Bijlagen bij hoofdstuk 3...................................................................................................II 3.1 Overzicht verkennende interviews (januari 1995): .........................................................II 3.2 Verdiepende interviews (loop 1995): .........................................................................II 3.3 Diepte interviews (maart – juni 1996): .......................................................................III 3.3.1 Geïnterviewde personen: ..................................................................................................... III 3.3.2 Interviewthema’s en opzet diepte interviews: ......................................................................VI 3.3.3 Kopie uitnodigingsbrief interview en toelichting: .................................................................VII 3.4 Historische interviews (23) door Klaverstijn .............................................................. VII Bijlagen bij hoofdstuk 4............................................................................................... VIII Tabel 1 Productmix Akzo ten tijde van de fusie (1969) .................................................... VIII Tabel 2: Samenvatting van de ontwikkeling van AKZO, in termen van ‘cash flow’ (1975-1981).... IX Tabel 3: Relatief aandeel Enka (Glanzstoff) 1975-1981 in verdeling investeringen in PP&E (duurzame productiemiddelen) ................................................................................... IX Bijlagen hoofdstuk 5 .................................................................................................... IX 5.1 “Our mission”..................................................................................................... IX 5.2 De sterke en zwakke punten Akzo ........................................................................... X Bijlagen hoofdstuk 6 .................................................................................................... XI Bijlage 6.1 Voorbeelden van het gebruik van de term “business units” voor 1990 .................... XI B. Bijlage kerncijfers Akzo N.V. ..................................................................................... XII B.1 Ontwikkeling Akzo ............................................................................................. XII B 1.1 Ontwikkeling Akzo in kerncijfers (1969-1994) ....................................................................XII B.1.2 Rentabiliteit, financiële structuur en investeringen Akzo (1969-1994)................................XII B.2 Ontwikkeling Akzo divisies (1969-1994) ................................................................. XIII B.2.1 Ontwikkeling Enka / Vezeldivisie in kerncijfers (1969-1994) .............................................XIII B.2.2 Ontwikkeling Chemie divisie(-s) in kerncijfers (1969-1994).............................................. XIV B.2.3 Ontwikkeling Coatingsdivisie in kerncijfers (1969-1994) .................................................. XIV B.2.4 Ontwikkeling Pharma-divisie in kerncijfers (1969-1994).................................................... XV B.3 Samenstelling produktmix Akzo (1969 – 1994)........................................................ XVI B.4 Akzo versus concurrenten (1969-1994).................................................................. XVI B.4.1 Akzo versus concurrenten: ontwikkeling kerncijfers ......................................................... XVI B.4.2 Akzo versus concurrenten: samenstelling produktmix .................................................... XVII B.4.3 Akzo versus concurrenten: Productiviteit (in fl 1.000,- per medewerker) ....................... XVIII B.4.4 Akzo versus concurrenten: Rentabiliteit, financiële structuur en investeringen (in %) ... XVIII B.5 Majeure acquisitities / desinvesteringen en jointventures / allianties van AKZO (1969-1994) XIX Bijlage C 1 Kopie uitnodigingsbrief ............................................................................ XXII Bijlage C 2 Overzicht interviewonderwerpen............................................................... XXIII Bijlage C 3 Uitleg doel onderzoek ............................................................................XXIV Bijlage C 4 Overzicht episoden ................................................................................XXV
I
Bijlagen bij hoofdstuk 3 3.1 Overzicht verkennende interviews (januari 1995): Naam
Functie
1. S. Bergsma
EVP Financial Affairs
2. J. Den Hoed
Controller Chemie divisie tot en met 1985. Per januari 1986 directeur centrale stafafdeling Administratie & bestuursinformatie . EVP Controlling & Administration t/m 1998 • Divisiepresident Chemie (<1995) • EVP Strategic Planning (tot mei 1995) • directeur Burtie project Akzo Coatings (t/m ’92) • secretaris raad van bestuur & directeur Corporate Communications (na 1992 - 1996); • begeleider en aanspreekpunt onderzoek (1993-1996)
3. J.C.P. Van Oosterom 4. E.C.E. Van Rossum; Pm: gesprekken vormden mix van begeleiding onderzoek en interview (inhoudelijk)
5. J. Sistermans
• •
6. W.P. Smit
• •
7. T. Tieleman
• •
BU manager Organon Teknika (xx - 1994) EVP Technology & strategic planning (1994 – 1999) Manager Corporate Planning Begeleider van het onderzoek
Directeur Strategische Planning Akzo 1972-1988 Director of Finance, Planning & Control Acoat (1988 – 1993) 8. F.L. • General Manager Diosynth Vekemans • Lid divisiedirectie Pharma • EVP Human Resource Management (>1993) EVP = Executive Vice President (=stafdirecteur)
Datum (duur) interview 6 januari 1995 (2,5) 6 januari 1996 (1) 11 januari 1995 (1,5) 14 april 1994 (1) 21 oktober 1994 (1) 4 januari 1995 (1,5) 22 maart 1995 (1) 28 november 1995 (0,5) 31 januari 1996 (1,5) 17 juni 1994 (1,5) 5 januari 1995 (1) 11 januari 1995 (1) januari 1995 (2,5) 5 januari 1995 (1)
3.2 Verdiepende interviews (loop 1995): Naam
Functie + interviewthema’s:
1.
Biessels
• •
2.
Frederiks
• •
Policy & Systems manager Akzo Nobel HRM department Interview thema’s: achtegrond/rol/functie, historische ontwikkeling corporate HR beleid, oprichting AHRM, MD in BU organisatie, beoordeling en beloning BU managers, rollen verschillende actoren in organisatieconcept, ontwikkeling HR beleid op BU niveau, sub-BU problematiek. Manager Compensation & Benefits, tevens secretaris van Policy Committee (Akzo Nobel HRM department) Interview thema’s: achtergrond/rol/functie, historische ontwikkeling compensation & benefits, functioneren Personnel committee (PC), totstandkoming doelstellingen BU managers, verloop van proces van beoordeling en toekenning beloning PC, beloningsstructuur in BU opzet.
II
Datum (duur) interview 13 juni 1995 (2,5)
6 juli 1995 (2)
3.
R. Ingerman
• •
4.
R.J. Lescher
• • •
W.P. Smit
Dedicated Officer Strategic Planing Coatings Interviewthema’s: verschillen PPU’s/ BU’s/divisie in de Akzo praktijk, historische ontwikkeling Coatings, business karakteristieken Coatings, organisatie problematiek Coatings (samenhang versus autonomie voor BU’s), impulsen a.g.v. fusie met Nobel. lid raad van bestuur van Enka / Vezeldivisie (1991 – 1995) Director Human Resources Fibers (1993-1995) Interview thema’s: historische ontwikkeling invloed divisie staf Fibers, gevolgen voor BU uitwerking Fibers door reorganisatie topstructuur, Service Unit problematiek (tweederangs), ontwikkeling AHRM 1992-1994, persoonlijke opvatting over effectiviteit en krachtenspel reorganisatie topstructuur en situatie anno 1994. Manager Corporate Planning, begeleider van het onderzoek Interviewthema’s: werking DOP / operationele planning methodiek, werking Rolling Forecast besprekingen, werking strategische planning, historische ontwikkeling Akzo en verschillende divisies, rol holding (feitelijk – retoriek) Assistent Dedicated Officer Strategic Planning Coatings Interviewthema’s: achtergrond/rol/functie, historische ontwikkeling coatings organisatie, inrichting en functioneren van strategische planning (de methode), aansluiting strategische en operationele planning, rollen van verschillende actoren in organisatieconcept, opvattingen van business units over rol holding, proces en doorlooptijd investeringsvoorstellen.
