beheer en distributie van de uien en het uienzaad. Het in 2006 door FCMN opgestelde meerjarenplan kon in 2009 al aangepast worden omdat de resultaten ver boven verwachting waren. Sinds De Groot en Slot de uitdaging aanging om FCMN te helpen de uien- en uienzaadsector in Niger op een hoger plan te tillen, is de productie van uien en uienzaad flink toegenomen. In 2006 werd 1.200 hectare land gebruikt voor uienproductie door 4.800 uientelers, aangesloten bij FCMN. Dit leverde 16.800 ton uien op, waar de boeren ruim 2,3 miljoen euro voor kregen: bijna 480 Euro per boer. In 2011 is het aantal uienboeren gestegen tot 16.500. Op 3.300 hectare oogsten zij 72.600 ton en dat leverde ruim 11 miljoen Euro op: zo’n 670 Euro per boer. De uienzaadproductie heeft zo mogelijk een nog grotere groei doorgemaakt. De oogst ging van 210 kilo in 2006 naar 2.741 kilo in 2010. Verdienden in 2006 de boeren nog zo'n 9.604 euro met hun uienzaad, in 2010 was dit gestegen naar bijna 168.000 euro. Uienzaadtelers in Niger produceren inmiddels uienzaad van goede (gecertificeerde) kwaliteit waar veel vraag naar is. Niet alleen van boeren in heel Niger, maar ook in buurlanden. Met zo'n grote vraag is er een enorm potentieel voor inkomstenverbetering van de uienzaadtelers, en kan ook de opbrengst en kwaliteit van consumptie-uien sterk verbeteren. FCMN heeft daarom het plan opgevat om een coöperatief uienzaadbedrijf oprichten. Het businessplan hiervoor zit goed in elkaar en samen met De Groot en Slot wordt hard gewerkt aan de vervolgstappen.

Hans van Leeuwen met uienboeren bij een proefveld

Resultaten

Uienhandel op de markt

19

3 Belangenbehartiging: niets over ons zonder ons Belangenbehartiging: de doelstellingen voor 2012 Het team belangenbehartiging had zich voorgenomen de volgende kernsuccessen te behalen in 2012: 1. Uitvoeren van het innovatiebeleid 2012-2014. De adviesgroep zal een actieve rol krijgen in het uitrollen van het beleid. Dit moet leiden tot het uitvoeren van vier innovatieve trajecten met producentenorganisaties in de drie continenten. Samenwerking met partners in allianties en netwerken zorgt voor een effectieve uitvoering van deze trajecten. 2. Implementeren van drie trajecten voor ‘inbreken in programma’s’ samen met nationale en/of regionale koepels in Afrika, Azië en Latijns Amerika. 3. Er vindt acquisitie plaats van 10 nieuwe klanten die aansluiten bij het innovatiebeleid en/of bij belangenbehartiging ten behoeve van inbreken in programma’s. Specifiek wordt gekeken naar mogelijkheden voor het opstarten van nieuwe samenwerking met klanten in de zogenaamde ‘Knapenlanden’ wat betreft innovatie, terwijl ook in andere landen/regio’s kan worden gezocht naar klanten ten behoeve van inbreken in programma’s. Concentratieregio’s waarin het team zal werken zijn: Azië: Zuid-Azië; Afrika: Centraal Afrika en West Afrika; Latijns Amerika: Andes; Oost Europa: Bosnië-Herzegovina, Moldavië en Armenië (ondersteuning IFAD). Daarnaast zullen we in alle continenten met minimaal één regionale koepel werken. 4. Versterken van de samenwerking met IFAD/EU, Agricord en andere donoren om daarmee de toegang en diversificatie van fondsen te vergroten. Samenwerking met TRIAS in Oost-Afrika is voorzien rond het EU programma ‘food security thematic programme’ 2012-2014. 5. Verzelfstandiging van 16 klanten

Resultaten Tabel 5: de cijfers van het team belangenbehartiging

Belangenbehartiging: 2012 in cijfers Plan Totaal aantal klanten 40 Bijdrage Agriterra € 4.636.726 Aantal bereikte producenten 375.721 (49% vrouw) Lobbytrajecten 3 Beleidsvoorstellen 10 Trainingen MY-COOP geen planning* Trainingen OPPO geen planning Trainingen FACT geen planning Allianties met gelijkgestemde geen planning organisaties * Vanaf 2013 wordt hier een planning voor gemaakt

Realisatie 42 waarvan 38 gecontracteerd € 3.906.147 369.377 (48% vrouw) 5 12 2 1 9 3

Bron: statistieken team belangenbehartiging en www.agro-info.net

Innovatiebeleid Eind 2012 is afgesproken in het managementoverleg dat vanaf 2013 innovatie een onderdeel wordt van alle teams. Zie daarom Hoofdstuk II.5 voor verdere bespreking. In elk geval kan alvast gemeld worden dat er vier trajecten gepland waren en dat het er vijf geworden zijn.

20


Trajecten ‘inbreken in programma’s’ Inbreken in programma’s is de kerntaak van het team belangenbehartiging. Was in 2011 de focus nog vooral gericht op het verzelfstandigen van klanten, in 2012 is een flinke slag gemaakt met het verder ontwikkelen van de FACT4-benadering. De FACTbenadering is voor het team essentieel in de begeleiding van klanten om effectief belangen te kunnen behartigen voor hun leden. In 2012 is het handboek voor FACT verder ontwikkeld. De aanpak is via workshops (zie tabel 6) in meer dan 20 landen met bijna 50 boerenorganisaties getest. Begeleiding werd gegeven vanuit Agriterra samen met consultants. Gebleken is dat de deelnemende organisaties de systematische aanpak, die bestaat uit vier pijlers (I. ledenconsultatie, II. participatief onderzoek, III. opstellen van concrete (beleids-) voorstellen en IV. lobby mapping en stakeholderanalyse), als een essentiële bijdrage zien aan hun belangenbehartiging. Veel organisaties willen deze aanpak institutionaliseren in hun dagelijkse werk. In 2012 werd het project ‘ Farmers Voice’ in Oost Afrika door de EU goedgekeurd met een totaal budget van ruim 1,5 miljoen Euro. De FACT-benadering was een belangrijke factor in de goedkeuring door de Europese Unie, dat door TRIAS en Agriterra en de drie nationale boerenorganisaties uit Oeganda, Kenia en Tanzania was ingediend (food security thematic programme call for proposals). Dit project loopt tot eind 2014. Hieronder zijn details te vinden over de betrokken organisaties in het FACT-traject. Tabel 6: organisaties en belangenbehartiging Regio West-Afrika

Grote Merengebied

Andes-gebied

Zuid-Azië

Zuid-OostEuropa

4 5

Organisatie(s) en aantallen deelnemers

Focus in pilot-traject (pijler)

Lobby-agenda

Réseau Billital Maroobé (RBM) (regionale federatie van nomadische veehouders) en 7 nationale leden: 25 deelnemers 10 boerenorganisaties met 18 deelnemers

Ledenconsultatie en participatief onderzoek

Toegang tot aanvullend veevoer

Het gehele traject

Belasting, infrastructuur (rurale wegen), koffieprijzen, landeigendomsrechten

De koffiefederatie JNC (Peru) met 18 deelnemers en CIOEC (Bolivia) met 26

Opstellen van voorstellen en lobby (op nationaal niveau)

Wetwijziging ivm belastingvoordeel

Nefscun (spaar- en kredietcoöperaties), CTCF (theeproducenten) en de boerenbonden NLRF uit Nepal, KKM uit Bangladesh en AFA (regionale koepel): totaal 21 deelnemers National Farmers’ Federation uit Moldavië (NFFM): 13 deelnemers

Vooral ledenconsultatie en participatief onderzoek

Ledenconsultatie en participatief onderzoek

Wetgeving: erkenning van kleinschalige boeren rondom een economische activiteit, zodat zij toegang kunnen krijgen tot overheidsfondsen5 NEFSCUN - oprichten van een stabilisatie-fonds; CTCF toegang tot zachte leningen voor theeboeren; KKM - erkenning van vrouwen als boerin; NLRF - landloze boeren kunnen een ID-kaart ontvangen; AFA – invloed op CGARDonderzoekagenda Wetgeving aanpassen zodat boeren minder belasting hoeven te betalen; pensioen voor boeren.

Farmers Advocacy Consultation Tool, voorheen PGPP (Participatory Generation of Policies and Proposals) Zie kader ‘Bolivia erkent economische basisorganisaties’, verderop.

Resultaten

21

Het merendeel van de organisaties ziet vooral pijler II (het participatief onderzoek) als de stap die vaak nog ontwikkeld moet worden. Hoewel alle organisaties die betrokken zijn bij het FACT-traject bekend zijn met belangenbehartiging, bleek de benadering bij te dragen aan een grotere effectiviteit van lobby. Naast de al genoemde kernelementen in de aanpak, is de uitwisseling van ervaringen fundamenteel. Zo heeft het traject met RBM (het netwerk van nomadische veehouders) en haar nationale leden in West-Afrika geleid tot een gezamenlijke lobbyagenda bij de West-Afrikaanse economische gemeenschap (ECOWAS) om voederzekerheid voor het rondtrekkend vee garant te stellen. Ook elders zien we al resultaten. In totaal zijn in 12 gevallen beleidsvoorstellen van organisaties op één of andere wijze overgenomen door de respectievelijke overheid. Een zeer aansprekend voorbeeld is het succesverhaal van CIOEC. Bolivia erkent economische basisorganisaties (OECA’s) Wetsvoorstel van Boliviaanse boerenorganisatie CIOEC (Coordinadora de Integración de Organizaciones Económicas Campesinas Indígenas Originarias) is een koepel van meer dan 215 boerenorganisaties (OECA’s) die samen een kleine 200.000 leden door heel Bolivia vertegenwoordigen. De koepel houdt zich bezig met het opkomen voor de belangen van haar leden en steunt hen bij de productie en commercialisering van hun producten. In 2004 diende CIOEC een wetvoorstel in bij de overheid om de positie van OECA’s te laten erkennen. Hiermee wilde CIOEC bereiken dat OECA’s direct toegang krijgen tot overheidsfondsen voor landbouw en, door het vastleggen van een quota van 30% van het landbouwbudget, verzekerd zijn van een vast budget. CIOEC heeft verschillende pogingen ondernomen om de wet door het parlement goedgekeurd te krijgen, maar dit liep telkens vast. Resultaat In 2011 had CIOEC alle hoop op de nieuwe wet verloren. Tijdens de eerste workshop van de ‘farmers advocacy consultation tool’ door Agriterra waren de leiders van CIOEC daarom weinig enthousiast dat een opdracht draaide om het opnieuw indienen van het wetsvoorstel. Gaandeweg de workshop zagen ze in dat er onderdelen waren die ze nooit hadden meegenomen in hun lobbywerk. Zoals het inschakelen van een expert voor het opstellen van het voorstel in juridische taal en een lobbyist om in kaart te brengen met wie ze in gesprek moeten gaan. Met deze nieuwe kennis en inzet van verschillende deskundigen ging CIOEC aan de slag met een nieuw wetvoorstel. Eind 2012 was het een feit: het parlement nam het wetsvoorstel aan. Daarmee worden OECA’s erkend door de overheid als partner om landbouwontwikkelingsactiviteiten uit te voeren, om projecten in te dienen voor rurale economische ontwikkeling, voor onderzoek enz. CIOEC is officieel erkend als spreekbuis van de OECA’s. In de wet is vastgelegd dat er in de nationale begroting budget beschikbaar moet zijn voor landbouwontwikkeling en dat de boerenorganisaties de rechtmatige uitvoerder hiervan zijn.

Trainingscentrum CIOEC

22

Markt met biologische landbouwproducten


Zie voor andere voorbeelden van resultaten de volgende projecten op www.agroinfo.net : Tabel 7: resultaten van belangenbehartiging Nr. op Agroinfo.net

Project

Organisatie

Land

5888

Défense des intérêts economiques des producteurs agricoles membres de la FOPAC Nord Kivu

FOPAC-NK (boerenfederatie in Noord-Kivu)

DR Congo

5731

Eastern African capacity farmers' organizations in new phase

EAFF (Oost-Afrikaanse federatie)

Kenia

5623

Programme pastoral regional Afrique de l'Ouest

Réseau Billital Maroobé

Niger

5789

Proceso de incidencia gremial JNC

JNC

Peru

5908

Appui à la structuration de la Confederation Nationale de Producteurs Agricoles du Congo (CONAPAC)6

CONAPAC

DR Congo

Bron: www.agro-info.net

Daarnaast zijn er dit jaar resultaten bereikt door de betrokken boerenorganisaties waar Agriterra’s langjarige ondersteuning een rol in heeft gespeeld maar de directe relatie met FACT (nog) niet bestaat. Een paar voorbeelden: • Moldavië: verbeterde toegang tot subsidies voor de leden van NFFM door inspraak in wet en regelgeving van de overheid. • India: via lobby van de boerenorganisatie FFA-AP in de deelstaat Andhra Pradesh is de rentabiliteit van teelten als tabak en kurkuma (geelwortel) voor de leden sterk verhoogd door maatregelen van respectievelijk de Tobacco Board en de deelstaat; en heeft de Indiase overheid de minimumprijs voor rijst verhoogd. • Kenya: privatisering van de pyrethrum-markt waardoor de export gestimuleerd kan worden. De Pyrethrum Growers Association heeft een gesprek gehad met de president van Kenia en de achterstallige betalingen van de Pyrethrum Board geëist. De president heeft toegezegd hier werk van te maken: 2 miljoen Euro is inmiddels uitbetaald. • Azië: de regionale federatie AFA heeft een belangrijke rol gespeeld (via de Filippijnse overheid) in het doen uitroepen van 2014 tot Internationaal Jaar van de Gezinslandbouw. 10 nieuwe klanten en 15 klanten die verzelfstandigd zijn Van de geplande 10 nieuwe klanten zijn er vier uiteindelijk gecontracteerd. CONAPAC is de recent opgerichte nationale koepel uit DR Congo. SSAPU is de jonge nationale boerenorganisatie uit Zuid-Soedan, waarbij de Oostafrikaanse boerenfederatie EAFF is gevraagd de institutionele begeleiding alsmede de lobbycapaciteitversterking op zich te nemen. In 2013 zal Agriterra waarschijnlijk een directe financiële relatie hebben met SSAPU. UBA-RS, een bijenhoudersorganisatie uit Bosnië-Herzegowina, is geïdentificeerd als klant onder het Grant Agreement #1243 met IFAD / Agricord (zie ook hieronder en paragraaf III.5). In Bosnië hebben we inmiddels 2 bijenhoudersverenigingen die door de IFAD worden gefinancierd. De samenwerking met de Nederlandse Bijenhoudersvereniging biedt mogelijkheden om hun organisatiecapaciteit te versterken. De vierde nieuwe klant van dit jaar is CTCF, de recent opgerichte federatie van theecoöperaties die voort is gekomen uit TEASEC in Nepal. Het nationale platform PNOPPA in Benin en de Peasant Farmers Association of Ghana (PFAG) zijn wel goedgekeurd als klant in 2012 en zullen in 2013 hun eerste financiering ontvangen. In 2012 zijn beide organisaties bezocht en is hun vraag naar 6

Uitgevoerd door Trias met Agriterra-fondsen

Resultaten

23

Agriterra-dienstverlening in kaart gebracht. In Bangladesh is een potentiële klant gevonden: Kroshok kendra Moitree (KKM), lid van de regionale koepel AFA. Het team heeft een speciale verantwoordelijkheid in het ‘verzelfstandigen van’ (lees: de samenwerking afronden met) klanten, die niet of onvoldoende aansluiten bij de resultaten die we met ons programma willen bereiken of waar de klant zelfstandig, zonder Agriterra-steun, het werk kan voortzetten. In 2012 zijn de laatste projectfinancieringen afgesloten met 15 klanten. Hiervan loopt het projectcontract af in 2012. Een groot aantal hiervan zijn klanten uit niet- PSI-/Focuslanden. Een degelijk traject van uitfasering gaat vooraf aan de verzelfstandiging, waarin vastgesteld wordt welk vervolg mogelijk is. Er zijn diverse opties. In veel gevallen zal een partnerrelatie blijven bestaan, omdat de ex-klant kan bijdragen aan adviseringstrajecten bij andere klanten. Bij andere ex-klanten echter stellen we een resolute stop in als gevolg van bijvoorbeeld financieel mismanagement. Met deze organisaties wordt de relatie niet gecontinueerd. Gelukkig bleef dit aantal in 2012 beperkt tot 2. Samenwerking met derden De samenwerking met PSO is in 2012 beëindigd doordat de organisatie is opgeheven. Agriterra heeft veel baat gehad bij de ondersteuning van PSO. Zo is in de afgelopen 3 jaar intensief samengewerkt rond het leerwerktraject ‘fragiele staten’7. In het Grote Meren-gebied heeft dit zich gemanifesteerd in het zogenaamde ATAOP-programma. Dit kon mede dankzij PSO intensieve begeleiding bieden aan 12 boerenorganisaties uit DR Congo, Rwanda en Burundi op het gebied van economische dienstverlening, aangezien de resultaten op dit terrein tot 2009 erg onbevredigend waren. Nu zijn ze veel positiever: zie het kader hieronder. Resultaten van het ATAOP-programma Begin 2013 is dit programma geëvalueerd. Enkele resultaten op een rij: • • • • • •

Zes leveringscontracten tussen boerenorganisaties en opkopers (bijvoorbeeld rijst voor een bierbrouwerij) Negen marktstudies Drie innovatieve overeenkomsten met lokale autoriteiten 22 bedrijfsplannen die ontwikkeld zijn door de organisaties zelf 83 boer(inn)en opgeleid in coöperatiebeheer en ondernemerschap. De helft hiervan is lid van boerinnenbond LOFEPACO in Oost-Congo Zeven initiatieven om waarde toe te voegen (waaronder de elders al beschreven chips in Rwanda)

Zie voor meer informatie de externe evaluatie van het programma door twee Afrikaanse deskundigen, waaronder de directeur van ASPRODEB, de Senegalese agri-agency. De evaluatoren concludeerden dat een zwakheid die nog aangepakt moet worden die van de professionele capaciteit is: er wordt nog onvoldoende gedocumenteerd wat er bereikt is, laat staan dat daar goed over uitgewisseld wordt tussen de deelnemende organisaties. Bron (zie ook bijlage 7) : AUTO-EVALUATION DU PROGRAMME D’ASSISTANCE TECHNIQUE D’AGRITERRA AUX ORGANISATIONS PAYSANNES DE LA REGION AFRICAINE DES GRANDS LACS. Rapport final. Ousmane Ndiaye en Nono Mwavita, april 2013.

7 Les organisations paysannes face à la fragilité en RD Congo. Rapport final de la recherche action en province du Nord et Sud Kivu - une mission dans le cadre de la trajectoire de capacitation des organisations paysannes dans les états fragiles. Nynke Douma et Mr Maliyasasa Syalembereka, Arnhem, 2012.

24


Ook op ander terrein heeft de samenwerking goede resultaten opgeleverd: dat van de ‘suivi des membres’, oftewel de inrichting van ledendatabases. Sommige functioneren al goed, zoals die van de CAPAD in Burundi; bij vier andere deelnemende organisaties is men ook vergevorderd met de inrichting. De organisaties volgen daarbij een algemene handleiding die binnen het programma is ontwikkeld, en passen deze aan aan hun eigen structuur8. Verder heeft Agriterra steun ontvangen via het ‘large grant agreement’ #1243 dat Agricord met IFAD heeft afgesloten. Dit betrof onder meer samenwerking in Armenië (FAA-ULE), Moldavië (NFFM) en Bosnië-Herzegowina (SPUSK en UBA-RS). Ook de samenwerking met de IFAD-landendesks in DR Congo en Ghana maakt deel uit van deze overeenkomst. In DR Congo zijn al serieuze stappen gezet door CONAPAC (zie hierboven)met ondersteuning van Agriterra en TRIAS door contacten op te bouwen met IFAD en een nationale lobbyagenda vast te stellen. In Ghana is de grote uitdaging het vinden van een nationale koepel die door alle boerenorganisaties wordt erkend als spreekbuis namens de boeren. De nieuwe klant PFAG zou daar op termijn voor in aanmerking kunnen komen. Deze paragraaf over samenwerking is niet compleet zonder vermelding van de rol van de ‘dragende organisaties’. In 2012 heeft Passage voor de laatste keer met advies en financiering bijgedragen aan de opbouw van de ‘women’s wing’ in India bij FFA-AP. Zie voor een voorbeeld van de betekenis hiervan het kader ‘De vrouwenafdeling van FFAAP in Ranga Reddy’ op pagina 41. Vanaf 2013 zal Passage de Specific Union for Farmer Women in Jordanië ondersteunen met het doel om de mondigheid en positie van plattelandsvrouwen in dit Arabische land te verbeteren. Vrouwen van Nu heeft gedurende 10 jaar twee vrouwenorganisaties in Benin financieel gesteund, namelijk Mialebouni en Tikonna. Deze samenwerking loopt af eind 2012 nu beide vrouwenorganisaties worden verzelfstandigd. ZijActief Limburg steunt UNAG Chontales al jarenlang en zal dit voortzetten ondanks dat Agriterra deze klant verzelfstandigt. CSA/OCP in Niger krijgt naast ondersteuning van ZLTO ook regelmatig donaties van individuele donoren, kerken etc. Deze bijdragen zijn essentieel zodat deze in een uithoek van Niger werkzame organisatie bij kan dragen aan de voedselzekerheid van Sahelbewoners waaronder met name boerinnen en hun gezinnen, onder andere door de bouw van ‘graanbanken’. Kennisinstituten spelen een belangrijke rol. Met het CDI in Wageningen wordt de OPPO-cursus (Optimising Performance of Producer Organisations) ontwikkeld voor regionale boerenorganisaties. Met ITC/ILO wordt de cursus My.Coop (www.agriculture-my.coop wereldwijd uitgerold. Allianties met FAO, ILO, het World Food Program en KIT zijn hierin belangrijk en zorgen dat Agriterra op de kaart staat. Agriterra speelt verder al jarenlang een cruciale rol in de IS-Academie ‘LANDac’ (www.landgovernance.org , een consortium van wetenschappers en praktijkmensen. In 2012 is in dit kader een onderzoek opgestart naar de rol van boerenorganisatie in beleidsontwikkeling rond landeigendom. Oeganda (de algemene landbouworganisatie UNFFE) is als casus gehanteerd. In 2012 werd de directeur van EAFF, de regionale koepel van Oost Afrika, uitgenodigd om een lezing te verzorgen in de Summer School, een samenwerking met de universiteit van Utrecht. Agri-ProFocus werd ook in 2012 ondersteund om 6 Agrihubs in Oost en Centraal Afrika te ontwikkelen (zie project 5687 op www.agro-info.net). Deze Agrihubs zijn netwerken van actieve economische groepen rond landbouwproductie, vermarketing en kennisontwikkeling. Het brengt niet alleen Nederlandse maar ook lokale partijen bij elkaar. Dit leidt tot inspirerende uitwisselingen. 8

Base de données de la CAPAD – manuel d’utilisation. CAPAD, Bujumbura, juli 2012.

Resultaten

25

Specifieke landengebonden samenwerking komt ook voor zoals met ICCO en HelvetasSwiss Cooperation in de opstart van een programma in Bangladesh, of met SNV en de Nederlandse ambassade rond ‘building from scratch’ in Soedan. Met de agri-agencies CSA en Trias is een intensieve samenwerkingsrelatie opgebouwd binnen specifieke landen (bv Oeganda en Oost Afrika met Trias, met CSA in het Grote Merengebied (ATAOP) en ook met CSA in Azië via AFA). Op deze manier wordt optimaal gebruik gemaakt van elkaars capaciteiten. Geleerde lessen en uitdagingen Belangenbehartiging kost veel tijd: het traject van vaststellen van de lobbyagenda tot het moment dat een tastbaar resultaat in de vorm van overheidsbeleid is niet eenvoudig. De FACT-benadering draagt zeker een essentieel steentje bij aan het proces maar goede en krachtige lobbyisten onder de boerenbestuurders zijn onmisbaar. De noodzaak om de boerenleiders ook op andere terreinen te steunen blijft dus groot, en de uitdaging ligt in het vinden van geschikte organisaties en mensen in Nederland of andere ontwikkelde landen die zinvolle van-boer-tot-boer-advisering op dit vlak kunnen geven. De Financial Health Check (zie ook Hoofdstuk II.5) die het team uitvoerde bij een klant in Oost-Europa liet zien dat het financieel management niet goed in elkaar zat, waarmee Agriterra lijkt af te stevenen op een exit van deze klant. Eenzelfde check in West-Afrika leidde tot een soortgelijk resultaat. Conclusie: voortaan is een Financial Health Check verplicht bij het begin van de samenwerking. Hiermee krijgen we een beter beeld van de sterkten en zwakten van de organisatie en kunnen we daarop gericht werken. Een laatste maar niet onbelangrijke les is het werken met jonge boerenorganisaties en organisaties in fragiele staten. Ook hier geldt dat veel energie in de opbouw van de clubs moet worden gestopt alvorens degelijke resultaten kunnen worden bereikt. Toch is dit wel de moeite waard ,want uiteindelijk laat Agriterra hier haar toegevoegde waarde zien: als CONAPAC in DR Congo of SSAPU in Zuid-Soedan een bijdrage levert aan verdere democratisering van hun land en daarmee de stabiliteit en vrede bevordert mogen we een beetje trots zijn!

4 Innovatie Innovatie is essentieel voor het overleven van boeren en hun organisaties, die daarbij de spil zijn in de verbinding tussen de ondernemende, innovatieve boer en de kennisinstellingen. Door eigen initiatieven te blijven combineren met de kennis van andere instellingen kunnen innovatieve oplossingen voor problemen van de boerenondernemers ontstaan. Innovatie wordt ingezet als onderdeel van een gebalanceerde benadering van ‘peopleplanet-profit’ waarbij het duurzaam produceren van voedsel centraal staat. De combinatie van oplossingen die zowel de sociale, omgevings- als economische factoren van het platteland meeneemt, staat voorop. Lokale kennis wordt verbonden met kennis van elders, ideeën worden omgezet in acties op kleine schaal, successen worden gedeeld met andere boerenondernemers. Op deze manier kan zelfs voor de grootste uitdagingen, zoals klimaatverandering, een oplossing gevonden worden.

26


Ambachtelijke chips in Rwanda Een mooi voorbeeld van de innovatie binnen boerenorganisaties (zie ook hoofdstuk II.5) is het project voor de verwerking van a ardappelen tot chips. Imbaraga in Rwanda heeft dit van de grond gekregen. Een lokale marktketen-specialist ondersteunt deze productinnovatie nu ook bij een aantal andere boerenorganisaties in het Grote Meren gebied (Oost-Congo, Rwanda en Burundi) en dit heeft er in 2012 al toe geleid dat ook in Congo DR nu jonge boeren chips produceren voor de lokale markt.

Tijdens zijn werkbezoek naar Rwanda twitterde Roald Lapperre (plaatsvervangend directeur-generaal EZ) op 12 februari 2013:

Roald Lapperre @lapperre Indrukwekkend, o.a. door adviezen van NLse akkerbouwers via@Agriterra is aardappelopbrengst #Rwanda ver 6voudigd (12-2-2013)

In het noorden van Rwanda zijn aardappelen het belangrijkste landbouwproduct. De landbouworganisatie Imbaraga, met bijna 27.000 leden, werk in haar trainingscentrum met boeren aan betere productietechnieken, bewaring en slimme oplossingen om een hogere productiviteit te bereiken. In Rwanda is er een grote markt voor chips, maar deze werden veelal geïmporteerd uit Kenia en Oeganda. Door aardappelen in eigen beheer tot chips te verwerken creëer je toegevoegde waarde. Daarom wil Imbaraga Rwandese chips maken.

Hoeksche Waard Drie Hoeksche Waardse akkerbouwers hebben het bedrijf Hoeksche Hoeve (www.ambachtelijkechips.nl) opgericht waar ze chips bakken van hun eigen aardappelen. Agriterra heeft Hoeksche Waard benaderd om met hun kennis en ervaring de Rwandese aardappelboeren op weg te helpen.

Aardappelschijfjes gefrituurd op houtskool

Resultaten

Henk Scheele demonstreert fritueren op gas bij 160 C° (vervolgd….)

27

(vervolg)

Resultaat In december 2012 is Henk Scheele van Hoeksche Chips voor Agriterra naar Imbaraga gereisd. Hij heeft Imbaraga een goed eind op weg geholpen met praktische adviezen voor alle stappen in de keten, van de verwerking (zoals: gebruik gas in plaats van houtskool, alleen aardappelen met veel zetmeel zijn geschikt, schil de aardappelen niet en bak ze in 160 °C daarmee spaar je de helft aan frituurtijd), verpakking (suggesties voor verpakkingsmateriaal, sluiting van de zak), marketing (zorg voor een verkoper die met proefverpakkingen langs verkoopgelegenheden gaat) tot de verkoop (begin bij lokale winkels waar nu geen chips te koop zijn, zet een schaal om te proeven neer zodat consumenten bekend worden met het product, website). Ook heeft hij een businessplan gemaakt voor een eigen bedrijf van Imbaraga, waar ze nu volop mee aan de slag zijn. Die ambachtelijke chips én hogere inkomsten voor de aardappelboeren in Rwanda komen er wel.

Resultaten Agriterra’s innovatiebeleid is in oktober 2011 door het bestuur goedgekeurd, en in datzelfde jaar zijn de eerste innovatietrajecten gestart. Innovatie ‘hing’ aanvankelijk onder het team belangenbehartiging (dat ook bovenbedoeld beleid heeft ontwikkeld) maar is in 2012 verheven tot een generiek uitgangspunt dat in al het werk dat Agriterra onderneemt met klanten tot uitdrukking kan komen. Agriterra heeft besloten zich meer op innovatieprocessen dan op productinnovatie te richten omdat daarmee duurzame innovatie kan worden gerealiseerd en het profijt ervan een groter bereik heeft. Een innovatiesysteemanalyse is ontwikkeld9 die de belemmeringen in de institutionele omgeving van boerenorganisaties in kaart brengt. Een Nederlandse student van de universiteit van Utrecht heeft mede aan de ontwikkeling hiervan bijgedragen.

Een ambitieuze jonge boer in Hagimus Bunduchi Sergiu is a young farmer (28 years old) from Hagimus village in the Chisinau district. He is member of the National Farmers Federation of Moldova (NFFM) and participated in NFFM study tours to the Netherlands and Ukraine. Now he is one of the leaders of the vegetables producers group in Chisinau. NFFM assisted the group in finding markets and signing contracts with buyers like Damigrant Ltd and Orhei Vit factory. Sergiu: "I heard about the Federation in 2009. At that moment I was growing vegetables but not in a very professional way. (…) I joined NFFM at the beginning of 2010 and their activities convinced me to invest in agriculture more seriously. I now have permanent access to information and can always contact specialists of NFFM. I intend to introduce something new growing cucumbers and tomatoes not only in greenhouses but also in tunnels. I hope I can get some subsidies out of the NFFMInnovation Fund for this. (…)I want to continue my work in the producers' group and hope to become an example for other farmers." Bron: agro-info.net, 1 mei 2013

9 The intermediary role of farmer organisations: stimulating innovation in developing countries. Erik Bakhuijs, 2012 (Master-scriptie, Universiteit Utrecht).

