Biomassa uit het beheer van de gemeente De Wolden

Biomassa uit het beheer van de gemeente De Wolden


Uitgevoerd in opdracht van de Provincie Drenthe Debets BV, Groningen februari 2012 Auteurs Postadres Telefoon Fax Website KvK

Ing. F. Debets, Drs. D. van Noordenburg Postbus 1331, 9701 BH, Groningen 050-5248425 050-5248427 www.debetsbv.nl 02084096

2


Inhoud

Samenvatting........................................................................................................................................... 4 1. Inleiding ............................................................................................................................................... 6 2. Groenbeheer in de gemeente De Wolden ......................................................................................... 7 2.1. 2.1.1

Slootvuil ............................................................................................................................... 7

2.1.2

Hout ..................................................................................................................................... 7

2.1.3

Gemengd groenafval ......................................................................................................... 10

2.1.4

Aan- en afvoer van de composteerinrichting .................................................................... 11

2.2 3

3.1

Opties voor de composteerinrichting ................................................................................... 17

3.2

Opties voor het benutten van de biomassa .......................................................................... 18 Demo De Wijk .................................................................................................................... 18

Welke energieconversies en opbrengsten zijn mogelijk? ............................................................. 21 4.1

5.

Wat is er te veranderen en te verbeteren ............................................................................ 12

Concrete uitvoeringsopties voor De Wolden ................................................................................ 17

3.2.1 4

Wat komt er vrij, waar komt het vandaan en wie regelt dit? ................................................. 7

Wat kan De Wolden doen? ................................................................................................... 23

Aanbevelingen ............................................................................................................................... 24

Bijlagen met aanvullende informatie .................................................................................................... 25

3


Samenvatting Bij het beheer van het openbaar groen in de gemeente De Wolden komt biomassa vrij. Een deel van deze biomassa wordt verwerkt bij de composteerinrichting aan de Slagenweg. Uit de geregistreerde cijfers van het interne aannemersbedrijf WoldWerk blijkt dat de totale omvang van de aanvoer in 2010 en 2011 op de composteerinrichting neerkomt op circa 12.000 ton per jaar. De cijfers aangaande de aan- en afvoer zijn weergegeven in de onderstaande tabellen. Tabel A: Aanvoer van biomassa op de composteerinrichting in 2010 en 2011 Toelichting

Aanvoer Slootvuil Materiaal paasbulten Houtsnippers Hakhout Gemengd groenafval Totaal

Uit bermen schouwsloten Onderhoud aan laanbomen Rooien van bomen Gras,blad, grof tuinafval

Hoeveelheid (in tonnen) 2010

2011

6.750

6.700

280

575 150

40 5.000 12.070

50 5.000 12.530

Tabel B: Afvoer van biomassa op de composteerinrichting in 2010 en 2011

Afvoer Compost Houtige fractie gemengd groenafval Grond Houtsnippers en hakhout Hout uit paasbulten Compost uit paasbulten Totaal


2011

2.400 400

2.500 260

1.700 320

3.500 200 350 225 8.830

4.820

NB. De verwerking van de paasbulten in 2011 hing samen met het verbrandingsverbod vanwege de droogte. 4


Voor de verwerking van gemengd groenafval en slootvuil is op dit moment geen alternatief voor de huidige verwerkingsroutes voorhanden. Droogvergisting zou in de toekomst kansen kunnen bieden. Samen met andere ontdoeners kan de gemeente onderzoeken of gezamenlijke verwerking van het gemengd groenafval door middel van droogvergisting mogelijk is. Rond de verwerking van hout ontwikkelt zich een actieve markt. De belangrijkste afnemers zijn producenten van duurzame energie, zij verbranden het hout en zetten het om in warmte. In de verwerkingsketen van de verschillende houtstromen kan de gemeente verschillende rollen spelen. Vanuit de gemeente gezien is de keten het kortst als de gemeente alleen optreedt als opdrachtgever voor het onderhouden van het groen. De keten is het langst als de gemeente als eigenaar van de vrijkomende houtstromen zelf warmte produceert en verkoopt. Welk deel van de houtketen de gemeente zelf in handen wil houden, is een keuze die de gemeente zelf moet maken. Deze keuze hangt samen met de mogelijke toekomstige rollen voor de composteerinrichting. In dit rapport zijn twee uiterste opties beschreven: afstoten of verbeteren en vervolgens benutten als verdeelcentrum bij het verwerken van waardevolle biomassa. In het eerste geval beperkt de gemeente haar rol tot een minimum, in het tweede geval wordt haar rol juist groter. Los van de keuzes rond de keten en de composteerinrichting kan gekozen worden voor de inzet van de eigen houtstromen binnen de gemeente zelf. Als kansrijk voorbeeld is de verwarming met eigen hout van het zwembad en de sporthal in De Wijk uitgewerkt. De jaarlijkse aanvoer van houtsnippers op de composteerinrichting is voldoende om het energieverbruik van het zwembad en de sporthal af te dekken. Dit kan bedrijfseconomisch verantwoord uitgevoerd worden en de jaarlijkse uitstoot van CO2 kan hierdoor verminderen met circa 100.000 kg CO2 per jaar. Daarnaast heeft de gemeente de mogelijkheid om houtstromen die nu contractueel vervallen aan externe aannemers en werkvoorzieningschappen in eigen hand te nemen en deze aan te wenden om de jaarlijkse uitstoot van CO 2 binnen de gemeente verder te verminderen.

5


1. Inleiding Bij het beheer van natuurterreinen, openbaar groen en particuliere terreinen komt biomassa1 vrij die op kosten van de beheerder wordt afgevoerd en verwerkt. Door de toenemende belangstelling voor de Bio Based Economy, voor duurzame energie en voor het reduceren van CO2 emissies dringt het besef door dat biomassa potentieel een waardevolle grondstof is. Er is inmiddels een markt ontstaan voor een aantal deelstromen, waardoor de negatieve waarde van deze deelstromen in korte tijd is veranderd in een positieve waarde; de markt is nu bereid te betalen voor deze biomassa. Deze ontwikkeling valt, toevallig, samen met ingrijpende bezuinigingen bij terreinbeherende organisaties en bij lagere overheden. Andere deelstromen hebben (nog) een negatieve waarde, de afzet hiervan kost geld. Voor de gemeente De Wolden is onderzocht welke biomassastromen vrijkomen bij het beheer van het openbaar groen in de gemeente, wat de omvang is van deze stromen en welke huidige verwerkings- en afzetroutes de biomassastromen doorlopen. Daarnaast is onderzocht welke alternatieve verwerkings- en afzetroutes er zijn voor de verschillende biomassastromen, wat de kosten en baten zijn van deze alternatieve routes en welke milieueffecten deze routes met zich mee brengen. De rol die de gemeentelijke composteerinrichting aan de Slagenweg hierin speelt, is hierbij steeds in ogenschouw genomen. Deze rapportage vat de onderzoeksresultaten samen. In de bijlage zijn enkele berekeningen uitgewerkt en worden enkele begrippen toegelicht.