• •
5.
R. Steinbuch
• •
23 december 1995 (2,5)
23 november 1995 (1)
11 januari 1995 (1) 23 november 1995 (2,5) 29 november 1995 (1,5) juni 1995 (2)
3.3 Diepte interviews (maart – juni 1996): In deze interview ronde zijn in totaal 37 personen geïnterviewd. Met een aantal personen zijn meerdere interviews gehouden. 3.3.1 Geïnterviewde personen: Akzo corporate: 9 personen geinterviewd (meerdere interviews tussen haakjes) Naam Functie 1.
S Bergsma
•
Stafdirecteur / EVP Financial Affairs
2.
A Van Es
•
Directeur Akzo Nederland
3.
AM van Haastrecht (2)
•
Stafdirecteur Organisatie (1972 – 1986)
4.
J.P. Huges
5.
E. Keller
• • • •
6.
A.A. Loudon (2)
• • •
Secretaris raad van bestuur Akzo (1976 – 1986) Directeur Corporate Communications (1986 - …) Directeur Akzo Belgie VP Finance Akzo Nobel Inc. (VS) Stafdeling Financiële zaken Akzo n.v. (1969) Astral SA (1971 – 1974) directeur Akzo do Brasil (1974 – 1977)
III
Datum interview (duur) 1 april 1996 (2) 19 april 1996 (2) 5 en 21 maart 1996 (4) 11 april 1996 (2,5) 20 maart 1996 (1) 6 en 13 juni 1996 (4)
•
7. 8.
9.
Th.A.J.W. Schregardus T Tieleman
• • • • •
lid raad van bestuur 1977 en presidium 1978– 1982, bijzonder belast met sociaal beleid en toezicht op de Enka Groep voorzitter raad van bestuur Akzo N.V. 1982 – 1994 lid/voorzitter raad van commissarissen 1994 – heden Secretaris raad van bestuur Akzo (1987 - 1992) Legal Affairs (> 1992) vm stafdirecteur Strategische Planning (1972-1988)
M Westermann
• •
divisiepresident Chemie (1980 – 1989) lid raad van bestuur Akzo (1989 – 1993)
1 april 1996 (1,5) 5 maart 1996 (3,5) 15 april 1996 (4)
Enka / Vezels & Polymeren divisie: 5 personen geïnterviewd (meerdere interviews tussen haakjes) Naam Functie Datum interview (duur) 1. H Beeker (2) 16 en 22 april • secretaris divisiedirectie Vezels & Polymeren < 1993) 1996 (3) • adjunct secretaris raad van bestuur Akzo (1993 – heden) 2. H K Ebskamp 1 april 1996 • Strategische planner Enka (2) • Strategy manager en local units manager AIS 3. JR Hutter 15 april 1996 • Lid raad van bestuur / divisiedirectie Enka 1978 – 1985 (2,5) • Divisiepresident Enka / Vezels & Polymeren divisie 1985 – 1989 4. T Kuipers 28 maart 1996 • Lid divisiedirectie Fibers (2) • Groupdirector Fibers (1993 – 1994) 5. W 9 april 1996 • Projectleider BU vorming Enka 1987 – 1990 Linnenbrügger (2,5) • Hoofd organisatie afdeling (1988 – 1992) • Country manager AIS Germany (> 1992) Chemie divisie: 7 personen geinterviewd Naam Functie 1.
K. Bakker
•
2.
F.A.G. Collot d’Escury G.H.M. Couwenberg
• • • •
4.
M.H. Hartman
• •
5.
J.H. Kayzer
6.
J.C.P. van Oosterom R. Scholten
• • • • •
3.
7.
BU manager Group III Chemicals (< 1992) divisiepresident Zout & Basischemie (< 1991) Divisiepresident Chemie divisie (1991 – 1993) Strategic Planning Chemicals (< 1993) Dedicated Officer Strategic Planning Chemicals (1993 – 1998) BU manager Chemicals Integratie manager Zout & Basis chemie en Chemie divisie (1992 – 1993) Director HRM Chemie divisie (< 1993) Senior MD Officer Fibers (> 1993) divisiepresident Chemie 1989 – 1991 EVP Strategic Planning (1991 – 1995) assistent DO Strategic Planning Chemicals (> 1992)
IV
Datum interview (duur) 13 maart 1996 (2,5) 25 april 1996 (2) 5 april 1996 (2) 15 april 1996 (2) 10 april 1996 (2,5) 23 april 1996 (2,5) 26 maart 1996 (2)
Coatings divisie: 8 personen geinterviewd Naam Functie 1.
G Abendanon
• •
2.
H.C. Bijvank
•
3.
L. Curry
•
4.
H.J. Groen
•
5.
H.A. van Karnebeek
6.
ECE van Rossum
• • • • • • •
7.
R. Rooseboom
8.
C. Zaal
• • • • •
Director Human Resources Coatings Director MD/Education & Training AHR corporate staff / group management VP Overseas Akzo Coatings (1986 – 1993) General Manager sub-BU Car Refinishes Coatings America (> 1988) Directeur Service Unit Coatings Nederland (en Group Director Coatings (> 1993) lid divisiedirectie Zout & Basischemie Stafdirecteur EVP Human Resources divisiepresident Coatings (1991 – 1993) Group president (1993- 1996) vice voorzitter raad van bestuur (> 1996) Projectdirecteur Burtie, BU vorming Coatings (1990 – 1992) Secretaris raad van bestuur, directeur Corporate Communications (1992 – 1996) Juridische Zaken Coatings Group (> 1996) VP Market sectors Akzo Coatings divisie, en lid divisiedirectie (< 1991) BU Manager Deco (> 1991) divisiepresident Coatings (1981 – 1991) adviseur Coatings divisie (> 1991)
Pharma divisie: 1 persoon geïnterviewd Naam Functie F.L. Vekemans
•
EVP Human Resources Management (> 1993)
Datum interview (duur) 23 april 1996 (2) 23 april 1996 (2) 18 maart 1996 (2) 17 april 1996 (2,5) 19 april 1996 (1,5)
19 april 1996 (
11 juli 1994
12 april 1996 (3)
Datum interview (duur) 18 april 1996 (1,5)
Externe adviseurs (Rijnconsult): 8 personen geinterviewd (meerdere interviews tussen haakjes): Naam Functie Datum interview (duur) 1. HQ Betlem 12 maart 1996 • Partner, specialisatie Logistiek (2) • Interview thema’s: Audit BU structuur Coatings (1992 – 1993), andere Coatings projecten 2. A. ten Broeke • 18 maart 1996 Partner, specialisatie Personeelsmanagement (0,5) • Interview thema: Audit Structuur en functioneren Europese logistieke organisatie Chemie divisie (19891990) 3. B Evers Maart 1996 • Partner, Topstructuur & Strategie (1) • Project leider Akzo diep onderzoek Akzo Engineering (AE) in kader Onderzoek Inrichting stafstructuur (OIS) (1990 – 1991) • Interview thema’s: verloop OIS, AE 4. Tj Gorter 12 maart 1996 • Senior adviseur, specialisatie strategiebepaling (1) • Interview thema: diens observaties proces BU vorming Chemie divisie 5. E van Kooten • Hoofd personeelsdienst Akzo 6 maart 1996 (1) • Senior adviseur Rijnselect, P&O verantwoordelijke
V
• 6.