28


Momenteel lopen er vijf innovatietrajecten: •

Jongeren in de National Federation of Farmers in Moldova (NFFM)

De twee hoofdlijnen van het werk op dit vlak met de NFFM betreffen de opzet van een ledenregistratiesysteem en op de versterking van het jongerensegment in NFFM. Het plan luidde: “In 2012 zal NFFM samen met NAJK de capaciteiten van de jonge leden gaan versterken om een jongerenafdeling te besturen. Ook heeft men als doel meer jonge leden aan zich te binden. Het ontwikkelen van een innovatiefonds kan daarbij behulpzaam zijn. Daarmee zal een impuls worden gegeven aan het verder leefbaar maken van het platteland“ Inderdaad is een informele jonge-boerenassociatie met ruim 70 leden opgezet. Daarnaast kunnen vooral jonge leden van NFFM gebruik maken van het innovatiefonds, waarmee ze hun landbouwbedrijf kunnen verbeteren en vernieuwen via (bij-) scholing, studiereizen etc. ZLTO’s ‘kennis op de akker’ staat aan de basis van dit model. Het fonds is operationeel geworden in december 2012 en de eerste groepen jonge boeren hebben hier al geld uit kunnen opnemen. De bedoeling is dat de boeren de resultaten daarvan ook met een breder publiek gaan delen. Wordt vervolgd in 2013! Het ledenregistratiesysteem wordt vooral op nationaal niveau bijgehouden, en de regionale kantoren leveren daarbij de data aan. Dit alles gebeurt nu nog in Excel, maar mede in samenhang met het door Agriterra geïnitieerde traject om tot een geïntegreerd monitoringsysteem te komen zal dit te zijner tijd hopelijk on-line gebeuren. •

Systeemanalyse

De innovatiesysteemanalyse is o.a. ingezet bij NFFM. Tevens is het innovatiefonds ontwikkeld en in gebruik genomen bij NFFM sinds december 2012. Eens te meer is de toegevoegde waarde te zien van het feit dat onze Agriterra geworteld is in de Nederlandse georganiseerde landbouw: het ZLTO-model ‘kennis op de akker’ biedt hier uitkomst. Het laat zien dat het simpelweg financieren/subsidiëren van investeringen voor innovatie niet de juiste manier is. ZLTO maakt onderscheid tussen de initiatiefnemer (meestal de boer of groep boeren met een innovatief idee) en de uitvoerder van het innovatietraject. De initiatiefnemer kan een uitvoerder inhuren (middels ‘mijlen’-kaart) om bijvoorbeeld een onderzoek uit te voeren op de haalbaarheid van een idee. De resultaten van dit onderzoek helpen de initiatiefnemer het traject uiteindelijk in de praktijk te brengen en leningen te verkrijgen van een bank. De ervaringen van ZLTO vormen het uitgangspunt bij het ondersteunen van innovatieve trajecten die door de boerenorganisaties worden ingediend. Het fonds bij NFFM kan alleen worden gebruikt voor ‘kennisproducten’ zoals coaching, adviestrajecten en studiereizen. Hiermee hoopt NFFM innovatie bij de boeren te stimuleren wat vooral een spin-off moet hebben op toename in werkgelegenheid en ondernemerschap onder jonge boeren. •

Productinnovatie: ambachtelijke chips bij Imbaraga (Rwanda)

Rond productinnovatie blijkt de chipsproductie (mede door inzet van ‘beste boer 2011’) een succes te zijn geworden. De Rwandese overheid en de Nederlandse ambassade tonen interesse. Imbaraga onderzoekt hoe een van haar leden hiervoor een bedrijf zou kunnen gaan opzetten. Inmiddels heeft IMBARAGA verschillende prijzen gewonnen op business fairs in Rwanda voor productinnovatie en is de chipsproductie ook uitgezet in buurland Congo (zie ook het kader in Hoofdstuk II.4). Aardappelproductie in het zogenoemde Grote Merengebied biedt een goede kans om de chipsproductie op grotere schaal te gaan opzetten. Ook de Nederlandse agribusiness toont interesse.

Resultaten

29

•

Klimaatproject

In 2011 is een start gemaakt met de opzet van een klimaatproject met boerenorganisaties uit ontwikkelingslanden. Dit project is gebaseerd op de ervaringen van LTO-Noord in Nederland. Hierbij zochten boeren met ondersteuning van de WUR naar oplossingen om de teelt van gewassen aan te passen aan veranderingen in het klimaat. Langdurige droogte en hevige kortstondige regenbuien zorgden regelmatig voor waterstress-problemen bij de gewassen. Het klimaatmodel van LTO-Noord zorgde ervoor dat boeren landbouwkundige aanpassingen konden maken om beter opgewassen te zijn tegen waterstressverschijnselen. Na deze goede ervaringen heeft LTO-Noord Agriterra benaderd met de vraag of deze aanpak ook in ontwikkelingslanden relevant zou kunnen zijn. Een ‘call for proposals’ leidde tot een 15-tal voorstellen van boerenorganisaties uit ontwikkelingslanden, waaruit er twee werden geselecteerd waar LTO-Noord samen met Agriterra mee aan de slag is gegaan: met CFAP in Cambodja en UNFFE in Oeganda. De start is gemaakt in 2012: workshops met boeren, hun bestuurders en vertegenwoordigers van ministeries van landbouw en onderzoeksstations zijn gehouden waarin het gedachtegoed van dit klimaatmodel werden gedeeld en gezocht werd naar een insteek die aan zou sluiten bij de behoeften van de boeren die met klimaatstress te maken hadden. Met andere woorden: de boeren worden geconsulteerd over de problemen die ze ondervinden met het klimaat en de mogelijke oplossingen die zij voorstellen of waarnaar ze zoeken. De beste manier om duurzame oplossingen te krijgen! In 2013 begint de daadwerkelijke uitvoering van die projecten bij CFAP en UNFFE. •

Handboek voor ERI (Enabling Rural Innovation)

Een van de drie hoofdbenaderingen van Agriterra is de bevordering van het lokaal ondernemerschap, via de ondersteuning van boer(inn)engroepen die deel uitmaken van een grotere federatieve structuur (zie Heeft het zin om lid van een Hoofdstuk II.2). Trias-Uganda heeft met organisatie te worden? betrokkenheid van Agriterra een 10 handleiding gemaakt voor deze aanpak die Tijdens een lunchpresentatie lieten door beide agri-agencies gebruikt wordt. En twee CIDIN-promovendi zien dat over innovatief gesproken: de handleiding is deze vraag positief beantwoord moet met ‘tremendous input’ van worden, althans in de onderzochte boerenorganisaties zelf tot stand gekomen, gevallen: de Selale Dairy Cooperative en wel drie ‘district farmers associatons’ in Union en de Sidama Coffee Uganda: uit Hoima, Masindi and Mbarara Cooperative Unions. Maar de aard (alle drie lid van de nationale federatie van het positieve verband verschilt. UNFFE). Begeleider Roldan Muradian: “In both cases we have found positive effects of cooperative membership, but the 5 Algemene resultaten mechanisms through which these impacts take place are different. De ‘theory of change’ van Agriterra berust op While in the case of dairy the twee pijlers. Aan de ene kant streven we cooperative plays a key role in naar directe resultaten bij de boer zelf. technological dissemination (which Succes op dit punt wordt zichtbaar in enhances significantly milk verbeterde productie en productiviteit van productivity) (…), in the case of boeren. Uiteindelijk moet dit leiden tot een coffee the main effects of the hoger inkomen en betere cooperative takes place through price leefomstandigheden voor de georganiseerde differentials (the cooperative offers boeren in ontwikkelingslanden: kortom, we better prices than competitors) (…)”. verwachten dat het voor een boer(in) beter 10

Enabling Rural Innovation (ERI) - A Simplified Manual to Participatory Agro-Enterprise Development through the ERI Approach. Peter van Erum en Lisa Aigelsperger, Kampala, 2012.

30


is om lid te zijn van een organisatie. Onderzoek binnen een WOTRO-programma van onder meer het CIDIN en Agriterra wijst uit dat dit inderdaad het geval is in Ethiopië: promovendi Claire Chagwiza en Amsaya Anteneh toonden aan dat het loonde om via een coöperatie te produceren en te verkopen. Aan de andere kant willen we dat boerenorganisaties als geheel sterker worden, omdat deze sterke organisaties uiteindelijk de democratie in hun land bevorderen en een situatie weten te creëren waarin hun leden hun productie en leefomstandigheden weten te verbeteren (impact). Op dit laatste deel van de resultaatketen heeft Agriterra de minste invloed. Toch streven we ernaar om de impact van ons werk zo goed mogelijk inzichtelijk te maken. Al is het maar om onze theorie te blijven toetsen: de versterking van boerenorganisaties en –coöperaties is goed voor democratisering, inkomensspreiding en economische ontwikkeling - net zoals dat in Nederland is gebeurd. Daarom wordt die stelling van Agriterra in 2013 wetenschappelijk getoetst door een aantal gerenommeerde onderzoekers op het terrein van landbouw en ontwikkeling. Wat betreft dit hoofdstuk: de beste monitoring en evaluatie is gebaseerd op vergelijking, tussen de resultaten die we dachten te behalen en wat er werkelijk bereikt is. En dat kan je alleen maar doen als je van te voren weet hoe je die resultaten definieert: hoe je ze gaat meten. Bill Gates nam ons de woorden uit de mond in zijn Annual Letter 2013: “You can achieve amazing progress if you set a clear goal and find a measure that will drive progress toward that goal” 11. Vandaar dat we bij de projectdoelstellingen (de ‘targets’) altijd zowel een beginsituatie als een doel hebben geformuleerd; alleen in combinatie met die twee gegevens zegt de uiteindelijke realisatie iets. Zie Bijlage 1. Pig in the city Door Grieta Gootjes, Hans Donkers (agripoolers) and Jeannette van Rijsoort (relatiebeheerder van Agriterra) The farmers’ organisations in Yunnan province have a great potential to become a major supplier of quality products, because Yunnan is seen as the green province of China. Most of the organisations in the remote areas focus on a market segment with added value like local or organic products. One of these is the Mannan farmers’ cooperative. Mannan raises and sells a special pig variety: small ear pig. An organic pig farmer and a pig and chicken farmer from the Netherlands visited Mannan cooperative to advise on production technologies, management of breeding base, and disease prevention and control. During their visit they spoke three women who are member of the cooperative since 2009. The women explained that their life has changed a lot over the past years. Ten years ago there was hunger and they had no money to buy clothes. They were often in rags and had difficulty to survive. Now the government is paying more attention to poverty alleviation. They now have a better income so they can buy the clothes they want to have. According to the women, the key benefit of their membership is that the organisation has given them training. The courses were given for women and men together. Now they are able to grow more pigs per farm and earn more money for the future. There is a good balance between men and women. The men administer the money officially, but the women usually manage and decide how to spend it. Although women are not really equal to men, they are treated with respect. (vervolgd….)

11

http://annualletter.gatesfoundation.org/

Resultaten

31

(vervolg)

The cooperative manages the breeding base and sells the piglets to the members when they are about 4 months. The farmers then feed them with natural food, a mix of corn, rice peel and banana leaves/stem. They are proud of raising these pigs, as they are famous for its good taste. After 6 to 8 months the pigs are big enough to sell in the market. The cooperative buys the mature pigs from them and sells them in the markets elsewhere in Yunnan, or even the provincial capital Kunming. Project: 11aems-5780 - Strengthening entrepreneurship of Farmers Professional Organizations (FPOs) in Yunnan Province, Menghai County, China Organisatie: Agricultural Economic Management Station Menghai Impact Uiteindelijk streven wij naar de verbetering van de economische positie van boeren en boerinnen als gevolg van veranderingen in hun productiviteit, prijsstelling en externe factoren als wetgeving. We hebben ook in 2012 met de boerenorganisaties gewerkt op de punten die logischerwijs zouden moeten leiden tot inkomensverbetering voor hun leden. Zo zien we opnieuw een toename in het aantal leden dat toegang heeft tot betere inputs (van 14% aan het begin naar 48%). Maar dat niet alleen, ook werkten we eraan dat de leden vervolgens beter wisten wat ze met de inputs konden doen. We zien ook een toename in het aantal leden dat wordt getraind in verbetering van hun productiemethoden, zodat ze meer en beter kunnen produceren. Het aantal leden dat gebruik maakt van de voorlichtingsservices van de organisatie is in 2012 toegenomen van 12% naar 17%. Verder worden de boeren ook voorgelicht over verwerkingsmethodes, zodat hun producten langer houdbaar zijn of hogere waarde hebben op de markt. Dit aandeel is gestegen van 19 naar 21%, hoewel de lat hoger lag: we wilden 26% bereiken. In de keten hebben de organisaties het aantal overeenkomsten met handelaren, kopers en markten weten uit te breiden waardoor het afzetgebied van de producten van hun leden is vergroot. Al deze cijfers zijn in Bijlage 1 te vinden. De hamvraag blijft uiteraard of dit allemaal daadwerkelijk leidt tot hogere inkomens voor de boeren en boerinnen, en of dat gebeurt dankzij onze benadering. Dé manier om die ‘attributievraag’ (maken we het verschil?) afdoende te beantwoorden is door een project te starten met een evaluatie waarbij de situatie vooraf goed in kaart wordt gebracht. Agriterra heeft dit proces in gang gezet bij de nationale landbouworganisatie CAPAD in Burundi (project 11cpad5629 op www.agro-info.net). Met wetenschappelijke ondersteuning van het CIDIN (Universiteit van Nijmegen) en de Universiteit van Bujumbura wordt via de vergelijking van een interventiegroep en een controle groep gekeken of bepaalde activiteiten in de verbetering van de aardappelen groenteteelt tot resultaten leiden op huishoudniveau. De baseline review is gedaan12 en geanalyseerd13, met name om vast te kunnen stellen welke verschillen er zijn tussen de interventiegroep en de controlegroep, zodat deze weggefilterd worden bij de latere vergelijkingen van de opgetreden veranderingen. De tweede meting is inmiddels (in april 2013) uitgevoerd en ook verder wordt vervolg gegeven aan de aanbevelingen die Agriterra deed na afloop van een werkbezoek in december 2012: zie het verslag Apprentissage par comparaison op http://www.agroinfo.net/?menu=documents&view=document&document_id=53382 .

12 Récolte des données de la situation de référence dans le cadre de l'étude d'évaluation d'impact des interventions de CAPAD. Roldán Muradián en Dik van de Koolwijk, april 2012 13 EVALUATION D’IMPACT DU PROJET D’ENTREPRENARIAT RURAL-CAPAD. Enquête/Situation de référence 2012. RAPPORT D’EVALUATION (CIDIN/Nijmegen-CURDES/Bujumbura)

32


Een soortgelijke evaluatie zal plaatsvinden in Ethiopië in het kader van het door de Gates Foundation ondersteunde Cooperatives for Change-programma (zie paragraaf III.5). De uitvoering is door SNV-Ethiopië aanbesteed; het Ethiopische adviesbureau Meskay kwam als beste uit de bus. Ook zonder deze ‘counterfactual’ opzet beschikken we over genoeg voorbeelden van inkomensstijging bij boeren als gevolg van deelname aan de onze projecten, waarvan een aantal in dit verslag is genoemd. De meeste van die voorbeelden vindt de lezer in de geoogste ‘stories’ die in Bijlage 6 op een rij staan. In totaal hebben we er 61, waarvan er 34 een duidelijk resultaat op impact-niveau beschreven, dus waar de boeren en boerinnen die erin voorkomen een duidelijke verbetering van hun positie ervoeren. Een goed voorbeeld staat in dit hoofdstuk (‘Pig in the city’). In paragraaf II.3 (lokaal ondernemerschap) zijn eveneens een paar voorbeelden te vinden van inkomens- en of productiviteitsstijging op huishoudensniveau. Outreach Een andere manier waarop Agriterra de impact van haar werk zichtbaar poogt te maken is de ‘outreach’: het aantal deelnemers aan de projecten. Dit dient niet verward te worden met het totaal aantal leden van alle klantorganisaties (dat zijn er zo’n 8 miljoen, zie bijlage 1); het outreach-getal is per definitie kleiner, maar zegt in samenhang met de projectuitgaven iets over de reikwijdte van de inkomensoverdracht (en dus inkomensstijging, hoe tijdelijk ook) van de achterban van de organisaties waar Agriterra mee werkt. Evenals in 2011 bleef de gerealiseerde outreach achter bij de geplande, zij het dat het verschil nu veel kleiner was. Wel valt een aantal dingen op aan de cijfers over 2012. In de eerste plaats was de planning, dus de ambitie, voor 2012 lager dan in 2011 (toepassing van een geleerde les?); in de tweede plaats is de gerealiseerde outreach vooral bij het team ondernemerschap veel lager dan in 2011, toen die nog 255.000 was; in 2012 was dat cijfer ruim 174.000 (zie Een boer in Burkina Faso tabel 9). Die daling met 80.000 heeft overigens vooral een administratief karakter: in 2011 liep nog een door Agriterra gefinancierd project van FEPA/B (opgericht met steun van het toenmalige Landbouwschap) in Burkina Faso, begeleid door Agriterra’s Franse zusterorganisatie AFDI, met een outreach van meer dan 71.000. Met andere woorden, in de eerste twee jaar van het programma schommelen we rond een outreach van 650.000 – iets minder dan 10% van alle leden van de desbetreffende organisaties. Ook de besteding per deelnemer is niet fundamenteel anders dan in 2011. Het aantal deelnemers op lokaal niveau is opnieuw meer dan 95% van het totaal en de gemiddelde bijdrage per deelnemer op dat niveau is gestegen van 14 naar 17 Euro.

Resultaten

33

Tabel 8: Outreach en bedragen per deelnemer, 2012 Planning - realisatie 2012 Planning Interventie niveau Lokaal

626.650

Nationaal

30.296

Internationaal Totaal

Geplande outreach

3.709 660.655

Realisatie Gepland per persoon

Geplande uitgave

Gerealiseerde outreach

€ 13.088.168

€ 21

625.763

€ 2.199.462

€ 73

21.586

€ 989.496

€ 267

554

€ 16.277.126

€ 25

647.903

Gerealiseerde bijdage

Gerealiseerd per persoon

€ 10.402.326

€ 17

€ 2.802.394

€ 130

€ 230.004

€ 415

€ 13.434.724

€ 21


Wat betreft het aandeel vrouwen binnen die outreach: dat zit ruim boven de ondergrens van 30% die we onszelf hebben gesteld. In onderstaande tabel worden de gegevens per team uitgesplitst. Tabel 9: Outreach 2012: geplande en gerealiseerde deelname van vrouwen per team Planning

Realisatie

geplande outreach

waarvan vrouwen

%

gerealiseerde outreach

waarvan vrouwen

%

Boergenoteerde bedrijven

128.500

33.719

26%

104.390

27.549

26%

Lokaal ondernemerschap

153.570

64.011

42%

174.136

80.344

46%

Belangenbehartiging

378.585

182.772

48%

369.377

176.804

48%

Totaal

660.655

280.502

42%

647.903

284.697

44%

bron: www.agro-info.net

In Hoofdstuk II.1 wordt de (in vergelijking met de andere twee programma’s) lagere betrokkenheid van vrouwen in het programma rond boergenoteerde bedrijven nader besproken. Sterkere organisaties Slaagt Agriterra erin haar klanten, de landbouworganisaties in ontwikkelingslanden, te versterken? Het nieuwe profiling-instrument is in ontwikkeling, zodat deze vraag – zoals gewoonlijk – aan het eind van de programmaperiode (begin 2015) beantwoord kan worden. Dat laat onverlet dat een (makkelijk meetbaar) hoofdcriterium voor organisatiesterkte de representativiteit is: de omvang. Immers, hoe groter het ledenaantal waarop een organisatie kan bogen, des te gemakkelijker zal het worden om krachtig op te treden in onderhandelingssituaties en om de leden schaalvoordelen te kunnen bieden14 – om de twee meest evidente voorbeelden te noemen. En omgekeerd: als een organisatie groeit, doen ze het kennelijk goed; anders zouden er geen leden bijkomen. Onze Belgische collega’s denken er ook zo over, en twitterden begin dit jaar:

Trias Uganda @UgandaTrias13 Feb Membership of the 6 member-based organisations supported by Trias increased from 28,555 (2011) to 35,403 (2012); a 24% increase!

14

Strength in numbers: effective forest producer organisations. AgriCord, FAO and Forest and Farm Facility, augustus 2012. (http://www.fao.org/docrep/016/ap452e/ap452e00.pdf)

34


In de eerste twee jaar van Agriterra’s programma 2011-2014 is het totale ledenaantal van zo’n 70 relevante klanten met ca. 20% gestegen. Bijlage 4 bevat de volledige lijst van die organisaties (71 in totaal), en een samenvatting van de trends op continentniveau vindt u in onderstaande tabel: Tabel 10: Absolute ledenaantallen, 2010-2012 Regio

Aantal leden 2010

Aantal leden 2012

Toename ledenaantal 2010-2012 (%)

Afrika (38 org)

4.373.245

5.357.565

+22,51%

Azië (14 org)

1.454.430

1.717.149

+18,06%

29.101

28.737

-1,25%

361.200

374.266

+3,62%

6.217.976

7.477.717

20,26%

Oost-Europa (2 org) Latijns Amerika (15 org) Totaal: 69 organisaties

Bron: www.agro-info.net en bijlage 4

Het getal van 7,5 miljoen leden wijkt af van het hogere totaal in bijlage 1 (ruim 8 miljoen) omdat niet alle organisaties zijn meegenomen in deze tabel, vanwege onbetrouwbare cijfers dan wel de onmogelijkheid om cijfers van vóór 2012 te achterhalen. De genoemde totalen laten buiten beschouwing dat we in ook samenwerken met grote koepels: Relatiebeheerder Jan van den Berg: “De ACCU (een vereniging van Credit afgelopen jaren werden door sommige Unions), ROPPA (West-Afrika) en organisaties zeer optimistische getallen AFA (de Asian farmers’ opgevoerd voor ledenaantallen. Association). We nemen die Sinds 2011 en 2012 zijn mijn klanten bezig met getallen (samen 85 miljoen!) niet een inventarisatie van actieve leden, aan de mee vanuit diverse hand van enquêtes, het uitgeven van overwegingen. Ten eerste zou het lidmaatschapskaarten, verbeteren van wellicht doen denken dat ons ledenadministratie, etc. Dat heeft soms geleid werk inderdaad invloed heeft op tot een drastische correctie van de zó veel mensen. Dat is lastig te ledenaantallen. Zo geeft de Filippijnse FFF, die onderbouwen; maar dit jaar doen in het verleden 400.000-500.000 leden claimde, we daar wel een eerste poging nu zelf toe dat het werkelijke aantal maximaal toe via een evaluatie van het 20.000 is. werk van AFA in de afgelopen Ik denk dat het van belang is dat we voor alle jaar en onze bijdrage daaraan. Agriterra-klanten realistische aantallen Kernvraag: wat hebben de opgeven, dat geeft het beste beeld van de nationale organisaties die lid zijn impact van onze klanten.” van AFA aan het lidmaatschap van zo’n continentale federatie? Welke voordelen zien zij daarin? Levert het (uiteindelijk) iets tastbaars op voor de Cambodjaanse of Indonesische boer die via zijn ‘LTO’ ook bij AFA hoort? De tweede reden is de dubbeltelling die onvermijdelijk zou optreden, omdat we immers ook de ledenaantallen van sommige lidorganisaties van die federaties meenemen. Bij bijvoorbeeld AFA zouden dat onder andere Pakisama en API zijn. “Te optimistische schattingen”

In het algemeen is de ontwikkeling van de getallen positief, vooral in Afrika. De opvallendste groeiers zijn UNFFE in Uganda (van 500.000 naar het dubbele) en de Cotton Association of Zambia (CAZ; van 152.000 naar 205.000). Bij de ledenaantallen van UNFFE heeft Agriterra de laatste jaren enige twijfel gehad omdat er geen duidelijke ledenadministratie aan ten grondslag lag. Het huidige aantal van een

Resultaten

35

miljoen wordt echter bevestigd door een publicatie15 van het Landbouw-Economisch Instituut over het programma Empowering Small Farmers in Markets (ESFIM), waar UNFFE aan deelneemt. De sterke groei van CAZ is naar alle waarschijnlijkheid te wijten aan de zeer tastbare inkomensgroei die de leden hebben ervaren in de afgelopen jaren, en waarover we ook vorig jaar hebben gerapporteerd. De ledengroei kan overigens ook een expliciet doel zijn van het project van een organisatie: een zogeheten ‘membership drive’. In 2012 zag die specifieke toename er als volgt uit: Grafiek 1: ledengroei naar geslacht, 2012

Bron: agro-info.net

Met andere woorden, de aantallen vrouwen nemen in veel grotere getale toe dan de mannen, dankzij specifiek hierop gerichte afspraken met bepaalde organisaties – die ook ruim gehaald zijn. Dit is overigens voor ongeveer de helft te danken aan de ‘female membership drive’ bij de – opnieuw! - katoentelersbond CAZ in Zambia, waar in het kader van het project Addressing Cotton Farmers Needs specifieke activiteiten zijn ontwikkeld om vrouwen nadrukkelijk te integreren in de organisatie en de katoenproductie. Het algemene groeipatroon laat onverlet dat er ook organisaties zijn waarbij een opvallende daling van het ledenaantal te zien is tussen 2010 en 2012. Vooral bij wat grotere organisaties loopt dat soms in de duizenden: de Ankole-(koffie-) coöperatie in Uganda, de SFACF in Nepal en Latijns-Amerikaanse organisaties in Paraguay en Costa Rica en El Salvador (zie de tabel hieronder). Waarom? Een algemene verklaring vindt u in het kader hiernaast; voor de gevallen hierboven legden we het aan de respectievelijke relatiebeheerders voor. Tabel 11: dalende ledenaantallen Organisatie

land

2010

2012

Groei

Organización Nacional Campesina (ONAC)

Paraguay

17.000

11.600

-31,8%

Cooperativas Sin Fronteras La Confederación de Federaciones de la Reforma Agraria Salvadoreña (CONFRAS)

Costa Rica

12.661

12.158

-4%

El Salvador

6.971

6.971

0%


De afname met 500 leden bij CSF werd veroorzaakt door een strengere hantering van lidmaatschap (en contributiebetaling) in 2012. En in Paraguay was sprake van een 15 (te verschijnen) Empowering smallholders in the market: evidence-based advocacy in farmer organisations (titel onder voorbehoud). AgriNatura/LEI, Wageningen, 2013.

36


verandering in het “type” leden. De focus is verschoven van mensen zonder toegang tot land naar mensen die al wel land in eigendom hebben maar die toegang tot productiemiddelen zoeken via belangenbehartiging bij lokale overheden (bijvoorbeeld toegang tot water). Maar er kunnen ook heel andere oorzaken zijn. Hoewel niet zichtbaar in de tabel is CONFRAS in El Salvador een speciaal geval. Is het ledenaantal de laatste jaren stabiel op z’n 7.000, daarvóór ging het snel achteruit. In El Salvador was een verkavelingswet is uitgevaardigd die de gemeenschappelijke gronden van coöperaties vervreemdbaar maakte: een ‘omgekeerde landhervorming’, aldus de algemeen secretaris van CONFRAS. Hierdoor werd het voor boeren minder aantrekkelijk om lid te zijn van een coöperatie. Sterkere organisaties: competenties Binnen het Boeren tegen Armoede ’11-’14 programma zijn de essentiële competenties waarover een sterke boerenorganisaties moet beschikken, vervat in de zogenaamde ‘deliverables’. Bij elk van deze deliverables horen concrete doelstellingen (‘targets’). De complete lijst met doelstellingen per ‘deliverable’ staat in Bijlage 1. Een toelichting is op zijn plaats. Elke deliverable bestaat uit een aantal targets, waarop scores worden geregistreerd (op www.agro-info.net). De combinatie van die target-scores leidt via een formule (meestal een optelling van de absolute getallen, vermenigvukldigd met de score om de eventueel aanwezige percentage-doelstellingen) tot een score op de deliverable. In de rechterkolom staat per deliverable het aldus berekende verschil tussen de baseline (de beginsituatie) en de realisatie. Dit verschil is altijd positief, maar dat zegt natuurlijk lang niet alles over de prestaties van die organisaties (en van onszelf!). Daarom is ook gekeken naar het verschil tussen de plannen voor dat jaar en de realisatie. Is dat verschil positief (dus is de realisatie hoger uitgevallen dan de planning) dan is die cel groen gemaakt; anders oranje. In 2012 waren er acht deliverables groen en acht oranje; een jaar eerder was die verhouding zeven-negen, dus er is lichte vooruitgang. Daarbij zijn die deliverables die in beide jaren oranje kleurden uiteraard degenen die de meeste aandacht verlangen. Dat zijn er vier: 2: The farmers' organisation has adequate and sustainable resources (infrastructure, finance, human resources and others) and manages them appropriately. 4: The farmers' organisation is democratically governed and functions with the full participation of its informed members 6: The farmers' organisation empowers youth, women and specific vulnerable farmers to participate and to exploit their economic and social potential. (% of FOs that does this) 15: the farmers' organisation facilitates or provides integrated services for individual farmers or local farmer groups to achieve a sustainable increase in processing, decreased post-harvest losses and improved product quality

Wat betekent dit nu precies? In ieder geval niet dat, bijvoorbeeld (competentie 4), de boerenorganisaties waar Agriterra werkt allemaal niet democratisch zijn – gelukkig niet. Om te beginnen komt deze competentie alleen naar boven als hij gehanteerd wordt in een project; alleen dan worden daar registraties op verricht. Oftewel, deze achterblijvende realisatie geldt lang niet voor alle projecten en organisaties. Sterker nog, en dat is de tweede reden, we registreren die ontwikkeling juist bij die organisaties waar het nodig is daaraan te werken – zoals uit de lage baselinecijfers (zie opnieuw bijlage 1) blijkt. En bekijken we die bijlage goed, dan zien we dat de lagere realisatie (ten opzichte van het plan) eigenlijk aan één geval te danken is waarin de geplande leiderschapsverkiezingen niet plaatsvonden. Er waren er vier gepland; het werden er drie.

Resultaten

37

Nogmaals, dat betekent niet dat er over de gehele linie van Agriterra’s klantenbestand (allemaal ledenorganisaties!) maar in drie gevallen verkiezingen zijn gehouden: het gaat hier om projectdoelstellingen, dus om activiteiten waar het uitdrukkelijke oogmerk was om die verkiezingen van de grond te krijgen, juist omdat er bij die organisaties een probleem was. Hoe dan ook, het is wel duidelijk dat in sommmige gevallen de realisatie achterblijft; nooit ten opzichte van de baseline maar wel van de planning. Het is nog te vroeg om hier conclusies uit te trekken, maar de verzamelde gegevens staan het toe om te analyseren welke projecten ‘debet’ zijn aan dit negatieve verschil en hoe dit kan worden bijgestuurd: met bescheidener planning of met meer toezicht op de realisatie, of met beide. Binnen de 17 deliverables is een zestal doelstellingen prioritair voor Agriterra. Daar zijn concrete streefgetallen bij geformuleerd: • •

• • • •

Boergenoteerde bedrijven Deliverable 17. 12 client organisations have promoted transparent farmer-led rural enterprises Nieuwe / versterkte groepen Deliverable 5. 40 client organisations have an active and representative membership, with well functioning local basic groups with increased membership, with an increase of 10.000 new groups. Beleidsbeïnvloeding Deliverable 12. 12 farmers organisations have policy proposals that were integrated in national strategy documents Financieel management Deliverable 3. 90% of our 80 clients in 2014 operate appropriate financial management systems Gender: with 60% of the clients (both strategic and others) we will deliver on the gender issues For 10% out of a group of advisory clients we will deliver South-South missions.