1

Onder biomassa wordt hier al het organische materiaal dat vrijkomt bij het beheer van het openbare groen verstaan.

6


2. Groenbeheer in de gemeente De Wolden Het natuur- en landschapsbeheer in de gemeente De Wolden wordt deels uitgevoerd door WoldWerk, het interne aannemersbedrijf van de gemeente. Daarnaast besteedt de gemeente een deel van haar beheerstaken uit aan externe groenbedrijven en werkvoorzieningschappen. WoldWerk beheert een composteerinrichting aan de Slagenweg in Zuidwolde waar de diverse biomassastromen, die vrijkomen bij het beheer dat door WoldWerk zelf wordt uitgevoerd, worden verzameld en verwerkt.

2.1.

Wat komt er vrij, waar komt het vandaan en wie regelt dit?

De biomassa die vrijkomt bij het beheer van de openbare ruimte onder beheer van de gemeente De Wolden wordt door de gemeente geclassificeerd en verwerkt in drie hoofdstromen: slootvuil, hout en gemengd groenafval. Naast het materiaal uit de openbare ruimte komt er biomassa vrij uit particuliere tuinen en percelen. Deze stroom wordt deels aangeboden op het gemeentelijke afvalbrengstation als grof tuinafval. Bij het werk dat aannemers doen in opdracht van de gemeente, vervalt de biomassa doorgaans aan hen. Zij hebben hun eigen afzetroutes.

2.1.1 Slootvuil Bij het schouwen van bermsloten en schouwsloten komt slootvuil vrij. In 2010 werd circa 4.500 m3 slootvuil aangevoerd op de composteerinrichting aan de Slagenweg. Dit komt overeen met een gewicht van circa 6.750 ton. Een belangrijk bestanddeel van het aangevoerde slootvuil is water. Gedurende de periode dat het slootvuil aanwezig is op de composteerinrichting verliest het slootvuil circa 70% van zijn massa door indroging en door het verwijderen van stenen en ander afval uit het slootvuil. Het restant van het slootvuil wordt gezeefd. Na het zeven bleef in 2010 circa 1.700 ton grond over die werd afgevoerd. Daarnaast bleef een kleine fractie organisch materiaal over. Deze fractie werd toegevoegd aan het gemengd groenafval en als zodanig verder verwerkt. De exacte omvang van deze stroom is niet bekend anders dan dat het slechts een klein percentage van het gemengde plantsoenafval betreft.

2.1.2 Hout Er is een aantal eigenaren van houtstromen in de gemeente De Wolden te onderscheiden. De eerste stroom betreft het houtige materiaal dat vrijkomt bij het beheer dat door WoldWerk wordt uitgevoerd. Deze stroom is eigendom van de gemeente. De tweede stroom komt vrij bij het beheer dat in opdracht van de gemeente door externe groenbedrijven en werkvoorzieningschappen wordt uitgevoerd. Deze stroom vervalt aan deze externe groenbedrijven en 7


werkvoorzieningschappen. Een derde stroom betreft het materiaal dat vrijkomt bij het beheer van particuliere terreinen. Deze stroom wordt afgevoerd door particulieren zelf of door bedrijven die in opdracht van particulieren werken. Dit gebeurt deels naar het afvalbrengstation aan de Nijverheidsweg. Daarnaast wordt een deel verbrand door particulieren met een brandvergunning en wordt een deel afgevoerd naar paasvuren. Tenslotte is er een hoeveelheid houtige biomassa in het bezit van andere overheden en natuurbeheerorganisaties. Hieronder vallen bijvoorbeeld de houtstromen die vrijkomen bij het beheer van provinciale wegen en rijkswegen. Voor deze stromen zijn er vanuit het oogpunt van de gemeente vier afzetroutes: 1. Afzet naar de composteerinrichting aan de Slagenweg; 2. Afzet via het afvalbrengstation naar de composteerinrichting; 3. Rechtstreekse afzet naar marktpartijen; 4. Afzet naar andere locaties door aannemers, particulieren en andere overheden. Hieronder zijn de houtstromen waarover de gemeente beschikt en de houtstromen waarover de gemeente in potentie zou kunnen beschikken nader geïnventariseerd.  Schone houtsnippers Het materiaal dat wordt verzameld door WoldWerk en het grof tuinafval dat wordt aangevoerd op het afvaldepot worden bijeengebracht op de composteerinrichting. Bij het onderhoud van bomen wordt het hout versnipperd. In 2010 werd 845 m 3 houtsnippers verwerkt op de composteerinrichting. Na tijdelijke opslag wordt deze stroom afgezet bij marktpartijen. Bij de aanvoer op de composteerinrichting wordt het volume geschat op basis van het aantal vrachten, bij afvoer worden de vrachten bij de afrekening van de biomassa gewogen. In 2010 was de gewogen afgevoerde hoeveelheid houtsnippers 280 ton met een geschat vochtgehalte van 30%. Bovenstaande volume aan houtsnippers is voornamelijk afkomstig van de circa 10.000 bomen binnen de bebouwde kom die worden beheerd door WoldWerk.  Hakhout In 2010 werd circa 50 m3 hakhout aangeleverd op de composteerinrichting. Na enkele maanden opslag bereikt dit een vochtgehalte van circa 30%, het gewicht ligt dan op circa 40 ton. Naast het snoeiwerk worden er jaarlijks 200 bomen in de hele gemeente gerooid, met een geschat volume van 1 - 2 m3 hout per boom (zie toelichting in de bijlage). Dit gebeurt wanneer bij bomen ziek zijn of bij reconstructiewerkzaamheden. Een deel van het gerooide hout wordt afgevoerd als zaaghout. Het zaaghout wordt rechtstreeks afgezet bij marktpartijen. Het hout van zieke bomen is doorgaans niet geschikt als zaaghout. Het restant wordt door WoldWerk afgezet als hakhout of wordt versnipperd. Het hakhout en de houtsnippers worden afgevoerd naar de composteerinrichting.