G de Leeuw
• • •
7.
H de Ruijter (3)
• •
8.
MAT van Weegen (2)
• •
Rijnconsult Interview thema’s: functiebeschrijvingen Coatings (1992) en diens observaties bij implementatie nieuwe topstructuur (1992-1993) Partner, specialisatie Personeelsmanagement Projectleider Akzo diepe Personeelsonderzoek, in kader Onderzoek Inrichting stafstructuur (1990 – 1991), project Audit BU structuur Coatings (1992- 1993) Interview thema: verloop OIS, audit BU structuur Coatings Directeur Rijnconsult 1978 – 1995 Betrokken bij groot aantal organisatieprojecten binnen Akzo (zowel corporate als Enka, Chemie en Coatingsdivisie) Senior consultant (1989 – 1993) Vaste collega van H de Ruijter bij Akzo projecten
6 maart 1996 (2)
4 en 26 maart, 2 april 1996 (6) 16 en 17 maart 1996 (6)
3.3.2 Interviewthema’s en opzet diepte interviews: De diepte interviews vonden plaats in de maanden maart tot en met juni 1996; de voorbereiding voor deze interviews in de periode januari – februari. Selectie te interviewen personen in relatie tot episoden in de ontwikkeling van Akzo: De selectie van de te interviewen personen is gebaseerd op het archiefmateriaal en gesprekken c.q. overleg met de begeleiders van het onderzoek (ECE van Rossum, WP Smit, H de Ruijter). Bij de selectie van de personen en onderwerpen ben ik als volgt te werk gegaan. Allereerst heb ik, op grond van de toen ontwikkelde kennis op basis van het archiefmateriaal, een aantal episoden of tijdsperioden in de ontwikkeling van Akzo onderscheiden. Deze episoden waren (zie ook bijlage xx.4): • De ontstaansgeschiedenis en de ontwikkeling van Akzo (1969 – 1985) • Introductie van de PPU’s, de Portfolio Planning Units (1971-1973) • De missie discussie (1985 – 1986) • De introductie van de nieuwe corporate identiteit (1986 – 1987) • Het onderzoek naar de stafstructuur in Arnhem (1986 – 1987) • De organisatie studie van de Coatings divisie (1986 – 1987) • (Het proces van) de vorming van business units binnen Enka, de Vezel & Polymeren divisie (1987 – 1989) • (Het proces van) de ontwikkeling van het organisatieconcept van Akzo (1989-1991), dat resulteerde in het blauwe boekje Business Units –the basis of the Akzo organisation- (mei 1991). • (Het proces van) de vorming van business units binnen Akzo Chemicals (1991 – 1993) • (Het proces van) de vorming van business units binnen Akzo Coatings (1991 – 1992) • De audit op de BU structuur van de Coatings Group (1993) • (Het proces van) de reorganisatie van de topstructuur (1992 – 1993) • De fusie en integratie met Nobel (1993 - 1994) • De “huidige situatie” in 1994-1996 Bij elke episode is een overzicht gemaakt van de personen waarvan verwacht mocht worden door hun toenmalige rol en bijdrage, dat zij over het beste over- en inzicht beschikten (in termen van context, processen en uitkomsten). Op basis van dit overzicht is een selectie gemaakt om het aantal interviews 1 te beperken. Hierbij is gestreefd naar een zekere balans in termen van het aantal interviews .
1
Zoals uit het overzicht met de geinterviewde personen blijkt, is alleen de Pharma divisie ondervertegenwoordigd. Dit is echter verklaarbaar uit het feit dat deze divisie nauwelijks effecten ondervonden heeft van de organisatie vernieuwing van Akzo.
VI
3.3.3 Kopie uitnodigingsbrief interview en toelichting: Voorbereiding op de interviews en interviewthema’s: Elke te interviewen persoon werd via een brief, uit naarm van de secretaris van de raad van bestuur van Akzo (zie bijlage C.1 a en b), verzocht zijn of haar medewerking te verlenen via een interview. Bij deze brief was gevoegd: • Een overzicht met specifieke interviewthema’s (zie bijlage C.2) • Een bijlage met een korte beschrijving van achtergrond, doel en theoretisch perspectief van het onderzoek (zie bijlage C.3 a en b) • Een gevisualiseerd overzicht met de verschillende episoden van Akzo (bijlage C.4). 3.4 Historische interviews (23) door Klaverstijn Zwart afgedrukt staan de interviews die voor de doeleinden van dit onderzoek met name waardevolle inzichten opleverden met betrekking tot de analyse van de historische context van Akzo. In alfabetische volgorde (voor zo ver bekend is datum interview opgenomen; zo niet n.b. = niet bekend]: Naam
Functie
1. MW Arts 2. Bakkenist
voorzitter directie accountantsdienst Akzo vice voorzitter KZO, vice voorzitter raad van bestuur Akzo (19xx – 1977) voorzitter van de raad van bestuur van Akzo n.v
3. AG van den Bos 4. JRM van den Brink
5. Ir PM van Doormaal 6. H van Doodewaard 7. Ir A van Driel
Minister van economische zaken 1947-1952; lid van raad van bestuur ABN AMRO 1953-19xx; lid van raad van commissarissen Algemeene Kunstzijde Unie N.V. en AKZO n.v. van 1953 tot en met 1985, waarvan van 19611980 als voorzitter lid van de raad van bestuur van de Koninklijke Zout-Organon nv en oud-lid van de raad van commissarissen van Akzo nv lid van de raad van bestuur Akzo nv; levensmiddeldivisie
Datum interview n.b. n.b. 23 augustus 1989 1989
n.b. n.b.
Directie Sikkens: sinds 1958 directie-lid, sinds 1963 voorzitter; Divisie-directeur Coatings divisie (1969-1981) Lid raad van bestuur Akzo n.v. 1969-1981 vice-voorzitter van de raad van bestuur van Enka Glanzstoff, verantwoordelijk voor de industriële garendivisie, en oud-lid van de raad van bestuur van Akzo staf-directeur van AKU en Akzo
n.b.
directeur van Akzo Engineering
n.b.
11. PJ van Helden
lid raad van bestuur van KZO en Akzo, Pharma divisie
n.b.
12. Baron G Kraijenhoff
Kraijenhoff (1922) voltooide in 1941 in Zwitserland zijn schoolopleiding. In 1942 wist hij naar Engeland te komen en trad daar in dienst bij de Royal Air Force, waar hij van 1943 tot 1947 dienst deed als piloot. In 1947 in dienst van Organon te Oss, waar hij in 1954 export manager werd. In 1957 werd hij benoemd tot directeur van Organon, in 1959 lid van de raad van bestuur en in 1963 voorzitter van Zwanenberg Organon. Na de fusie met Koninklijke Zout-Ketjen, werd hij in 1967 lid van de raad van bestuur van KZO, en in 1969 voorzitter (bron AB, 23). Van 1969 1971 lid en van 1971-1978 voorzitter van raad van bestuur van Akzo N.V. Van 1978 tot en met 1993 voorzitter van de raad van commissarissen van Akzo N.V.