De eerste drie (bedrijven, groepen, beleidsbeïnvloeding) worden in de respectievelijke paragrafen 1, 2 en 3 van hoofdstuk II behandeld. De andere drie bespreken we hieronder. Financieel management Agriterra volgt de ontwikkeling van het financieel management door het uitvoeren van zogenaamde ‘financial health checks’ bij de organisaties. In samenwerking met het Britse MANGO (www.mango.org.uk) is hiervoor een instrument ontwikkeld dat toegesneden is op boerenorganisaties. De organisatie krijgt een score op zes dimensies van financiële soliditeit. Samen bepalen die scores of het financieel management van de organisatie als hoog, gemiddeld of laag risico aangemerkt wordt. In 2010, 2011 en 2012 zijn er financial health checks uitgevoerd door Agriterra. In totaal zijn er 51 health checks uitgevoerd en in 3 gevallen is de organisatie geen klant (geworden). Tabel 12: Health checks uitgevoerd per team Team

2010

2011

2012

totaal


0

19

16

35

Ondernemerschap

2

4

6

12

Belangenbehartiging

1

1

2

4

Totaal

3

24

24

51

Bron: stafafdeling ondersteuning en kwaliteit

38


Van deze 51 organisaties zijn er 29 die een totale score hebben die valt binnen de zogenaamde ‘low risk’ score, 20 hebben een ‘medium risk’-score en twee hebben een hoog risico. Vooral bij de groep met ‘medium risk’ en één klant met ‘high risk’ zal nog een financieel management training plaats moeten vinden om een ‘appropriate financial management system’ te bereiken. Opvallend is, dat vooral de financial sustainability een lage score heeft bij veel van de organisaties. Dit alles betekent dat het beoogde aantal van 72 (bij 80 klanten in 2014) nog niet is gehaald, maar dat we nog heel ver af zijn van 90% van alle klanten van dit moment; zie tabel 13. Tabel 13: Financial health checks - 2012 Section

High Risk

4 4 3 3 9 13 2 Bron: stafafdeling ondersteuning en kwaliteit. 1 - Governance & Controls 2 - Planning & Budgeting 3 - Accounting Policy & Procedures 4 - Reporting & Monitoring 5 - Accounting Resources 6 - Financial Sustainability Total Score

Medium Risk

Low Risk

18 13 12 17 17 26 20

29 34 36 31 25 12 29

Zie voor de volledige lijst van organisaties bijlage 5. Er is hoe dan ook nog veel te doen; er zijn meer werkbezoeken nodig als die van Flynth naar Oost-Afrika. Agripool in de praktijk: financieel adviseurs in het veld Achtergrond Veel landbouwcoöperaties worden klant van Agriterra omdat ze kennis, middelen of capaciteit nodig hebben om hun bedrijfsambities en uitbreidingsplannen te realiseren. Het kan dan gaan om financiële expertise, die nodig is voor een beter financieel beheer, voor businessplanning, voor de financiering van werkkapitaal enz. Flynth adviseurs en accountants wilde haar MVO-profiel versterken , Agriterra zocht financiële experts om kennis over te brengen: een match was gemaakt! Flynth Met haar roots in de Nederlandse agrarische sector herkent Flynth zich in de doelstellingen van Agriterra. Flynth heeft zich daarom gecommiteerd om medewerkers in te zetten voor adviesopdrachten bij klanten van Agriterra. Daarnaast denkt Jan Breembroek, directeur Agro Advies bij Flynth, als lid van de adviesgroep mee met het beleid van het team boergenoteerde bedrijven. Gedreven medewerkers van Flynth sponsoren zelf Agriterra door een gedeelte van de werkzaamheden in hun vrije tijd te doen en houden een blog bij, inclusief foto’s, over hun ervaringen in het buitenland: www.flynth.nl. Resultaat In 2012 hebben vier teams van Flynth bedrijfsadviseurs en accountants adviesopdrachten uitgevoerd in Ethiopië, Oeganda en Kenia. Ze adviseren coöperaties die bezig zijn met een ontwikkeling die in Nederland decennia geleden plaats vond. Jan Breembroek en Charles Kock bijvoorbeeld zaten in Kenia aan tafel met de staf van een zuivelcoöperatie, met ondernemers die meer waarde uit de melk willen halen. De manager had vragen over het besturingsmodel, wat is de beste wijze van rapporteren en hoe kan het bedrijf zich door ontwikkelen. (vervolgd….)

Resultaten

39

(vervolg)

Jan en Charles adviseerden hem op welke wijze hij het bestuur beter kan informeren, door de financiële cijfers te vertalen naar financiële informatie. Ook wilde de manager inzicht in hoe zaken in Nederland zijn geregeld in vergelijking met zijn bedrijf zodat hij verbeterpunten kan gebruiken voor zijn eigen coöperatie. Twee zuivelcoöperaties die, mede op advies van FrieslandCampina, bezig zijn met een fusie (wat uniek is voor Keniaanse begrippen) zijn door Flynth bijgestaan bij het opstellen van een ‘statement of intent ’.

Kantoor van coöperatie voor de training

Kantoor van coöperatie tijdens de training

Gender Een belangrijk positief punt van de periode 2007-2010 was de hoge deelname van vrouwen aan projecten (39%). Ook in 2011 was dat cijfer hoog: 44%, en in 2012 kwamen we daar opnieuw op uit. We streven ernaar om met 60% van de klanten te werken aan gender issues. In 2011 konden wel melden dat 74% van onze klanten bewust bezig was met het verbeteren van de positie van vrouwen. In 2012 is dat gedaald tot 69% - over de twee jaar samen, dus was het percentage louter voor 2012 nog lager. Het daadwerkelijke aandeel van het budget dat men reserveerde voor gender kwam lager uit (29% van het totaal) dan gepland (36%). Dat gebeurde ook in 2012, zij het dat het verschil kleiner was: 30% bij 34% Relatiebeheerder Bertine Sian: gepland. “hier ben ik trots op” Agriterra is nog steeds van mening dat een actieve rol van vrouwen als lid van een groep of aandeelhouder in een coöperatie bijdraagt aan een goed (bedrijfs)resultaat. In de komende jaren gaat Agriterra de uitdaging aan deze aanname met feiten te onderbouwen. Een goed voorbeeld wordt gegeven door de ‘Index Coöperatie Vrouwen’ van de Nationale Coöperatieve Raad. Deze werd gepubliceerd in april 2013 en liet zien dat “bij de 40 grootste agribusiness coöperaties van de ledenbesturen maar 5,7% vrouw is” (www.cooperatie.nl, 17 april 2013). Hoewel de NCR-code voor coöperatieve ondernemingen geen streefgetal kent in dit opzicht, is iedereen het erover eens dat 5,7% te laag is. Bij de klanten van het team bedrijven was het gemiddelde van de 38 klanten in 2012 hoger, maar ook daar nog De Specific Union for Women Farmers in Jordanië maakt zich sterk voor de economische en landrechten van vrouwen. Agriterra draagt bij aan scholing voor deze vrouwen via het project Lobbying for the defence of the rights of women farmers. Bertine: “Ook Arabische plattelandsvrouwen krijgen een stem en worden gehoord dankzij de trainingen: wat in de lente is gezaaid, kan in het najaar worden geoogst...”

40


niet hoog genoeg: 12% (35 van de 293 bestuursleden). Evergrowth in Vietnam en Coopain Cabana in Peru zijn de twee coöperaties met evenveel of zelfs meer vrouwen dan mannen in het bestuur. Een vrouwenafdeling van FFA-AP in Ranga Reddy "Ik wil beslist niet in de grote stad wonen. Mensen zijn daar vreemden voor elkaar en als er problemen zijn dan staat iemand er alleen voor. Hier, op het platteland, is dat anders en geven we om elkaar". Aan het woord is mevrouw Rama. Rama en haar man verbouwen maïs en katoen in Narayanapur in het Ranga Reddy district in India. Ook is ze coördinator van de vrouwenafdeling van de landbouwfederatie van Andhra Pradesh. Rama, moeder van twee zoontjes (5 en 9 jaar), is 28 jaar, getrouwd op haar 15e en afkomstig uit een van de nabijgelegen dorpen. Toen ze trouwde, verhuisde ze naar het dorp van haar man. Haar man (32 jaar) verdient de kost met zijn autoriksja en samen hebben ze een klein stukje land. In 2008 werd Rama benaderd door de vrouwenafdeling (Women's Wing) van de Federation of Farmers Associations Andhra Pradesh (FFA-AP) om mee te helpen bij het opzetten van een vrouwengroep in haar dorp, een dorp dat grotendeels bewoond wordt door Dalits oftewel kastelozen. Ze vroegen juist Rama omdat zij kon lezen en schrijven en omdat ze, wat erg bijzonder is, na haar huwelijk met de middelbare school begon en deze ook afmaakte. Inmiddels werkt Rama al weer vijf jaar als coördinator en toen de Women's Wing zich uitbreidde naar het districtsniveau werd zij senior coördinator voor het district Ranga Reddy. Ze begeleidt 35 dorpsorganisaties waar ze zo'n vier uur per dag mee bezig is. Daarnaast geeft ze trainingen, adviseert bij problemen, helpt bij de boekhouding van de plaatselijke groepen en legt contacten met overheden en banken om leningen voor economische activiteiten van de vrouwengroepen binnen te halen. Trots laat ze een foto zien van haar met een hoge regeringsfunctionaris voor landbouw van de deelstaat Andhra Pradesh. Rama: "Dankzij de Women's Wing en de trainingen die ik voor hen volgde, heb ik mijn leiderschapskwaliteiten ontwikkeld. Ook heb ik nu een groot netwerk, niet alleen in de dorpen, maar ook bij de banken en de overheid. Ik heb geleerd mezelf te presenteren en voor de belangen van onze vrouwen op te komen". Voor Rama is de ontwikkeling van een leefbaar platteland belangrijk en dat is één van de doelen van de Women's Wing. "Dankzij de vrouwenafdeling zijn wij vrouwen zichtbaar en dragen we ons steentje bij aan plattelandsontwikkeling. Vroeger deed ik alleen het huishouden, dat is nu gelukkig veranderd". Haar man is trots op haar, niet alleen omdat ze geld verdient, maar ook vanwege het feit dat mensen Rama respecteren en waarderen. Bron: agro-info.net, 25 maart 2013

Zuid-Zuid uitwisselingen Het percentage Agripool-deelnemers in Zuid-Zuid uitwisselingen is 46%. Dit is ruim boven de gestelde norm van 10%. Voor meer details zie III.3 (Werkbezoeken). Extra doelstellingen Naast de doelstellingen die Agriterra zelf heeft geformuleerd, en die we hierboven bespraken, heeft de subsidiegever nog een aantal punten naar voren gebracht waaraan aandacht moet worden besteed in de loop van het programma. We geven de stand van zaken kort weer voor deze punten. Duidelijk is dat DGIS en Agriterra samen

Resultaten

41

werk hebben gemaakt van uitwisseling over deze onderwerpen en dat in goed overleg afspraken (kunnen) worden gemaakt. Ecologische duurzaamheid Binnen verscheidene projecten gericht op ondernemerschap speelt het milieu een belangrijke rol. Naast het werk met Zuid-Amerikaanse organisaties die zich toeleggen op biologische landbouw (ANPE in Peru, AOPEB in Bolivia) en die daar steeds grotere marktaandelen mee veroveren, en met rijstboeren in midden-Java (API in Indonesië) is het klimaatproject waarin LTO Noord samenwerkt met Agriterra het vermelden waard. Dit wordt nader behandeld in paragraaf II.4 (Innovatie). De eerste resultaten laten zich al zien in Cambodja en Uganda en zijn te vinden op www.agro-info.net door te zoeken naar project 5741. Boeren in Cambodja en Uganda krijgen advies van LTO Noord Uit de rapportage op internet: “ Both farmers organisations (UNFFE in Uganda, CFAP in Cambodja –red.) work according to a bottom-up approach. Local networks and structures within the farmers organisations play an important role, which makes it easier to transfer information from national level to farmers at grass-roots level. Also the other way around, information from farmers is transferred to higher levels, which makes it easier for researchers and policy makers to collect questions of the farmers. Some results related to this are: • The university of Svay Rieng (Cambodia) wants to collaborate with CFAP and offered a ‘Memorandum of Understanding’. • The national research in Uganda (NARO) offered UNFFE the opportunity to work together on climate change and agriculture. • An FAO delegate in Uganda proposed a FAO project in collaboration with UNFFE focussing on problems in some farming regions in Central Uganda. • The minister of Agriculture from Uganda invited UNFFE to write a project proposal for farming in North Uganda. • SNV Cambodia wants to collaborate with CFAP on climate change.”

Voedselzekerheid Alles waar Agriterra met haar klanten aan werkt heeft direct of indirect met voedselzekerheid te maken. Daarmee kan dit hele verslag beschouwd worden als een rapportage over dit onderwerp. Daarnaast neemt Agriterra deel aan activiteiten van het Private Sector Development (PSD)-platform. Na het verzoek van DGIS (ref. DDE 141/2012) heeft Agriterra een evaluatieprotocol uitgewerkt, mede op basis van kernindicatoren van het Donor Committee on Enterprise Development (DCED). Dat protocol werd als bijlage 1 bij het verslag van vorig jaar gevoegd. Het is al gedeeltelijk in gebruik. Ook heeft Agriterra wat betreft PSD het nodige werk gestoken in het faciliteren van informatie voor de beleidsdoorlichting van het programma voor privatesectorontwikkeling door de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie. In dit speciale geval kregen de IOB-onderzoekers een handleiding voor het gebruik van www.agro-info.net om de relevante projecten te bekijken, alsmede een login om ook de informatie te kunnen zien die anders alleen voor gasten toegankelijk is. 60% van de interventies vindt plaats in focuslanden Agriterra wil de richtlijn van DGIS volgen voor 60% uitgaven in de 15 focuslanden en 90% in de landen van het Private Sector Investeringsprogramma (PSI) 16. Als we 16 Het aantal partnerlanden van de Nederlandse bilaterale ontwikkelingssamenwerking is 15 landen. De landenlijst van de private sector ontwikkeling (PSI) omvat 58 landen.

42


alleen kijken naar de uitgaven door de teams (12,6 miljoen euro) is 62% in de zogenaamde PSI-landen besteed en 30% in 15 focuslanden (in 2011 was dit laatste percentage nog 22%). In 2012 was Agriterra in 12 van de 15 Focus-landen actief (dit was nog 9 in 2011). Grafiek 2: verdeling van projectgeld over landen

We zijn van mening dat we in die landen actief moeten zijn, waar we de meeste impact kunnen hebben. Een AMID-trainee (Universiteit Nijmegen) heeft daarom in 2012 onderzocht wat het potentieel voor Agriterra in de 15 focuslanden is. Er zijn diverse wegingsindicatoren opgesteld die belangrijk zijn voor het werkveld van Agriterra. Eerste vereiste is dat er producentenorganisaties aanwezig zijn die aan bepaalde criteria voldoet, want dat zijn Agriterra’ s enige partners in ontwikkelingslanden. Omdat Agriterra experts uitzendt die de kennisoverdracht vorm geven, is veiligheid in het land van bestemming ook een vereiste. Daarnaast moet het economische en politieke klimaat ruimte bieden om activiteiten te ontwikkelen om rendement te kunnen behalen. De studie van de AMIDtrainee geeft duidelijk aan dat drie focuslanden (Afghanistan, Jemen en Palestijnse gebieden) momenteel geen mogelijkheden voor Agriterra bieden. De hierboven genoemde percentages verschillen sterk per werkterrein. Tabel 14: Percentages uitgaven in Focus en PSI landen, per team Totaal

Focus – 60%

%

PSI – 90%

%

Bedrijven

€ 2.191.630

€ 1.212.395

55%

€1.682.285

77%

Ondernemerschap

€ 6.487.429

€ 2.071.223

32%

€4.247.579

65%

Belangenbehartiging

€ 3.924.179

€ 555.072

14%

€1.849.659

47%

€ 12.603.238

€ 3.838.690

30%

€7.779.523

62%

Totaal

Bron: agro-info.net

Het is duidelijk dat vooral projecten op het terrein van ondernemerschap en van belangenbehartiging nog vrij vaak in andere landen plaatsvinden. Mede daarom hebben in 2011 verschillende verkenningsmissies plaatsgevonden naar Bangladesh en Zuid-Soedan. Als gevolg hiervan zijn er in 2012 concrete activiteiten in deze landen ontwikkeld zijn. In Bangladesh is vorig jaar een pilot geformuleerd op subdistrictniveau. Deze pilot is gericht op bestaande boerenfora en netwerken en bevat twee componenten: economische ontwikkeling van de boeren en organisatorische ontwikkeling van de netwerken. Op dit moment functioneren de netwerken wel zelfstandig maar worden ze nog niet als zodanig erkend. In Zuid-Soedan wil Agriterra bijdragen aan de ontwikkeling en organisatie van een boerenbeweging. De activiteiten vinden in nauwe samenwerking met de Nederlandse ambassade plaats en zijn ingebed in het voedselzekerheidsprogramma. In Ghana tenslotte is de Peasant Farmers Association of Ghana geïdentificeerd als nieuwe klant voor het team belangenbehartiging. Begin 2013 is de samenwerking met deze klant van start gegaan met een project ter verbetering van de marktpositie van de leden, onder andere te bereiken via grotere participatioe van de organisatie in de discussies over het Medium Term Agricultural Sector Investment Programme van de Ghanese regering.

Resultaten

43

Garantiefaciliteit (non-grant funding) In 2012 heeft DGIS/DDE goedkeuring verleend aan Agriterra’s voornemen om via een garantiefaciliteit ook leningen uit te zetten. Agriterra is inmiddels in gesprek met de Triodos Bank en Oikocredit Project 5835 op www.agro-info.net om te kijken op welke wijze deze fondsen, ter This project was initiated to enable Agriterra to grootte van EUR 2,5 gradually move from grant contributions to also miljoen, ingezet kunnen include non-grant funding for economic initiatives. worden. We hoopten eind The bottom-line is that Agriterra wants to be able to 2012 al de eerste faciliteit contribute non-grant input to investment projects of in het leven te kunnen cooperatives. (…) By the end of 2012, our objectives roepen maar het is een became more concrete in two lines of action, both not complex proces en vergt concluded in 2012: meer tijd. Voor 2013 staat • an investment in the Triodosbank Sustainable het echter bovenaan de Agriculture Fund, an investment that will lijst: “In de aanloop naar materialise by a loan agreement for the een participatie door Triodosbank Sustainable Trade Fund. This loan will Agriterra in het nog op te be transferred to the new fund once established by richten Sustainable Trade the end of 2013. Fund (te lanceren in • A guarantee to Oikocredit. By the end of 2012, september 2013) wordt negotiations on the terms on our participation alvast 2,5 miljoen Euro als were well underway, but not concluded. renteloze achtergestelde lening bij Triodosbank Agriterra's managing director also initiated the uitgezet voor financiering contacts with IFC (Washington) in order to obtain a van boergenoteerde classified participation of this institution in the new klanten van Triodos.” 17 fund to be established by Triodosbank. This resulted in a promising option to be concreted in 2013. De voortgang op dit dossier kan ook gevolgd worden op www.agro-info.net via project 5835: ‘Development and Implementation of a Co-financing Facility for Agriterra’s clients’. De rapportage over 2012 staat, zoals alle rapportages, openbaar (zie kader). Gezamenlijke communicatiemomenten tussen DGIS en Agriterra Op 21 november 2012 vond het ‘Create2Change’-evenement plaats in Breukelen. Hier werden de ‘Partnership Awards 2012’ uitgereikt voor de meest vernieuwende voorstellen voor investeringen in ontwikkelingslanden. Eén van de prijzen werd gewonnen door FrieslandCampina en Agriterra: de ‘Business Development Award’, voor hun voorstel om de voedselschaarste in Kenia te bestrijden door melkverspilling tegen te gaan. Christiaan Rebergen, plaatsvervangend Directeur-Generaal Internatonale Samenwerking, sprak lovende woorden over het initiatief van NuZakelijk.nl en preludeerde ook alvast op de notitie van minister Ploumen: “Er is veel debat over die 0,7 procent van het bruto-binnenlandsproduct voor ontwikkelingssamenwerking. En we moeten een miljard euro bezuinigen. We kunnen en moeten meer halen uit het geld. We zetten in op andere, modernere

17

Jaarplan 2013. Agriterra, januari 2013. Inmiddels is het contract met Triodos getekend.

44


manieren van werken waarbij de overheid steeds minder een financier wordt, en steeds meer een bemiddelaar". Jurylid Tineke Lambooy, associate professor op de Universiteit Nyenrode (Center for Sustainability) zei dat het idee voor een business model' de doorslag gaf. “FrieslandCampina en Agriterra dragen bij aan oplossingen voor een wereldprobleem door het bedenken van nieuwe franchisevormen voor melkboeren in Kenia. Dat levert een win-win situatie op." De prijsuitreiking heeft landelijke aandacht gekregen via een artikel in NRC Next (“Ontwikkelingshulp: bedrijven moeten het doen”) van 22 november 2012.

Resultaten

45

III Activiteiten De resultaten uit het vorige hoofdstuk zijn tot stand gekomen dankzij onze activiteiten. En die kregen weer gestalte dankzij specifieke keuzes: met welke organisaties werken we? In wat voor projecten kunnen we hen ondersteunen? Wat voor werkbezoeken zijn nodig om de doelstellingen te bereiken? In dit hoofdstuk laten we zien hoe die keuzes uitpakten.

1 Organisaties In bijlage 3 vindt u (gegroepeerd per team) een lijst met álle Agriterra-klanten op 24 maart 2013 (in agro-info.net). Onderstaand een samenvatting: Tabel 15: organisatie naar rechtsvorm, per team Rechtsvorm

Bedrijven

Ondernemerschap

Belangenbehartiging

Totaal

3

28

32

63

1

1

2

7

7

36

1

7

42

131

Vereniging (Con)federatie Coöperatie

22

Unie van coöperaties

9

Privé onderneming

6

Totaal

49

9 40

Bron: agro-info.net, 29-4-2013

De trend is duidelijk: de coöperaties zitten overwegend bij het team bedrijven, de verenigingen en federaties veel vaker bij de andere twee teams. Dat is conform het profiel van de drie teams. Het team bedrijven wil coöperaties bankabel maken; het team ondernemerschap wil dat algemene landbouworganisaties sterker worden op het punt van hun dienstverlening aan leden die zich willen ontwikkelen tot agrarisch ondernemer; het team belangenbehartiging wil dat diezelfde organisaties sterke lobbyisten en onderhandelaars worden, wier beleidsvoorstellen hout snijden. Overigens is het aantal klanten veel hoger dan oorspronkelijk (bij aanvang van het programma) voorzien: 135 (terwijl het richtgetal in het programmadocument 94 was). Zie enkele details in de tabel hieronder. Tabel 16: klanten en leden in 2012 Klanten van Agriterra Klanten Agriterra met project: Nieuwe klanten Agriterra: Leden alle klanten Agriterra (streefcijfer 2014: 9 milj)

Planning 2012

Realisatie 2012

Percentage

142

135

95%

45

22

49%

7.000.000

8.280.670

118%

Bron: teamplannen en agro-info.net

2 Projecten in 2012 Afgelopen jaar waren er 165 projecten in uitvoering; veel meer dan de 67 die oorspronkelijk voor 2012 waren voorzien in het programmadocument uit 2010. De verdeling over teams en continenten:

Activiteiten

47

Tabel 17: projecten per regio en team (inclusief Trias) Team

Afrika

Azië

(Oost-) Europa

Latijns Amerika

Boergenoteerde bedrijven 28 3 2 Lokaal ondernemerschap 31 15 2 Belangenbehartiging 29 10 10 Totaal 88 28 14 Bron: agro-info.net, 1 mei 2013. De lijst van projecten per team staat in

10 13 12 35 Bijlage 2

Totaal 43 61 61 165

De volledige lijst staat in bijlage 2. Laten we uit bovenstaande tabel de 24 projecten weg die door Trias worden uitgevoerd met Agriterra-fondsen18, dan zou het plaatje er als volgt uitzien: Tabel 18: projecten per regio en team (exclusief Trias) Afrika

Azië

(Oost-) Europa

Latijns Amerika

Totaal

Boergenoteerde bedrijven Lokaal ondernemerschap Belangenbehartiging

28 24 24

3 14 10

2 2 10

10 7 7

43 47 51

Totaal

76

27

14

24

141

Team

Bron: agro-info.net, 1 mei 2013.

De eerste conclusie die zich opdringt is dat dankzij de overeenkomst met Trias er meer gedaan wordt in Latijns Amerika: 22% van de projecten vindt daar plaats, anders zou dat slechts 16% zijn. De nagestreefde complementariteit die aan de projectenuitruil ten grondslag lag komt er dus wel uit, maar niet heel sterk. Zie ook het stuk over AgriCord in Hoofdstuk III.5.

3 Werkbezoeken Aardappels in China en Zeeland Voorbeelden van succesvolle advisering zijn al gegeven in de hoofdstukken hiervoor, maar we doen er nóg maar eentje… In maart 2012 ging de Zeeuwse aardappelboer Joris van Waes naar China om zijn collega’s in de provincie Yunnan voorlichting te geven. Er stond een mooi interview over zijn impressies van de Chinese aardappelteelt en de waarde die hij toevoegt in Nieuwe Oogst, dat we integraal toevoegen als Bijlage 9. Wat onderbelicht bleef in het interview was dat Agriterra, ook bij dergelijke werkbezoeken, altijd werkt via de organisaties van boeren en boerinnen die ter plekke bestaan. In dit geval was dat de AEMS: strikt genomen geen boerenorganisatie, maar wel een overheidsinstantie die coöperatievorming onder boeren voorstaat.

Landbouw in China

Kenmerkend voor het werk van Agriterra is de directe uitwisseling van boer-tot-boer. Deze krijgt vorm in de zogenaamde Agripool. Binnen die Agripool zijn de peer-to-peer18

Zie voor een nadere toelichting Hoofdstuk V (Financieel Verslag)

48


werkbezoeken de adviseringsmissies die uitgevoerd worden door leden, bestuurders en medewerkers van landbouworganisaties, zoals Joris van Waes (zie kader). Zij geven advies specifiek op bepaalde teelten of veehouderij, maar ook op bedrijfsmatig gebied, zoals bij het doorrekenen van productiegegevens in relatie tot het opzetten van een eigen economische initiatief. Ook krijgt dit type advisering vorm in evenementen en uitwisselingen tussen boerenorganisaties in ontwikkelingslanden of bezoek van de boerenorganisaties aan hun Nederlandse collega-organisaties. In 2012 zijn in totaal 383 tickets gerealiseerd, terwijl er 315 gepland waren. Dat betekent een realisatie van 122% ten opzichte van de planning: Tabel 19: Alle adviseringsreizen

Bedrijven

Team- plan

Realisatie

Realisatie tov plan

90

132

147% 128%

Ondernemerschap

117

150

Belangenbehartiging

108

104

96%

Totaal

315

386

123%

In 2012 is 99% van de geplande peer-to-peer-tickets gerealiseerd. Dit komt met name door de realisatie bij team 1 van 130%; bij beide andere teams is de realisatie lager dan de planning. Tabel 20: Peer-to-peer adviseringsreizen Team- plan

Realisatie

Realisatie tov plan

Bedrijven

44

54

123%

Ondernemerschap

76

66

87%

Belangenbehartiging Totaal

58

51

88%

178

171

97%

Overigens zijn alle bovenstaande aantallen veel hoger dan wat Agriterra voor ogen had toen het FFP-programmadocument geschreven werd. Daar staan de oorspronkelijke gegevens over het aantal geplande werkbezoeken. Uit de tabel hieronder blijkt, dat de realisatie van het aantal tickets door de teams ruim daarboven zit. Tabel 21: Werkbezoeken: vergelijking FFP-plan met realisatie 2012 Plan voor 2012

Realisatie 2012

Peer-to-peer

75

171

Agriterra-medewerkers

92

104

Consultants

50

110

Bron: FFP document & agro-info.net

De meeste adviseringsmissies van peer-to-peer-deskundigen kwamen uit Europa: 93. Afrika is een goede tweede met 57. Een en ander komt ook tot uiting in het al gemelde hoge percentage Zuid-Zuid-werkbezoeken: 46% (net als vorig jaar). Hierbij moet aangetekend worden dat dit hoge percentage mede veroorzaakt wordt doordat veel Zuid-Zuid-bezoeken delegaties van meer dan twee personen omvatten. Zo gingen vier boeren van de Zambiaanse katoentelersbond CAZ voor oriëntatie naar Uganda, en hebben zes boeren / vertegenwoordigers van de Boliviaanse AOPEB Argentinië bezocht om zich te oriënteren op de mogelijkheden van citrusteelt in de tropen. Dat beïnvloedt de cijfers, die gebaseerd zijn op het aantal reizende personen.

Activiteiten

49

Tabel 22: Zuid-zuid uitwisseling ten opzichte van het totaal AgriPool

Totaal aantal deelnemers 2011

Totaal aantal deelnemers 2012

107

17219

49

88

46%

46%

Peer-to-peer-tickets Zuid-zuid tickets Zuid-zuid-aandeel tov totaal


De 94 peer-to-peer tickets die in Europa (vrijwel altijd Nederland) geboekt zijn voor adviesmissies worden per organisatie hieronder in de lijst weergegeven. Daar zien we dat de meeste werkbezoeken zijn uitgevoerd door FrieslandCampina en ZLTO-leden en -medewerkers. Tabel 23: Peer-to-peer adviesmissies vanuit Nederland

Organisatie

Aantal tickets

ABfryslan Agrifirm De Groot en Slot Flynth FresQ FrieslandCampina Glaskracht HZPC Koopmans Meel LAJK LLTB LTO Noord MIAN NAJK NBV NCR Passage, christelijk-maatschappelijke vrouwenbeweging Rabobank Foundation Rabobank Maas en Waal Rabobank Noord-Drenthe The Greenery Van Nature ZijActief Limburg ZLTO Onbekend

1 1 1 7 1 12 1 1 3 3 3 9 2 7 3 1

Totaal

93

3 1 1 1 2 1 5 14 9


4 Kennisproducten Om onze adviespraktijk voortdurend uit te breiden en te verbeteren, wordt veel tijd en energie besteed aan het ontwikkelen van kennisproducten. Deze producten dragen bij aan het proces van onderling leren en versterken van de boerenorganisaties. In enkele gevallen bouwen ze voort op al eerder ontwikkelde ‘Solutions’. Enkele voorbeelden van 19

Eén deelnemer werd niet door een team uitgezonden; vandaar het verschil met de eerdere 171.