8


 Aannemers De circa 40.000 bomen in het buitengebied worden door aannemers onderhouden, het hout dat daarbij vrijkomt vervalt aan deze aannemers. Het bestand aan laanbomen in de gemeente De Wolden bestaat voor meer dan 90% uit eiken. De berekende hoeveelheid die vrijkomt uit door aannemers uitgevoerd onderhoud is berekend op 125 ton per jaari.  Werkvoorzieningschappen Naast het bomenonderhoud is er het onderhoud aan houtwallen en andere landschapselementen. Dit wordt uitgevoerd door twee werkvoorzieningschappen, Alescon en Reestmond. De schatting is dat de houtige biomassa die hierbij vrijkomt neerkomt op circa 65 ton. Deze biomassa vervalt aan het werkvoorzieningschap en wordt onder andere afgezet bij particulieren.  Hout uit gemengd groenafval De ongeveer 5.000 ton aan gemengd groenafval op jaarbasis waar de gemeente over beschikt wordt geshredderd. Bij het shredderen wordt de houtige fractie gescheiden van het overige geshredderde groenafval. Deze met zand verontreinigde houtige fractie vervalt aan de aannemer die het shredderwerk uitvoert. De omvang van de houtige fractie bedroeg in 2010 naar schatting 400 ton aan verontreinigde houtsnippers.  Paasbulten Jaarlijks worden er in de gemeente circa 8 paasvuren ontstoken. Het hout in de paasbulten is afkomstig uit het onderhoud van particuliere terreinen en percelen. Omdat in 2011 de paasvuren niet mochten worden ontstoken in verband met grote droogte, heeft WoldWerk de biomassa in de paasbulten verwerkt en afgevoerd. Bij deze bijzondere "steekproef" kwamen circa 350 ton houtchips en 225 ton gemengd groenafval vrij. De aanname is dat het hout in de paasbulten op het moment van verwerking reeds luchtdroog was en derhalve een vochtgehalte had van 30%.  Verbranding door particulieren De gemeente staat het verbranden van snoeihout door particulieren en boeren toe. Hiervoor worden jaarlijks circa 150 vergunningen afgegeven. De grove schatting is dat jaarlijks gemiddeld 50 ton houtige biomassa op deze wijze wordt verbrand. De bovenstaande gegevens zijn samengevat in tabel 1.

9


Tabel 1: Verzameltabel houtstromen in 2010 (in tonnen met 30% vocht) materiaal Aanvoer schone houtsnippers op composteerinrichting Aanvoer hakhout op composteerinrichting Schone houtsnippers van laanbomen uit buitengebied Schone houtsnippers uit singels en houtwallen Vervuilde houtsnippers uit gemengd plantsoenafval Hout in jaarlijkse paasvuren Verbranding door particulieren totaal totaal

Route Van WoldWerk, via composteerinrichting Via composteerinrichting

tonnen 280 40

Vervalt aan aannemers

125

Vervalt aan werkvoorzieningschap Via composteerinrichting, vervalt aan vershredder Wordt verbrand Wordt verbrand

65 400 350 50 990

320 1310 ton

NB. in 2011 was de aanvoer van schone houtsnippers lager met circa 150 ton

2.1.3 Gemengd groenafval WoldWerk voert het onderhoud aan plantsoenen en andere groene elementen onder beheer van de gemeente uit. De bij het onderhoud verzamelde biomassa wordt ongesorteerd aangeleverd op de composteerinrichting. Tevens wordt het grof tuinafval van het afvalbrengstation aangeleverd bij de composteerinrichting. Deze stroom wordt toegevoegd aan de ongesorteerde biomassa. Hetzelfde geldt voor de organische fractie die overblijft na de verwerking van het slootvuil, blad dat jaarlijks wordt ingezameld door de gemeente en bermgras afkomstig van door de gemeente beheerde wegbermen. Tezamen vormen deze stromen het gemengde groenafval van de gemeente dat op de composteerinrichting wordt verwerkt. In totaal bedraagt de aanvoer van gemengd groenafval op de composteerinrichting circa 5.000 ton op jaarbasis. Tijdens de opslag vindt er afbraak en droging plaats waardoor het volume en de massa afnemen tot naar schatting 2.800 ton. Het groenafval op de composteerinrichting wordt twee keer per jaar geshredderd door een aannemer. Bij het shredderen wordt de houtige fractie gescheiden van het overige geshredderde groenafval. In 2010 was dit naar schatting circa 400 ton. De resterende 2.400 ton gemengd groenafval werd afgezet als groenafval of als compost. Voor het op de composteerinrichting aangevoerde bermgras is een nadere schatting gemaakt.

10


 Bermgras De gemeente De Wolden beheert een groot areaal aan wegbermen. Deze worden regelmatig gemaaid. Het grootste deel van de wegbermen wordt geklepeld. Het gras wordt stukgeslagen, de resten blijven liggen en vergaan tenslotte. Een deel wordt ecologisch beheerd. De biomassa afkomstig van deze ecologisch beheerde wegbermen wordt afgevoerd waardoor een verschraling van de bodem ontstaat die de soortenrijkdom ten goede komt. Hierbij worden de bermen gemaaid en wordt het bermgras afgevoerd naar de composteerinrichting waar het wordt samengevoegd met het gemengd groenafval waarover de gemeente beschikt. Het op de composteerinrichting aangevoerde bermgras is alleen afkomstig van de ruim 27 hectare ecologisch beheerde wegbermen. In de literatuur is te vinden dat de bijgroei aan biomassa voor grasland zoals wegbermen circa 5 ton droge stof per hectare per jaar betreft. In totaal bedraagt de berekende bijgroei daarmee 135 ton droge stof. Het vochtpercentage van vers bermgras is circa 65%. Dit betekent dat het bermgras dat wordt aangevoerd op de composteerinrichting circa 385 ton vers materiaal per jaar is. Hoeveel bermgras daadwerkelijk wordt aangevoerd op de composteerinrichting is niet bekend omdat de stroom net als een aantal andere stromen onder de noemer groenafval wordt geregistreerd.

2.1.4 Aan- en afvoer van de composteerinrichting Uit de geregistreerde cijfers van WoldWerk blijkt dat de totale omvang van de aanvoer in 2010 op de composteerinrichting neerkomt op circa 12.000 ton per jaar. Dit is weergegeven in de onderstaande tabellen. Tabel 2: Aanvoer van biomassa op de composteerinrichting in 2010 en 2011 Toelichting


2011

Aanvoer Slootvuil Materiaal paasbulten Houtsnippers Hakhout Gemengd groenafval Totaal

Uit bermen schouwsloten

6.750

Onderhoud aan laanbomen Rooien van bomen Gras,blad, grof tuinafval

280 40 5.000 12.070

6.700 575 150 50 5.000 12.530

11


Tabel 3: Afvoer van biomassa op de composteerinrichting in 2010 en 2011 Hoeveelheid (in tonnen) 2010

2011

Afvoer Compost Houtige fractie gemengd groenafval Grond Houtsnippers en hakhout Hout uit paasbulten Compost uit paasbulten Totaal

2.400 400 1.700 320

4.820

2.500 260 3.500 200 350 225 8.830

NB. De verwerking van de paasbulten in 2011 hing samen met het verbrandingsverbod vanwege de droogte.