31 januari 1989
8. J van Driest
den
9. Dr AJ Dijksman 10. ir JR Eppenga
VII
n.b. n.b.
13. dr HJ Kruisinga 14. Mr CJA van Lede 15. jhr mr AA Loudon 16. Drs LH Meerburg 17. RJ Ovezall 18. Prakke 19. F Schuddeboom 20. Wentholt 21. dr JA Wolhoff 22. dr HG Zempelin 23. mr B Zevenbergen
Afkomstig van Shell. Juli 1966 benoemd als lid directie AKU, verantwoordelijk voor financiële zaken. Vanaf fusie AKU/ZKO lid raad van bestuur van Akzo; wegens pensionering afgetreden in 1982. plv voorzitter RvB Akzo nv 1991 – 1994; voorzitter raad van bestuur Akzo N.V. 1994 – heden) voorzitter raad van bestuur Akzo nv (1981-1994), sindsdien voorzitter raad van commissarissen Akzo Nobel N.V. Voorzitter raad van bestuur Aku, plv voorzitter van de raad van bestuur van Akzo nv 1969 – 1976) Stafdirecteur Akzo nv
n.b.
Directeur van Enka International en oud-lid raad van bestuur van Enka Glanzstoff Voorzitter directie levensmiddelendivisie KZO
31 januari 1989 n.b.
Secretaris raad van bestuur KZO en Akzo tot en met 1978 divisievoorzitter Chemie (19xx – 19xx), plaatsvervangend voorzitter van de raad van bestuur en lid presidium van Akzo nv (1977 - 1981) Afkomstig van Glanzstoff. Voorzitter van de raad van bestuur van Enka (1975 - 1985, lid raad van bestuur van Akzo nv (1975 – 1987) en lid raad van commissarissen (1987 – 1991). afkomstig van AKU en voorzitter raad van bestuur van ENKA glanzstoff 1972-1975. Lid raad van bestuur van Akzo 1975-1976. In 1976, om een nieuwe uitdaging te vinden na het vacuüm aan de top van Akzo, vertrokken naar.
n.b. n.b.
n.b. n.b. n.b. n.b.
1989 n.b.
Opmerking: De onderzoeker kon, behalve voor de interviews met de heren Van den Bos en Van den Brink (geluidscassette), beschikken over de letterlijk uitgewerkte tekst van de op band opgenomen interviews. Deze zijn door de heer Klaverstijn (het voormalige hoofd van de afdeling Persvoorlichting van Akzo N.V. (1973-1984) afgenomen, met name in het jaar 1989. Helaas zijn op de transcripten de data van de interviews in de meeste gevallen niet vermeld, zodat niet exact kon worden nagegaan wanneer de interviews hebben plaatsgevonden.
Bijlagen bij hoofdstuk 4 Tabel 1 Productmix Akzo ten tijde van de fusie (1969) Het portfolio aan activiteiten is uitgedrukt in onderstaande tabel: Chemische vezels voor kleding, huishoudelijke toepassingen en woninginrichting Chemische vezels voor industriële toepassingen Chemische producten inclusief coatings Farmaceutica Levensmiddelen
44 10 24 7 8
Huishoudelijke en overige producten
7 100%
Bron: Fusievoorstel; 25 september 1969.
VIII
Tabel 2: Samenvatting van de ontwikkeling van AKZO, in termen van ‘cash flow’ (1975-1981) 1975-1981
Cashflow
Enka 717 AKZO Zout chemie 840 AKZO Chemie 280 AKZO Coatings 275 AKZO Pharma 548 AKZO Consumenten Producten 197 Bron: AKZO, Interim Strategic Plan 1982 (1/12/82)
Investeringen/ Acquisities 1021 638 310 227 358 188
Saldo (-304) + 202 (-30) + 48 + 190 +9
Tabel 3: Relatief aandeel Enka (Glanzstoff) 1975-1981 in verdeling investeringen in PP&E (duurzame productiemiddelen) Bedragen in miljoenen guldens; percentages hebben betrekking op aandeel Enka (Glanzstoff) in AKZO) Aandeel Enka (Glanzstoff) 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 Aandeel EG 38% 35% 34% 33% 32% 30% 32% Omzet Aandeel EG bedrijfsresultaat - ∞ -47% -45% -2% 11% -41% 6% Aandeel EG 41% 34% 30% 29% 31% 37% 35% PP&E Bron: AKZO jaarverslagen 1975-1981
Bijlagen hoofdstuk 5 5.1 “Our mission” "Akzo is a multi-billion dollar, Dutch-based international corporation with operating divisions that are organized to serve the needs of customers in the fibres, chemicals, coatings, health-care and consumer-products markets. Our mission is uniquely challenging -- to focus the capabilities of a diverse group of highly decentralized divisions on future growth by anticipating and meeting the needs of a broad range of customers wherever in the world we choose to compete. Our success as a corporation, as operating units and as individuals will ultimately depend upon our ability to direct our resources to this mission and on our willingness to commit ourselves to the principles embodied here. Our first responsibility is to strengthen the operating units which serve as our industrial and financial base. We will strive for leadership in the key market segments we presently serve. Our next priority will be to develop new activities where such developments will enable us to build a prominent position in important growth markets directly related to our technological and marketing strengths. Our goal is to build a strong, balanced business portfolio so as to reduce vulnerability to economic cycles. To achieve that goal: • We will combine entrepreneurial zeal with prudent management to assure continued stability while exploiting all opportunities for growth. • We will take maximum advantage of the existing and potential synergies between the various Akzo operating units • Future investments will be directed towards opportunities that provide us with a propriety edge, both in existing and new activities, allowing us to accept reasonable risk while maximizing the potential return. • We will meanwhile continue to enhance our position in those commodity-like segments of our business, which provide the capital we need, by being the low-cost, high-efficiency producer in every market we serve. • We will extend our presence into geographic areas where potential exists to make our greatest contributions and to achieve the greatest rewards.
IX
Our primary strengths as an organization are to be found in the flexibility and innovation we bring to all business dealings. We will foster flexibility while encouraging innovation, by driving responsibility and accountability as far down into the organization as possible, and by providing our employees with an environment in which they can grow as professionals, as individuals and as members of the Akzo team as they contribute to the successful achievement of our mission". 5.2 De sterke en zwakke punten Akzo "Akzo's major strengths in order of priority: Decentralization – profit responsibility – structure Proven ability to survive Diversified - less vulnerable Experienced, dedicated management Close to markets Good balance between producers and users of cash Strong portfolio planning Strong division identities (brands) Internationally oriented Little hierarchy - small management team - fast decision making Financial strength Skilled employee base Leader in important product segments (no. 1 in industrial fibres) Flexibility Strong R&D (centralized and decentralized) Manufacturing / process capabilities Good proprietary positions Future oriented Potential for strong synergies Multi divisional acquisition potential Management "Team" - we know each other No internal politicking - low tolerance for individual gain at expense of organization
Akzo's weaknesses in order of priority: Weak human resource development - ability to transfer people - training/development - inflexible reward/recognition systems Undersized in key product categories - relative size of Akzo Difference between division, corporate team spirit, relationship Weak presence in key markets - US - Asia-Pacific Focus on short-term R&D - lack of basic research Insufficient creativity in R&D - new products Differential between Enka and others Too much dependency on mature markets Weak corporate identity - both inside and outside Holland Fixed divisional boundaries - leads to inflexibility - leads to resistance to synergy - impacts new business starts Too vulnerable to business cycles Age gap between people Board often fails to speak with single voice: - division of tasks questionable History ... our age and our losses; mergers Too much concern on "packaging" rather than "substance" Heavy focus on profits instead of performance Geomix weak in production areas - primarily Holland/Germany based Tendency towards risk avoidance - focus on profits ... now - hesitation to diversify more".