50


kennisproducten die Agriterra samen met andere stakeholders in 2011 heeft ontwikkeld en/of afgerond noemen we hieronder. In 2012 is verder gewerkt aan de volgende kennisproducten. My.coop De online cursus www.agriculture-my.coop is in 2012 3x georganiseerd, waarvan 1x als pilot, waarbij cursisten in Engelse en Spaanse voertaal de cursus konden volgen. In totaal hebben, met subsidie van Agriterra 40 personen meegedaan waarvan uiteindelijk slechts 23 personen de cursus met goed gevolg hebben afgerond. Hoewel de belangstelling groot is om de online cursus te volgen lijkt er hier en daar een mismatch te zijn tussen verwachtingen enerzijds en wat er wordt aangeboden anderzijds (training voor trainers die vervolgens andere trainen in coöperatie management). In 2013 zal daarom kritischer worden gekeken naar de cursisten zodat dit aansluit bij het aanbod van de cursus. Daarnaast heeft Agriterra bijgedragen aan de vertaling van de online cursus in het Frans en Indonesisch. In 2013 zal deze ook worden gegeven mits er voldoende belangstelling is. My.coop is in Peru aangepast aan de lokale situatie op verzoek van het departement van coöperaties binnen het ministerie van productie. De cursus is ook vertaald en gecontextualiseerd voor Indonesië. In Nepal is een 2-daagse training georganiseerd voor medewerkers en bestuurders van coöperaties, klanten van Agriterra.

Tomaten in Indonesië

OPPO (Optimising Performance of Producer Organisations) Deze kadertraining voor bestuurders, werknemers en actoren die met boerenorganisaties samenwerken, is voor de tweede maal gehouden door CDI in Wageningen. Agriterra heeft een kandidaat (EAFF) aangeleverd voor deze cursus. Agriterra medewerkers verzorgden een deel van de trainingen. Opnieuw heeft CDI gebruik gemaakt van het netwerk van Agriterra onder de dragende organisaties in Nederland om een zinvol excursieprogramma te organiseren. OPPO is tevens voor het eerst gegeven op regionaal niveau in Oost Afrika. De trekker van deze training was de regionale koepel EAFF. Opvolging van deze eerste training wordt verwacht in 2013.

Activiteiten

51

Uiteindelijk is het de bedoeling dat EAFF dit als een betaalde dienstverlening gaat uitvoeren waarbij cursisten afkomstig zijn uit zowel landbouworganisaties als andere actoren die met hen samenwerken. Leiderschapsvaardigheidstrainingen Sterk en democratisch leiderschap staat aan de basis van elke goed functionerende boerenorganisatie. Leiderschapsvaardigheden zijn essentieel voor het besturen van een boerenorganisatie. Door trainingen op dit gebied aan te bieden groeit het potentieel onder de leden dat een bestuursfunctie kan vervullen. Dit leidt o.a. tot vernieuwing en verjonging van het bestuur en daarmee zal de organisatie uiteindelijk een bredere en sterkere basis opbouwen. Modules voor leiderschapsvaardigheidstrainingen zijn in ontwikkeling binnen het team Belangenbehartiging & Innovatie. Er wordt voortgebouwd op bestaande ervaringen bij verschillende klanten en dragende organisaties en andere agri-agencies. Uiteindelijk moet dit leiden tot een generieke training module voor leiderschapsvaardigheden. Deze module kan per land of specifieke context waar nodig worden aangepast. In 2013 gaan we pas echt aan de slag met de ontwikkeling van modules. Dit moet voor eind september gereed zijn. In 2012 vond een van de meest succesvolle leiderschapstrainingen plaats in Bolivia, bij de Vereniging van Ecologische Boeren (AOPEB), waar afdelingsleiders scholing krijgen om hun prestaties bij het onderhandelen van de koffieverkoop te verbeteren. Regionaal coördinator Edgar Alanoca: “het was uitdrukkelijk de bedoeling dat de deelnemers niet alleen zelf aan de slag gingen met wat ze geleerd hadden, maar ook dat ze het repliceerden in hun afdelingen. Dat is gelukt20.”

5 Partners AgriCord Zoals bekend vormen een tiental agrarische ontwikkelingsorganisaties samen de alliantie van agri-agencies AgriCord. Een van de vicevoorzitters is de directeur van Agriterra. Uiteraard heeft zo’n platform altijd als doel om de complementariteit te AFA: Asian Farmers Association – Esther PENUNIA vergroten, anders gezegd: EAFF: East African Farmers Federation – Stephen de overlap te verkleinen. MUCHIRI De tabel in Bijlage 11 PROPAC: Plateforme des organisations paysannes maakt het mogelijk hier d’Afrique Centrale –president, Gustave EWOLE enkele uitspraken over te ROPPA: Réseau des organisations paysannes et de doen. We zien daar alle producteurs de l’Afrique de l’Ouest – Ousseini agri-agencies en de OUEDRAOGO landen waarin ze actief SACAU: Southern African Confederation of Agricultural zijn. Bij volledige Unions – Ishmail SUNGA geografische UMAGRI: Union Maghrébine des Agriculteurs – Fatma complementariteit zou in BEN REJEB de rechterkolom (het UNICAFES: União das Cooperativas da Agricultura aantal agri-agencies dat Familiar e Economia Solidária (Brazilië) – Genes actief is in een land) DA FONSECA ROSA overal een ‘1’ moeten staan. Dit blijkt in 31 van de 69 landen het geval te zijn. Agriterra, FERT en Asiadhrra zijn, met alle voorbehoud van dien, de meest ‘gespecialiseerde’ agri-agencies omdat ze het vaakst de enige agriAgriCords Raad van Advies

20 La AOPEB, formando líderes para mejorar la organización, producción y comercialización. ‘Desde el norte’, december 2012. (Zie ook bijlage 10)

52


agency in een land zijn. Bij FERT en Asiadhrra ligt daar duidelijk een regionale focus aan ten grondslag (resp. Noord-Afrika/Oost-Europa en Azië). Bij Agriterra niet, en het is bovendien opvallend dat er bij de landen waar Agriterra een ‘monopolie’ heeft geen enkel DGIS-focusland zit. Verder zit Agriterra in de meeste landen: 41 van de 69. In 2012 zijn binnen AgriCord grote stappen gezet met betrekking tot de opbouw van een gemeenschappelijk kader voor de registratie van de resultaten op alle niveaus in de resultatenketen, en van de verwerking van dit kader in het projectenbeheersysteem www.agro-info.net. Het bestuur van AgriCord keurde op zijn vergadering van 28 november 2012 het desbetreffende voorstel van de Raad van Advies goed. Het uitgangspunt van de Raad van Advies, waarin vertegenwoordigers van een zevental landbouworganisaties zitten, was dat… “… Current monitoring and evaluation (M&E) is too much donor-driven, and should be developed as, and supported to become core business for every farmers’ organisation. PME is win-win for both. Farmers’ organisations and agri-agencies should look for simpler approaches, that satisfy the needs of donors, but in the first place serve the development of the farmers’ organisation(s). And obviously, farmers’ organisations will only invest in impact M&E if this has a clearly perceived interest for themselves” 21 Het document werkt die gedachte vervolgens verder uit: ‘ons’ M&E-systeem moet zowel voor de boerenorganisaties als voor de agri-agencies zinvol en makkelijk te hanteren zijn. Inmiddels is een ‘Coalition of the Willing’ in wording, die verdere uitvoering moet geven aan de operationalisering van het advies, waarbij de onderverdeling van de impact van het werk landbouworganisaties en agri-agencies in een viertal perspectieven (of niveaus in de resultatenketen) leidend is. Vanuit die gedachte is ook overeenstemming binnen AgriCord verkregen over de gehanteerde terminologie om impact te registreren en te beoordelen, vanuit vier perspectieven van ‘laag’ naar ‘hoog’ in de resultatenketen:

Method

Agro-info.net

Perspective

outputs & outcomes of activites of the FO, of the project, including outreach

Agro-info.net + profiling

Evaluations

Research

capacities of farmers’ organisations, about competences (deliverables)

farmers’ incomes, living conditions of families, household livelihood

impact at regional (geographical) level, impact per theme or per programme

Zie ook Bijlage 12. Om het goede voorbeeld te geven met betrekking to transparantie en verantwoording, is het project van de Coalition of the Willing te volgen op www.agro-info.net onder projectnummer 5995. IFAD Bovenvermelde uitgangspunten zijn ook gedeeld met, en geaccepteerd door, een belangrijke partner van AgriCord: het International Fund for Agricultural Development (IFAD) in Rome. Samen met andere agri-agencies geeft Agriterra uitvoering aan enkele programma’s die mede door IFAD zijn mogelijk gemaakt. Vermeldenswaard is met name het driejarenprogramma (2011-2013) “Strengthening capacities of Farmers’ Organisations in relation with IFAD country programs”. In dit kader zijn vijf projecten van Agriterra in Oost-Europa mede mogelijk gemaakt, alle onder verantwoordelijkheid van het team belangenbehartiging:

21 Impact of the work of farmers’ organisations (and of support to farmers’ organisations). Observations & recommendations to the General Assembly. AgriCord advisory committee, Stockholm, 11 October 2012.

Activiteiten

53

Tabel 24: projecten in het kader van samenwerking met IFAD Project Developing database and technical training for young beekeepers Improving honey production; better access to markets and stronger representation of beekeepers Access to markets and entrepreneurial skills supported by effective advocacy Linking member organisations to domestic and international markets Development of production and trade capacities of farmers

Uitvoerende organisatie

Land

Union of Beekeepers Bosnië-Herzegowina Associations Republica Srpska (UBA-RS) Association of Beekeepers Bosnië-Herzegowina Una Sana Kanton (SPUSK) National Farmers Federation Moldova (NFFM) Federation of Agricultural Associations (FAA-ULE) (NFFM)

Moldavië

Armenië Moldavië

Bron: www.agro-info.net (de projecten zijn te vinden via de zoekcriteria “Backdonor=IFAD”, “Backdonor contract=#1243” en “Administrator=Agriterra”).

Andere partners De relaties met andere samenwerkingspartners (Agri-ProFocus, LANDac, PSO, FrieslandCampina) worden beschreven op diverse plekken in Hoofdstuk II. Een uitzondering maken we voor SNV, waarover onder andere te melden valt dat de gezamenlijk inzet bij de voorbereiding van het programma ‘Cooperatives for Change’ (kortweg: C4C) geleid heeft tot een toezegging van 3,5 miljoen dollar door de Gates Foundation. In dit programma wordt gestreefd naar verbetering van de marktpositie van 12 coöperatieve unies in Ethiopië in sectoren als gerst, tarwe en oliezaden. Het is de bedoeling 42.000 boeren te bereiken. Een en ander zal gevolgd worden via een evaluatie die op drie momenten een vergelijkende meting verricht: enerzijds onder coöperaties en boeren die deelnemen aan het programma, anderzijds onder diegenen die buiten het project vallen (de controlegroep). Het project is te vinden op www.agro-info.net (projectnummer 5963).

54


IV Agriterra 1 Interne ontwikkelingen Het bestuur van Agriterra bestaat uit zeven leden en staat onder voorzitterschap van Albert Jan Maat, tevens voorzitter van LTO Nederland. De NAJK-zetel in het bestuur wordt nu ingenomen door John Hilhorst (voorzitter van het NAJK), die het stokje overnam van Wilco de Jong. Agriterra heeft 42 medewerkers (verdeeld over 35,7 f.t.e.) die onder leiding van directeur Kees Blokland staan. Zie bijlage 8 voor de namen van bestuursleden, medewerkers en adviesgroepleden. In 2012 waren er 22 vrijwilligers actief. Tabel 25: financiële kengetallen van Agriterra, 2011 en 2012

Agriterra in Euro’s Balanstotaal Eigen vermogen Inkomsten Uitgaven Resultaat (toegevoegd aan reserves)

2012

2011

€ 2.841.236 € 1.657.157 € 13.631.976 € 13.272.470

€ 9.612572 € 1.268.703 € 9.953.378 € 9.712.157

€ 359.506

€ 241.221

Bron: stafafdeling financiële administratie

Agriterra heeft het ISO 9001:2008-kwaliteitscertificaat. 2012 was een bewogen jaar: na het optrekken van de kruitdampen van de reorganisatie werd een begin gemaakt met het zogeheten ‘gedragsveranderingstraject’. Doel hiervan is dat medewerkers, en in het bijzonder degenen met externe (klant-) contacten, een verdere professionalisering van hun aanpak realiseren, met aandacht voor klantgerichtheid en (eigen) ondernemerschap. Het traject is in de loop van het jaar omgedoopt tot ‘persoonlijke en organisatieontwikkeling’ maar de inhoud bleef dezelfde: zorgen dat medewerkers (nog) beter worden in hun werk én in hun communicatie / presentatie dienaangaande. De blijvende professionaliteit van Agriterra is immers gebaat bij medewerkers die hun vak verstaan en verantwoordelijkheid nemen voor wat ze doen en bereiken. En dat wordt weer veel inzichtelijker als ze zich meer eigenaar voelen van de registratieystemen die we de afgelopen jaren hebben ontwikkeld. Die systemen maken een verslag als dit mede mogelijk, maar zoals in zoveel organisaties dreigt soms een afstand te ontstaan tussen de systemen en de mensen die er het meeste baat bij (zouden moeten) hebben. Daar werken we sinds 2012 hard aan, geheel in de geest van het door Herman Snelders en Ellen Tijkotte gepropageerde Rijnlandse gedachtegoed22. En dat er in dit opzicht nog wel een slag te maken is bleek wel uit de organisatieanalyse waaraan Agriterra werd onderworpen door een van onze CIDINtrainees tezamen met vier medestudenten. In hun verslag23 toonden ze aan, zij het vanuit een andere invalshoek, dat er nog verbetering mogelijk is in de interne communicatie bij Agriterra en aan de resultaatbewustheid en –nieuwsgierigheid.

22

Geef professionals meer verantwoordelijkheid. Viceversa-online, 28 mei 2013. Organisational Analysis Agriterra. Christine Plaisier e.a., Agriterra/CIDIN, mei 2012. Besproken in de Agriterra-bestuursvergadering van 13 september 2012. 23

Agriterra

55

2 Kwaliteit: meten is weten Agriterra’s kwaliteitsbeleid volgt dezelfde insteek als die we in ons werk hanteren: ‘willen weten hoe we ervoor staan’. Oftewel, beleid kunnen en willen maken op basis van feiten. Wat betreft onze procesnormen betekent dit dat we op een aantal terreinen periodieke metingen uitvoeren. De klanttevredenheid staat centraal binnen het kwaliteitskeurmerk dat Agriterra voert (ISO 9001:2008). Om die tevredenheid te meten voeren we onderzoeken uit onder onze klanten en personen die voor ons op werkbezoek gaan. De feedback uit deze onderzoeken wordt nauwkeurig bekeken, indien nodig teruggekoppeld aan de betrokkenen en mogelijke klachten of verbeterpunten worden opgepakt door de kwaliteitsmanager van Agriterra. Daarnaast zijn het onderzoek onder de medewerkers en het zogenaamde ‘draagvlakonderzoek’ instrumenten waarmee we de vinger aan de pols houden van, respectievelijk, de tevredenheid onder het personeel en de naamsbekendheid en waardering onder de achterban. Deze onderwerpen zijn sinds de reorganisatie belegd bij de stafafdeling Ondersteuning en Kwaliteit. In Agriterra’s kwaliteitsplan voor 2013 wordt de uitvoering van het plan-2012 nagelopen. Hieronder volgen de voornaamste doelstellingen en (in cursief) de behaalde resultaten. •

• •

• •

•

Gedragsveranderingstraject (inmiddels: organisatie- en persoonljke ontwikkeling) inzetten en afronden. o Het traject is ingezet maar nog niet afgerond. Elke medewerker heeft in gesprekken met zijn/haar leidinggevende plus het hoofd O&K en de senior communicatieadviseur het eigen profiel aangescherpt en in de eerste maanden van 2013 zal duidelijk worden welke consequenties dit voor o.a. het POP heeft. Mede op basis van eigen ervaringen en inzichten AgriCord (de agri-agency, niet de alliantie) ondersteunen met het behalen van de ISO-certificering. o Hier is in 2012 nog geen begin mee gemaakt door tijdgebrek bij AgriCord. Evaluatie van de reorganisatie afronden (het onderzoek onder medewerkers heeft reeds plaatsgevonden in het kader van het medewerkerstevredenheidsonderzoek) o Niet gerealiseerd, mede omdat de reorganisatie een soort vervolg bleek te krijgen als gevolg van de eerste fase van het gedragsveranderingstraject. MyAIN uitbreiden en definitief inrichten tot tevredenheid van gebruikers o Nog niet gerealiseerd. Vaststelling van wat we nu echt willen weten (en hoe we dat definiëren) bij het maandelijks monitoren door directie en hoofden van stafafdelingen o Gerealiseerd. De cijfers worden nu aangeleverd met een verhaal erbij, volgens een vast stramien. AgriPool moet een moderniseringsslag maken, bijvoorbeeld via een grotere rol bij het uitventen van Agriterra-producten en -instrumenten. o Een oproep is gedaan om voorstellen in te dienen voor de professionalisering van AgriPool; toewijzing van de opdracht zal begin 2013 geschieden.

Voor 2013 zijn de volgende kwaliteitsdoelstellingen vastgesteld: • Het traject voor persoonlijke ontwikkeling krijgt een vervolg in zowel de persoonlijke ontwikkelingsplannen als, voor geselecteerde medewerkers, de opbouw van een actieve rol als ‘gezicht van Agriterra’ voor een dragende organisatie, met ondersteuning van onze communicatie-deskundigen • Het ISO-traject bij AgriCord wordt ingezet afhankelijk van de DGIS-financiering die daar verwacht wordt. De mogelijkheid van ondersteuning zal tegen die tijd besproken worden. • De evaluatie van de reorganisatie alsnog uitvoeren. • Het ‘ Paarse Krokodil’ -traject (voor vereenvoudiging van de procedures) evalueren en als interne audit-rapportage 2012 registreren.

56


• •

Het traject voor professionalisering van AgriPool begeleiden en afronden. Rond de tijd van verschijnen van dit verslag zullen er drie bedrijfsplannen liggen waaruit hopelijk een positieve keuze gemaakt kan worden. Een brede herinrichting van Agro-info.net, inclusief MyAin, input van klanten en andere belanghebbenden, zodat een geïntegreerd systeem (van de basis tot de top) ontstaat. Stap 1: Inventarisatie van bestaande overzichten (per half april 2013). Stap 2: keuze door medewerkers welke overzichten zinvol zijn (31 mei). Stap 3: implementatie op MyAIN gereed (31 juli).

De stafafdelingen Bovenstaande uitgangspunten liggen ten grondslag aan het werk van de stafafdelingen van Agriterra: financiële administratie, en ondersteuning en kwaliteit. De financiële administratie heeft alle werkzaamheden verricht die het mogelijk maakten het financieel jaarverslag van Agriterra over 2012 te produceren, dat in samenhang met dit verslag gelezen kan worden en op www.agriterra.org te raadplegen is. De twee hoofdprestaties die de stafafdeling ondersteuning en kwaliteit (O&K) wilde realiseren in 2012 waren: Ontwikkeling monitoring-instrumentarium Doel: “Zowel in agro-info.net als in Crystal reports worden rapporten en overzichten gemaakt die het mogelijk maken om uitputting van het budget en fte constant te beoordelen, alsmede de nagestreefde en behaalde resultaten.” Dit is gerealiseerd, zij het dat nog steeds veel overzichten in Excel worden gemaakt. Sommige hiervan zijn bestemd voor het trilateraal overleg directie-O&K-financiële administratie, andere voor teammanagers en individuele medewerkers. PME&C Het doel luidde: “O&K gaat ook nadrukkelijker werk maken van de richtlijn ‘communicatie terug bij de teams’ Anders dan de leuze doet vermoeden speelt O&K, en vooral het communicatiesmaldeel daarbinnen, een rol bij de realisering van dit voornemen. De integratie tussen beide componenten van O&K (PM&E en communicatie) staat daarbij hoog op de lijst.” Een paar goede eerste stappen zijn gezet in deze richting: Intranet-schrijfrechten voor alle medewerkers en niet meer alleen de communicatiemedewerkers; de bijdrage van teams aan activiteiten- en directieverslag; en een groter aandeel nieuwsberichten op internet (www.agro-info.net) van de relatiebeheerders, dus de mensen die direct werken met de organisaties in het Zuiden. Om dat laatste als voorbeeld te nemen: de relatiebeheerders zijn daar veel zichtbaarder geworden en schrijven met betrokkenheid en (gepaste) trots over de onderwerpen waar ze aan werken. Was in 2011 slechts 7% van de berichten op internet van hen afkomstig, in 2012 is dat aandeel gestegen tot maar liefst 45% (in absolute zin: van 19 naar 90): Tabel 26: nieuwsberichten op agro-info.net, 2012 Team

Agriterra-nieuws

Overig

Totaal

%

Bedrijven

18

1

19

10%

Ondernemerschap

31

24

55

28%

Belangenbehartiging

12

4

16

8%

subtotaal

61

29

90

45%

Stafafdeling O&K

75

33

108

55%

136

62

198

100%

Eindtotaal

Bron: agro-info.net

Agriterra

57

Toch kreeg dit traject pas vaart in het najaar met het al genoemde gedragsveranderings- of ‘persoonlijke profilering’-project. Dit traject moet immers leiden tot de ontwikkeling van ‘completere’ professionals voor wie de resultaten centraal staan: ze willen die resultaten bereiken, ze willen weten of dat inderdaad gebeurt (= of ze het goed doen), en ze willen dat het bekend is wat ze doen. Hieronder noemen we nog een aantal andere belangrijke resultaten. Monitoring en rapportage: • De totstandkoming van een helder Activiteitenverslag-2011 in juli 2012 op basis van de monitoring-systemen die Agriterra hanteert, en de benutting van dit (meer technische) verslag voor de productie van twee zeer leesbare publicaties: de AgriMondiaal-bijlage in de Nieuwe Oogst van eind september en het Engelstalige ‘Annual Report 2011’ in brochure-format. • Intake van organisaties en uitvoering van zogeheten ‘RPO-checks24’ up to date. • Succesvolle afronding van het vijfde ‘draagvlak-onderzoek’ onder de achterban van Agriterra. • In samenwerking met het CIDIN, een goede opstart van de ex-ante evaluatie van de benadering van team lokaal ondernemerschap in Burundi. Communicatie: • De organisatie van een geslaagde Toer de Boer, inclusief een succesvolle uitwisselingsdag op 5 oktober in Den Bosch. • Agriterra was mede-organisator van o.a. de Beste Boer ’12, de Coöperatiedag en het Benefietconcert op 9 oktober in Musis Sacrum (Arnhem) voor de boerenbond UNAG in Nicaragua. • De productie van een katern Coöperaties en Ontwikkelingslanden in het kwartaalblad Coöperatie en een bijdrage van de directeur van Agriterra (“Coöperatie en ontwikkelingssamenwerking”) op de Coöperatiedag van de NCR, 22 november in Bussum ) (http://www.cooperatie.nl/view.php?Pagina_Id=65) • (samen met medewerkers van teams 2 en 3) De publicatie van een artikel in het ILEIA-blad Farming Matters (september 2012) over de PIPGA-benadering (inmiddels herdoopt als Farmers Advocacy Consultation Tool – FACT). • De productie van een mooie factsheet over Agriterra (vooralsnog alleen in het Nederlands) die gemakkelijk geactualiseerd kan worden. • 145 vermeldingen van (het werk van) Agriterra in externe media (zie bijlage 13). • Een geslaagde en professionele Master Class (Stockholm) en persreis (Kenia) in het kader van de samenwerking met de Internationale Federatie van Landbouwjournalisten (IFAJ). De (55!) artikelen die de persreis heeft voortgebracht staan op http://www.ifaj.org/professional-development/mediatour/articles-e-4-d-media-tour-2012.html Automatisering: • Ontwikkeling van de nieuwe Agripool-site (www.agripool.org) voor inschrijving van deskundigen. • Uitwerking van een helder advies aan het team boergenoteerde bedrijven inzake de mogelijke overname van de rechten op de Coopworks-software voor (financiële) administratie bij coöperaties. Kwaliteit: • Het in overleg met de betrokken functiegroepen (relatiebeheerders, financieeladministratief medewerkers etc.) herzien van de procedures (het Paarse Krokodilproject). • Klant- en deskundigentevredenheidsonderzoeken up-to-date en waar nodig teruggekoppeld naar betrokkenen. • Een hernieuwd en door de directeur ondertekend BHV- en ontruimingsplan. 24

De eerste toets bij binnenkomende aanvragen: gaat het om een rurale ledenorganisatie?

58


Een en ander neemt niet weg dat ook sommige doelen niet gerealiseerd zijn. • Door externe omstandigheden maar soms ook onvoldoende follow-up is de norm van vier project-/programma-evaluaties niet gehaald. • MyAIN is nog steeds niet het uitvoerscherm dat we graag zouden willen hebben (mooier en duidelijker). • De site www.farmersfightingpoverty.org die in het kader van de samenwerking met Trias en Afdi is ontwikkeld, is nog steeds niet extern toonbaar (overigens is Trias hier hoofdverantwoordelijke). • Het nieuwe profiling-instrument is nog niet getest, laat staan gereed. • De samen met team 3 af te ronden M&E-solution is nog niet gereed (de wervende tekst wel, in drie talen zelfs, maar het verzoek aan de teams om dit eens te bekijken, commentaar te geven en eventueel te verspreiden onder klanten is met een oorverdovende stilte beantwoord). • Het marktverkenningsinstrument voor de potentiële omzet in de 15 Focuslanden van DGIS is wel gereed maar nog niet getest. Toer de Boer en Uitwisselingsdag Een van de hierboven genoemde resultaten verdient nadere toelichting. De coöperatieve ‘Toer de Boer’ was een groot succes, dat culmineerde in de coöperatieve uitwisselingsdag die Agriterra vrijdagmiddag 5 oktober organiseerde in Den Bosch, samen met zusterorganisaties Afdi uit Frankrijk en Trias uit België. De dag stond geheel in het teken van het internationale VN-Jaar van de Coöperatie en vormde tevens de afsluiting van een studiereis door Nederland voor afgevaardigden van landbouworganisaties en -coöperaties uit ontwikkelingslanden. Dertien leiders van organisaties uit Azië, Afrika en Latijns-Amerika zijn deze week rondgeleid in Nederland en België door de ZLTO, LLTB, LTO Noord en Trias en Boerenbond. Tijdens deze Toer de Boer bezochten zij o.a. de Floriade, boerenbedrijven en coöperaties. Op 5 oktober werden de aanwezigen via een videoboodschap toegesproken door Dame Pauline Green, voorzitter van de Internationale Coöperatieve Alliantie (ICA). Ook voegde de voorzitter van Agriterra en LTO Nederland, Albert Jan Maat, de aanwezigen toe: "Onze betrokkenheid bij Agriterra vertaalt zich in een praktische en effectieve manier om collega-agrarische ondernemers in opkomende Nils den Besten, commissaris bij AB Midden Nederland en economieën te ondersteunen. melkveehouder, spreekt op de uitwisselingsdag van Voor deze aanpak zijn de 5 oktober in Den Bosch. kennis en het vakmanschap van onze coöperaties onmisbaar. Want ook dat is het handelsmerk van Agriterra. In de afgelopen jaren zijn volop Nederlandse boeren en tuinders ingezet om kennis over te dragen en mee te denken met collega's in ontwikkelingslanden. En zo doen we het nu met betrokken personeelsleden van onze coöperaties. Want uit ervaring weten we: ondernemerschap loont, ook in Afrika!" Een andere spreker benadrukte dat coöperaties zo’n belangrijke rol spelen omdat ze mensen verbinden. Nils den Besten, commissaris bij AB Midden Nederland en bovenal melkveehouder: "Coöperaties verbinden mensen door generaties heen, door verschillen heen en door problemen heen. Generaties terug richtten boeren coöperaties op om problemen op te lossen, zoals het kunnen koelen van melk.

Agriterra

59

Tegenwoordig spelen andere vraagstukken, maar de essentie van een coöperatie is dat je elkaar nodig hebt om krachtig te zijn, hierbij moet je niet teveel focussen op de verschillen maar juist op de overeenkomsten." Nils stipte aan dat een grotere coöperatie niet altijd beter is; dat is afhankelijk van het doel. Draait het om marktmacht, dan is het juist van belang dat een coöperatie groot en krachtig is, zoals in het geval van FrieslandCampina. Hoe dan ook, "het gaat bij coöperaties om bouwen, niet om cashen". Coöperaties bouwen met een visie op de toekomst, ze bestaan bij de gratie van hun leden en spelen in op de vragen van de samenleving. Van het Jaar van de Coöperatie naar het Jaar van de Quinoa Emilio Herrera Tola, voorzitter van de Peruaanse coöperatie Coopain Cabana was ook in Den Bosch. Zijn verhaal: “Zo'n tien jaar geleden hebben quinoa-boeren zich in een groep georganiseerd, en in 2010 vormden ze een coöperatie voor levering, afzet en verwerking van biologische quinoa van boeren uit het Cabana-district. Quinoa-korrels lijken op gierst; het gewas is rijk aan eiwitten, vitaminen en mineralen én het is glutenvrij!” Coopain Cabana zet veel in op marketing en met succes: ze exporteren nu naar de Verenigde Staten, Duitsland, Frankrijk en ZuidKorea. En de vraag blijft stijgen; volgens Herrera komt dat mede door de gezonde eigenschappen van quinoa. "In Peru hebben er minder mensen last van stress en depressie, dankzij de quinoa." Bas Prins, bedrijfseconomisch adviseur voor Agriterra in Peru en nauw betrokken bij de ontwikkelingen van Coopain Cabana, zegt dat vooral de financiën een uitdaging zijn: “de jonge coöperatie heeft een laag eigen vermogen. Maar met de marketing zit het wel goed; de bekendheid van quinoa blijft groeien. En dat zal alleen maar meer worden: de FAO heeft 2013 uitgeroepen tot het jaar van de quinoa”.

Tevredenheidsonderzoeken Projecten Sinds 2007 stuurt Agriterra onderzoeken naar haar klanten om te meten in hoeverre men tevreden is over de wijze waarop Agriterra met hun project(voorstel) is omgegaan. Dit onderzoek vindt plaats via een online enquête. In 2012 hebben alleen de 66 klanten van wie het projectvoorstel gehonoreerd is een enquête ontvangen. De respons bleef in vergelijking met voorkomende jaren met gemiddeld 70% wat achter. De gemiddelde tevredenheidscore die daaruit naar voren kwam was 92%, en blijft hiermee op een vergelijkbaar hoog niveau ten opzichte van 2011. Voor 2013 leggen we de lat hierbij wat hoger door aan de antwoordcategorie de keuze ‘heel goed’ toe te voegen. Een belangrijk aandachtspunt uit de enquêtes betreft de bekendheid met Agro-Info.net. Bijna 25% geeft aan niet bekend te zijn met de mogelijkheid om via Agriterra’s projectmonitoring- en informatiesysteem, de voortgang van hun project te volgen. We hebben hun nogmaals de instructie hierover toegezonden. Ook wordt af en toe aangegeven dat de uitvoering van de activiteiten in gevaar komt doordat men de eerste termijn van de projectfinanciering doorgaans pas in juni ontvangt. Bij gebrek aan middelen om projectactiviteiten voor te financieren, blijft er voor sommigen in deze groep weinig tijd over om deze nog allemaal in het desbetreffende contractjaar te realiseren. Het management van Agriterra is zich bewust van de problematiek maar is van mening dat overmakingen alleen kunnen plaatsvinden in relatie tot een geaccepteerd projectvoorstel. Voorstellen worden echter soms pas in de loop van het jaar ingediend en in een aantal gevallen is de communicatie over inhoud en budget slecht. Daarom gaan wij met onze klanten afspreken om het (voorlopige) projectvoorstel voor het nieuwe jaar al in het vierde kwartaal van het lopende jaar in te dienen.