2.2

Wat is er te veranderen en te verbeteren

Verbeteringen kunnen leiden tot minder kosten én tot een betere benutting van de aanwezige biomassa. De productie en afzet van biomassa zijn ondergeschikt aan het groenonderhoud en volgen op het primaire proces. Voor slootvuil en gemengd groenafval is (nog) geen markt die bereid is te betalen (zie ook hoofdstuk 4). Voor hout bestaat reeds een markt. Het onderhoud aan bomen is hierdoor tegelijkertijd het produceren van een gewaardeerde grondstof. Voor de diverse houtstromen bestaan een aantal mogelijkheden om de verwerking en afzet verder te optimaliseren. Er zijn drie zoekrichtingen voor veranderingen en verbeteringen in de houtketen: 1) Samenstellen grotere, homogene en niet vervuilde partijen; 2) Verbeterde opdrachten en bestekken; 3) Verbeterde afzetlogistiek.

1. Samenstellen grotere, homogene en niet vervuilde partijen Bij de verwaarding geldt doorgaans: massa is kassa. Grote, homogene partijen vertegenwoordigen een grotere waarde dan heterogene kleine partijen. Soms kan het mengen van mindere partijen met betere, bv. het meechippen van stamhout in een partij snoeihout, de waarde van het totaal verhogen. Maar doorgaans levert het gescheiden houden van goede fracties meer op. Kloofhout heeft een hogere marktwaarde dan snippers. Het gescheiden houden van kloofbaar materiaal brengt daarentegen wel meer arbeid met zich mee. Het scheiden van gemengd materiaal en schone stammen of takken op het afvaldepot in twee containerstations is aan te bevelen. Het gescheiden afleveren van goed hout door particulieren op het depot kan met voorlichting en stimulerende regels vergroot worden. Om een betere prijs te krijgen is het concentreren van biomassastromen gewenst. 12


Onderzoek is nodig naar het verminderen van het aantal aannemers en/of het niet laten vervallen van de biomassa aan de aannemer of hem te verplichten de biomassa op een verzamelpunt te leveren. Omdat de aannemers nu de afzet van hout verwerken in hun aanneemsom zal het niet laten vervallen van de biomassa aan de aannemer tot hogere aanneembedragen leiden. Wat het nettorendement voor de gemeente is, behoeft nader onderzoek. Het shredderen, dat nu de verwerking is van het verzamelde snoeiafval, kan voor de betere partijen hout vervangen worden door chippen. Goede chips geven een hogere prijs dan geshredderde partijen, de kwaliteit van de chipmachine is daarbij belangrijk. De kans bestaat dat de betere stukken hout "verdwijnen" bij werk in het veld, toezicht ter voorkoming van deze lekroutes is aan te bevelen. De afzet via paasvuren hangt samen met de lokale cultuurhistorische tradities, maar terughoudendheid met deze milieuverontreinigende activiteit is aan te bevelen. De fijnstof- en CO2 productie mag niet onderschat worden. Het verminderen van het verbranden van snoeihout is aan te bevelen, ook vanuit milieuoverwegingen. Door het minder welwillend afgeven van vergunningen en tegelijkertijd de afvoer naar het afvalbrengstation te bevorderen zal de aanvoer van hout vergroot kunnen worden.

2. Verbeterde opdrachten en bestekken Bij de opdrachtverlening en de bestekvorming kan er rekening gehouden worden met de wens tot vergroting van de hoeveelheid biomassa met een betere kwaliteit, het samenstellen van homogene partijen en het achterwege laten van vervuiling en ongewenste fracties. De RAW bestekken van CROW bieden een vrije ruimte voor het zelf formuleren van bijzondere wensen. Bijvoorbeeld: het afleveren van homogene en schone partijen op één locatie, of het in correct gestapelde tassen achterlaten van de takkenbossen aan de weg zodat er snel en goed geladen of gechipt kan worden. Indien de gemeente de keten in handen wil houden kan in de bestekken opgenomen worden dat de biomassa eigendom blijft van de gemeente.

3. Verbeterde afzetlogistiek Voor de verdere optimalisatie van de afzetlogistiek zijn er drie opties: a) Het rationaliseren van de huidige afzetketen; b) Het verlengen van het eigen deel van de keten, bv. door de grondstof zelf te vermarkten, te bewerken of te benutten; c) Het verkorten van de keten door meer schakels uitbesteden aan marktpartijen. Combinaties van deze drie zijn mogelijk.

13


Optie 3a Rationaliseren In de logistieke afhandeling van de biomassa worden meerdere verzamelen overlaadhandelingen en bewerkingen verricht. Elke handeling kost geld. Er zijn verbeteringen mogelijk: Bijvoorbeeld: - het op de snoeilocatie verzamelen van homogene bundels en deze in een doelmatige werkgang versnipperen en afvoeren; - het inzetten van andere machines waardoor een beter product geleverd wordt; - het scheiden en/of het gescheiden houden van de diverse kwaliteiten.

Afbeelding 1 & 2: het achterlaten van geordende bundels om het chippen te versnellen

14


Afbeelding 3: het ongeordend achterlaten na snoei

Optie 3b Ketenverlenging Bij ketenverlenging blijft de gemeente langer eigenaar van de houtstromen. De houtstromen wordt door de markt opgenomen, uiteindelijk wordt het afgeleverd bij een verwerker, bijvoorbeeld een houtkachel of een pelletsproducent in of buiten de regio. De gemeente kan besluiten zelf de leverancier van de grondstof te worden, de kacheleigenaar koopt dan het hout bij de gemeente. Een variant is dat de gemeente zelf een kachel koopt en exploiteert (bijv. voor een gemeentelijk zwembad of eigen kantoor) en in deze kachel het eigen hout verbrandt. Een mogelijke variant is dat de kachel warmte levert aan derden; de gemeente wordt dan warmteleverancier.

Optie 3c Ketenverkorting Bij ketenverkorting beperkt de gemeente zich in zijn rol in de keten. Het uiterste is als de gemeente slechts opdrachtgever en regisseur is. De bestemming van de houtstromen kan worden opgenomen in de opdrachtverlening. Dit zou ook een gemeentelijke energievrager kunnen zijn.