Bron: uitgewerkte ’worksheets’ door Nigtingale, 18 december 1985.
X
Bijlagen hoofdstuk 6 Bijlage 6.1 Voorbeelden van het gebruik van de term “business units” voor 1990 1) In een vertrouwelijke notitie, door ir. E. Arts en ir B. Verspaandonk uit 1972, getiteld “organisatieplanning in samenhang met strategische planning”, wordt een definitie van een Portfolio Planning Unit (PPU), ‘vertaald’ in een aantal eigenschappen: “Een Portfolio Planning Unit is de kleinste strategische eenheid in het Akzo planning systeem, met de volgende eigenschappen: men kan voor die eenheid een specifieke marktstrategie, investeringsstrategie, en een cash flow balance strategie voeren; de eenheid is in de organisatie een aparte business unit [nadruk door auteur]; de general manager van die business unit is verantwoordelijk voor de strategie en winst; de belangrijkste financiële gegevens zijn beschikbaar voor de eenheid; de werkelijke of potentiële omvang van de eenheid is boven een zeker minimum” Bron: notitie getiteld “Organisatieplanning in samenhang met strategische planning”, 1972. 2) In de Presidents Letter van Kraijenhoff aan de leden van de raad van bestuur van Akzo n.v., dd. 26 oktober 1973 is ook al sprake van het begrip “business units”, zonder dat het begrip een speciale betekenis lijkt te hebben. Het betreffende tekstfragment uit de presidents letter, waaraan gerefeerd wordt luidt: “Now that the research organisations are well integrated in their respective business units [nadruk door auteur] and the interplay has much improved, it will be easier for us to develop a well founded program for an increased effort in innovation research”. De term “business units” lijkt eenvoudigweg de algemene betekenis van bedrijfseenheid te hebben. 3) In een vergadering van het AZ werd besproken welke delen van Akzo als Strategic Business Unit in aanmerking zouden kunnen komen. Bron: Verslag AZ-vergadering, 7 augustus 1975. 4) Uit de Akzo TOP (Three Years Operational plan) van 1983 worden de begrippen ‘Group Planning Unit’ (GPU) en “business units” door elkaar gebruikt. Bijvoorbeeld in de TOP 1983-1985, p. 38, bij een bespreking van de positie van GPU’s in het portfolio: ”By definition business units positioned in these strategic categories will raise critical guestions: it will be clear that this is also the case for these GPU’s”. 5) “Basically, competitive advantage is created on business unit level (nadruk door auteur) by factors as economies of scale, superior quality, service and proprietary know how. The competitive position of individual business units (nadruk door auteur) would be enhanced by the fact that that they are part of a whole which embodies capabilities and skills which can provide an extra competitive advantage. Such a structure would on the long term increase the viability of a niche strategy by sharing activities and the transfer of skills and know how”. (Bron: Akzo strategisch plan 1987-1992, november 1987). 6) In de executive summary van het strategisch plan van Akzo (1989) wordt nog geconstateerd dat de Vezels & Polymeren divisie recent het BU-concept heeft ingevoerd, en dat de Pharma divisie al jaren een BU-organisatie heeft in de vorm van de zogenaamde Pharma ‘group companies’. Echter: “In the other divisions the situation is still much less clear”. Bron: Executive summary strategisch plan Akzo (1989), p. 4.
XI
B. Bijlage kerncijfers Akzo N.V. B.1 Ontwikkeling Akzo B 1.1 Ontwikkeling Akzo in kerncijfers (1969-1994) Jaar Omzet (in fl Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat/o miljard) (in fl miljoen) mzet (%) 1969 6.4 801 12.6 1970 7.2 640 8.8 1971 8.1 641 8.0 1972 8.2 585 7.1 1973 9.4 764 8.1 1974 10.8 772 7.2 1975 9.7 -17 -0.2 1976 10.8 305 2.8 1977 10.4 240 2.3 1978 10.7 421 3.9 1979 12.0 689 5.7 1980 12.5 416 3.3 1981 14.5 564 3.9 1982 14.1 493 3.5 1983 15.1 843 5.6 1984 16.5 1.340 8.1 1985 18.0 1.465 8.1 1986 15.6 1.465 9.4 1987 15.5 1.181 7.6 1988 16.6 1.424 8.6 1989 18.7 1.713 9.1 1990 17.2 1.261 7.3 1991 16.9 1.156 6.9 1992 16.7 1.189 7.1 1993* 20.9 1.404 6.7 1994 22.2 1.932 8.7 * = pro forma (Akzo Nobel)
aantal medewerkers 100.300 100.800 104.500 101.000 105.800 105.400 98.200 91.100 84.400 83.200 83.000 83.100 77.800 73.700 66.300 66.100 65.000 68.400 67.400 71.100 70.900 69.800 65.200 62.500 73.400 70.400
B.1.2 Rentabiliteit, financiële structuur en investeringen Akzo (1969-1994) Jaar bedrijfsresultaat/ nettowinst/eigen verhouding investeringen gemiddeld vermogen (%) eigen/vreemd in duurzame geïnvesteerd vermogen produktiemidvermogen (%) delen ( % omzet) 1969 13.3 10.9 0.83 742 (11.7) 1970 9.5 8.4 0.77 1.035 (14.3) 1971 9.5 7.0 0.71 943 (11.7) 1972 8.5 7.1 0.71 555 (6.7) 1973 11.1 8.9 0.73 549 (5.8) 1974 10.8 10.9 0.71 799 (7.4) 1975 -0.2 -14.7 0.6 745 (7.7) 1976 4.8 -5.8 0.55 413 (3.8) 1977 4.0 -7.2 0.48 409 (3.9) 1978 7.3 1.1 0.46 434 (4.1) 1979 11.3 9.9 0.43 461 (3.8) 1980 6.5 -3.1 0.38 645 (5.2) 1981 8.4 9.7 0.39 693 (4.8)
XII
R&D uitgaven/omzet (% omzet) 2.8 3.1 3.5 3.3 3.3 4.0 3.8 4.1 4.1 3.8 4.1 4.0