60


Werkbezoeken Het onderzoek rond de tevredenheid over de afhandeling van de missies, richt zich op degenen die op missie gaan en op de tevredenheid van de klanten over de geboden adviesdiensten.

Business plan available! “The recommendations of delegates enabled us to stream line and finalise the business plan to the requirements of the bank and we are making good progress in our application”.

Van de organisaties die een vragenlijst hebben ontvangen heeft 70% een ingevulde enquête teruggestuurd (118 van de 168 vragenlijsten). Mr. David Muwonge, algemeen Dit betekent een daling met 6% ten opzichte directeur van NUCAFE (Uganda) van de respons in 2011. Het absolute aantal is tevreden over het advies van ontvangen vragenlijsten is wel toegenomen. twee deskundigen bij de Soms heeft een organisatie meerdere ontwikkeling van een bedrijfsplan adviesdelegaties ontvangen en beoordeeld. De voor koffieopkoop en – afzet. gemiddelde tevredenheid over de AgriterraHierdoor kon NUCAFE toegang adviesdiensten is met 89% onveranderd hoog. krijgen tot financiering. Het feit dat de score dit jaar 5% lager uitvalt dan in 2011 is met name te wijten aan het feit dat we de lat voor onszelf wat hoger hebben gelegd en bij de onderzoeken over de adviesdiensten de antwoordcategorie hebben uitgebreid met de keuze ‘heel goed’.

Commentaar uit Togo “Nous voudrions ici d’abord vous féliciter pour la qualité de service que vous rendeze au monde agricole. En ce qui nous concerne, nous trouvons tout le processus bon, de l’analyse de project jusqu’au niveau de contract. C’est vrai que cela demande un peu de temps et d’effort à nous fournir de la part du personnel d’Agriterra chaque année pour les projets annuels, ce n’est pas chose facile. Nous voulons ici suggérés pour les partenariats et de programmes de longue durée d’avoir une planifications de 3 ou 5 ans pour éviter le retard dans le financement des activités. Le constat est que le temps de traité les dossiers de chaque projet par an les financements arrivent dans les structures pratiquement vers le mois de juin de chaque année ce qui prend déjà la moitié de l’année et si vous n’avez pas de préfinancement pour cette période, vous perdeze déjà la majorité des activités qui devrait être réalisé entre janvier et juin. Nous sommes conscients que cela n’est pas facile mais nous suggérons que ce processus se déroule dans le premier trimestre de chaque année”. Monsieur Missih Aklesso Awossa, erevoorzitter van de Association Paysanne pour la Communication des Ruraux du Togo

Agriterra

61

V Financieel verslag 1. Financiering De belangrijkste financier van Agriterra in de periode 2011-2014 is DGIS. Het totale budget over deze periode is ruim 50 miljoen, terwijl daarnaast ruim 10 miljoen uit andere financieringsbronnen wordt verwacht. Om de verwachte bijdrage van de klanten te bepalen hebben we ons gebaseerd op hun bijdrage gedurende de periode 2007-2010. Zij droegen in die periode bijna 20 miljoen bij aan de projecten. We gaan ervan uit dat de organisaties opnieuw een dergelijke bijdrage kunnen toevoegen, waarbij we een onderscheid hebben gemaakt tussen klanten die extra geld weten te mobiliseren in de vorm van projectfinanciering (we schatten dat op 70% van het bedrag uit de vorige periode) en andere klanten (boergenoteerde bedrijven) die hun plan met leningen of ander vreemd vermogen financieren. Hoewel mobilisatie van vreemd vermogen in 2011 nog nauwelijks plaatsvond, hebben de klanten voldoende andere bronnen weten in te zetten. Hun eigen bijdrage aan projecten viel ruim 70% hoger uit dan de verwachtte 3,5 miljoen euro, terwijl de eigen bijdrage in 2012 zelfs ruim 200% hoger is dan de verwachting. Dat betekent dat de eigen bijdrage over 2011+2012 al bijna gelijk is aan het streefcijfer voor de gehele periode. De indruk bestaat dat nu landbouw meer op de agenda staat, er ook steeds meer organisaties zijn die boerenorganisaties willen ondersteunen. Daardoor zijn ze minder afhankelijk van de financiering door Agriterra. Een indicatie voor dit idee is dat uit het klanttevredenheidsonderzoek blijkt dat organisaties minder ontevreden zijn wanneer hun project wordt afgewezen. Dit is logisch wanneer ze nog een uitwijkmogelijkheid hebben. Tabel 27. Financiering gepland en gerealiseerd in 2012 Inkomensbronnen Boeren tegen Armoede

Volgens plan FFP

Begroting

2011-2014 (€)

2011-2014

2012

Realisatie

Realisatie %

2012

2011 + 2012

1

Core programma financiering

50.398.000

12.576.000

12.588.282

2

Bijdrage andere donoren

10.083.000

2.013.000

972.326

48%

2.538.054

€ 60.481.000

€ 14.589.000

€ 13.565.608

93%

€ 23.435.658

13.846.993

3.461.748

7.559.461

218%

13.630.036

€ 74.327.993

€ 18.050.748

€ 21.125.069

117%

€ 37.065.684

Subtotaal

100%

20.892.604

Klanten bijdragen 3

(= 70% van realisatie 20072010), incl. derden

Totaal

Bron: Financieel jaarverslag Agriterra 2012 en agro-info.net

In 2011 had Agriterra bijna 60% meer middelen van andere bronnen weten aan te trekken dan de voorziene 1 miljoen euro. Maar in 2012 ligt de bijdrage van middelen uit andere bronnen juist lager (48%) dan gepland. Dat komt onder andere omdat financiering van IFAD en de Europese Unie, die wel in 2012 vastgesteld is, pas in 2013 beschikbaar komt. Voor de financiering in 2012 hebben we nagenoeg de volledige bijdrage van DGIS gebruikt. In tabel 28 zien we de overige bronnen. In Armenië en Moldavië zijn projecten uitgevoerd die gefinancierd worden vanuit een IFAD-bijdrage. Deze zijn in 2011 gestart en voortgezet in 2012. In Bosnië heeft een ‘scoping’ plaatsgevonden in 2011 en daaruit zijn twee klanten voortgekomen (bijenhouder-associaties), die vanaf 2012

Financieel verslag

63

financiering ontvingen uit de IFAD-fondsen. Samen met TRIAS (België) en AFDI (Frankrijk) is een Toer de Boer georganiseerd (zie Hoofdstuk IV), samen met andere activiteiten in het kader van bewustwording van de achterban, met financiering van de Europese Unie. De ondersteuning van PSO heeft plaatsgevonden in DR Congo, waarbij een actieonderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van het PSO-leerwerk-traject in het Grote Merengebied. Zie Hoofdstuk II.4. In 2012 zijn vooral klanten van Agriterra in Oeganda, Tanzania en DR Congo begeleid door TRIAS met financiering door DGD (RD 2010 en RD 2011) in het kader van het programma “Linking up: lokale economische ontwikkeling in een globaliserende wereld.” In Oeganda heeft een “livestock sector study” plaatsgevonden met financiering van de Nederlandse ambassade in Kampala. De internationale federatie van landbouwjournalisten IFAJ tenslotte financiert de werkzaamheden en deelname van de senior communicatieadviseur aan master classes bij landbouwjournalisten. Tabel 28: Bijdrage andere donoren

Andere donoren

toegezegde

gerealiseerde

gerealiseerde

bijdrage

bijdrage

bijdrage

2012

2012

2011+2012

IFAJ PSO (2011-2012) Subtotaal

20.000

24.194

11.109

5.711

5.711

6.850

25.711

29.905

42.153

EU Food Facility (2011)

111.336

111.336

734.239

EU Paysans européens (2011-2012)

165.042

75.619

134.569

30.551

30.551

87.693

DGD – TRIAS (RD2011)

500.000

459.659

959.660

PSO (2011-2012)

167.756

167.756

297.931

IFAD (2011-2012)

165.864

166.094

236.838

EKN (Embassy of Uganda)

116.180

101.052

101.052

DGD-AgriCord RD 2012 LANDac

400.000

0

0

AgriCord (Formin) (2012)

Subtotaal Totaal andere donoren

25.000

0

0

1.430.727

861.065

3.774.057

€ 1.430.727

€ 890.970

€ 3.790.877

Deskundigen/giften (2011)

46.748

46.748 *

79.910

Ander inkomen (rente etc – 2011-2014)

89.000

39.589

132.240

€ 1.568.807

€ 972.326

€ 3.998.046

Totaal

*) correctie: rente op projecten (gecorrigeerd met vergoeding vermogensbeheer)

Bron: Financieel jaarverslag Agriterra 2012

In 2012 werkte Agriterra actief samen met de andere agri-agencies binnen AgriCord om financiering van derden te garanderen. Dit resulteerde in goedkeuring van financiering vanuit IFAD, EU en AFD (Agence Française de Développement). Vanaf 2013 worden deze bedragen opgenomen in de begroting.

64


2. Uitgaven Tabel 29: Begroting en realisatie 2012 Begroting 2012 Agripool

507.042

Advisering Agriterra - Uren

3%

Realisatie tov begroting

Realisatie 600.789

4%

118%

2.682.445

18%

2.852.645

21%

101%

2.030.040

14%

2.549.687

19%

117%

652.405

4%

302.958

2%

46%

Advisering derden

658.155

5%

843.052

6%

128%

Events

198.724

1%

375.549

3%

189%

- Kosten werkbezoeken

Projecten

9.336.754

64%

7.747.215

57%

83%

Subtotaal

13.383.121

92%

12.419.249

92%

93%

8%

95%

100%

93%

Administratie kosten

1.205.880 € 14.589.000

Totaal

8% 100%

1.146.359 € 13.565.608


De realisatie in 2012 ligt op 93% van het totale budget, waarbij de uitgaven voor Agripool, advisering derden en vooral events hoger liggen dan de begrote bedragen. Besteding op lokaal niveau ligt lager dan gebudgetteerd. Events vinden over het algemeen plaats in de ontwikkelingslanden, mede georganiseerd door de boerenorganisaties. Tellen we events (ook ‘lokale kosten’) en de lokale project begroting en kosten als zodanig bij elkaar op, dan zien we dat events (3%) en lokale projectactiviteiten (57%) samen 60% van de totale projectkosten vormen, 5% minder dan begroot. In tabel 30, hieronder, zien we het budget en de verdeling van de kosten per activiteit, opgesplitst tussen DGIS en derden. Door derden is vooral bijgedragen aan advisering Agriterra, lokale kosten en administratie kosten. Tabel 30: Begroting en realisatie DGIS en Derden 2012 2012

AgriPool

Advisering Agriterra

Advisering derden

Events

lokale kosten

Admin kosten

Totaal

198.724 198.724

7.570.819 1.765.935 9.336.754

1.082.264 123.615 1.205.879

12.576.000 2.013.000 14.589.000

358.416 17.134 375.549

7.044.812 702.403 7.747.215

1.130.247 16.112 1.146.360

12.593.282 972.327 13.565.608

180% 189%

93% 40% 83%

104% 13% 95%

100% 48% 93%

Begroting

DGIS 507.042 2.558.995 658.155 Derden 123.450 Totaal 507.042 2.682.445 658.155 Realisatie DGIS 597.300 2.681.034 781.473 Derden 3.489 171.611 61.578 Totaal 600.789 2.852.645 843.052 % % DGIS 118% 105% 119% % Derden 139% Totaal 118% 106% 128% Bron: Financieel jaarverslag Agriterra 2012

De nadruk ligt sinds 2011 op economische activiteiten, terwijl institutionele ondersteuning is teruggebracht25. Hierdoor hadden de lokale kosten in 2011 een

25 De bijdrage aan institutionele kosten verschilt per team. In 2012: Team boergenoteerde bedrijven = 0%; team lokaal ondernemerschap = 25%; team belangenbehartiging = 25% voor uit te faseren klanten. In 2013 en 2014 max. 20%.

Financieel verslag

65

kleinere omvang dan voorzien. Daarnaast was het aantal projecten in 2011 lager (123) dan in 2012 (159). Tabel 31: Budget en realisatie per klant Planning

Realisatie

%

Boergenoteerde Bedrijven

22.500

19.604

87%

Lokaal Ondernemerschap

82.059

90.359

110%

Belangenbehartiging Totaal

61.055

53.263

87%

€ 58.725

€ 57.430

98%


De gemiddelde geplande en gerealiseerde projectgrootte liggen in 2012 veel dichter bij elkaar; de realisatie is 98% van de geplande omvang (zie tabel 31). Van het aantal klanten dat de teams in 2012 wilden contracteren (118), hebben uiteindelijk 117 boerenorganisaties en een Chinese organisatie, die formeel geen boerenorganisatie is maar wel die rol vervult, een contract (en soms meer) ontvangen van Agriterra. Daarnaast werden 24 klanten van TRIAS ondersteund. Zowel het team belangenbehartiging (10) als het team lokaal ondernemerschap (14) heeft afspraken met Trias over uitruil van projecten om daarmee extra toegang te krijgen tot donorfinancieringen. Met sommige klanten is begin 2012 de relatie beëindigd, terwijl anderen in de loop van 2012 verzelfstandigd zijn. In 2012 zijn er 22 nieuwe klanten aan ons bestand toegevoegd. Uiteindelijk hebben we aan het einde van 2012 nog 122 klanten, wat ruim boven het in het programmadocument voorziene aantal van 94 ligt. Ter correctie kijken we voortaan nauwkeuriger naar de vraag of (team-) jaarplannen sporen met de streefcijfers in het programmadocument.

3. De teams In de overall planning 2012 is door de 3 teams een totaal bedrag van 13.458.259 euro ingepland (zie tabel 6) op basis van de verwachte vraag vanuit boerenorganisaties. In 2012 zijn van 167 klanten projectvoorstellen goedgekeurd (inclusief de voorstellen via TRIAS) en ingevoerd in agro-info.net (kolom ‘in AIN’) voor een totaal bedrag van 11.623.645 euro. Deze committering was 86% van de oorspronkelijke planning. Niettemin is uiteindelijk toch 94% gerealiseerd van de oorspronkelijke planning. Tabel 32: Budget, planning en realisatie 2012

Overall planning Planning

Teams Ondersteuning en kwaliteit

In AIN

Realisatie %

Realisatie

%

13.458.259

11.623.645

86%

12.608.238

94%

1.130.742

742.198

66%

957.370

85%

€ 14.589.000

€ 12.365.843

88%

€ 13.565.608

93%


De totale kosten in 2012 bedroegen € 13.565.608. Deze bestaan voornamelijk uit kosten binnen de projecten met boerenorganisaties (teams). Daarnaast zijn kosten gemaakt op interne projecten van de teams (scoping) en de stafafdeling ondersteuning en kwaliteit (4 projecten). Daarbij gaat het om monitoring, evaluatie en communicatie, verbetering van agro-info.net, ondersteuning van de achterban met EU-financiering en organisatie van de masterclass met de International Federation of Agricultural Journalists (IFAJ).

66


In de begroting van ‘special services’ (advisering) ten opzichte van lokale kosten ligt de verhouding in de begroting op 28-72%. Dat wil zeggen dat de nadruk nog steeds ligt op projectfinanciering. Bij het team dat zich binnen Agriterra bezighoudt met boergenoteerde bedrijven vindt echter een verschuiving plaats. Daar was de verhouding in de planning 57-43%. Dit volgt de keuze van dit team om minder projectgericht te werken en meer te focussen op advisering. Tabel 33:.Special services ten opzichte van totaal 2012

Begroting

%

Uitgaven

%


1.308.148

57%

1.438.484

66%

Lokaal ondernemerschap

1.394.630

25%

1.366.044

25%

Belangenbehartiging

1.088.124

27%

1.085.924

32%

255.466

2%

781.582

6%

Ondersteuning & Kwaliteit Totaal

4.046.367

28%

4.672.034

34%


In tabel 33 is te zien dat in 2012 uiteindelijk 66% van de uitgaven van het team boergenoteerde bedrijven naar advisering zijn gegaan. In de realisatie van het totaal ligt de verhouding daardoor iets anders dan in de planning.

Financieel verslag

67

VI Ter afsluiting Philip Kiriro, voorzitter van de Eastern Africa Farmers Federation26, stelde in een recente sessie van het World Economic Forum on Africa27: "We are now seeing agriculture as a business, rather than a philanthropic or social sector.” Daarmee vatte hij ook in één zin samen in welk vaarwater Agriterra terecht is gekomen. Landbouworganisaties die onder druk van hun leden steeds meer aandacht moeten geven aan de ontwikkeling van het landbouwbedrijf. Lag vroeger de nadruk op de plaats van boeren in het handelsoverleg en was versterking van algemene landbouworganisaties voor stevige belangenbehartiging een groot deel van ons werkveld, langzaam verschuift dat steeds meer naar het bevorderen van ondernemerschap en het begeleiden van investeringsplannen, ook al blijft het geven van stem aan boeren- en tuinders een belangrijk onderwerp. In Ethiopië werken we met coöperatieve unies aan investeringsplannen, bijvoorbeeld voor het opzetten van een meelfabriek. Met die unies en de Federative Cooperative Agency zullen we ook lobby moeten voeren voor wetgeving die buitenlandse investeringen makkelijker moet maken. Voor ons is de discussie over hulp en handel of de nadruk op ondernemerschap geen mode in het ontwikkelingswereldje die de opinion leaders in het Westen elkaar kritiekloos nazeggen. Integendeel: ze, de producenten, zeggen het zelf. En dan hebben we het over boerenvoormannen die met gezag kunnen spreken want Philip Kiriro vertegenwoordigt wel 4 miljoen boeren en boerinnen. The Huffington Post van 30 mei stelt vervolgens enkele vragen bij Kiriro’s verhaal: “But are market solutions the be-all and end-all solution for African smallholder farmers? Are certain market investments, interventions and partnerships more effective in addressing and hunger? (sic) And how can we ensure that smallholder farmers are included in - and benefit from - agricultural programs throughout the value chain?”28. Ons antwoord op die vragen zal duidelijk zijn, want Agriterra heeft op dit punt bijdragen geleverd op virtuele en echte fora. Aansluiten bij bestaande organisaties De kern van ons verhaal: effectief investeren voor economische ontwikkeling betekent investeren in het platteland en wel in aansluiting bij de bestaande organisaties van plattelandsbewoners (coöperaties, boerenbonden, plattelandsvrouwenorganisaties…) en hun ambities en wensen. Zij weten het beste wat de problemen zijn die ze op hun weg vinden, welke oorzaken daarvoor bestaan en wat er nodig is om dingen te verbeteren. Ze doen dat ook al (door bijvoorbeeld samen melk op te kopen en te verwerken, door te lobbyen voor betere infrastructuur of voor toegang tot krediet of goedkope zaden). Zij kunnen, omdat ze ledenorganisaties zijn, een grote mate van legitimiteit claimen bij wat ze doen en zeggen: “we hebben een achterban namens wie we dat doen en zeggen”. Kortom, geen achter een Washingtonse schrijftafel of in een Parijse ‘board room’ bedachte oplossingen voor het platteland, maar initiatieven die aansluiten op de voorstellen van de mensen die het aangaat. Dán wordt investeren op het platteland (dus niet alleen in landbouw, maar ook in industrie en diensten die daarop aansluiten!) lonend en levert het een bijdrage aan de zo broodnodige toename van de werkgelegenheid op het platteland. Een plattelandsindustrialisatie dicht bij waar de landbouw plaatsvindt, aangestuurd door boeren als belanghebbenden, levert meer werkgelegenheid op. En werkgelegenheid betekent inkomen en inkomen betekent geen honger. Op het discussieplatform The Broker heeft Kees Blokland dit toegelicht29.

26

http://eaffu.org/eaffu/ http://www.weforum.org/events/world-economic-forum-africa-2013 28 http://www.huffingtonpost.com/michael-hoevel/africa-farming-markets_b_3348739.html?utm_hp_ref=tw 29 http://www.thebrokeronline.eu/Blogs/Towards-a-food-secure-world/Employment-is-the-key-to-foodsecurity 27

Ter afsluiting

69

Het voorgaande is van belang voor overheden en ontwikkelingsorganisaties die zich via internationale samenwerking willen inzetten voor de ontwikkeling van die landen, maar net zo goed voor bedrijven die in die markten actief willen worden. Snelle economische ontwikkeling en betere bedrijfsresultaten gaan dan hand in hand. Dat was ook Agriterra’s betoog op de coöperatiedag 2012 van de Nationale Coöperatieve Raad voor de landen tuinbouw30. Hoe weten we zo zeker dat de ontwikkeling op die manier, met zulke investeringen, beter verloopt, en dat de groei dan hoger is en de bevolkingsgroei beter gelijke tred houdt met het aanbod van voedsel en werkgelegenheid? In de eerste plaats, omdat het in Nederland ook zo is gegaan. Nederland zou niet zo’n welvarend land zijn geworden als de mensen die een bepaald beroep uitoefenen zich niet organiseerden voor beleidsbeïnvloeding en economische activiteiten. We denken dan vooral aan de eerste boerengroepen en – coöperaties aan het eind van de 19e eeuw en met de opbouw van werknemers- en werkgeversverenigingen in de 20e eeuw. In een andere bijdrage aan het debat op The Broker gaat Jur Schuurman van Agriterra hier breed op in31. Binnen deze grote waaier van ledenorganisaties verdienen de coöperaties een speciale vermelding, al was het maar omdat 2012 ‘hun’ jaar was. Een recente studie32 laat zien dat er een duidelijk rechtstreeks verband is tussen het marktaandeel van coöperaties en de prijs van landbouwproducten. Iets breder gezien levert de studie nog extra steun voor onze visie: de landen waar de ‘membership intensity’ (de organisatiegraad) en het marktaandeel van de coöperatieve sector binnen de landbouw het grootste is, zijn door de bank genomen ook de welvarendste lidstaten van de Europese Unie: Finland, Nederland, Denemarken, Duitsland…. De correlatie is niet 100%, maar het patroon is er. Een studie van de ILO deed nog een duit in het zakje door te laten zien dat coöperatieve financiële instellingen beter de crisis doorstonden dan NV’s in de financiële sector33. Aziatische ‘tijgers’ – en Afrikaanse ‘leeuwen’? We brengen nogmaals het Tracking Development-onderzoek in herinnering: de ambitieuze vergelijkende analyse van het verschil tussen de Aziatische tijgers en landen in Afrika die zich direct na de tweede wereldoorlog op een vergelijkbaar ontwikkelingsniveau bevonden. Maar 40 jaar later bleven de Afrikaanse landen toch ver in ontwikkeling achter in vergelijking met die Aziatische landen34. De kernfactor was de investeringen op het platteland. Een oudere studie van de Yale University35 analyseert de snelle ontwikkeling van twee tijgers, Taiwan en Zuid-Korea, en situeert de bron inderdaad in de ontwikkeling van de landbouw. In Taiwan ging het nog sneller dan in Zuid-Korea. Daar waren allerlei oorzaken voor, maar zo stellen de schrijvers, ”another component was the more effective role of rural institutions in Taiwan, specifically the farmers’ organisations...’ (p.8). In Taiwan droeg de landbouw via een effectieve rol van de landbouworganisaties bij aan een grotere kapitaalstroom naar andere sectoren. Ook meer arbeid vloeide uit de landbouw naar andere economische sectoren. Het ging in Taiwan dan ook om een industrialisatie die voornamelijk zich afspeelde op het platteland, en (ook iets wat we altijd betogen) dat leidde tot minder inkomensongelijkheid op het platteland en tussen de stad en het platteland. Quod erat demostrandum, zouden we bijna zeggen.

30

http://www.cooperatie.nl/view.php?action=view&Pagina_Id=65 ; http://www.thebrokeronline.eu/Blogs/Inequality-debate/Strong-membership-organizations-arenecessary-to-fight-inequality ; 31

32

Support for farmers’ cooperatives, Jos Bijman et al., Wageningen, November 2012. (http://ec.europa.eu/agriculture/external-studies/support-farmers-coop_en.htm )

33

http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_210300/lang--en/index.htm Zie voor een samenvatting: http://www.institutions-africa.org/filestream/20120318-dra-policy-brief-01 35 Group behavior and development: A comparison of farmers’ organizations in South Korea and Taiwan. Burmeister, Larry; Ranis, Gustav and Wang, Michael, Yale University, New Haven, 2001. 34

70


De landbouworganisaties van Taiwan en Zuid-Korea stonden onder stevige overheidsinvloed. We hebben dit voorbeeld dan ook gebruikt in een recent (juni 2013) studiebezoek van Ethiopische boeren en overheidsvertegenwoordigers aan Nederland. Want de overheidsinvloed bleek goed samen te kunnen gaan met snelle groei en meer gelijkheid, waarbij juist de operationele en financiële autonomie van de lagere echelons, de grotere mate van lokale participatie in besluitvorming, de geringere mate van hiërarchie en de goede interactie tussen de bestuurders op de verschillende niveaus de balans in het voordeel van Taiwan deden doorslaan. Stof tot nadenken voor de Ethiopiërs! Het echte bewijs voor de stelling onder het werk van Agriterra moet wellicht nog geleverd worden (werk voor in 2013) maar opnieuw heeft dit activiteitenverslag ons gesterkt in onze opvattingen. We hebben in voorgaande hoofdstukken een paar mooie voorbeelden gezien van hoe de eigen organisaties van boeren en boerinnen soms maar een klein zetje nodig hebben van of via Agriterra om tot grotere daden te komen. Op de drie hoofdlijnen van ons werk zien we dan ook successen die telkens onze verwachtingen overtreffen. En dat terwijl er nog zoveel meer bereikt zou kunnen worden. Maar kijk naar de duizenden lokale boerengroepen die van hun organisatie begeleiding krijgen om productie qua volume en kwaliteit op een hoger plan te brengen, die marktkansen leren te zien en daarop inspelen; de coöperaties die steeds beter hun investeringsvraag weten te formuleren en met stevige begeleiding van Agriterra tot plannen komen die inderdaad toegang geven tot commerciële leningen; de belangenbehartigende organisaties die effectief weten in te breken in overheidsplannen en voordelen voor hun leden weten te bereiken, juist omdat ook overheden zien dat inspelen op boerenwensen tot ontwikkeling leidt. De boeren zien dat georganiseerd zijn al die voordelen oplevert. Ze sluiten zich in toenemende mate aan bij die organisaties: hun ledental groeit snel, zoals we zagen. Achterhaald? Integendeel Niettemin realiseren we ons dat onze stelling “verenigingen en ledenorganisaties zijn een noodzakelijke voorwaarde voor evenwichtige ontwikkeling” nog steeds niet universeel geaccepteerd is. Wie schetst de verbazing van onze directeur toen tijdens een bijeenkomst in Wageningen ter gelegenheid van het bezoek aan Nederland van FAO-directeur Graziano da Silva een aantal gesprekspartners, en dan hebben we het over Rudy Rabbinge, Gerda Verburg en Loek Hermans (de belichaming van de Gouden Driehoek), als door een wesp gestoken reageerde op zijn stelling dat coöperaties belangrijk zijn voor ontwikkeling. “Achterhaald” was nog het vriendelijkste oordeel van deze notabelen. In de Boerderij reageerde Blokland: “De daadkracht en het volume waarmee de Nederlandse bedrijven zaken kunnen aanpakken, is indrukwekkend. Hun activiteiten in ontwikkelingslanden kunnen veel bijdragen. (…) Maar is dit het hele verhaal? De winstgevendheid op lange termijn is meer gediend bij aansluiting bij de lokale ontwikkeling die gestuurd wordt vanuit de belanghebbenden in die landen zelf en hun eigen organisaties en coöperatieve bedrijven.”36 Kortom, er is werk aan de winkel om onze benadering van ontwikkeling, investeringen en werkgelegenheid zó goed te onderbouwen dat hij niet meer ter discussie staat. Bovenstaande voorbeelden spelen daarbij een rol, maar Agriterra wil dit jaar ook wetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren om onweerlegbare bevestiging van de stelling “landbouworganisaties zijn goed voor economische ontwikkeling en democratisering” te krijgen. Als landbouworganisaties er daardoor in slagen om steeds meer middelen te mobiliseren in de vorm van ontwikkelingssamenwerking, die geen modes volgt maar aansluit bij wat mensen en hun organisaties doen, kan de wereld de armoede uitbannen, en dan niet alleen de extreme. Nog belangrijker zal blijken te zijn of dezelfde organisaties zich ook kunnen opwerpen als de belangenbehartigers voor hun leden om buitenlands kapitaal via banken en bedrijven hun weg te laten vinden 36

http://www.agriterra.org/nl/news/58257/de-georganiseerde-boer-zorgt-voor-ontwikkeling?page=1

Ter afsluiting

71

naar de lokale initiatieven op het platteland. Naar gewone mensen die net als dat hier in Nederland of in Taiwan gebeurde zelf hun ontwikkeling ter hand nemen. Volgens The Economist37 zal het aandeel mensen in ‘extreme poverty’ (met 1,25$ per dag of minder) in 2030 mogelijk gedecimeerd zijn. Dat zou mooi zijn, maar zoals het blad zelf ook opmerkt: “… $1.26 a day is still a tiny amount”. Oftewel, mooi is nog niet genoeg; we moeten méér willen. Dat mogen we met zijn allen niet vergeten.

37

Not always with us (editie van 1 -7 juni 2013).

72


BIJLAGEN 1

Tabellen Monitoring & Evaluatie Protocol

2

Projecten in 2012

3

Klanten in 2012

4

Ledenaantallen 2010 - 2012

5

Financial Health Checks 2011 - 2012

6

Stories 2012

7

Evaluaties in 2012

8

Agriterra: de mensen

9

Een Zeeuw in China

10

Leiderschap bij AOPEB (Bolivia)

11

Landen waar AgriCord-leden actief zijn

12

AgriCord M&E in four parts

13

Vermeldingen in de media

14

Overzicht Tabellen en Grafieken

73

Bijlage 1 Tabellen Monitoring & Evaluatie Protocol Output in 2012 M&E-protocol 2011 – 2012 – 2013 – 2014 Farmers Fighting Poverty – Agriterra (POP) – Activity DDE/22861 Toelichting op de tabel hieronder: Elke deliverable bestaat uit een aantal targets, waarop scores worden geregistreerd (op www.agro-info.net). De combinatie van die target-scores leidt via een formule (meestal een optelling van de absolute getallen, vermenigvukldigd met de score om de eventueel aanwezige percentage-doelstellingen) tot een score op de deliverable. In de rechterkolom staat per deliverable het aldus berekende verschil tussen de baseline (de beginsituatie) en de realisatie. Dit verschil is altijd positief, maar dat zegt natuurlijk lang niet alles over de prestaties van die organisaties (en van onszelf!). Daarom is ook gekeken naar het verschil tussen de plannen voor dat jaar en de realisatie. Is dat verschil positief (dus is de realisatie hoger uitgevallen dan de planning) dan is die cel groen gemaakt; anders oranje. In 2012 waren er acht deliverables groen en acht oranje; een jaar eerder was die verhouding zeven-negen, dus er is lichte vooruitgang.