Verlenging of verkorting De gemeente zal de afweging moeten maken welke rol en positie zij wil spelen in de keten. Algemeen geldt dat aan het begin van de keten de kosten hoog en de baten beperkt zijn en dat aan het einde de baten hoog zijn ii. De waarde van houtsnippers kan oplopen tot € 200,- per ton. De verwarming van een lokaal zwembad met de inzet van "eigen" snoeihout of de aanleg van een warmtenet waarin lokale biomassa als energiebron wordt ingezet, is 15


niet alleen een duurzaam energieproject, maar ook een communicatiemiddel om duidelijk te maken dat de De Wolden serieus inhoud geeft aan het streven naar lokale kringlopen, het terugdringen van CO2 emissie en de Bio Based Economy waarin duurzame energie een belangrijke rol speelt. Afbeelding 4: Welke schakels in de houtketen wil de gemeente zelf beheren? Opdrachtgeven

kosten

snoeien

chippen

verhandelen

verbranden

warmteverkoop

inkomsten

16


3

Concrete uitvoeringsopties voor De Wolden

De hoeveelheid beschikbare biomassa kan worden gebruikt om een bijdrage te leveren aan de klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente. Met de 150 ton hout kan 60.000 m3 gas vervangen worden, daarmee wordt 100.000 ton CO2 uitstoot vermeden. In de keten van de productie en afzet van houtige biomassa kan de composteerinrichting een rol spelen. De keuze zal gemaakt moeten worden of de gemeente de eigen keten wil verlengen of juist wil verkorten. Naast deze keus is de keus voor een demonstratieproject aan de orde.

3.1

Opties voor de composteerinrichting

De opties voor ketenverlenging of -verkorting zijn verbonden met de opties voor de eigen composteerinrichting. Er zijn hiervoor twee uiterste opties: 1) De gemeente zou deze kunnen afstoten of verzelfstandigen om zich vervolgens alleen als opdrachtgever op de markt te begeven. Dit is een vorm van ketenverkorting; 2) De gemeente verbetert de locatie en breidt deze uit tot een logistiek centrum voor de verwerking van de biomassa van- en uit de gemeente (en eventueel ook naburige gemeenten). Dit is een vorm van ketenverlenging.

Er zijn een aantal zaken die een rol spelen waarvan rekenschap moet worden gegeven.  De huidige locatie is niet ruim bemeten. Om ruimte te creëren moet er regelmatig afvoer zijn, ruimte voor het ophopen en bewerken van bijzondere fracties is er nauwelijks.  De huidige exploitatie is marktconform, de verzamelde informatie geeft geen aanleiding te veronderstellen dat de eigen exploitatie een extra last is voor de gemeente.  Voor bepaalde werkzaamheden wordt een beroep gedaan op de werkvoorzieningschappen, werk creëren voor deze doelgroep kan gezien worden als bijproduct van de composteerinrichting.  Uitbreiding van de locatie is mogelijk met eigen gemeentegrond dat in het verlengde van de huidige locatie ligt. Uitbreiding van de milieuvergunning zal dan nodig zijn.

De kenmerken van de twee uiterste opties zijn: Kenmerken optie 1: afstoten Bij afstoten trekt de gemeente zich terug, dit zal de inzet van personeel verminderen en de exploitatielasten en -baten zullen van de begroting verdwijnen. 17


Bij afstoten hoeven er door de gemeente geen investeringen gedaan te worden voor het verbeteren van de locatie. De gemeente opereert bij deze optie als opdrachtgever en zoekt in de markt de goedkoopste optie voor de reststromen. Kenmerken optie 2: opwaarderen tot biomassa verdeelcentrum De gemeente investeert in verbetering en uitbreiding en krijgt daarmee voldoende ruimte om een eigen gemeentelijke verwerking op te zetten van biomassa. De verwerking kan bestaan uit het concentreren van grotere stromen, het samenstellen van homogene partijen door bewerkingen als zeven, chippen, drogen. Door enige voorraadvorming kunnen afnemers vertrouwen op de leveringszekerheid. De verwerking stimuleert de lokale bedrijvigheid, ook van de werkvoorzieningschappen.

3.2

Opties voor het benutten van de biomassa

De keuze voor een rol en positie in de keten heeft ook betrekking op het mogelijk benutten van biomassa voor het verwarmen van eigen locaties. Ook hier voor geldt: zelf ter hand nemen of overlaten aan de markt. Daarbij valt te denken aan objecten van de gemeente. De Wolden beheert 3 zwembaden, 7 sporthallen, het gemeentehuis en diverse naar verhouding kleine wijken verenigingsgebouweniii. Alle zwembaden zijn buitenbaden die zijn geopend gedurende 4 maanden van 1 mei tot circa 1 september. Het is op dit moment onzeker of alle drie de zwembaden in de toekomst open zullen blijven.

3.2.1 Demo De Wijk Een voor de hand liggende locatie om nader te onderzoeken is de locatie in De Wijk vanwege de combinatie van zwembad en sporthal. De locatie in De Wijk is goed toegankelijk voor de aanvoer van houtsnippers en er is voldoende ruimte om een houtkachel te kunnen installeren. Indien de gemeente dit zelf ter hand neemt kan WoldWerk de aanvoer van het hout uitvoeren, een aanvullende optie is dat WoldWerk eigenaar is van de stookinstallatie en de warmte levert aan het zwembad en de sporthal. Een alternatief is dat een marktpartij de uitvoering verzorgt met hout uit De Wolden. Door de geleverde warmte af te rekenen op een tarief dat marktconform is, is een economisch verantwoorde uitvoering mogelijk. Bij vergelijkbare projecten wordt de afnemer (het zwembad) de warmte aangeboden met een korting (circa 10%) ook dan is de casus bedrijfseconomisch verantwoord uit te voeren.