1982 7.2 6.6 0.35 730 (5.2) 1983 12.6 14.4 0.4 625 (4.1) 1984 18.6 18.7 0.58 784 (4.7) 1985 20.9 20.7 0.78* 1.008 (5.6) 1986 21.1 19.9 0.82* 1.106 (7.1) 1987 16.1 23.2 0.59* 1.095 (7.0) 1988 17.4 20.8 0.57* 1.270 (7.7) 1989 18.9 21.7 0.55* 1.297 (6.9) 1990 13.7 14.5 0.60* 1.129 (6.5) 1991 12.7 12.3 0.62* 1.007 (6.0) 1992 13.2 13.1 0.67* 933 (5.6) 1993* 11.5 12.3 0.60* 1.410 (6.8) 1994 15.7 18.7 0.60* 1.633 (7.4) 1993 = pro forma (Akzo Nobel) vanaf 1985: * = equity / net debt; voor 1985 was deze ratio uitgedrukt in equity / debt
4.4 4.1 3.9 4.0 4.8 5.2 4.9 4.8 5.2 5.3 5.6 5.6 5.1
B.2 Ontwikkeling Akzo divisies (1969-1994) • •
De Consumentenprodukten divisie, die in 1987 nog aan 3.400 medewerkers werk bood, en de “overige werkmaatschappijen” uit het jaarverslag zijn hieronder niet opgenomen. De ontwikkeling van de Zoutchemie en Chemie divisie is in één overzicht weergegeven
B.2.1 Ontwikkeling Enka / Vezeldivisie in kerncijfers (1969-1994) Jaar net sales operating invested capital operating (in fl miljoen) income (net sales/IC; income as (OI/net sales; ratio) % av in %) invested capital 1969 nb nb nb nb 1974 4.528 223 (4.9%) nb nb 1979 3.852 74 (1.9%) nb nb 1980 3.782 -170 (-4.5%) nb nb 1981 4.678 33 () 2.328 nb 1982 4.359 -19 () 2.477 nb 1983 4.526 151 (3.3%) 2.364 (1.91) 6.4% 1984 5.035 302 (6.0%) 2.446 (2.06) 12.3% 1985 5.226 291 (5.6%) 1.662 (2.54) 14.2% 1986 3.443 275 (8.0%) 1.618 (2.1) 16.8% 1987 4.291 129 (3.0%) 2.329 (1.92) 5.8% 1988 4.678 195 (4.2%) 2.464 (1.95) 8.1% 1989 5.210 268 (5.1%) 2.750 (2.0) 10.3% 1990 4.852 218 (4.5%) 2.735 (1.77) 7.9% 1991 4.262 102 (2.4%) 2.372 (1.67) 4.0% 1992 3.802 106 (2.8%) 2.193 (1.67) 4.6% 1993* 3.239 21 (0.6%%) 2.653 (1.34) 0.9% 1994 3.626 80 (2.2%%) 2.117 (1.52) 3.4% * = pro forma (Akzo Nobel)
XIII
PP&E
number of employees
(PP&E/depre ciation ratio) nb nb 141 241 241 222 157 (0.8) 239 (1.1) 291 (1.4) 262 (1.9) 366 (1.7) 481 (1.9) 368 (1.3) 294 (1.0) 261 (0.9) 205 (1.0) 311 (1.3) 321 (1.4)
nb nb nb nb 32.700 30.000 28.100 27.900 28.600 29.900 30.200 30.400 31.100 26.600 23.500 20.100 18.500 16.700
B.2.2 Ontwikkeling Chemie divisie(-s) in kerncijfers (1969-1994) Chemie Group (1991-1994); Zout & Basischemie (1969-1991) en Chemie divisie (1969-1991) Jaar net sales operating invested capital operating PP&E number of (in fl miljoen) income (net sales/IC; income as employees (OI/net sales; ratio) (PP&E/depre % av in %) ciation ratio) invested capital 1969 Nb nb nb nb nb nb 1974 2.664 317 (9.3%) nb nb nb nb ASB: 1.653 (1) Achem: 991 1979 3.481 253 (7.3%) nb nb 144 nb 1980 3.549 183 (5.2%) nb nb 193 nb 1981 4.011 125(%) 1.851 () nb 239 ASB: 5.000 Achem: 4.300 1982 3.817 89(%) 1.895 () nb 282 ASB: 5.000 Achem: 4.200 1983 4.097 193 (4.7%) 2.025 (2.02) 6.4% 250 (1.2) ASB: 4.700 Achem: 4.900 1984 4.800 403 (8.4%) 2.362 (2.03) 17.1% 293 (1.4) ASB: 4.500 Achem: 5.000 1985 5.155 474 (9.2%) 2.393 (2.17) 19.9% 396 (1.7) ASB: 4.600 Achem: 5.100 1986 4.332 421 (9.7%) 2.386 (1.81) 17.6% 384 (1.6) ASB: 5.700 Achem: 5.700 1987 4.651 470 (10.1%) 2.765 (1.81) 18.2% 363 (1.3) ASB: 5.700 Achem: 6.300 1988 6.020 700 (11.6%) 3.455 (1.94) 22.5% 432 (1.3) ASB: 6.200 Achem: 7.600 1989 6.420 703 (11.0%) 3.607 (1.82) 19.9% 516 (1.5) ASB: 6.500 Achem: 8.000 1990 5.760 379 (6.6%) 3.461 (1.63) 10.7% 450 (1.3) ASB: 6.500 Achem: 8.200 1991 5.737 328 (5.7%) 3.476 (1.65) 9.5% 341 (1.0) 14.400 1992 5.679 360 (6.3%) 3.406 (1.65) 10.5% 309 (0.9) 13.400 1993* 7.525 478 (6.4%) 5.220 (1.47) 9.3% 545 (1.1) 16.900 1994 7.902 712 (9.0%) 5.180 (1.52) 13.7% 733 (1.5) 16.000 • = pro forma (Akzo Nobel) (1) = chemische produkten: zout en zware chemie, speciale chemische produkten en coatings B.2.3 Ontwikkeling Coatingsdivisie in kerncijfers (1969-1994) Jaar net sales operating invested capital operating (in fl miljoen) income (net sales/IC; income as (OI/net sales; ratio) % av in %) invested capital 1969 nb nb nb nb 1974 772 nb nb nb 1979 1.221 98 (8.0%) nb nb 1980 1.432 110 (7.7%) nb nb 1981 1.513 110 (%) 569 () % 1982 1.572 97 (%) 598 () % 1983 1.796 143 (8.0%) 653 (2.75) 21.9% 1984 1.973 144 (7.3%) 738 (2.67) 19.5% 1985 2.171 130 (6.0%) 894 (2.66) 15.9% 1986 2.314 132 (5.7%) 1.070 (2.36) 13.4% 1987 2.415 164 (6.8%) 1.152 (2.24) 15..2%
XIV
PP&E
number of employees
(PP&E/depre ciation ratio) nb nb 34 50 46 47 45 (1.3) 73 (1.8) 113 (2.4) 128 (2.2) 140 (2.1)
nb nb nb nb 8.300 8.300 8.500 8.600 9.600 10.600 10.800
1988 2.794 210 (7.5%) 1989 3.659 281(7.7%) 1990 3.929 251 (6.4%) 1991 3.851 221 (5.7%) 1992 4.141 253 (6.1%) 1993* 6.503 398 (6.1%) 1994 6.887 521 (7.6%) * = pro forma (Akzo Nobel)
1.390 (2.35) 1.708 (2.44) 1.683 (2.32) 1.879 (2.16) 1.903 (2.19) 2.970 (2.2) 2.798 (2.39)
17.6% 18.7% 14.8% 12.4% 13.4% 13.4% 18.1%