Deliverable 1: The farmers' organisation plans, implements and monitors policies and operations within a strategy agreed by its membership in a participatory manner. A strategic plan will be formulated (aantal projecten waar van toepassing) M&E procedures are implemented (aantal projecten waar van toepassing) Deliverable 2: The farmers' organisation has adequate and sustainable resources (infrastructure, finance, human resources and others) and manages them appropriately. The staff is qualified for its work (percentage gekwalificeerd t.o.v. total) Deliverable 3: The FO operates appropriate financial management systems to provide correct, timely and transparent financial information that guarantees accountability towards its members and donors. The farmer organisation management utilizes the financial reports for planning, control and decision-making. There will be a long-term financial plan (aantal projecten waar van toepassing) The operations are profitable (aantal projecten waar van toepassing) Annual audit is approved by external auditor (aantal projecten waar van toepassing) The annual budget is approved by the board (aantal projecten waar van toepassing) An accounting handbook is available (aantal projecten waar van toepassing)

Baseline

Plan 2012

Bereikt 2012

Verschil (bereikt – baseline)

7

20

23

16

3

9

10

7

4

11

13

9

0

1

1

1

5%

95%

78%

74%

3

68

42

39

0

5

3

3

0

2

1

1

2

23

13

11

1

10

7

6

0

8

3

3

75

There are guidelines of cash control (aantal projecten waar van toepassing) The head of financial administration is qualified and trained (aantal projecten waar van toepassing) Financial report is standard agenda in Board (aantal projecten waar van toepassing) Deliverable 4: The farmers' organisation is democratically governed and functions with the full participation of its informed members The general assembly is well documented (aantal projecten waar van toepassing) There are democratic elections (aantal projecten waar van toepassing) Deliverable 5: The farmers' organisation has an active and representative membership, mandated by wellfunctioning local basic groups with increased membership base. Total number of local groups established or strengthened Total number of local groups established or strengthened through Agriterra's entrepreneurship approach % of members satisfied with services Local groups are represented in Board (aantal projecten waar van toepassing) % of local groups with good leadership (good quality groups) Deliverable 6: The farmers' organisation empowers youth, women and specific vulnerable farmers to participate and to exploit their economic and social potential. (% of compliance) Number of organisations Membership of specific categories (%) Deliverable 7: The farmers' organisation has positioned itself strategically in the external environment. It has built visibility for increased credibility and influence. Farmers' organisation participates in policy meetings (aantal projecten waar van toepassing) Deliverable 8: The FO has established formal institutional arrangements with relevant private, public and donor institutions Number of relations established with relevant organisations Number of meetings the farmers' organisation represents its members in Deliverable 9: The farmers' organisation has analysed and decided on its strategic positions regarding policy issues in a participatory way.

76

Baseline

Plan 2012

Bereikt 2012


0

3

3

3

0

8

6

6

0

9

6

6

0

9

8

8

0

5

5

5

0

4

3

3

25

126

136

111

3.465

7.408

7.837

4.372

3.144

5.583

5.935

2.791

55%

76%

79%

25%

0

3

3

3

11%

57%

57%

46%

3%

5%

4%

1%

6

7

6

0

53%

86%

90%

36%

0

53

117

117

0

53

117

117

0

95

40

40

0

17

17

17

0

78

23

23

0

2

2

2

Boeren tegen armoede

Policy proposals have been developed with participation of members (aantal projecten waar van toepassing) % of members satisfied with results of lobbying and advocacy Deliverable 10: The farmers' organisation has developed an exchange process and joint positions with national, regional and international organisations of family farmers and other actors Farmers' organisation are present in formal national meetings on food security (aantal projecten waar van toepassing) The organisation is affiliated to higher levels (aantal projecten waar van toepassing) Deliverable 12: The policy positions of the farmers' organisation have been integrated in national strategy documents Number of policy proposals of FO integrated in national governmental documents Deliverable 13: the farmers' organisation facilitates fair access to resources (such as land, rural credit and riskmanagement products) for individual members, for local farmer groups or for sub-national or national-level farmers' organisations There is a business plan with targets for credit (aantal projecten waar van toepassing) There is cooperation with financial service providers (aantal projecten waar van toepassing) Number of groups participating in saving and credit activities Deliverable 14: the farmers' organisation facilitates or provides sustainable and timely access to adequate, cost-efficient inputs and new techniques for agricultural production and other incomegenerating activities. % of members trained in improved farming techniques % of members using own extension services % of members participating in Farmer Field Schools % of members receiving improved inputs There are targets for agricultural production (aantal projecten waar van toepassing) Delierable 15: the farmers' organisation facilitates or provides integrated services for individual farmers or local farmer groups to achieve a sustainable increase in processing, decreased post-harvest losses and improved product quality % of members served by initiatives for processing improvements

Baseline

Plan 2012

Bereikt 2012


2

10

9

7

12%

24%

23%

0

4

18

68

64

3

15

65

62

1

3

3

2

1

11

14

13

1

11

14

13

7

44

46

39

1

22

22

21

1

15

14

13

5.001

7.399

9.961

4.960

0,12

0,73

0,22

0,10

5%

23%

22%

18%

12%

22%

17%

5%

18%

71%

19%

1%

14%

29%

48%

34%

1

2

1

0

18,73%

27,86%

20,55%

1,82%

19%

28%

21%

2%

77

Deliverable 16: the farmers' organisation leads collective action to improve product marketing to increase the market power of family farmers and to achieve higher incomes There is a business plan to improve marketing (aantal projecten waar van toepassing) A chain analysis for key product has been done (aantal projecten waar van toepassing) Members with increased trade capacity through training Number of linkages with market outlet There is a system for access to market information (aantal projecten waar van toepassing) Deliverable 17: the farmers' organisation has promoted transparent farmer-led rural enterprises with good potential for sustainability (agricultural inputs, marketing, processing and trading) There are targets for rural entreprise development (aantal projecten waar van toepassing) Share of female staff and leaders trained in skills and leadership in rural enterprise development Members satisfied with services in enterprise development Number of agreements with private sector The enterprise has a sustainable position in value chain (aantal projecten waar van toepassing) Rural enterprise is profitable (aantal projecten waar van toepassing)

Specifieke Agriterra-targets Number of accesses gained to funds Acquisition of additional programme funds Turnover growth in cooperatives -noy yet measurable Bankable business plans Local groups established or strengthened Deliverable 17: strengthened transparent farmer-led rural enterprises with good potential for sustainability (agricultural inputs, marketing, processing and trading) Cross-cutting issue: In 60% of the clients (both strategic and others) we will deliver on the gender issues, in a way that the concerned POs apply practices to foster the social, economical and political empowerment of women in its polices and operations. Operationalised: percentage of all clients that have specific budget for gender

78

Baseline

Plan 2012

Bereikt 2012


14

395

544

530

3

24

19

16

3

15

15

12

3.429

5.677

5.162

1.733

2

334

493

491

3

16

12

9

2

72

82

80

2

28

20

18

0%

25%

32%

32%

25%

26%

41%

16%

14

240

196

182

1

7

5

4

1

8

4

3

3

Realisatie 20112012 0

Voortgang na twee jaar (%) 0

10.000.000

2.538.054

25%

25%

n.d.

24

25

104%

10.000

5.935

59%

24

n.d.

60%

69%

Plan 2011-2014

115%


Projecten

Planning

Realisatie

Relatief succes

Projecten in uitvoering (met status execution of finished)

146

166

114%

Gemiddelde Agriterra-bijdrage per project

58.725

59.132

101%

57.116

47.801

84%

67.292

54.134

80,4%

Klanten Agriterra (landbouw-organisaties in het Zuiden) Klanten (bron: jaarplannen)

Planning

Realisatie

Relatief succes

118

142

120,3%

Klanten met project:

142

135

95%

Nieuwe klanten:

45

22

49%

Leden alle klanten (streefcijfer 2014: 9 milj)

7.000.000

8.280.670

118%

Overig

Planning

Realisatie

Relatief succes

AgriPoolers op missie (bron: teamjaarplannen) (géén events en trainingen!)

178

171

96%

Nieuwsberichten per team op AIN

21

3038

145%

Bedrijfseconomisch adviseurs

2

2

100%

Activities 2012

Gemiddelde uitstaand Agriterra-bijdrage per contract met een klant Gemiddelde Agriterra-bijdrage per contract met klant

38

Zie tabel 26 voor specificatie.

79

Bijlage 2 Projecten in 2012 Team boergenoteerde bedrijven: 43 projecten Agro-info.net

Project title

11cauc 12tse 09bbf 11afc

5803 5926 5529 5692

11rfcu

5774

12at

5827

12dan 12mer 12set 12kpbs 12kpsb 11kfcs 11kiam 11lelb 11tul 12kie

5886 5925 5897 5892 5891 5736 5636 5637 5707 5918

Desarrollo de una empresa comercializadora de frutas y hortalizas Optimizing the malt barley value chain Capacity building for Bedele Farmers Cooperative Union Action plan 2011: Towards a farmer owned oilseed semi - refinery plant Wheat flour manufacturing plant - developing a co-operative business case Cooperative business development in Ethiopia - scopings and company assesments Action plan Dansha 2012: Facilitating access to input and export finance from local banks Realizing Merkeb's business ambitions in wheat processing Sesame export: Setit action plan 2012 New business opportunities for milk cooperative KPBS Pangalengan Improved milk cooperative KPSBU Lembang Milk matters! Farmer-led dairy development in Kinangop milk shed Action plan - Developing business plan on milk processing Creating supply power for development Dairy in development - Tulaga Farmers Co-op Society Ltd. Investing in governance and sustainable supply of milk

12mfcs 12moso

5884 5919

Economies of scale for strong market position in dairy Fruits4Development - Developing a cooperative fruit trade company

12muku 12ndcs

5914 5902

11caba 11cape

5743 5801

Developing a dairy business case Scaling up in dairy - towards cooperative market power Consolidar la exportación directa de quinua y vender papas nativas en el mercado Peruano Plan de Negocios para Café Tostado y Molido

Organisation

Country

AgroCauca TSEHAY BBFCU ADMAS/Wolkite

Colombia Ethiopia Ethiopia Ethiopia

Raya Wakena

Ethiopia

Agriterra

Ethiopia

DCFU Merkeb SCFU KPBS KPSBU Kitiri Dairy KIAMBAA LELBREN Tulaga Kieni Mumberes Farmers Cooperative Society Mosoriot Cooperative Mukurwe-ine Wakulima Dairy Ltd Ndumberi Dairy FCS

Ethiopia Ethiopia Ethiopia Indonesia Indonesia Kenya Kenya Kenya Kenya Kenya

COOPAIN Cabana Café Perú

Peru Peru

Kenya Kenya Kenya Kenya

81

Agro-info.net

Project title

11cep 11cost 11cov 11cpn

5735 5800 5722 5723

11divi 11jn

5733 5771

Puesta en marcha: la planta de licor de cacao Algodón Pima Peruano - desarrollo en procesamiento y exportacion Vender productos con la marca Oro Verde" en el mercado Peruano" Conseguir nuevos mercados para productos de fibra de alpaca Conseguir mercados para café tostado molido y chocolates de alta calidad Una gestión financiera más saludable para cooperativas Peruanas

12ccam 12solc 12mhqf 12td 12usam 11nac 11nf 11ucu 12acp 12at 12kaja 12nysa 11ever

5840 5922 5823 5921 5923 5728 5694 5721 5917 5813 5913 5812 5793

11at

5806

12at

5835

Las cosas claras y el chocolate espeso Contar con propios almacenes y oficinas administrativas Towards a sound cooperative business: action plan MHQFP 2012 Reorganise from milk collector into a service providing cooperative Increase and improve coffee production Give me the fish! From fish feed manufacturing to fish selling. Mobilizing working capital to lift off future investment plans 2012: the year of getting operational! Ankole: preparing for setting up its own coffee factory Livestock sector study Uganda Going for expansion! Attracting more liquidity to fund agricultural development Developing finance scheme for growth in dairy production Building blocks for farmer-led business development - Scoping missions and company assessments Development and Implementation of a Co-financing Facility for Agriterra's clients.

Organisation

Country

CEPICAFE COSTACH CAC Oro Verde COOPECAN

Peru Peru Peru Peru

CAC - Divisoria JNC Consorcio de Cacao Amazónico Sol&Café MHQFP TDCU Usambara NACE NUCAFE UCCCU ACPCU Agriterra KAJARA NYSACCO Evergrowth

Peru Peru Peru Peru Tanzania Tanzania Tanzania Uganda Uganda Uganda Uganda Uganda Uganda Uganda Vietnam

Agriterra

World

Agriterra

World

Team lokaal ondernemerschap: 47 projecten (excl 14 van Trias) Agro-info.net

Project title

11fu

Promotion des activités économiques à la base dans les filières maïs et soya

82

5677

Organisation FUPRO

Country Benin


Agro-info.net 12ao 11ci 11ao 11fb 12cnac 11cpad

5894 5772 5699 5804 5889 5629

11cid

5663

10cam

5611

11aems 11yafi 11pks

5780 5792 5712

11bu

5709

11sy 11cfr 12sq 11api

5732 5633 5887 5757

11kn

5701

11fe 11aq 12sfac

5761 5750 5905

12una 11una 11fy

5927 5682 5657

Project title inserción y permanencia de productores ecológicos en el mercado nacional e internacional Harina de trigo y derivados para abastecer la población nacional Estrategias comerciales para organizaciones de productores ecológicos Vers plus d'autonomisation Renforcement du mouvement coopératif des caféiculteurs du Burundi Plan d'action détaillé de la CAPAD pour l'année 2011-2014 Impact evaluation of Peoples' Participation Programme CIDIN assignment Strengthening of small farmers groups and improving their market access Strengthening entrepreneurship of Farmers Professional Organizations (FPOs) in Yunnan Province, Menghai County Strenghtening the entrepreneurship of Walnut FPOs in Yunnan Plan d'Action 2011 pour la filìère lait Programme de renforcement du pouvoir économique des producteurs agricole à travers les filières agricoles ou chaînes des valeurs. PLAN ANNUEL DE RENFORCEMENT ENTREPRENARIAL DES FEDERATIONS AGRICOLES DU SYDIP Crédito y formación empresarial con pequeños productores/as economic empowerment through partnership model Collective marketing in five districts of Indonesia ENHANCEMENT OF FARMER ENTREPRENEURSHIP FOR DEVELOPMENT (EFED) Renforcement participatif des initiatives économiques et des entreprises rurales Produire de la semence en milieu paysan Improving production and market access in Dhading cooperatives Tendales para valor agregado del arroz de los socios de la cooperativa Alfonso Núñez Continuidad Centro de Agronegocios y Gestión Empresarial développement de l'horticulture au Niger

Organisation

Country

AOPEB CIOEC-Bolivia AOPEB FEPA/B CNAC CAPAD

Bolivia Bolivia Bolivia Burkina Faso Burundi Burundi

CIDIN

Burundi

CFAP-Cambodia

Cambodia

AEMS-M YAFI APDIK

China China Congo DR

UPDI

Congo DR

SYDIP CONFRAS SPPQT API

Congo DR El Salvador Indonesia Indonesia

KENFAP

Kenya

FEKRITAMA AOPP SFACF

Madagascar Mali Nepal

UNAG Chinandega UNAG Chinandega FCMN-NIYA

Nicaragua Nicaragua Niger

83

Agro-info.net 11fur 11anpe

5672 5786

12fh

5822

12pa 12pk

5900 5808

11in 12mv 12apcr 12kid 12mya 11kid

5777 5896 5825 5915 5811 5631

11lu

5781

12qtca

5901

11ndf 11agfu 11qtca 11nbc

5671 5651 5676 5681

11ro

5703

12at 11at 12caz

5852 5654 5815

10idra 11nbfa

5614 5702

84

Project title Renforcement des capacités des organisations paysannes dans la production et de la commercialisation du riz posesionando y ampliando las ecoferias Frutos de la Tierra"" SUPPORT PROGRAM FOR DEVELOPMENT OF MARKETING ACTIVITIES OF FFF BIOFARMING CLUSTERS Developing Sustainable Agro-Enterprise and Marketing For the Small Farmers in Mindanao Building Agri-Based Social Enterprises in the Philippines Renforcement économique des gacacas dans les filières maïs, ananas et manioc Strengthening entrepreneurship skills of producer groups Mettre en pratique l'approche CASE Mainstreaming gender in the sunflower value chain in Kitgum district Strengthening Farmers Access to Market in Myanzi Promotion of oil seed production, value addition and marketing Enhancing household incomes through sustainable pineapple production practices Raising income for small holder producers through value chain development Capacity building for aquaculture farmers to ensure safe, profitable products and environmental protection Setting up a provincial farmers' tourism center Preparing for enhanced competitiveness of cooperatives in the market Mushroom value chain development in Ninh Binh Appui ponctuel aux activités de pilotage et appui-conseil des poles d'entreprises agricoles (extension 1000s+) Tools and instruments to promote grassroots entrepreneurship through farmers participation Promotion of entrepreneurship - working visits and advisory work CAZ Addressing Cotton Farmers Needs Capacity and business development of a district rice farmers'association - improved proposal Bio fuels business development in Zambia

Organisation

Country

FUCOPRI ANPE

Niger Peru

FFF

Philippines

PASAKA PAKISAMA

Philippines Philippines

Ingabo Mviwata APCR KIDFA Myanzi KIDFA

Rwanda Tanzania Togo Uganda Uganda Uganda

LUDFA

Uganda

QTCA

Vietnam

NDFU AGFU QTCA NBCA

Vietnam Vietnam Vietnam Vietnam

ROPPA

West africa

Agriterra Agriterra CAZ

World World Zambia

IDRA NBFA

Zambia Zambia


Team belangenbehartiging (50 projecten) (excl. 10 van Trias) Agro-info.net

Project title

11fau

5718

11mi 11ti

5639 5688

11tu

5717

Linking member organisations to domestic and international markets Impulsion pour l’amélioration du statut socioculturel et économique de la femme Tikonna; une structure autonome et forte Desarrollo rural posicionando la oferta de turismo comunitario en el mercado

12uba

5821

12spu

5820

12sk

5924

12iv

5908

12ac

5888

11lo 11pr 11ai

5727 5708 5720

10ac

5603

11cm

5747

11csf

5719

11aa 11fj

5715 5767

11cd

5640

Developing database and technical training for young beekeepers Improving honey production; better access to markets and stronger representation of beekeepers Lobbying et Plaidoyer pour la securisation fonciere des petits producteurs Appui à la structuration de la Confederation Nationale de Producteurs Agricoles du Congo (CONAPAC) Défense des intérêts economiques des producteurs agricoles membres de la FOPAC Nord Kivu Femmes Paysannes plus professionnelles avec un pouvoir economique et social elevé La relance économique des cooperatives primaires Apiculture et commercialisation du miel au Sud Kivu Technical assistance PSO to farmers organisations in the Great Lake Region (previous component of FOPAK-NK 4914 project) “Fortalecimiento de la cadena de valor de microempresas de mujeres rurales” La inserción de productos de pequeños productores en mercados orgánicos Advocacy for increased government support to Sustainable Agriculture and Farmer Led Enterprises FONG's Maize Cluster Strengthening Programme Enhancement in the livelihoods of farmers and rural women members

Organisation

Country

FAA-ULE

Armenia

Mialebouni Tikonna

Benin Benin

TUSOCO

SPUSK

Bolivia Bosnia and Herzegovina Bosnia and Herzegovina

FOPAC-SK

Congo DR

Trias

Congo DR

FOPAC-NK

Congo DR

LOFEPACO UCOPIS ASALI

Congo DR Congo DR Congo DR

FOPAC-NK

Congo DR

CMC

Costa Rica

CSF

Costa Rica

AFA FONG

East-Asia Ghana

CKO

India

UBA-RS

85

Agro-info.net

Project title

11ff 11coa

5685 5635

Linking Farmers to Business and enhancing livelihoods and Establishing of Women Wing Nouveau système de mise en marché collective de café et cacao

12ufj

5916

Lobbying for the defense of the rights of women farmers

11ufj 11kcg 11pga 11ef 11au 12ama 11crcr 11ar

5684 5768 5726 5731 5714 5810 5725 5664

12fm 12ctcf 12ne 11nj

5874 5846 5824 5769

11ltn 11un

5741 5697

improving the standard of living for farmer women Coffee Cooperative Societies ICT Program To Increase Pyrethrum Productivity for improved farmers livelihoods Eastern African capacity farmers' organizations in new phase Establishing a member-led savings and credit union Accès aux marchés et à la commercialisation des animaux sur pieds Promotion de l'entreprenariat féminin Empresa comercializadora de apoyo a grupos de mujeres artesanas improve (young) farmers' access to markets and entrepreneurial skills supported by effective advocacy capacity building of tea farmers organisations providing financial services to the poor An entrepreneurial future ahead Climate adaptive approaches to food security using experiences of Dutch farmers organisations Fortalecimiento del mercado campesino

11rbm 11csaz 11fug 11onp 11jn 11fw 12im

5623 5641 5675 5729 5789 5615 5909

Programme pastoral regional Afrique de l'Ouest Contribuer à l'amélioration de la sécurité alimentaire Plan d'action 2011 et 2012 de Mooriben Lograr mayor acceso a servicios públicos y títulos de propiedad Proceso de incidencia gremial JNC Train and Do is a major key to success Promoting socio economic interests of Rwandan farmers in potato value

86

Organisation

Country

FFAAP COPAO Specific union for farmer women in Jordan Specific union for farmer women in Jordan KCPA PGA EAFF ACCU Amadane CRCR AMMOR

India Ivory Coast

Jordan Kenya Kenya Kenya Lao PDR Mali Mali Mexico

NFFM CTCF NEFSCUN NAJK

Moldova Nepal Nepal Netherlands

LTO Noord UNAG Chontales Réseau Billital Maroobé CSAOCP FUGPN - Mooriben ONAC JNC WOPD IMBARAGA

Netherlands Nicaragua

Jordan

Niger Niger Niger Paraguay Peru Philippines Rwanda


Agro-info.net

11fo 12at 11mvw

5762 5928 5704

12ef

5890

11at 11at 11do

5655 5653 5687

10at

5553

Project title chain 2012 Consolidation des initiatives des exploitations familiales sur la filière oignon South Sudan identification Break through of farmer led dairy business Improved linkages: transparency and participation in decision and policy-making on land governance training material development for farmers organisations and cooperatives Advocacy and innovation; advisory services and missions Agri hub support in Africa IS-Academy on Land Governance for Equitable and Sustainable Development

Organisation

Country

FONGS Agriterra Mviwambo

Senegal South Sudan Tanzania

EAFF

Uganda

Agriterra Agriterra Agri-ProFocus

World World World

Agriterra

World

87

Bijlage 3 Klanten in 2012 Team boergenoteerde bedrijven Organisatie

Land

Werkterrein

Aberdare SACCO - Aberdare Saving and Credit Co-operative Society Limited ACPCU - Ankole Coffee Producer’s Cooperative Union Ltd

Kenya

local

Uganda

national

ADMAS/Wolkite - ADMAS (Wolkite) Farmers Cooperative Union AgroCauca - Asociación de Agricultores del Norte del Cauca Banya - Banyakole Kweterana Cooperative Union BBFCU - Buno Bedele Farmers Cooperative Union CAC - Divisoria - Cooperativa Agraria Cafetalera Divisoria Ltda CAC Oro Verde - Cooperativa Agraria Cafetalera y de Servicios Oro Verde Ltda. Café Perú - Corporación de Productores Café Perú S.A.C. CEPICAFE - Central Piurana de Cafetaleros

Ethiopia

sub-national

Colombia

local

Uganda

local

Ethiopia

sub-national

Peru

local

Peru

local

Peru

sub-national

Peru

sub-national

Consorcio de Cacao Amazónico - Consorcio de Cacao Amazónico COOPAIN Cabana - Cooperativa Agroindustrial Cabana COOPECAN - Cooperativa de Producción y Servicios Especiales de los Productores de Camélidos Andinos Ltda. COSTACH - Cooperativa de Servicios Multiples Tallan-Chusis Ltda. DCFU - Dansha Awararo Cooperative Farmers Union DFCU - Dida Farmers Cooperative Union Ltd

Peru

sub-national

Peru

local

Peru

sub-national

Peru

local

Ethiopia

sub-national

Ethiopia

local

Evergrowth - Evergrowth Dairy Cooperative

Vietnam

local

FedePanela - Federación Nacional De Productores De Panela Gozamen - Gozamen Farmers’ Cooperative Union KAJARA - KAJARA SACCO

Colombia

national

Ethiopia

sub-national

Uganda

local

KIAMBAA - Kiambaa Dairy Farmers Cooperative Society Ltd Kieni - Kieni Dairy Products Ltd.

Kenya

local

Kenya

local

Kitiri Dairy - Kitiri Farmers' Co-operative Society Ltd KPBS - Koperasi Peternak Bandung Selatan

Kenya

local

Indonesia

local

Rechtsvorm Cooperative society Cooperative Union Cooperative society Association Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Private Company Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Association Cooperative society Cooperative society Cooperative society Private Company Cooperative society Cooperative society

89

Organisatie

Land

Werkterrein

Rechtsvorm

KPG - Koperasi Permata Gayo

Indonesia

local

KPSBU - KPSBU Lembang

Indonesia

local

LELBREN - Lelbren Dairies Ltd

Kenya

local

Merkeb - Merkeb Farmers Cooperatives Union Ltd MHQFP - Masasi High Quality Farmers' Products ltd Mosoriot Cooperative - Mosoriot Horticultural Crops Growers Co-operative Society Ltd Mukurwe-ine Wakulima Dairy Ltd Mukurwe-ini Wakulima Dairy Company Mumberes Farmers Cooperative Society Mumberes Farmers Cooperative Society Ltd NACE - NAMA Area Co-operative Enterprise Ltd Ndumberi Dairy FCS - Ndumberi Dairy Farmers Cooperative Society NRACE - Nyakyera-Rukoni ACE

Ethiopia

sub-national

Tanzania

local

Kenya

local

Cooperative society

Kenya

local

Kenya

local

Uganda

local

Kenya

local

Uganda

local

NUCAFE - National Union of Coffee Agribusinesses and Farm Enterprises NYSACCO - Nyakyera SACCO

Uganda

national

Private Company Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Association

Uganda

local

Raya Wakena - Raya Wakena Farmers Cooperative Union SCFCU - Sidama Coffee Farmers Cooperative Union SCFU - Setit Cooperative Farmers Union

Ethiopia

sub-national

Ethiopia

national

Ethiopia

sub-national

SDCU - Sellale Dairy Cooperative Union

Ethiopia

local

Sol&Café - Cooperativa de Servicios Multiples Sol & Cafe Ltda TDCU - Tanga Dairy Co-operative Union

Peru

local

Tanzania

sub-national

TSEHAY - Tsehay Multipurpose Farmer Union Ltd Tulaga - Tulaga Farmers Co-op Society LTD

Ethiopia

sub-national

Kenya

local

UCCCU - Uganda Crane Creameries Cooperative Union (UCCCU) UCCFS - Uganda Central Cooperative Financial Service Limited Usambara - Usambara co-operative union Ltd Galema - Galema Cooperative Farmers Union

Uganda

sub-national

Uganda

national

Tanzania

local

Ethiopia

sub-national

90

Cooperative society Cooperative society Community based organisation (CBO) Cooperative society Association

Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Cooperative society Union Private Company Cooperative society Cooperative society


Team lokaal ondernemerschap Organisatie AGFU - An Giang Farmers Union ANPE - Asociación Nacional de Productores Ecológicos del Perú AOPEB - Asociación de Organizaciones de Productores Ecológicos de Bolivia AOPP - Association des Organisations Professionnelles Paysannes APCR - Association Paysanne pour la Communication des Ruraux APDIK - Association Paysanne pour le developpement integré au Sud-Kivu API - Aliansi Petani Indonesia (Indonesian Peasant Alliance) CAPAD - Confédération des producteurs agricoles pour le développement (CAPAD) CAZ - Cotton Association of Zambia CFAP-Cambodia - Cambodian Farmers Association Federation of Agricultural Producers CIOEC-Bolivia - Coordinadora de Integración de Organizaciones Económicas Campesinas Indígenas Originarias CNAC - Confédération Nationale des Associations des Caféiculteurs du Burundi CONFRAS - La Confederación de Federaciones de la Reforma Agraria Salvadoreña (CONFRAS) Coocenki - Cooperative Centrale du Nord-Kivu FCMN-NIYA - Fédération des Coopératives Maraichères du Niger FEKRITAMA - Confédération des Agriculteurs Malagasy FEPA/B - Fédération des professionnels agricoles du Burkina FFF - Federation of Free Farmers FUCOPRI - Fédération des Unions de Coopératives des Producteurs de RIZ FUPRO - Federation des Unions de Producteurs du Benin IDRA - Isoka District Rice Association Ingabo - Ingabo KENFAP - Kenya National Federation of Agricultural Producers - KENFAP KIDFA - Kitgum District Farmers Association Mviwata - Mviwata Myanzi - Myanzi Area Cooperative Enterprise Ltd

Land

Werkterrein

Rechtsvorm

Vietnam Peru

sub-national national

Association Association

Bolivia

national

Association

Mali

national

Association

Togo

national

Association

Congo, dem. rep. of Indonesia

local

Association

national

Association

Burundi

national

Confederation

Zambia Cambodia

national sub-national


Bolivia

national

Association

Burundi

national

Association

El Salvador

national

Cooperative society

Congo, dem. rep. of Niger

local

Madagascar

national

Cooperative society Cooperative society Association

Burkina Faso

national

Association

Philippines Niger

national national

Benin

national

Association Cooperative society Association

Zambia Rwanda Kenya

sub-national sub-national national

Association Association Association

Uganda

sub-national

Association

Tanzania Uganda

national sub-national

Private entity Cooperative society

national

91

Organisatie

Land

Werkterrein

Rechtsvorm

NBCA - Ninh Binh Cooperative Alliance

Vietnam

sub-national

NBFA - Northern Bio-Fuels Association NDFU - Nam Dinh Province Farmers' Union PAKISAMA - Pambansang Kilusan ng mga Samahang Magsasaka PASAKA - PASAKA QTCA - Quang Tri’s Cooperative Alliance and Small and Medium Enterprise Association SFACF - Small Farmer Agriculture Cooperative Federation SPPQT - Serikat Paguyuban Petani Qaryah Thayyibah SYDIP - Syndicat de Defense des Interets Paysans UNAG Chinandega - Union Nacional de Agricultores y Ganaderos - Chinandega UPDI - Union paysanne pour le Développement Intégral (voorheen UPDBu) URP Zou-Collines - Union Régionale des Producteurs Zou-Collines URPAL (jadis UPS) - Union Régionale des Producteurs de l'Atlantique et du Littorale URP - URP Mono Couffo