18


Vereenvoudigde uitwerking casus houtstook De Wijk (nadere uitwerking in bijlage)

Optie 1: zelf doen Stel het zwembad en sporthal in De Wijk gaan over op houtstook. Stel WoldWerk exploiteert de houtstookinstallatie en levert warmte aan het zwembad en de sporthal. Ruim 90% van het gasverbruik wordt vervangen door houtstook, dit vermijdt de inkoop van 60.000 m3 gas. Jaarlijks is 150 ton hout nodig, elke twee weken een vrachtwagen met 6 ton. De energiekosten voor het zwembad blijven gelijk of worden met een vast kortingpercentage verminderd. WoldWerk heeft er een bedrijfseconomisch verantwoorde uitvoeringstaak bij gekregen. Er wordt lokaal werk gecreëerd en de gemeente laat zien wat duurzame benutting van eigen grondstoffen betekent. De gezamenlijke CO2 uitstoot wordt met 100.000 kg CO2 verminderd. Optie 2: uitbesteden aan de markt Stel het zwembad en sporthal in De Wijk gaan over op houtstook. Stel Bedrijf X exploiteert de houtstookinstallatie en levert warmte aan het zwembad en de sporthal. Het bedrijf koopt het hout van WoldWerk. Ruim 90% van het gasverbruik wordt vervangen door houtstook, dit vermijdt de inkoop van 60.000 m3 gas. Jaarlijks is 150 ton hout nodig, elke twee weken een vrachtwagen met 6 ton. De energiekosten voor het zwembad blijven gelijk of worden met een vast kortingpercentage verminderd. WoldWerk krijgt een goede prijs voor zijn houtsnippers. De gemeente laat zien wat duurzame benutting van eigen grondstoffen betekent. De gezamenlijke CO2 uitstoot wordt met 100.000 kg CO2 verminderd.

19


Afbeelding 5: Houtstook met bunker bij een zwembad2

Meerdere van dit soort projecten zijn met eigen hout uit te voeren. Een andere of aanvullende mogelijkheid is het benutten door derden in de gemeente, bijvoorbeeld de verwarming van verzorgingstehuizen, vakantieparken of Sauna Thermen Holiday in Zuidwolde. Voorwaarde is natuurlijk wel dat hiervoor belangstelling is van lokale instellingen en/of ondernemers. Het kenmerk is steeds: hout uit de gemeente wordt in de gemeente benut.

2

Een project van Snipperhout bv. in het zwembad in Annen.

20


4

Welke energieconversies en opbrengsten zijn mogelijk?

Verbranden en vergisten zijn oude en bewezen technieken die met verbeterde apparatuur weer in opkomst zijn. Pyrolyse is nog in ontwikkeling, vergassing wacht ook nog op de langverwachte doorbraak, torrefactie begint een toepasbare techniek te worden. In het kader van het onderzoek voor De Wolden wordt alleen naar de twee meest gangbare technieken gekeken: verbranden en vergisten. De optie droogvergisten wordt ook beschreven, dit is kansrijk, maar nog vrij onbekend in Nederland. Hout leent zich goed voor verbranding, hout kan niet vergist worden. Gras en slootruigte kunnen vergist worden, droog gras of hooi kunnen ook verbrand worden.

Verbranding is de eenvoudigste conversie. Hout kan goed verbranden, hout met 30% vocht heeft een energiewaarde 12,6 MJ/kg, dit komt overeen met ongeveer 0,4 m3 aardgasiv. Een energetisch hoogrenderende variant is verbranding en de opwekking van stoom waarmee een generator wordt aangedreven die stroom produceert. De restwarmte kan worden gebruikt voor ruimteverwarming. Dit is alleen bij grotere vermogens rendabel. Droog gras of hooi kan geperst worden en dan verbrand worden. In de praktijk komt dit nog weinig voor, de verbrandingstechniek van veel verbrandingsinstallaties is niet altijd geschikt voor de verbranding van gras of hooi. Deze techniek ontwikkelt zich nog. Vergisten is een tweede route. De geroerde vergister is goed bekend in Noord Nederland, in Drenthe staan 13 agrarische vergisters met een totaal vermogen van circa 20 MWe. De biomassa wordt met veel water gemengd in een verwarmde gasdichte reactor. De verblijftijd is 20-40 dagen. Micro-organismen produceren een mengsel van methaan (circa 50%) en CO2 en andere gassen. Dit biogas wordt verbrand in een motor die een generator aandrijft die elektriciteit levert. De motor levert warmte, als deze warmte niet benut wordt gaat circa 55% van de energie verloren. Een alternatief is het biogas opwerken tot aardgaskwaliteit en dan gebruiken als "gewoon" aardgas, daarbij wordt geen warmte geproduceerd. Dit opgewerkte biogas wordt groengas genoemd, het wordt in het gasnet gepompt Agrarische vergisters mengen mest en "co substraten", men noemt dit co-vergisters. Het resterende digestaat kan als organische meststof verwerkt worden in de landbouw. Bermgras is (nog) niet toegelaten als co-substraat voor agrarische vergisters, dit moet daarom aangeboden worden aan composteerinstallaties tegen een prijs van € 20,- tot € 35,- per ton. Afgezien van de wettelijke belemmering is gras energetisch een waardevol product: de gasopbrengst is 125 -180 liter biogas per kg gras. 21


Gazonmaaisel of sportveldenmaaisel is geen bermgras, maar kan worden aangeboden als natuurgras bij co-vergisters. Afvoer van dit gras vindt in de praktijk echter nauwelijks plaats. Droog vergisten. Voor de bovenbeschreven geroerde vergister is verkleining van de grasachtige biomassa gewenst, zand en ander vuil zijn ongewenst. Slootruigte, hekkelspecie en blad zijn daarom niet geschikt voor de geroerde vergister. Een robuust alternatief is de droge vergisting waarbij de biomassa in gestapelde vorm gedurende 20-40 dagen in een luchtdichte verwarmde ruimte blijft. Het biogas wordt verwerkt zoals bij de geroerde vergister, het digestaat kan vervolgens gecomposteerd worden. Een doorzet van 10.000 ton per jaar is minimaal nodig voor een renderende exploitatie. Samenwerking met meerdere aanbieders of ontdoeners is daarom noodzakelijk. Te denken valt aan samenwerking met andere gemeenten, wegbeheerders en hun uitvoerende aannemers of waterschappen. Eén van de drempels wordt gevormd door de korte contracten van overheden. Indien de gemeente, samen met anderen, deze verwerking wil stimuleren zal zij zich als contractpartners langere tijd moeten binden. Een andere drempel is dat de SDE regeling voor gas of stroomproductie nodig is om de exploitatie mogelijk te maken. Een alternatief is het zelf benutten van het groengas voor eigen tractie. Daarmee is een businesscase rond te rekenen. Bermgras en hekkelspecie worden nu als probleemmateriaal gezien. Door het enige tijd te laten liggen vermindert het volume en het gewicht en daarmee de afzetkosten. Energetisch en milieuhygiënisch is dit ongewenst, de oxidatie produceert CO2 en het rottingsproces produceert het broeikasgas methaan. Initiatieven om verantwoorde regionale afzetketens te organiseren zijn zeer gewenst. Andere conversies zijn vergassen, pyrolyse of torrefactie. Van deze drie is torrefactie de conversie die nu op praktijkschaal operationeel wordt in Nederland, er staan nu fabrieken in Duiven en Steenwijk. De biomassa wordt verhit en onder gecontroleerde omstandigheden verkoold. De energie inhoud van de getorreficeerde massa is hoog (18-20 MJ/kg), het materiaal leent zich goed voor bijstook in kolencentrales. Het product wordt ook wel biocoal genoemd. Een tussenvorm is het persen van pellets (brokjes) uit hout, de verbrandingswaarde en de prijs zijn hoger (€ 150,- tot € 300,- per ton goede kwaliteit) dan die van chips (€ 15,- tot € 40,- per ton). De verwerkingskosten voor het maken van de pellets zijn echter hoog. De markt wordt gereguleerd door productnormen die leiden tot een aanbod van hoge kwaliteit op een internationale markt .