B.2.4 Ontwikkeling Pharma-divisie in kerncijfers (1969-1994) Jaar net sales operating invested capital operating (in fl miljoen) income (net sales/IC; income as (OI/net sales; ratio) % av in %) invested capital 1969 nb (%) nb nb 1974 819 232 (8.2%) nb nb (2) 1979 1.274 134 (10.5%) nb nb 1980 1.320 145 (11.0%) nb nb 1981 1.484 190 (%) 714 () % 1982 1.563 233 (%) 701 () % 1983 1.647 260 (15.8%) 772 (2.13) 33.7% 1984 1.849 306 (16.5%) 809 (2.29) 37.8% 1985 2.138 355 (16.6%) 987 (2.38) 39.5% 1986 2.239 350 (15.6%) 1.069 (2.18) 34.0% 1987 2.218 330 (14.9%) 1.152 (2.0) 29.7% 1988 2.412 335 (13.9%) 1.390 (1.9) 26.4% 1989 2.647 383 (14.5%) 1.330 (1.95) 28.2% 1990 2.775 429 (15.5%) 1.338 (2.08) 32.2% 1991 3.064 514 (16.8%) 1.484 (2.17) 36.4% 1992 3.255 541 (16.6%) 1.616 (2.1) 34.9% 1993* 3.421 590 (17.2%) 1.780 (2.01) 34.7% 1994 3.669 655 (17.9%) 1.803 (2.05) 36.6% • = pro forma (Akzo Nobel) (2): farmaceutische, consumenten en overige produkten
XV
158 (2.1) 170 (1.7) 170 (1.6) 169 (1.5) 143 (1.2) 270 (1.3) 233 (1.1)
12.100 14.000 15.300 14.500 15.000 22.600 21.900
PP&E
number of employees
(PP&E/depre ciation ratio) nb nb
nb nb
48 64 59 52 66 (1.5) 63 (2.29) 70 (1.4) 121 (2.1) 152 (2.3) 159 (2.2) 149 (1.7) 147 (1.5) 178 (1.7) 195 (1.8) 226 (1.9) 238 (1.8)
nb nb 8.600 8.500 9.100 9.400 10.800 11.600 11.800 12.300 12.500 12.800 13.200 13.600 14.000 14.100
B.3 Samenstelling produktmix Akzo (1969 – 1994) Produktmix: omzet/groep, BR/groep, aantal medewerkers/groep, geïnvesteerd kapitaal/groep (in % Akzo totaal) Jaar paraVezel divisie Chemie divisie(-s) Coatings divisie Pharma divisie Overige meters (in % totaal) (in % totaal) (in % totaal) (in % totaal) activiteiten (in % totaal) 1969 omzet 52 15 5 6 22 BR 69 19 12 MW IK 1974 omzet 42 25 7 8 18 BR 29 39 32 MW IK 1979 omzet 32 28 11 11 18 BR 20 40 16 21 3 MW IK 1984 omzet 30 29 12 11 18 BR 32 35 12 26 -5 MW 42 15 13 14 16 IK 27 33 10 11 19 1989 omzet 28 34 20 14 4 BR 16 42 17 23 2 MW 38 21 21 18 2 IK 29 38 18 14 1 1994 omzet 16 36 31 17 0 BR 4 36 27 33 0 MW* 23 22 30 19 6 IK 17 42 23 15 3 BR = bedrijfsresultaat MW = aantal medewerkers (MW* = gebaseerd op JV 1994, p. 66; gemiddeld aantal medewerkers) IK = geïnvesteerd kapitaal B.4 Akzo versus concurrenten (1969-1994) B.4.1 Akzo versus concurrenten: ontwikkeling kerncijfers jaar paraAkzo BASF Hoechst Bayer meters 1969 omzet 6.4 801 (index) BR (index) 12,6% BR/omzet 100.300 aantal mw 1974 omzet 10.8 22,8 21,0 19,6 BR 772 BR/omzet 7,.2% aantal mw 105.400 111.000 178.700 169.200 1979 omzet 12.0 30.7 29.7 28.5 BR 230 BR/omzet 5,7% aantal mw 83.000 117.200 182.700 181.000 1984 omzet 16.5 45,6 46,8 48,5 BR 1.340 BR/omzet 8,1% aantal mw 66.100 115.800 177.900 174.800
XVI
ICI
Rhonepoulenc
DuPont
Dow
18,5
11,4
18,5
13,2
201.000 119.300 136.900 53.300 22.8 16.0 25.1 18.5 148.200 106.700 134.200 55.900 42,3 18,8 115,6 36,8 115.600 79.200
157.800 49.800
1989
1994
omzet BR BR/omzet aantal mw omzet BR BR/omzet aantal mw
18.8 1.713 9,1% 70.900 22.2 1.932 8,7% 72.800
53.7
51.8
48.8
45.4
24.3
75.3
37.3
136.600 169.300 52.2 55.7
167.800 133.800 86.000 48.7 25.5 28.3
145.800 62.100 71.6 36.4
107.700 169.800
146.800 67.500
110.500 54.600
81.600
B.4.2 Akzo versus concurrenten: samenstelling produktmix jaar paraAkzo BASF Hoechst Bayer ICI RhoneDuPont Dow meters poulenc 1969 1 fibers 2 chemicals 3 coatings 4 pharma 5 oil/gas rel. 6 other 1974 1 fibers 43 6 11 7 10 28 35 2 chemicals 24 21 13 30 38 56 32 53 3 coatings 7 18 18 11 7 4 4 pharma 8 1 15 11 3 11 x 7 5 oil/gas rel. 14 25 x 6 other 18 40 18 41 37 (5?) 5 17 (12?) 34 (6) 1979 1 fibers 32 8 3 7 19 33 (1) 2 chemicals 39 67 63 66 58 61 40 81 3 coatings 4 pharma 10 2 16 14 5 16 4 5 oil/gas rel. 21 25 10 6 other 19 10 13 17 5 4 27 (2) 5 1984 1 fibers 30 9 x 6 22 13 2 chemicals 28 52 40 67 (3) 64 (4) 50 20 72 (5) 3 coatings 12 14 15 x 6 4 pharma 11 x 16 15 7 22 3 6 5 oil/gas rel. 20 12 56 18 6 other 19 14 20 18 5 6 8 4 1989 1 fibers 21 x 16 5 15 17 2 chemicals 41 49 (6) 34 65 (3) 69 (4) 59 26 74 (5) 3 coatings 20 18 14 13 x x 4 pharma 14 x 18 18 10 24 x 5 oil/gas rel. 12 40 10 6 other 4 21 (7) 18 17 3 2 17 (8) 19 (9) 1994 1 fibers 16 x 15 x 14 17 2 chemicals 36 46 (6) 35 58 (3) 67 43 26 (10) 60 3 coatings 31 18 14 x 18 x 4 pharma 17 x 24 26 42 x 16 5 oil/gas rel. 15 43 10 6 other 21 (7) 12 16 15 1 14 (11) 14 Legenda: fibers chemicals (1974: ‘other chemical products’) energy, oil, gas coatings, pigments pharmaceuticals other products (w.o. plastics, agro chemicals, metals, consumer products and other products) - = geen omzet in betreffende produktgroep
XVII
x = niet bekend ? = het totaal telt niet op tot 100; aangegeven getal: hoeveel procent van het totaal ontbreekt? (1): chemicals, plastics and coatings (5): incl. coatings and metals (2): unspecified pharma, agro-chem, coatings, (6): incl. fibers (7): coatings, pharma, audio-video products consumer, firearms and ammunition (3): incl. fibers and coatings (8): coatings, electronics (4): incl. petrochemicals (9): consumer products (pharma included) (10): incl. coatings (11): agro, electronics, medical products B.4.3 Akzo versus concurrenten: Productiviteit (in fl 1.000,- per medewerker) jaar paraAkzo BASF Bayer ICI Rhone- DuPont meters Hoechs poulenc t 1969 1 omzet/mw 2 Br/mw 3 InvK/mw 1974 1 omzet/mw 102.100 184.700 117.400 115.900 92.200 95.200 135.200 2 Br/mw 3 InvK/mw 1979 1 omzet/mw 