Zambia Vietnam

sub-national sub-national

Cooperative society Association Association

Philippines

national

Association

Philippines Vietnam

sub-national sub-national

Association Cooperative society

Nepal

sub-national

Indonesia

sub-national

Cooperative society Association

Congo, dem. rep. of Nicaragua

sub-national

Association

sub-national

Association

Congo, dem. rep. of

sub-national

Association

Benin

sub-national

Association

Benin

sub-national

Association

Benin

sub-national

Association

Team belangenbehartiging Organisatie ACCU - Association of Asian Confederation of Credit Unions AFA - Asian Farmers Association for Sustainable Rural Development Amadane - Fédération Régionale des Eleveurs Pasteurs Amadane AMMOR - Asociación Mexicana de Mujeres Organisadas en Red A.C. APFOG - Apex Farmers Organization of Ghana ASALI - Reseau ASALI Sud-Kivu asbl CKO - Confederation of Kisan Organizations CMC - Coordinadora de Mujeres Campesinas de Costa Rica COPAO - Coopérative des Producteurs Agricoles de l'Ouest de Côte d'Ivoire CRCR - Comité Régionale de Concertation des Ruraux de la Région de Sikasso

92

Land

Werkterrein

Rechtsvorm

Thailand

regional

Association

Philippines

regional

Association

Mali

sub-national

Association

Mexico

national

Association

Ghana

national

Association

Congo, dem. rep. of India

local sub-national


Costa Rica

national

Association

Ivory Coast

local

Mali

sub-national



Organisatie

Land

Werkterrein

Rechtsvorm

CSAOCP - Centre de service en appui aux organisations coopératives et paysannes (CSAOCP) CSF - Cooperativas Sin Fronteras

Niger

sub-national

Cooperative society

Costa Rica

international

CTCF - Central Tea Cooperative Federation EAFF - Eastern Africa Farmers Federation FAA-ULE - Federation of Agricultural Associations- Union of Legal Entities FFAAP - Federation of Farmers Associations Andhra Pradesh FONG - Farmers Organization Network in Ghana FONGS - Federation des Organisations Non-Gouvernementales du Senegal Action Paysanne FOPAC-NK - Fédération des organisations de producteurs agricoles du Congo au Nord/Kivu FOPAC-SK - Federation des organisations des producteurs agricoles du Congo (Sud-Kivu) FUGPN - Mooriben - Fédération des Unions des Groupements Paysans du Niger IMBARAGA - IMBARAGA JNC - Junta Nacional de Café

Nepal

national

Kenya

regional

Cooperative society Formed 201011-25 Federation

Armenia

national

Association

India

sub-national

Association

Ghana

national

Senegal

national

Private Company Association

Congo, dem. rep. of

sub-national

Association

Congo, dem. rep. of

sub-national

Association

Niger

sub-national

Association

Rwanda Peru

national national

KCPA - Kenya Coffee Producers Association (KCPA) LOFEPACO - Ligue des Organisations des Femmes Paysannes du Congo Mialebouni - Mialebouni Mviwambo - Mviwambo NEFSCUN - Nepal Federation of Savings and Credit Cooperative Unions NFFM - NFFM - National Farmers Federation Moldova ONAC - Organización Nacional Campesina (ONAC) PGA - Pyrethrum Growers Association KENFAP Réseau Billital Maroobé - Réseau des Organisations d'Eleveurs et Pasteurs du Sahel ROPPA - Réseau des organisations paysannes et des producteurs agricoles de l'Afrique de l'Ouest Specific union for farmer women in Jordan SPUSK - Saveza peclara Unsko-sanskog kantona (Association of Beekeepers

Kenya

national

Association Cooperative society Association

Congo, dem. rep. of Benin Tanzania Nepal

local

Association

local sub-national national

Association Association Association

Moldova

national

Association

Paraguay

national

Association

Kenya

sub-national

Association

Niger

regional

Association

Burkina Faso

regional

Association

Jordan

national

Association

Bosnia and Herzegovina

sub-national

Association

93

Organisatie Una Sana Kanton) Tikonna - Tikonna TUSOCO - Red de Turismo Solidario Comunitario UBA-RS - Union of Beekeepers Associations Republica Srpska UCA - Uganda Co-operative Alliance UCOPIS - UCOPIS (voorheen PREASKI/UCOP) UNAG Chontales - Unión Nacional de Agricultores y Ganaderos - Chontales UNFFE - Uganda National Farmers Federation

94

Land

Werkterrein

Rechtsvorm

Benin Bolivia

local national


Bosnia and Herzegovina Uganda

sub-national

Association

national

Congo, dem. rep. of Nicaragua

local sub-national

Cooperative society Cooperative society Association

Uganda

national

Association


Bijlage 4 Ledenaantallen 2010 - 2012 Organisatie

Land

FCMN FUGPN CSA-OCP FUCOPRI CRCR-Sikasso FEKRITAMA KENFAP MVIWATA KCPA COOCENKI Imbaraga Ingabo SYDIP FOPAC-NK FOPAC SK Lofepaco UPDI FUPRO FEPA/B APDIK Tanga Dairy CU CNAC CAPAD UCA UCCCU Ankole Coffee Kitgum DFA Myanzi ACE NUCAFE UNFFE Cotton Association Dida Farmers CU Tsehay MFU Banyakole Cooperative Union Aberdare Coop Merkeb Cooperative Tikonna Mialebouni Totaal Afrika

Niger Niger Niger Niger Mali Madagascar Kenya Tanzania Kenya Congo DR Rwanda Rwanda Congo DR Congo DR Congo DR Congo DR Congo DR Benin Burkina Faso Congo DR Tanzania Burundi Burundi Uganda Uganda Uganda Uganda Uganda Uganda Uganda Zambia Ethiopië Ethiopië

C-FAP FFAAP SFACF NEFSCUN SPPQT API

Cambodia India Nepal Nepal Indonesië Indonesië

Ethiopië Kenya Ethiopië Benin Benin

aantal leden 2010

aantal leden 2012

% toename aantal leden 2010-2012

22.500 60.121 28.600 20.937 8.173 37.414 1.806.717 13.000 72.091 1.510 40.000 15.000 16.629 46.412 50.000 19.864 13.350 450.000 241.339 2.563 3.000 127.029 20.150 175.780 16.500 6.004 4.320 3.028 150.000 500.000 152.000 20.270 37.473

26.000 60.147 29.854 25.565 9.124 48.157 1.842.579 100.000 228.928 1.510 41.106 15.000 3.544 50.000 78.000 20.000 14.000 241.500 200.000 3.658 4.171 127.029 17.624 500.000 16.500 6.800 6.133 4.092 150.000 1.000.000 205.000 21.109 38.456

15,56% 0,04% 4,38% 22,10% 11,64% 28,71% 1,98% 669,23% 217,55% 0,00% 2,77% 0,00% -78,69% 7,73% 56,00% 0,68% 4,87% -46,33% -17,13% 42,72% 39,03% 0,00% -12,54% 184,45% 0,00% 13,26% 41,97% 35,14% 0,00% 100,00% 34,87% 4,14% 2,62%

24.000 9.706 155.872 780 1.113 4.373.245

45.000 10.159 165.341 780 699 5.357.565

87,50% 4,67% 6,07% 0,00% -37,20% 22,51%

7.905 69.000 17.589 500.000 16.348 131.000

8.712 69.000 20.489 800.000 16.798 132.500

10,21% 0,00% 16,49% 60,00% 2,75% 1,15%

95

Organisatie

Land

CKO Pasaka FFF SUWF QTCA AGFU NDFU Pakisama Totaal Azië

India Philippines Philippines Jordanië Vietnam Vietnam Vietnam Philippines

NFFM FAA-ULE Totaal Oost Europa

Moldova Armenia

CIOEC-B AMMOR CONFRAS AOPEB ONAC ANPE JNC CPC (Café) Sol y Café Coop Divisoria CSF CMC UNAG Chinandega UNAG Chontales TUSOCO Totaal Latijns Amerika

Bolivia Mexico El Salvador Bolivia Paraguay Peru Peru Peru Peru Peru Costa Rica Costa Rica Nicaragua Nicaragua Bolivia

Totaal

96

9.672 2.289 20.900 400 137.856 115.886 359.189 66.396 1.454.430

10.446 1.276 20.900 1.953 140.000 115.886 359.189 20.000 1.717.149

% toename aantal leden 2010-2012 8,00% -44,26% 0,00% 388,25% 1,56% 0,00% 0,00% -69,88% 18,06%

28.137 964 29.101

27.500 1.237 28.737

-2,26% 28,32% -1,25%

180.860 8.500 6.971 65.000 11.142 12.000 51.000 3.295 1.047 650 12.661 700 5.000 1.500 874 361.200

189.639 5.343 6.971 65.000 11.600 14.000 55.000 3.180 1.019 720 12.158 700 6.500 1.500 936 374.266

4,85% -37,14% 0,00% 0,00% 4,11% 16,67% 7,84% -3,49% -2,67% 10,77% -3,97% 0,00% 30,00% 0,00% 7,09% 3,62%

6.217.976

7.477.717

20,26%

aantal leden 2010

aantal leden 2012


Bijlage 5 Financial Health Checks 2011-2012 Organisatie

Land

FAA-ULE AOPEB Cioec Confras Admas Dansha DFCU

Armenië Bolivia Bolivia El Salvador

Gozamen Merkeb Raya Wakena Tsehay API KPBS Pangalengan KPSBU Lembang Permata Gayo SPPQT Copao Specific Union Aberdare Kiambaa Kitiri

Ethiopië Ethiopië Ethiopië Ethiopië Ethiopië Ethiopië Ethiopië Indonesië Indonesië Indonesië Indonesië Indonesië Ivoorkust Jordanië Kenia Kenia Kenia

Lelbren Tulaga UNAG Chinandega UNAG Chontales ACPCU/Ankole Banyakole Mace

Kenia Kenia Nicaragua Nicaragua Oeganda Oeganda Oeganda

Myanzi Sacco Nace Nucafe UCCCU Anpe CAC divisoria CAC oro verde CAFE PERU CECVSI Coopain Cabana COOPECAN Costach Sol&Cafe MHQFP RSTGA Sacco TDCU Usambara Nam Dinh Fu NDFU

Oeganda Oeganda Oeganda Oeganda Peru Peru Peru Peru Peru Peru Peru Peru

Ninh Binh AGFU Evergrowth QTCA

Peru Tanzania Tanzania Tanzania Tanzania Vietnam Vietnam Vietnam Vietnam Vietnam Vietnam

Risico gemiddeld laag laag laag laag laag gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld laag laag laag laag hoog gemiddeld laag laag gemiddeld gemiddeld laag gemiddeld gemiddeld laag laag laag hoog gemiddeld laag laag laag gemiddeld laag laag gemiddeld laag gemiddeld laag laag gemiddeld laag gemiddeld laag laag laag gemiddeld gemiddeld laag laag

97

Bijlage 6 Stories in 2012 De meeste onderstaande verhalen staan ook op het internet. Ga naar www.agro-info.net, zoek het project op via het nummer en ga naar het tabblad ‘Relations’. Titel An ambitious young farmer

Good advice is half the battle

Land

Moldova

Moldova

Project

5874

5874

Taal

EN

EN

Core message Trainings, advice, subsidies made this farmer a professional farmer, leader of a producers' group and example for others.

Trainings, advice, subsidies made this farmer a professional farmer whose knowledge and income improved.

Being part of a organisation improved his confidence Early struggle

Indonesia

5757

EN She gained more respect, contacts, network and better leadership qualities since she is coordinator of Women's Wing

Vrouwen dragen bij aan plattelandsontwikkeling

India

5685

NL

Boerende broers

Vietnam

5793

NL

Members of Evergrowth coop. received a cow (financed by Canadian organisation), can buy feed and sell their milk. The 2 interviewed members receive a good income out of their dairy farming

EN

Female farmer received training on growing vegetables. This has her life better as she can grow better quality and more vegetables. And she learned how to use plastic or straw to cover the soils around the plants, which spares her a lot work weeding.

A proud farmer in Cambodia tells her story

Cambodia

5611

99

Titel

Land

Justice does not end the struggle

Indonesia

5757

EN

Change and movement

Indonesia

5757

EN

Organic evolution

Indonesia

Project

5757

Taal

EN

Core message

Trainings and technical advice gave her more knowledge, social contacts. Improved his farming qualities and made him independent. Socio-economic changes: useful contacts with other farmers and organisations all over Indonesia. More land for the farmers.

He and other farmers of his group learned how to make their own fertilizer, how to store produce and sell it by group.

New techniques in cocoa growing improved yield A farmers' brain is in his eyes

Raising pigs Starting a piggery enterprise: stamina and commitment lead to success Flowers brighten your life

Major mango deal

100

Indonesia

Nicaragua

India

India

India

5757

5682

5640

5640

5640

EN

EN

EN

EN

EN

Cooperative offered women opportunity to start raising pigs and cows. By selling milk and the pigs (after raising them) their income improved

Group of 9 farmers got a loan to start a piggery enterprise that evolved into succesfull and lucrative business that is still growing

FFA-AP arrange some land on lease for sister farmers and facilitated with the local bank in getting a loan. They now earn a lot more than when they worked as labourer on other people's farm Trainings in new techniques to improve mango production and marketing skills increased his yield and income. And organisation arranged a lucrative deal with processing factory


Titel

Land

Goed boeren in Beun

Burkina Faso

Project

5804

Taal

NL

Core message Members of coop received technical support, credit, input and participated in trainings. All this improved quality and quantity of production.

Better price, education and training thanks to cooperative Het vertegenwoordigen van de groepsmening

Alexis raconte

Pineapple production practices in Uganda

Power to the women

Train and do

Hot pepper deal

Three years later

Tanzania

Ivory Coast

Uganda

Uganda

Philippines

Indonesia

Indonesia

5823

5635

5781

5631

5615

5757

5757

NL

FR

EN

EN

EN

EN

EN

Since his membership of Copoa it was easier for him to buy good quality and low priced inputs and to obtain better prices for his cacao.

Member of processing association improved her farming skills and her income.

More knowledge, confidence and income for the women of the farmers' group.

Income generating projects did not seem successful (yet), trainings in capacity building of women did

Income improved with 10% thanks to deal of cooperative with Heinz which guarantees fixed prices for members

Groupforming improved negotation position of farmers which lead to contract with buyer and fixed (better) prices. And socially: farmers feel more respected, better social status

101

Titel

Pumpkin, potato, profit

Pig in the city

Chickens spread the risk

De photographe à agriculteur

Soie de madame Solo

Bienvenue en milieu rural à Madagascar

Farmers transform into entrepreneurs

Grillen van de markt

102

Land

China

China

China

Madagascar

Madagascar

Madagascar

Kenya

Zambia

Project

5780

5780

5780

5761

5761

5761

5701

5702

Taal

EN

EN

EN

FR

FR

FR

EN

NL

Core message Cooperative supplies good inputs for low prices and trainings on how to grow crops that sell better. This improved income of farmers and membership enlarged with 80 households Farmers grow more pigs and earn more money thanks to trainings. Cooperative takes care of the selling part.

Because cooperative takes care of selling the tea, the members receive a better price.

Cooperative organises several trainings in amongst other rice production techniques. And he could buy his own piece of land thanks to coop.

Because the female silk farmers sell the produce together, they sell it to the States. And they learn from eachother and help eachother.

Agro-tourism means employment and income for the 12 members of the association, contacts with foreigners and better knowledge of te French language. Groups trainings introduced farmers in more commercial management of the farm. Group members share market information, sell and save together -> more income. Following the example of other farmers, mr. Dickson started growing more and diverse cash crops. This doubled his income and now other farmers copy the farming model of mr. Dickson.


Titel

Land

Project

Taal

Life changing restaurant

Vietnam

5651

EN

"Nu kan ik uitrekenen wat mijn kool kan gaan opleveren!"

Burundi

5663

NL (also FR)

Eigen winkel door Women's Wing

Mushroom cultivation

Nawami tea

Satthumke Tea

India

Vietnam

Nepal

Nepal

5685

5681

5846

5846

NL

EN

EN

EN

Core message With support of the Agrotourism Center of the An Giang Farmers Union, he started a restaurant which was a big change in his life. He now earns 10% more.

Members learned how to calcute their profit, income, cost etc. They can now better decide and plan their farming activities Six women run a shop together which improved their income (economic) and gave them a goal in life (more contacts, network > social)

The income of about 1000 mushroom farmers improved cause of trainings in production techniques and market information

Nawami Tea Cooperative, member of CTCF, implemented various capacity building activities and participated in entrepreneurship skill development trainings -> resulted in plan for new business (vermin compost) Cooperative organised trainings in tea production and vermin compost project and tea nursery project for members -> no results mentioned

La aplicación de la administración y sus beneficios

El Salvador

5633

SP

125 members received loans which they used to buy inputs to improve their crop production and sell the produce. Through technical and financial trainings the learned how to improve their techniques and administrative qualities

The early bird catches the worm

Cambodia

5611

EN

Members of CFAP receive technical trainings on vegetable growing. By using these new techniques the yield is higher and of better quality.

103

Titel

Land

Project

Taal

Taller de transformación de productos locales

Peru

5786

SP

Voces de socios y socias

Peru

5786

SP

Agricultores ecológicas conquistan el mercado

Más dignidad y más ingresos

Un agricultor orgulloso cuenta

Peru

Peru

Peru

5786

5786

5786

SP

SP

SP

Core message Technical advisor of AOPEB (Bolivia) trained representatives of ANPE (Peru) in processing local products -> increased knowledge, diversified business (more experiences: www.agroinfo.net/?menu=newsitems&view=newsitem&newsitem_id=58011) Farmers learned how to make organic fertilizer and how to treat plagues with natural remedies. They now teach other farmers in their community.

Farmers' group makes and sells jointly organic fertilizer and other organic products (honey) in amongst other capital of the region.

Group of 7 female farmers learnt how to sell their produce, how to improve their land, to speak and write Spanish --> improved their self-esteem

Farmers tell about his experiences with trainings and what the switch to organic farming brought him and his family.

Son of ecological farmers tells how his parents are farming El reto de la producción de chirimoyas orgánicas

Peru

Acércandonos a la realidad de las Ecoferias

Peru

Jammen met boerinnen in Burkina

Burkina Faso

104

5786

5786

5804

SP

SP

NL

Organisation describes progress of project to improve situation of ecological family farmers

Members of FNZ learned how to process yams into cookies and flour and how to improve the quality of these products. With a loan of FNZ they were able to sell the processed products in bags.


Titel

Grass in, coffee out

Land

Tanzania

Project

5704

Taal

EN

De vuelta en Bolivia con buenas experiencias

Bolivia

5894

SP

5 stories: Entrevistas con beneficiaras

Bolivia

5699

SP

Es hora de organizarse para ser más competitivos

Bolivia

5894

SP

Tengo más herramientas de gestión

Bolivia

5894

SP

Capacitación ha sido la estrategia

A happy pig is a healthy pig

Change happens if we want change

Bolivia

India/The Netherlands

Indonesia

5894

5685

5757

SP

EN

EN

Core message Farmers build their share capital for the to be established milk processing plant of Mviwambo. Gradually the members buy shares that may one day have a large value. 25 Bolivianos (coffee farmers, members of AOPEB and leaders of Escuela Comercial Cafetalera) went on exchange visit to Cepicafe in Peru to learn from their production methods, coffee selection methods and how to improve the yield of their fields 5 interviews with project participants: all tell that the learned from the workshops and trainings, profitted of better seeds supplied by the organisation, and better sale opportunities for their products. Staff member learned during exchange to Cepicafe (Peru) how to better organise his own organisation. And on farmers' level: if you treat your land better (fertilizers) it will bring you more. He will spread all his new knowledge amongst the members of his organisation. Participant of exchange visit to producers' organisation in Peru explains what he has learned and that he will use this in his organisation.

Coffee producer and leader of farmers' group joined exchange to colleague organisation in Peru and learned about the importance of soil investigation and fertilizers for better production and about organisational matters. Indian farmer explains what he has learned from his exchange visit to pig farmers in the Netherlands and how he will use this back home

Workshops, study tours, and training by organisation improved knowledge, but no concrete results yet

105

Titel Changes inspired by perseverance

Fight for the rights of female farmers

Homework

Eager to sell potatoes

Land

Indonesia

Jordan

Uganda

China

Project

5757

5916

5811

5780

Taal

EN

EN

EN

EN

Core message Still in progress, busy with improving farming activities, post-harvesting (like storage, selling) and marketing.

Female farmers now know more about their rights, but still a lot has to be done -> social, awareness

Member of farmers' group tells about her farming activities, but no clear link to the organisation or the effects of being member on her life.

Farmer switched to vegetable production (beside tea growing) but until so far no concrete results. Because his produce lacks quality or, if quality is good, he lacks buyers Jatropha farmers gives an insight in his farming business.

Bio fuels business development in Zambia

Zambia

5702

EN

Banana battle in China

China

5780

EN

Credit for chicken

El Salvador

5633

EN

106

The cooperative members are being trained in potato and pumpkin growing and get guidance by experts in the field.

Because she is member of the cooperative, she received credit and trainings for raising chicken and in bookkeeping. But effects of these aren't mentioned


Bijlage 7 Evaluaties in 2012 Hieronder de in 2012 uitgevoerde projecten programma- evaluaties39, sommige waarvan in de bredere AgriCord-context zijn uitgevoerd. • •

(CFAP-Cambodia) Improving Market Access of Small Shareholders in Svay Rieng Province to the Vegetable Value Chain. FINAL EVALUATION REPORT, Agrimate (Phnom-Penh), December 2012 EU FOOD FACILITY FINAL EVALUATION. Evaluation implemented by COWI Belgium, SAFEGE, and CYE Consult, and mandated by EuropeAid Cooperation Office (AIDCO) (contract 2011/266165/2). Brussel, augustus 2012. • Project No. 2009/214-165 PHILIPPINES’ FARMERS FOR FOOD with European Commission and Agriterra. Final evaluation report. Agriterra’s bijdrage aan Food Facility “Europees commissaris voor Ontwikkeling Andris Piebalgs toonde zich een gelukkig man bij de voorstelling van de resultaten van drie jaar 'EU Food Facility'. (…) Met één miljard euro zorgde de EU ervoor dat 1,5 miljoen arme boeren beter opgeleid werden en 44,6 miljoen stuks vee gevaccineerd werden.” Bron:http://www.vilt.be/EU_hielp_de_voedselcrisis_in_de_derde_wereld_verzachten (28-12-2012) Waarom laten we dit zien? Omdat één van de activiteiten in dit kader het Philippines Farmers for Food-programma was, dat vier Filippijnse organisaties met steun van Agriterra uitvoerden. Uit het evaluatierapport van de EU: 1. Within the project duration of 22 months, two hundred forty five [ 245] commodity clusters were organized which translated to a total of 7,371 farmers from across the country (…).. 2. The number of demonstration farms that were set up reached 332, thus exceeding the planned target of 295. Ninety (90) farmer to farmer exchange visits also took place (…) 3. In terms of mainstreaming the agenda of small farmers to relevant government structures and mechanisms, whether local or national, the project participants ranging from the implementing POs at the national level to the cluster farmers [69 out of 245 clusters], made impressive gains as they found themselves occupying seats and holding official representations in various government agencies, bodies, and councils among others. Significant influence was also achieved in some local and national statutes such as the Philippine Organic Agriculture Act of 2010, a defining measure that seeks to mainstream the practice of organic farming across the Philippines. Bron: EU FOOD FACILITY FINAL EVALUATION. Evaluation implemented by COWI Belgium, SAFEGE, and CYE Consult, and mandated by EuropeAid Cooperation Office (AIDCO) (contract 2011/266165/2). Brussel, augustus 2012.

•

•

39

Evaluation externe du projet «Des paysans européens contrent la faim et la pauvreté», financé par la Communauté Européenne sous no. DCINSAPVD/2009/217-890. Rapport final. Evaluatie uitgevoerd door het CIEDEL (Lyon). AUTO-EVALUATION DU PROGRAMME D’ASSISTANCE TECHNIQUE D’AGRITERRA AUX ORGANISATIONS PAYSANNES DE LA REGION AFRICAINE DES GRANDS LACS. Rapport final, avril 2013. Ousmane Ndiaye en Nono Mwavita. De gegevens uit deze rapporten zijn uiteraard benut voor dit Activiteitenverslag.

107

Bijlage 8 Agriterra: de mensen bestuur – 7 leden voorzitter

Albert Jan Maat

directie directeur directiesecretaresse

Kees Blokland Annemarie Dresen

stafafdeling ondersteuning en kwaliteit hoofd Jur Schuurman medewerkers monitoring en evaluatie Ingrid Koedijk, José Levelink, † Marjolijn Hondebrink senior communicatieadviseur José van Gelder communicatiemedewerker Anne Kluivers communicatieassistent Yvonne van Maanen PHP-softwareontwikkelaar Vincent Ludden AMID-trainee Christine Plaisier stafafdeling financiële administratie hoofd Johan Bakhuijs medewerkers Larisa Jahanfar, Susana Arias Herrero, Marian Peters team boergenoteerde bedrijven teammanager relatiebeheerders

bedrijfseconomisch adviseurs financieel-administratief medewerker secretarieel medewerker team lokaal ondernemerschap teammanager relatiebeheerders

financieel-administratief medewerkers secretarieel medewerkers AMID-trainee

Cees van Rij Mascha Middelbeek, Petra Zwart, Guus Rozendaal, Agnes Janszen, Dik van de Koolwijk Bas Prins (Peru), Rien Geuze (Kenia), Taco Hoekstra (Oeganda) Addis Wijkamp Ottolien Teering

Frank van Dorsten Géke Appeldoorn, Jan van den Berg, Jeannette van Rijsoort, Marly Boonman, Ninoska González Herrera Tineke Alons, Kenny Terheijden Marieke Postma, Monique Jagt Jacomien Veldboom

team belangenbehartiging en innovatie teammanager Nellie van der Pasch relatiebeheerders Bertine Sian, Bertken de Leede, Mariëlle Schreurs, Niek Thijssen financieel-administratief medewerkers Jan Vinck, Diana Moreta secretarieel medewerker Corine Matthijssen kwaliteitscoördinator preventiemedewerker vrijwilligerscoördinator stagecoördinator

José Levelink Yvonne van Maanen Anne Kluivers Marly Boonman

109

Bestuur Agriterra heeft een bestuur op afstand dat wordt gevormd door de vier sectoren die Agriterra dragen. Dit zijn de LTO-organisaties, de plattelandsvrouwen verenigd in de Stichting Samenwerkende Vrouwenorganisaties (SSVO), de Nationale Coöperatieve Raad voor landen tuinbouw (NCR) en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK). Het bestuur bestaat uit zeven leden en staat onder voorzitterschap van Albert Jan Maat, tevens voorzitter van LTO Nederland. De • • • • • •

overige leden zijn: Ira Stam (SSVO) Martina Benschop-Jansen (SVVO) Ruud Galle (NCR) Kees Menkhorst (NCR) Wilco de Jong (NAJK), in november opgevolgd door John Hilhorst (NAJK) Kees Coppens (LTO Nederland)

Adviesgroepen Vanuit de achterban zijn adviesgroepen opgericht met specifieke kennis voor de verschillende teams. Insteek is dat leden van de adviesgroep hun ervaring en expertise op het gebied van coöperaties en ondernemerschap delen met het team. Dit gebeurt door bespreking van dilemma’s en vraagstukken uit de praktijk. Daarnaast kan de adviesgroep gevraagd en ongevraagd advies geven aan de teams en aan het bestuur van Agriterra. De adviesgroep en het team komen drie keer per jaar bij elkaar. Adviesgroep Boergenoteerde bedrijven In december 2011 is de adviesgroep voor de eerste keer bij elkaar gekomen. De groep is als volgt samengesteld: • Berend Pastoor (LTO Noord) • Corné de Louw (Rabobank Maas en Waal) • Jan Breembroek (Flynth) • Jan Drenthen (FrieslandCampina) • Linda de Bie (NCR) Adviesgroep Ondernemerschap Het team heeft een adviesgroep van zes deskundigen uit de verschillende Nederlandse achterbanorganisaties. De adviesgroep was in 2012 als volgt samengesteld: • Hans Verwegen (The Greenery) • Louis Hooghiemstra (ZLTO) • Ria Wilzing (OAJK en NAJK) • Grieta Gootjes-Hoekstra (Vrouw&Bedrijf LLTB) • Peter van Arkel (LTO Noord) • Harry Arkesteijn (consultant, voorheen Rabobank Deventer) Adviesgroep Belangenbehartiging en Innovatie De adviesgroep heeft de volgende samenstelling: • Noud Janssen (LLTB) • Carola Bruinink (NBvP, Vrouwen van nu) • Lobke van Oorschot (ZLTO) • Martin Wiersema (LTO NOORD) • Peter de Regt (NAJK)

110


Bijlage 9 Een Zeeuw in China

111

Bijlage 10 Leiderschap bij AOPEB (Bolivia)

113

114


Bijlage 11 Landen waar AgriCord-leden actief zijn Agri-agencies en landen waar ze actief zijn Opmerkingen vooraf: • De gemarkeerde landen zijn Focuslanden. Drie daarvan ontbreken: Jemen, Afghanistan en Zuid-Soedan. Uit het feit dat geen enkele AgriCord-lid hier werkt blijkt wel hoe lastig het is daar ingangen te vinden. Overigens is Agriterra wel actief in Zuid-Soedan in 2013, met de SSAPU. • De 1, 2 of 3 in elke cel (met uitzondering van de rechterkolom) heeft betrekking op de omvang van de bestedingen van een agriagency in een bepaald land. Een ‘1’ betekent minder dan EUR 50.000, een ‘3’ meer dan 200.000. De interpretatie van de ‘2’ laat zich raden. Land

Afdi FR

Agriterra

Algeria

Fert FR

Trias BE

UPA-DI CND

SCC SE

CSA BE

Aantal actief

1

2 1

Belarus

1 1

2

BosniaHerzegovina

1

2

1

2 2

Gambia Georgia

1 1

2

1

2 1

Japan Jordan Korea (South)

2

Laos

1

1 1

1 1

Lebanon

1 1

1

Liberia

1

1

Malawi

1

3 1

Malaysia Mexico

FFD FIN

1

Bangladesh

India

Asprodeb SEN

1

Armenia

Cameroon

AsiaDHRRA PHIL

1 1

1

115

Land

Afdi FR

Agriterra

Fert FR

Trias BE

UPA-DI CND

SCC SE

CSA BE

Mongolia Morocco

AsiaDHRRA PHIL 1

Asprodeb SEN

FFD FIN

Aantal actief 1 1

2

Mozambique

1

3 1

Myanmar Sierra Leone

1 1

1

Sri Lanka

1

3

Taiwan

1

1

Thailand

1

1

Tunisia

1

1

Ukraine Zimbabwe Chad

2

Bolivia

3

Burundi

3 1

1

1

2

2

3

2 2 2 2

3

2

1 3 3

Ghana

1 1

Indonesia

3

1

Ethiopia

Kosovo

1

3

1

Ecuador

Haiti

3

1

Albania

Costa Rica Côte d’Ivoire

1

2

Palestine

Colombia

2

2

3 2

2

2 1

3 1

2 2

3

2

2

2

Moldova

2

3

2

Nicaragua

2

3

2

116


Land

Afdi FR

Paraguay

1

3

3

1

3

2

3

2

Niger

3 1

3

2

3

2 3 3

3

3 3

3

3

3 1 1

3

Brazil

3

3 1

1

3

El Salvador

2 3

3

2

1

3 3 3 1

3

4 4

2

3

1

1

4

3

4

3 1

3

1

2

2

3 2

3

3

3

Philippines

3

2

2

3

2

3

2

Congo, Dem. Rep.