22


Afbeelding 6: Houtpellets, torrefactie pellets en houtchips

De conversie van verse biomassa naar compost levert geen energie op en leidt tot CO2 uitstoot. Het eindproduct wordt gebruikt voor bodemverbetering en bemesting. Het heeft doorgaans geen, een lage of zelfs een negatieve waarde.

4.1

Wat kan De Wolden doen?

Van de bovenbeschreven conversieroutes is alleen verbranden van hout een snel uitvoerbare optie, een uitwerking is in hoofdstuk 3 beschreven. Ook indien het hout niet verwerkt wordt in de gemeente vindt het zijn weg naar de energiemarkt. Een gezamenlijk onderzoek met enkele andere regionale ontdoeners kan de mogelijkheden voor droogvergisting in beeld brengen. De huidige verwerking is duur en leidt tot CO2 en methaanuitstoot.

23


5. Aanbevelingen In de voorgaande tekst zijn enkele aanbevelingen opgenomen, deze worden hieronder herhaald.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Besteed zorg aan het ingezamelde hout om de waarde te verhogen. Wees terughoudend met het afgeven van brandvergunningen. Stimuleer het afleveren van snoeihout door burgers en bedrijven aan het afvaldepot, houd groen en hout gescheiden. Overweeg het hout niet te laten vervallen aan de aannemers. Chip de betere partijen hout, vershredder de mindere partijen. Bepaal welke rol de gemeente in de keten wil innemen. Bepaal welke functie de composteerinrichting in de keten kan innemen. Overweeg de composteerinrichting op te waarderen tot een verdeelcentrum van biomassa. Start een demo waarin eigen hout verbrand wordt bij een gemeentelijke warmtevrager, bijvoorbeeld een zwembad. Onderzoek samen andere regionale ontdoeners de mogelijkheden van droogvergisting van bermgras, gemengd groenafval en slootafval.

24


Bijlagen met aanvullende informatie

i

Berekening van de opbrengst van hout bij kap en van snoeiwerk en van de laanbomen Kap: Er worden grote oude bomen en jonge, kleine bomen gekapt. Een oude boom met een doorsnede van 80 cm. en een stam van 7 meter heeft een volume van 3,5 m3. (3,14 * 0,42 m* 7 m= 3,5 m3). Een jongere boom met een doorsnede van 46 cm. en een stam van 5 meter heeft een volume van: 3,14 * 0,232 m *5,5 m = 0,91 m3. Bij dit volume wordt 20% aan takhout opgeteld, de totalen zijn dan resp. 4,3 m3 en 1,1m3 . Met een gemiddelde van 1m3 tot 2 m3 leveren 200 bomen 200 m3 tot 400 m3 of circa 140 280 ton. Bij een planmatige kap van 1,5% van de 50.000 bomen in de gemeente (=750 bomen per jaar) kan de oogst 750 tot 1500 ton bedragen. Snoeien Het grootste deel van de bomen zijn traag groeiende eiken. Eik kent ten opzichte van andere boomsoorten een relatief lage bijgroei per boom per jaar. Eik kent een bijgroei van circa 0,03 m3 per boom per jaar. De jaarlijkse bijgroei bestaat voor circa 80% uit stamhout en voor 20% uit tak- en tophout. Alleen het tak- en tophout wordt gesnoeid. Voor 40.000 bomen komt dit overeen met 40.000 x 0,03 x 0,2 = 240 m3 per jaar. Uitgaande van een dichtheid van 750 kg per m3 komt dit overeen met circa 180 ton hout per jaar met een vochtpercentage van 30%. Niet al het tak- en tophout wordt daadwerkelijk gesnoeid en afgevoerd, de boom wordt groter en dikker. Naar schatting wordt circa 70% van de jaarlijkse bijgroei daadwerkelijk gesnoeid. Dit is 125 ton. ii

Berekening van de waarde van hout bij verbranding Bomen snoeien kost geld, de overblijvende houtchips leveren € 15,- tot € 40,- per ton op. Bij verbranding vervangt 2,5 kilo hout 1 m3 aardgas. Bij een kleinverbruiktarief (tot 170.000 m3 per jaar, zie tabel A) van € 0,51 heeft het hout een waarde van 0,51/2,5 = € 0,207 of € 207,- per ton. Tabel A: Tarieven energiebelasting op aardgas Aardgas per m3 Belastingtarief in 2011 per m3 exclusief btw 0 t/m 5.000 € 0,1639 5.001 t/m 170.000 € 0,1419 170.001 t/m 1 mln € 0,0393

25


Rekenvoorbeeld: De gasprijs is 29,3 cent, bij een kleinverbruiker komt daar 14,2 cent belasting bij, over de 43,5 cent wordt 19% BTW gerekend (9,7 cent), de totaalprijs is dan 51,8 cent.

iii

Tabel B: Aardgasverbruik van gebouwen onder beheer van de gemeente De Wolden Accommodaties Adres Gasverbruik Geplande datum per jaar vervanging (x100 m3) verwarmingsinstallatie Gemeentehuis Raadhuisplein 2, Zuidwolde 334 2019 Zwembaden Zwembad 'De Slenken' H. Tillemaweg 63a, De Wijk 341 2017 Zwembad 'Engeland' Oude Benderseweg 9, Ruinen 197 2012 Zwembad 'De Waterlelie' Sportlaantje 6, Zuidwolde 300 2017 Sporthallen Mr. N. Wessels-Boer Hal Sportlaantje 2, Zuidwolde 488 2017 Gymzaal Zuidwolde Zuider Esweg 1, Zuidwolde 110 2024 Sportgebouw de Baete Wolvenweg 10, Ruinen 162 2021 Sporthal de Marse Mr. Smeengestraat 54 Ruinen 484 2017 Sporthal De Slenken H. Tillemaweg 63b, De Wijk 325 2017 Sporthal Ruinerwold Dijkhuizen 66, Ruinerwold 200 2024 Sportzaal 't Zandmeer Jan Haarstraat 22, Kerkenveld 121 2017

