Bodemenergie: Anno nu en kansen in de toekomst Eindsymposium Meer met Bodemenergie 24 april 2012 Wageningen Maurice Henssen Bioclear b.v.
Inhoud
• • • • •
Bodemenergie anno 2012 Waarom MMB? Het proces van MMB Highlights resultaten Toekomst …en hoe verder
Participanten
• • • • • • • • • • • • •
Agentschap NL Arcadis Brabant Water Energiebedrijf Essent Energiebedrijf Eneco Gemeente Almelo Gemeente Amersfoort Gemeente Apeldoorn Gemeente Den Bosch Gemeente Deventer Gemeente Haarlem Gemeente Hengelo Gemeente Tilburg
• • • • • • • • • • • •
Gemeente Utrecht Gemeente Zwolle Havenbedrijf Rotterdam NVOE Productschap Tuinbouw Provincie Drenthe Provincie Flevoland Provincie Friesland Provincie Gelderland Provincie Groningen Provincie Limburg Provincie Noord-Brabant
• • • • • • • • • • •
Provincie Noord-Holland Provincie Overijssel Provincie Utrecht Provincie Zeeland Provincie Zuid-Holland SKB SBNS VEWIN Waterleidingmaatschappij Vitens Waterschap Groot-Salland Waterschap Regge en Dinkel
Bodemenergie anno 2012
bodemenergiesystemen
energieopslagsystemen
gesloten systemen (bodemwarmtewisselaars)
open systemen (grondwatersystemen/ koude-/warmteopslag)
geothermie-systemen
Hoge temperatuuropslag (HTO)
Bodemenergie anno 2012 Gesloten systemen
temp.11 ºC
Open systemen
Hoge temperatuur systemen
Geothermie systemen
Bodemenergie anno 2012
Verwachte groei naar 3.500-18.000 systemen in 2020
Bodemenergie anno 2012
Nu: 3,6% - 3,8% 2020: 14%!
Bodemenergie anno 2012
Waarom MMB?
Kennis opdoen, meetdata verzamelen waarmee op verantwoorde wijze duurzaam gebruik van bodemenergie in de ondergrond mogelijk is Daar waar mogelijk benutting Daar waar nodig bescherming
Proces MMB
• Consortium eindgebruikers • Interactie over resultaten • Advies beleid Huidige thema’s: - Infiltratietemperatuur - Energiebalans - Interferentie - Overall rendement
Highlights resultaten 12 rapporten 1. 2. 3. 4.
Koppeling met beleid Literatuuronderzoek Effecten op de ondergrond Effecten op de ondergrond (2)
5. Modellering systemen 6. Hogetemperatuurwarmteopslag
7. 8. 9. 10.
Interferentie Autonome opwarming Effecten op sanering Mogelijkheden combinatie WKO en saneren 11. Gebiedsgericht grondwaterbeheer 12. Combinatie met de waterketen
www.meermetbodemenergie.nl
Highlights Temperatuureffect
• •
Meeste systemen tussen 6 en 16ºC, HTO tussen 30 en 90ºC Dichtheidsstroming bij T>25ºC of T>20ºC en Kd>40 m/d
• •
Chemisch: kalk van belang Temperatuurverschillen beperkt
Conclusie: Menging is meest bepalende factor voor geochemische en biologische veranderingen; boven T>25ºC dan ook T-effect
Highlights Microbiologie
•
Grootste effect op microbiologie bij initiële menging van verschillende typen water (opstart/aanleg WKO)
•
Labschaal: effecten bij 30ºC, niet bij 18ºC Veldschaal: effecten vanaf 39ºC
•
Fluctuaties in WKO vallen binnen fluctuaties in referenties
•
Zwammerdam: natuur herstelt zich weer, met een gewenste genenpool (functies blijven intact)
Highlights Interferentie Regionale grondwaterstromingsrichting (bij benadering)
•
Rendement, kosten, waardevermindering
•
Den Haag: weinig rendementsverlies, putten verder weg extra kosten
•
Toekomst: beter via interferentiegebied & masterplan
•
Den Haag: -0,02 ºC tot +0,01 ºC/jaar (10% warmte en 5% koudeoverschot)
Highlights Combinatie WKO/bodemsanering
•
Geen negatief effect op WKO systeem
•
Utrecht: geen teken van versnelde afbraak
•
Eindhoven: positieve trends waarneembaar
•
Gunstigere condities voor afbraak, menging relevant proces (toename organische stof, H2 gehalten, significante toename afbrekende organismen, verspreiding organismen)
•
Niet altijd positief: DNAPLs gevoelig gebied
Highlights Nieuwe concepten WKO en bodemsanering
•
Nieuwe concepten: • Reactieve zones in het gebied tussen bronnen • Micro-aeroob of “probiotica”
•
Veel concepten vereisen toestaan lichte verspreiding van verontreiniging • Gebiedsgericht meeste kansen
Highlights HTO - Hogetemperatuuropslag
•
Relatief groot effect • Dichtheidsstroming, kalk, biologie, mobilisatie organisch stof
•
Gebruikt volume veel kleiner, effect op kleiner gebied
•
Stijging zoutgehalte door waterbehandeling
Highlights Gebiedsgericht grondwaterbeheer
•
Veel bredere afweging van aspecten en gebruik van de ondergrond (energie, verontreiniging, peilbeheer, berging)
•
Veel kansen (zoals combi-concepten) beter te benutten en risico’s (zoals van DNAPLs) beter te beheersen in gebiedsgerichte aanpak
•
Risicogebaseerde aanpak met aanvullende eisen aan kwaliteit (locatiespecifiek)
•
Gebiedsgericht = breder andere toepassingen (gietwater, restwarmte)
Highlights Gebiedsgericht grondwaterbeheer
Toekomstperspectief •
Gebiedsgericht grondwaterbeheer, is breder
•
Kansen benutten: • Combinatie van WKO met verlaging van risico’s van verontreinigingen • Overall energierendement in een gebied verhogen (regionale ecologische footprint)
•
In goed gedefinieerde gebieden lokale overheden mogelijkheid om infiltratietemperatuur te verhogen en eventuele energie-onbalans toe te staan • Stedelijk gebied met verontreinigingen, geen drinkwatertoepassing • Tuinbouwsector
•
Gebiedsgerichte energiebalans
Toekomstperspectief •
Pilots: • Testen van nieuwe concepten • Oprekken van wet- en regelgeving
•
Behoefte: Platform via MMB gecreëerd, voortzetten
•
Behoefte: Metingen voortzetten op relevante locaties
•
Behoefte: Rendement van systemen
Dank aan al deze participanten!
• • • • • • • • • • • • •
Agentschap NL Arcadis Brabant Water Energiebedrijf Essent Energiebedrijf Eneco Gemeente Almelo Gemeente Amersfoort Gemeente Apeldoorn Gemeente Den Bosch Gemeente Deventer Gemeente Haarlem Gemeente Hengelo Gemeente Tilburg
• • • • • • • • • • • •
Gemeente Utrecht Gemeente Zwolle Havenbedrijf Rotterdam NVOE Productschap Tuinbouw Provincie Drenthe Provincie Flevoland Provincie Friesland Provincie Gelderland Provincie Groningen Provincie Limburg Provincie Noord-Brabant
• • • • • • • • • • •
Provincie Noord-Holland Provincie Overijssel Provincie Utrecht Provincie Zeeland Provincie Zuid-Holland SKB SBNS VEWIN Waterleidingmaatschappij Vitens Waterschap Groot-Salland Waterschap Regge en Dinkel
www.meermetbodemenergie.nl
Dank voor uw aandacht! ….en op naar de toekomst!