Senegal

2

2

Uganda

Vietnam Burkina Faso

Aantal actief

1

2

2

Mali

FFD FIN

2

3

Nepal

Cambodia

Asprodeb SEN

2

3 3

Honduras

Rwanda

AsiaDHRRA PHIL

CSA BE

2

3

Guatemala

Madagascar

SCC SE

1

Kenya

Guinea

UPA-DI CND

Trias BE

3

3 2

Zambia

Benin

Fert FR

1

Peru Togo

Agriterra

4 5

1

3

3

1

2

1

1

3

5 3

2

5 3

Tanzania Tot. aantal landen waar actief

3

15

3

41

3

13

5

3

12

7

23

9

13

2

4

Bron: Jaarverslag van AgriCord (vastgesteld op bestuursvergadering van 30 mei 2013 te Helsinki)

117

Bijlage 12 AgriCord M&E in four parts

119

Bijlage 13 Vermeldingen in de media Datum

Medium

dec-12 Binder 46-2012

Vice Versa

Onderwerp Suzanne Ruesink op missie naar Oeganda

Vorm knipsel/ digitaal

Bron S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\SuzanneRuesink op missie,binder12-2012.pdf

de sterke vuist van boeren

knipsel/ digitaal

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\de sterkevuistvan boerenviceversa46-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\HollandFarmersvisitAgriresearchStation,hansofindia122012.pdf

digitaal

http://www.agriterra.org/nl/stories/

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\opbrengst benefietconcert voor Agriterra, fairtraidearnhem.nl, 7-12-2012.pdf

4-12-2012 www.agf.nl

Holland farmers visit Agri Research Station Coöperaties in ontwikkelingslanden Opbrengst benefietconcert voor Agriterra Midden in de maatschappij Richard en Edwin van der Maden ondersteunen telers in Kenia

1-12-2012 LLTB

Actieve marktaanpak levert geld op

dec-12 www.thehansofindia,info 10-12-2012 NCR Nieuwsbrief

7-12-2012 www.fairtradearnhem.nl dec-12 Flynth

Actieve marktaanpak levert geld op vrouwen uit benin kwamen op bezoek in 28-11-2012 www.harenerweekblad.nl Noordlaren Langedijks zaad in de strijd tegen honger 28-11-2012 Noordhollands Dagblad Frieslandcampina en Agriterra winnen 26-11-2012 NCR Nieuwsbrief partnership award 1-12-2012 Nieuwe Oogst

knipsel

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Richard en Edwin van der Maden ondersteunen telers in Kenia,www.agf.nl,412-2012.pdf

knipsel knipsel

digitaal knipsel/ digitaal

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\grvrouwen uit benin kwamen op bezoek in Noordlaren,harenerweekblad,23-112012.pdf

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\FrieslandCampinaenAgriterra winnen partnership award,NCR nieuwsbrief26-11-2012.pdf

121

Datum

Medium

23-11-2012 www.boerderij.nl

23-11-2012 www.zuivelzicht.nl

23-11-2012 www.colland.nl

23-11-2012 www.ncdo.nl

23-11-2012 www.foodholland.nl

23-11-2012 www.nieuwsgrazer.nl

22-11-2012 www.agriholland.nl

22-11-2012 www.frieslandcampina.com

22-11-2012 www.foodclicks.com

122

Onderwerp Grote particulier of coóperatie? FrieslandCampina en Agriterra winnaarsBusiness Development Award RFC-project tegen melkverspilling wint prijs FrieslandCampina & Agriterra winnen De Partnership Verkiezing 2012 Frieslandcampina en Agriterra onderscheiden met partnership award FrieslandCampina en Agriterra winnaarsBusiness Development Award FrieslandCampina en Agriterra onderscheiden met partnership award FrieslandCampina & Agriterra winnen De Partnership Verkiezing 2012 FrieslandCampinaproject tegen melkverspilling wint prijs

Vorm digitaal

Bron S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\groete particulier of cooperatie,boerderij.nl,23-11-2012.pdf

digitaal

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\RFC-project tegen melkverspilling wint prijs,colland.nl23-11-2012.docx

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\FrieslandCampinaenAgriterra winnen partnership award,ncdo.nl,23-11-2012.pdf

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\FoodHolland Nieuws FrieslandCampina en Agriterra onderscheiden met partnership award,foodholland,23-11-2012.mht

digitaal

digitaal

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Frieslandcampina en Agriterra winnen de partnership verkiezing 2012,22-11-2012.pdf

digitaal


Datum

Medium

22-11-2012 www.nuzakelijk.nl

22-11-2012 NRC Next 19-11-2012 www.deweekkrant.nl 16-11-2012 www.flynth.nl 9-11-2012 www.flynth.nl

9-11-2012 www.flynth.nl 16-11-2012 De Stentor

1-11-2012 www.milkstory.nl 27-10-2012 Veldpost

okt-12 IFAJ news october 2012

25-10-2012 www.ltonoord.nl

20-10-2012 www.nieuweoogst.nu

Onderwerp Project tegen melkverspilling wint prijs

Vorm

Bron

digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\project tegen melkverspilling wint prijs,nuzakelijk,22-11-2012.pdf

Ontwikkelingshulp: bedrijven moeten het doen digitaal Internationaal bezoek bij de Vreugdehoeve digitaal Blogs van Flynth medewerkers digitaal Flynth helpt Agriterra Fotoverslag bezoeken Flynth medewerkers voor Agriterra aan Afrika

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Agriterra in NRC Next 22 nov 2012.pdf

..\Google-alerts digitaal 2012\Doc2blogs van Flynth medewerkers, 21-11-2012.docx

digitaal

http://www.flynth.nl/Flynth/Middenindemaatschappij/FlynthhelptAgr iterra/tabid/710/Default.aspx

digitaal

http://www.flynth.nl/Flynth/Middenindemaatschappij/FlynthhelptAgr iterra/FotoverslagAgriterrabezoek/tabid/711/Default.aspx

Afrikaanse vrouwen bij digitaal Vrieze's erfgoed microfranchise als oplossing voor ondervoeding digitaal Koe is bankrekening op knipsel/ vier poten digitaal Exposure-4Development Media knipsel/ Tour digitaal Stemmen voor FrieslandCampina/Agrit knipsel/ erra digitaal Agriterra/RFC samen voor Partnershipverkiezingen digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\afrika-Vrieze's Erfgoed, De stentor 16-11-2012.pdf http://www.milkstory.nl/artikel/microfranchise-als-oplossing-voorondervoeding S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Koe is bankrekening op vier poten, Veldpost27-10-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Exposurwe-4development Media Tour , IFAJ nieuwsbrief 02-2012.pdf http://www.ltonoord.nl/nieuws/stemmen-voorfrieslandcampinaagriterra http://www.nieuweoogst.nu/scripts/edoris/edoris.dll?tem=LTO_TEX T_VIEW&doc_id=116018

123

Datum

Medium

22-10-2012 UNDP

Onderwerp Case study-GREEN Foundation

Vorm digitaal

Bron S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Case studyGREEN Foundation, 22-10-2012.pdf

22-10-2012 NCR Nieuwsbrief

De Partnership Verkiezing

knipsel/ digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\~$ partnershipverkiezingen, NCR Nieuwsbrief 22-10-2012.docx

16-10-2012 www.nieuwsbank.nl

FrieslandCampina, Agriterra digitaal Microfranchise concept FrieslandCampina/Agrit erra voor boeren in Kenia digitaal

16-10-2012 www.zijactief.nl

partnershipverkiezing

17-10-2012 www.nuzakelijk.nl

knipsel/ digitaal

Wat doet de werkgroep Internationale knipsel/ digitaal 16-10-2012 Nieuwsbrief LTO Noord samenwerking Klimaatproject op stoom 16-10-2012 Nieuwsbrief LTO Noord digitaal Farmers Fighting Poverty 13-10-2012 Nieuwe Oogst knipsel Ondernemers wereldwijd aan de bal knipsel 13-10-2012 Nieuwe Oogst Ondernemers wereldwijd aan de bal knipsel 13-10-2012 Nieuwe Oogst LLTB Kennis uitwisselen over Nieuwe Oogst LTO Noord kaas en klimaat knipsel Ondernemers mondiaal 13-10-2012 Nieuwe Oogst LTO Noord aan zet knipsel Ondernemers wereldwijd aan de bal knipsel 13-10-2012 Nieuwe Oogst ZLTO 12-10-2012 Nieuwsbrief NCR

124

De coöperatieve uitwisselingsdag

digitaal

http://www.nuzakelijk.nl/de-partnershipverkiezing2012/2934373/friesland-campina-agriterra.html

http://www.nieuwsbank.nl/_payment/order/317590872/inp/2012/1 0/16/P038.htm S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Partnershipverkiezing,zijactief.nl,16-10-2012.docx

http://lto.communicationmaster.nl/global/external/?m=83iL1YxuEac RQ&a=83QEcrvumuBA

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\de coöperatieve uitwisselingsdag 11-10-2012.docx


Datum

Medium

Onderwerp Ondervoeding tegengaan in Kenia? Stem dan op Agriterra & FrieslandCampina via De Partnership8-10-2012 www.oneworld.nl verkiezing 2012! Benefietconcert voor Fairtradeproject van Agriterra 2-10-2012 www.arnhem.nl Agriterra uitgave Agrimondiaal 1-10-2012 Nieuwsbrief NCR Stimuleer de 29-9-2012 Nieuwe Oogst LTO Noord armoedebestrijding Stimuleer de armoedebestrijding 29-9-2012 Nieuwe Oogst LLTB Stimuleer de 29-9-2012 Nieuwe Oogst armoedebestrijding Werk Agriterra werpt 22-9-2012 Nieuwe Oogst LTO Noord vruchten af 20-9-2012 www.arnhem.dichtbij.nl 19-9-2012 Nieuwsbrief NCR

sep-12 www.ifaj.org/news 5-9-2012 www.rabobank.nl

3-9-2012 Nieuwsbrief NCR

Pay it forward, het is tijd voor een feestje Jaarresultaten 2011 van Agriterra Master Class & Boot Camp Explore Issues Facing Ag Journalists

Vorm

Bron

digitaal

http://www.oneworld.nl/bloggen/lezersblogs/ondervoedingtegengaan-kenia-stem-dan-op-agriterra-frieslandcampina-de

digitaal digitaal

Agriterra-uitgave Agrimondiaal

knipsel knipsel knipsel knipsel digitaal

http://arnhem.dichtbij.nl/berichten/20120920_pay_it_forward_het_ is_tijd_voor_een_fair_feestje

digitaal knipsel/ digitaal knipsel/ digitaal

Winst voor iedereen FrieslandCampina en Agriterra leggen gezamenlijke ambities knipsel/ vast digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\masterclass & Boot Camp Explore Issues Facing AG Journalists05-09-2012.pdf S:\Prre Public Relations\1. Overzichten\Vermeldingenmedia2012.xls S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\~$ieslandCampina en Agriterra leggen gezamenlijke ambities vast, NCR Nieuwsbrief.docx

125

Datum

Medium

Onderwerp

Vorm

Bron

31-8-2012 www.nieuweoogst.nl

FrieslandCampina en Agriterra versterken samenwwerking

digitaal

http://www.nieuweoogst.nu/scripts/edoris/edoris.dll?tem=LTO_TEX T_VIEW&doc_id=1817331&h=RFC en Agriterra werken meer samen

31-8-2012 www.dapp.nl


digitaal

http://www.dapp.nl/nl/news-feeds/innofood

31-8-2012 www.foodholland.nl


digitaal

http://www.foodholland.nl/nieuws/artikel.html?id=141128

31-8-2012 www.Agriholland.nl


digitaal

31-8-2012 www.innofood.org


digitaal

http://www.agriholland.nl/nieuws/artikel.html?id=141128 http://www.innofood.org/nl/nieuws/9100/frieslandcampina-enagriterra-sluitensamenwerkingsovereenkomst.html?utm_campaign=rss&utm_mediu m=rss&utm_source=rss

31-8-2012 www.boerderij.nl


digitaal

http://www.boerderij.nl/Rundveehouderij/Nieuws/2012/8/Friesland Campina-en-Agriterra-versterken-samenwerking-1058675W/

digitaal

http://www.melkvee.nl/economie

digitaal

http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/bz/documenten-enpublicaties/toespraken/2012/08/28/toespraak-staatssecretarisknapen-tijdens-de-food-first-conference.html

31-8-2012 www.melkvee.nl

28-8-2012 www.rijksoverheid.nl

126

FrieslandCampina en Agriterra versterken samenwwerking Toespraak Staatssecretaris Knapen tijdens de Food First Conference

9-8-2012 www.AgriHolland.nl

oegandese veehouderijsector biedt mogelijkheden voor knipsel/ investeerders digitaal

..\Google-alerts digitaal 2012\oegandese veehouderijsector biedt mogelijkheden voor investeerders AgriHolland09-08-2012.pdf

1-8-2012 Passage Nieuwsbrief

Mijn kleine Jordaanse vriendin

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Mijn kleine Jordaanse vriendin Passage1-08-2012.pdf

knipsel/ digitaal


Datum

Medium

Onderwerp Valse start 27-7-2012 de Boerderij groeiseizoen juli-12 NVLJ Netwerk Kijken in Kenia Nu verschenen: Coöperatie en de NCR Nieuwsbrief/ 16-7-2012 http://www.cooperatie.nl ontwikkelingslanden

Vorm knipsel/ digitaal knipsel

14-7-2012 www.lto.nl

digitaal knipsel/ digitaal knipsel/ digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Nu verschenenCoöperatie+ de coöperatie en ontwikkelingslanden NCR nieuwsbrief week 29-2012.pdf http://www.lto.nl/nl/25222803Maatwerk_van_de_voorzitter.html?location=370685984452329,10801798,true S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Trots op van boer tot boer,LLTB 14-07-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Trots op van boer tot boer,LLTB 14-07-2012.pdf

digitaal

zie hieronder

digitaal

http://www.deweekkrant.nl/artikel/2012/juli/12/campina_open_boe rderijdag_opent_deuren_voor_kenia

14-7-2012 Nieuwe Oogst, LLTB 14-7-2012 Nieuwe Oogst, ZLTO

van boer tot boer Trots op van boer tot boer Trots op van boer tot boer

Campina open boerderijdag opent 12-7-2012 Oprechte Dalfser Courant deuren voor Kenia Campina open boerderijdag opent deuren voor Kenia 12-7-2012 www.deweekkrant.nl

12-7-2012 www.drimble.nl 10-7-2012 NieuweOogst.nu

9-7-2012 www.dalfsennet.nl 1-7-2012 Oneworld nummer 6

26-6-2012 De Stentor, Deventer

Campina open boerderijdag opent deuren voor Kenia Gift op Boerderijdag Campina naar Kenia Campina open boerderijdag opent deuren voor Kenia Goed bezig

digitaal digitaal

Bron S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\valse start groeiseizoen de Boerderij27-07-2012.pdf

http://drimble.nl/regio/overijssel/zwolle/9884254/campina-openboerderijdag-opent-deuren-voor-kenia.html http://www.nieuweoogst.nu/scripts/edoris/edoris.dll?tem=LTO_TEX T_VIEW&doc_id=1775137&h=Gift http://www.dalfsennet.nl/het-nieuws/5564-campina-openboerderijdag-opent-deuren-voor-kenia.html

knipsel

Stop snoepreisjes voor burgemeesters en wethouders knipsel

127

Datum

Medium

juni-12 UNAG editie nr. 5

Onderwerp Vorm Mercado campesino de la UNAG…, pag. 12 en knipsel/ 13 digitaal

Een toekomst voor iedereen NAJK op zoek naar jouw kwaliteiten juni-12 GAJK Katern Journalisten over juni-12 NCR Nieuwsbrief week 25 cooperaties wereldwijd 16-6-2012 Nieuwe oogst, LLTB Landen(s)t(r)ijd 16-6-2012 Nieuwe oogst, ZLTO Landen(s)t(r)ijd juni-12 Binder

7-6-2012 www.LTO.nl

5-6-2012 www.viceversaonline.nl mei-12 Revista 30-5-2012 www.koopmansmeel.nl Comité Nacional para la 1-5-2012 celebration del AIC

21-5-2012 Nieuwsbrief NCR 18-5-2012 Boerderij weekend

128

Samenwerking in agrarische wereld sleutel voor aanpak mondiale problemen Nederlandse kennis voor Burundese aardappelboer Mediante Programa My.COOP Rien en Cees naar Ethiopië Cooperativas agrarias seran capacitadas Dieren staan symbool voor bestuurlijke inrichting cashew coöperatie Coöperatie weer sexy door crisis

knipsel/ digitaal

Bron S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Nueva Revista Productor, juni 2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Een toekomst voor iedereen, Binder juni 2012.pdf

knipsel digitaal knipsel knipsel

http://www.agriterra.org/nl/text/artikelen-over-cooperatieswereldwijd

knipsel/ digitaal http://www.viceversaonline.nl/2012/06/nederlandse-kennis-voorburundese-aardappelboer/

Knipsel/ digitaal

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\REVISTA mei 2012.pdf http://www.koopmansmeel.nl/over-koopmans/nieuws/17-rien-encees-naar-ethiopie S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Boletín 2 052012.pdf

digitaal knipsel/ digitaal

http://www.agriterra.org/nl/stories/57968/dieren-staan-symboolvoor-bestuurlijke-inrichting-cashewcooeperatie S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Cooperatie weer sexy door crisis 18-05-2012.pdf

digitaal


Datum

Medium

Onderwerp

Vorm

Bron

75-jarige kweker terug van agrarische missie in China video

http://www.pzc.nl/video/article11024797.ece

25-4-2012 www.ifaj.org/news

Agriterra geeft Nederlandse knipsel/ coöperatiekennis door digitaal Wie wil met wie samenwerken knipsel IFAJ dvelopment knipsel/ projects digitaal

http://www.ifaj.org/storage-folder/newsletter-folder/ifaj-news-april2012.html?no_cache=1

26-4-2012 de Boerderij

Coöperatie moet van keniaanse landbouw succes maken

11-5-2012 www.pzc.nl

1-5-2012 Oikocredit 1-4-2012 LEV 7

Produce ejecuta programa de fortalecimiento de capacidades de gestiön para cooperativas agrarias 23-4-2012 www.generaccion.com Communicatie is aandachtspunt 21-4-2012 Nieuwe Oogst LLTB Walnotenexpert leert 16-4-2012 Dagblad van het Noorden Chinezen enten http://plaatsen.inhetnieu Walnotenexpert leert Chinezen enten 16-4-2012 ws.nl/Westeinde Walnotenexpert leert Chinezen enten 16-4-2012 www.nd.nl Walnotenexpert leert 16-4-2012 De Stentor Chinezen enten Agriterra en het jaar 16-4-2012 Nieuwsbrief NCR van de Coöperatie

knipsel

digitaal knipsel

http://www.generaccion.com/noticia/151263/produce-ejecutaprograma-fortalecimiento-capacidades-gestion-cooperativasagrarias S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012/knipsel communicatie is aandachtspunt nieuwe oogst 21-04-2012.pdf

knipsel digitaal digitaal

http://www.nd.nl/artikelen/2012/april/16/walnotenexpert-leertchinezen-enten

knipsel digitaal

Agriterra en het Jaar van de Coöperatie

129

Datum

Medium

16-4-2012 Nieuwsbrief NCR

Onderwerp

Vorm

Bron

Thematentoonstelling De Coöperatie in Gemert geopend

digitaal

http://www.cooperatie.nl/nieuws.php?action=view&Nieuws_Id=54

Walnotenexpert Piet van 't Westeinde naar 15-4-2012 www.boom-in-business.nl China digitaal Cambodjaanse teler wil 14-4-2012 Nieuwe Oogst, LTO Noord zo graag vooruit knipsel walnotenkweker helpt 13-4-2012 www.deboomkwekerij.nl Chinese boeren digitaal de Jong stopt als knipsel/ voorzitter NAJK digitaal 11-4-2012 De boerderij

de Jong stopt als 10-4-2012 www.deboerderij.nl voorzitter NAJK www.jaarvandecooperatie tentoonstelling de Coöperatie 9-4-2012 .nl 7-4-2012 Nieuwe Oogst 3-4-2012 de Boerderij 2-4-2012 www.nieuwsgrazer.nl 2-4-2012 www.rth.nl

2-4-2012 www.drimble.nl 2-4-2012 www.remarkable.com

130

digitaal digitaal

Cambodjaanse teler wil knipsel/ zo graag vooruit digitaal Agriterra: geld moet knipsel/ naar speciale doelen digitaal de beste Boer 2012 is Piet Wisse digitaal Piet en Heide Wisse de Beste Boer van 2012 digitaal Agriterra: bezuinigen ontwikkelingssamenwe rking niet per definitie een probleem digitaal Piet en Heide Wisse de Beste Boer van 2011 digitaal

http://www.boom-in-business.nl/nieuws.asp?id=23-5295

http://www.boerderij.nl/Home/Nieuws/2012/4/De-Jong-stopt-alsvoorzitter-NAJK1013707W/?cmpid=SOC%7CTwitter%7CBoerderijVandaag#.T4SNA -0AJBE.twitter http://www.jaarvandecooperatie.nl/nieuws.php?action=go&Nieuws_ Id=25 ..\Google-alerts digitaal 2012\Cambodja_Agriterra Nieuwe Oogst artikel Arno en Dick 07-04-2012.pdf

http://www.nieuwsgrazer.nl/Oumj/Jkow http://www.rth.nl/nieuws/piet-en-heide-wisse-de-beste-boer-van2012-

http://www.nieuwsgrazer.nl/Oumj/Jkow http://www.remarkable.nl/nieuws/piet-en-heide-wisse-de-besteboer-van-2012-


Datum

Medium

2-4-2012 www.agrifirm.com

2-4-2012 www.deboerderij.nl 30-3-2012 www.drimble.nl 30-3-2012 www.limagrain.nl 30-3-2012 www.plattelandspost.nl

Onderwerp Vorm Piet en Heide Wisse de Beste Boer van 2012 digitaal Agriterra: bezuinigen ontwikkelingssamenwe rking niet per definitie een probleem digitaal

Bron http://www.agrifirm.com/agrifirmfeed/melkvee/nieuws/detail/listitemid/1827 http://www.boerderij.nl/Home/Nieuws/2012/4/Agriterrabezuinigingen-ontwikkelingssamenwerking-niet-per-definitieprobleem1012022W/?cmpid=SOC%7CTwitter%7CBoerderijVandaag

de Beste Boer van 2012 bekend digitaal Piet en Heide Wisse de Beste Boer van 2012 digitaal de Beste Boer van 2012 bekend digitaal

http://drimble.nl/dossiers/agrifood/8020094/winnaars-beste-boer2012-bekend.html

Piet en Heide Wisse de 30-3-2012 www.NieuweOogst.nu Beste Boer van 2012 Winnaar Beste Boer 2012 bekend 30-3-2012 www.boerenbusiness.nl Winnaar Beste Boer 2012 bekend 30-3-2012 www.debesteboer.nl Winnaar Beste Boer 30-3-2012 www.Drimble.nl 2012 bekend Akkerbouwers scoren goed in Beste Boer 29-3-2012 www.akkerwijzer.nl managementgame Piet en Heide Wisse winnen simulatiespel beste Boer 2012 29-3-2012 www.AgriHolland.nl Seniorenkennis de grens over brengen 16-3-2012 Nieuwe oogst ZLTO

8-3-2012 www.agrio.nl

Stem op uw favoriete finalist van de Beste Boer

digitaal digitaal

digitaal

http://www.limagrain.nl/ http://plattelandspost.nl/7344/de-beste-boer-van-2012-bekend http://www.sac.eu/nl/nieuws/nieuws/prijsuitreiking-de-beste-boer2012 http://www.boerenbusiness.nl/nieuws/algemeen/item/10786514/Wi nnaars-Beste-Boer-2012-bekendS:\Prre Public Relations\PR Acties\Pers\Persberichten\12-3-29 winnaar beste boer.doc http://drimble.nl/dossiers/agrifood/8020094/winnaars-beste-boer2012-bekend.html http://www.akkerwijzer.nl/artikel/n/1424/akkerbouwers-scorengoed-in-beste-boer-managementgame.html

digitaal

digitaal knipsel

http://www.agriholland.nl/nieuws/artikel.html?id=136629 S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\seniorenkennis de grens over brengen Nieuwe Oogst ZLTO, 16-03-2012.pdf

knipsel

131

Datum

Medium

feb-12 www.ifaj.org/news

1-2-2012 www.ifaj.org/news Case studies from developing countries, 28-2-2012 uitgava MinBuza

24-2-2012 empowerment to foster 22-2-2012 food security 20-2-2012 Nieuwe oogst, LLTB

1-2-2012 El productor / UNAG Vrouwen van Nu 16-2-2012 febr. 2012 Vrouwen van Nu 16-2-2012 febr. 2012

Onderwerp

Vorm

Exposure-4Development Media Tour: New opportunity for IFAJ member digitaal journalists Preparations for Master Class 2012 in full swing digitaal Women’s economic empowerment to foster food security digitaal Nieuw deltaplan voor meer landbouwgrond knipsel bij Mekong digitaal Win een reis naar Latijns-Amerika of Azië internet knipsel digitaal Licht, Noud Janssen Ley de Fomento de la Producción de Carne en Nicaragua knipsel knipsel vrouwen voor vrouwen digitaal Maatschappij knipsel Internationaal 3VO digitaal

Bevlogen werkgroep 4-2-2012 Nieuwe Oogst, LTO Noord stopt

knipsel digitaal

NCR Nieuwsbrief/ Gouden graan naar de 16-1-2012 http://www.cooperatie.nl VS internet

132

Bron

http://www.ifaj.org/news/ifaj-newsletter/ifaj-news-february2012.html http://www.ifaj.org/news/ifaj-newsletter/ifaj-news-february2012.html S:\Bibl Bibliotheek en archivering\Thematische informatie\food security\eng-women-s-economic-empowerment.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Nieuw deltaplan voor meer landbouwgrond bij Mekong; Boerderij 24-02-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Win een reis naar latijns-Amerika of Azië, de boerderij 02-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\Licht Noud Janssen, LLTB 20-02-2012.pdf

S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\maatschappij int. 3VO; vrouwen voor vrouwen 16-02-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\maatschappij int. 3VO; vrouwen voor vrouwen 16-02-2012.pdf S:\Prre Public Relations\Google-alerts digitaal 2012\bevlogen werkgroep stopt LTO Noord 4-02-2012.pdf S:\Prre Public Relations\PR Acties\Pers\Persberichten\12-01-11 Coopain gouden graan.doc


Datum

Medium

6-1-2012 www.najk.nl

Onderwerp

Vorm

http://www.najk.nl/on dernemendejongeren/nieuws/beric ht/detail/agriterra-ennajk-op-bezoek-inmoldavie/ internet

Bron

http://www.najk.nl/ondernemendejongeren/nieuws/bericht/detail/agriterra-en-najk-op-bezoek-inmoldavie

133

Bijlage 14 Overzicht Tabellen en Grafieken TABEL 1: KERNCIJFERS BOERGENOTEERDE BEDRIJVEN........................................................ 8 TABEL 2: HET TEAM ONDERNEMERSCHAP IN GETALLEN ......................................................14 TABEL 3: SOORTEN GROEPEN, 2011-2012 ..................................................................15 TABEL 4: KERNGETALLEN IN KENIAANS ONDERNEMERSCHAPSPROJECT....................................17 TABEL 5: DE CIJFERS VAN HET TEAM BELANGENBEHARTIGING ..............................................20 TABEL 6: ORGANISATIES EN BELANGENBEHARTIGING........................................................21 TABEL 7: RESULTATEN VAN BELANGENBEHARTIGING .........................................................23 TABEL 8: OUTREACH EN BEDRAGEN PER DEELNEMER, 2012 ...............................................34 TABEL 9: OUTREACH 2012: GEPLANDE EN GEREALISEERDE DEELNAME VAN VROUWEN PER TEAM .....34 TABEL 10: ABSOLUTE LEDENAANTALLEN, 2010-2012 .....................................................35 TABEL 11: DALENDE LEDENAANTALLEN ........................................................................36 TABEL 12: HEALTH CHECKS UITGEVOERD PER TEAM .........................................................38 TABEL 13: FINANCIAL HEALTH CHECKS - 2012 ..............................................................39 TABEL 14: PERCENTAGES UITGAVEN IN FOCUS EN PSI LANDEN, PER TEAM ..............................43 TABEL 15: ORGANISATIE NAAR RECHTSVORM, PER TEAM....................................................47 TABEL 16: KLANTEN EN LEDEN IN 2012 ......................................................................47 TABEL 17: PROJECTEN PER REGIO EN TEAM (INCLUSIEF TRIAS)............................................48 TABEL 18: PROJECTEN PER REGIO EN TEAM (EXCLUSIEF TRIAS) ...........................................48 TABEL 19: ALLE ADVISERINGSREIZEN .........................................................................49 TABEL 20: PEER-TO-PEER ADVISERINGSREIZEN .............................................................49 TABEL 21: WERKBEZOEKEN: VERGELIJKING FFP-PLAN MET REALISATIE 2012..........................49 TABEL 22: ZUID-ZUID UITWISSELING TEN OPZICHTE VAN HET TOTAAL ...................................50 TABEL 23: PEER-TO-PEER ADVIESMISSIES VANUIT NEDERLAND ...........................................50 TABEL 24: PROJECTEN IN HET KADER VAN SAMENWERKING MET IFAD....................................54 TABEL 25: FINANCIËLE KENGETALLEN VAN AGRITERRA, 2011 EN 2012 .................................55 TABEL 26: NIEUWSBERICHTEN OP AGRO-INFO.NET, 2012 .................................................57 TABEL 27. FINANCIERING GEPLAND EN GEREALISEERD IN 2012...........................................63 TABEL 28: BIJDRAGE ANDERE DONOREN ......................................................................64 TABEL 29: BEGROTING EN REALISATIE 2012 ................................................................65 TABEL 30: BEGROTING EN REALISATIE DGIS EN DERDEN 2012..........................................65 TABEL 31: BUDGET EN REALISATIE PER KLANT ...............................................................66 TABEL 32: BUDGET, PLANNING EN REALISATIE ...............................................................66 TABEL 33:.SPECIAL SERVICES TEN OPZICHTE VAN TOTAAL .................................................67

GRAFIEK 1: LEDENGROEI NAAR GESLACHT, 2012 ...........................................................36 GRAFIEK 2: VERDELING VAN PROJECTGELD OVER LANDEN ..................................................43

135

Boeren tegen Armoede 2012

Recommend Documents