26


Vereenvoudigde uitwerking casus De Wijk Het zwembad wordt nu verwarmd met twee 250 kW Rendamax installaties uit 1997 die in cascade zijn geschakeld. Er is een ondersteunende installatie voor douchewater en in de kiosk voor de frituur. In het kantoor is een kleine elektrische keukenboiler. Het verbruik is 34.000 m3 per jaar. De sporthal met sportschool wordt nu verwarmd met een 150 kW Rendamax installatie uit 1997. De sportschool heeft een aparte voorziening met een Atag Blauwe Engel. In de kantine is er een kleine Atag voor warm tapwater. Het verbruik is 32.000 m3 per jaar. Het gezamenlijke verbruik is 66.000 m3 per jaar. Met een gasprijs incl. belastingen van 0,50 zijn de kosten € 33.000,Volledige houtstook is mogelijk, hieronder wordt echter uitgegaan van een vervanging van circa 90% 3 van het gasverbruik (60.000 m ). Met een 250- 350 kW houtstookinstallatie is de warmtebehoefte af te dekken (60.000 m3 gas) met 150 ton houtsnippers. Dit vermijdt € 30.000,- gasinkoop en 108.000 kg CO2 uitstoot. Met plaatsing van een systeem met bunker bij de stookruimte van het zwembad en een warmwaterleiding naar de sporthal met buffer in de sporthal is het gehele complex te voorzien van warmte. Met een investering van € 100.000 voor de installatie en leidingen en een afschrijving van 15 jaar, een rente van 5% (annuïteit) en onderhoudskosten van € 2000,- per jaar zijn de jaarlijkse kosten: Afschrijving: €6.666,Rente: 5% over gemiddeld €50.000 = €2.500 Onderhoud: €2.000 Totaal: €11.166,Toezicht en kleinonderhoud worden geschat op 4 uur per week, 200 uren per jaar. Als wordt uitgegaan van € 50,- per uur zijn de kosten € 10.000. De kosten excl. brandstof zijn dan € 21.166. Als uitgegaan wordt van gelijke kosten voor het zwembad (€ 30.000), dan resteert € 8884,- voor de levering van 150 ton hout (= € 59,- per ton, afgeleverd bij de kachel). Als WoldWerk dit verzorgt dan heeft de organisatie er een bedrijfseconomisch verantwoorde uitvoeringstaak bij gekregen. Als een bedrijf dit verzorgt dan ligt de verantwoordelijkheid bij dit bedrijf, er kan bedongen worden dat het bedrijf De Wolden hout gebruikt en daarvoor een goede prijs betaalt. Er wordt lokaal werk gecreëerd en de gemeente laat zien wat duurzame benutting van eigen grondstoffen betekent. Transport van hout over lange afstanden wordt vermeden. De beschikbare 350 ton hout kan eenvoudig verhoogd worden tot 1000 ton en met extra inspanning naar 1500 ton. 10 van dit soort projecten zijn dan realiseerbaar in deze gemeente. N.b.: deze ruwe schets behoeft nader onderzoek en detaillering door een deskundige adviseur .

27


iv

Hout als waardevolle brandstof Hout kan goed verbranden, een kg droog (0% vocht) hout (18 MJ/ kg) komt overeen met 0,58 m3 aardgas. Tabel C: Energiewaarde van brandstoffen kWuur

MJoule

equivalenten m gas kg houtchips 1,16 2,85 1 2,4 0,54 1,3 0,4 1 3

Olie Aardgas Pellets of briketten Chips 30% vocht

10 per liter 8,6 per m3 4,7 per kg 3,5 per kg

36 per liter 31 per m3 16,9 per kg 12,6 per kg

Grafiek A: Relatie energieopbrengst - vochtgehalte van hout.

Rekenhulp: van kWh naar MJ en terug 1 kWh = 3600 kJoule= 3,6 MJ

3,5 kWh = 12,6 MJ

1 MJ = 0,277 kWh De 1.000 ton hout (30% vocht, 12,6 MJ per kg ) van De Wolden komt per kg ongeveer overeen met 0,4 kuub gas. De hoeveelheid van 1 miljoen kilo hout levert dus 400.000 m3 aardgasequivalenten. Dit komt overeen met het gasgebruik van circa 230 huishoudens (1750 m3 per huishouden per jaar) . De marktwaarde van houtchips is, afhankelijk van de kwaliteit, € 15,- tot € 40,- per ton. In deze dus: € 15.000 - € 40.000. Uitgaande van een gasprijs van € 0,50 per m3 is de waarde € 200.000.

28


V

Verklarende woordenlijst Biomassa

Organisch materiaal zoals, hout, gras, riet en plantenresten

Bijgroei

Aangroei van biomassa binnen een bepaald gebied meestal uitgedrukt in tonnen per hectare per jaar

Compost

Compost is een donkerbruin tot zwart, kruimelig product dat bestaat uit plantaardige resten (groentenafval, fruitschillen, grasmaaisel, bladeren, snoeihout, etc.) die door microorganismen bijna tot humus zijn afgebroken.

Droge stof

Droge stof is dat gedeelte van biomassa dat geen water is

Gemengd groenafval

Mengsel van gras, plantenresten, blad, hout en ander snoeiafval

Grof tuinafval

Biomassa aangeleverd door particulieren bij het afvalbrengstation die zij niet in de groene container kwijt kunnen

Grond

Grond is vast materiaal dat bestaat uit minerale delen met een maximale korrelgrootte van 2 mm en organische stof in een verhouding en met een structuur zoals deze in de bodem van nature worden aangetroffen

Hakhout

Hout van boomstammen en dikke takken dat niet geschikt is voor hoogwaardiger toepassingen dan brandhout. Hakhout wordt als brandhout aan particulieren verkocht of aan tussenpersonen die het op hun beurt weer verkopen aan particulieren

Houtsnippers of chips

Dit zijn snippers afkomstig van bijvoorbeeld het knotten of snoeien van bomen, waarna het hout is verkleind met behulp van een versnipperaar die het hout in stukjes hakt

Shredderen

Het verkleinen van houtige biomassa door middel van messen

Slootvuil

Verzamelnaam voor grond, organisch materiaal en afval dat uit bermen schouwsloten wordt gehaald. Ook bekend als hekkelspecie, baggerspecie of slootveek

Zaaghout

Hout van boomstammen dat geschikt is voor hoogwaardiger toepassingen dan brandhout. Zaaghout wordt doorgaans verkocht aan zagerijen

29

Biomassa uit het beheer van de gemeente De Wolden

Recommend Documents