145.000 242.000 162.000 157.000 154.000 150.000 187.000 2 Br/mw 3 InvK/mw 1984 1 omzet/mw 250.000 393.000 263.000 278.000 366.000 238.000 733.000 2 OI/mw 23.000 25.000 22.000 31.000 35.000 24.000 91.000 3 InvK/mw 1989 1 omzet/mw 264.000 393.000 306.000 291.000 340.000 283.000 517.000 2 OI/mw 24.000 36.000 27.000 29.000 38.000 28.000 68.000 3 InvK/mw 1994 1 omzet/mw 305.000 485.000 328.000 332.000 378.000 347.000 648.000 2 OI/mw 27.000 21.000 15.000 24.000 24.000 32.000 74.000 3 InvK/mw Legenda: omzet/MW = omzet per medewerker; OI/MW = ‘operating income per employee’ B.4.4 Akzo versus concurrenten: Rentabiliteit, financiële structuur en investeringen (in %) Jaar paraAkzo BASF Hoechst Bayer ICI RhoneDuPont meters (NL) (BRD) (BRD) (BRD) (UK) poulenc (US) (F) 1969 ROE ROI ROS equity/debt CapEx/sal 1974 ROE 10,9 11,4 13,1 12,3 18,1 10,4 10,8 ROI 7,5 6,7 6,3 7,3 11,9 8,7 8,5 ROS 5,0 3,8 4,8 5,1 9,4 6,3 6,4 equity/debt 0,7 (abs) 0,5 0,4 0,3 0,9 0,6 1,8 CapEx/sal 7,4 7,1 8,3 9,5 6,7 9,8 14,6 1979 ROE 9.9 9.1 10.8 8.4 14.8 1035 17.7 ROI 8.1 6.1 5.6 3.8 11.7 8.0 14.3 ROS 4.8 3.0 3.5 2.8 9.4 5.1 8.3 equity/debt 0.4 0.7 0.4 0.3 1.1 0.4 1.5 CapEx/sal 4 7 6 9 14 7 7 1984 ROE 18.7 10.4 13.6 17.2 15.3 19.8 11.7 ROI 18.6 15.8 18.7 23.2 19.7 na 23.1 ROS 8.1 6.1 8.7 10.9 10.7 10.7 12.2 equity/debt 0.6 0.6 0.5 0.4 0.9 na 1.0 CapEx/sal 5 5 5 4 4 5 8 1989 ROE 21.7 16.1 19.3 14.5 23.6 20.4 15.8
XVIII
Dow
248.300 331.000 738.000 45.000 601.000 141.000 668.000 82.000
Dow (US)
28,3 15,7 11,2 0,6 17,6 20.1 11.7 9.6 0.6 14 11.6 11.6 8.0 0.8 7 29.7
ROI 18.9 ROS 9.1 equity/debt 0.5 CapEx/sal 7 1994 ROE (1) ROI 17.9 ROS 8.7 equity/debt 0.6 CapEx/sal 7 CF/CE 10.2 Legenda: ROE = ‘return on equity’ ROI = ‘return on investments’ ROS = ‘return on sales’
20.7 9.1 0.6 8
19.8 8.8 0.5 7
17.2 9.8 0.7 8
22.3 11.1 0.9 8
14.5 9.9 0.4 10
17.6 13.2 0.8 12
29.7 23.4 0.8 10
7.8 4.4 0.83 6 8.1
8.1 4.7 0.5 6 7.6
11.0 7.3 0.79 8 6.9
12.0 6.4 1.28 4 6.8
9.4 9.2 0.76 6 8.7
16.0 11.4 0.57 8 10.3
12.9 12.3 0.73 6 9.5
CF/CE= ‘cash flow / capital employed’ (1): equity / net debt
B.5 Majeure acquisitities / desinvesteringen en jointventures / allianties van AKZO (1969-1994) JAAR 1969
1970
1971 19721975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983
1984
ACUISITIES (+) / DESINVESTERINGEN (-) JOINT VENTURES / ALLIANTIES • Lesonal, BRD (+): verfbedrijf • Astral, F (+): verfbedrijf [De acquisitie van Leasonal en Astral vormden (samen met Sikkens) de basis voor de Europese verfpositie.] • International Salt Inc., USA (+): zoutbedrijf • Edet, Zweden (+): luxe toilet/keukenpapier • Diosynth SA, Mexico (+): producent basismateriaal hormoon substanties • Sastig AG, Zwitersland (+): producent van chemische vezels, cellofaan, kleefband • Fabelta, België (+): producent van chemische vezels, en cellulose-acetaatkorrels • Duyvis, Nederland (+): producent van levensmiddelen • Armour Intermediate, USA (+): special chemicals en leer • Cirne, Brazilië (+): zoutbedrijf • Kleinere acquisities in Pharma en Specialty Chemicals (verbetering produktmix en verdere opbouw Europese positie) • Zwanenberg, NL (-): vleeswarenbedrijf (bakermat van Organon; pastte niet meer bij Akzo beleid) • Armak, USA (+): • Armira (+); leer • Overname van Pharma in Frankrijk • Reti SA, … (+) • Liquidatie Ferenka, Ierland (-) • Aagrunol (-) • CCI Life systems Inc. (+): ….., VS. • Ernst Ryberg A/B (+), zoutbedrijf, Zweden • Inter-continental Biologics (+): diergeneesmiddelen, VS • Cobe Laboratories, kunstnieren, VS • Wyandotte Paint Products cy. (+): verfbedrijf • Brand Rex (-) • Enka Austria (gesloten) • Oprichting JV Rovin met Shell (Akzo belang 50%): produktie van (grondstoffen voor) PVC • Lanchem (+); harsen, US • Bostik Finch (+): vliegtuiglakken, US
XIX
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
• Legrain SA (+): consumentenprodukten, Spanje • Temana (+): consumentenprodukten Shell , EU • Levis (65%) (+): verf, België • Litton Bionetics (+): biotechnologie, US • Warner Lambert (+): diagnostica, US • Heidelberg (+): levensmiddelen, Denemarken • American Enka (-):; een bedrijf van $ 500 mln en 4500 werknemers; spectaculaire overdracht aan BASF) • Armira, USA (-) • Akzo Consumenten Produkten (overdracht van 49% van de aandelen aan Shell) • Levis (resterende 35%) (+) • Blundell-Permoglaze (+): verf, GB • Wilson Fiberfil (+): versterkte technische kunststoffen, US • Blue Circle Sandtex (+): verf, GB • Perchem groep (+): verdikkingsmiddelen, GB • Industrias Quimicas Procolor (50%) (+): verf, Spanje • Colmed/PBI (+), generica, VS • FRP Company (+): papierchemicaliën, VS • Koninklijke Brink/Molyn (+): verf, NL • Cooper Technicon (+): overname bloedbank-activiteiten, US • Tiefenbach (+): hydraulica/electronica, BRD • Bionetics research (+), …., US • Dreeland Colloids (+): …, US • Monsanto (+): overname papierchemicaliën, US • JV met Kollmorgen Corp.: materialen voor de electronicamarkt • Stauffer Specialty Chemicals, USA (+) (grootste acquisitie in historie Akzo; jaaromzet $ 200 mln) • Vulnax (+): rubberchemicaliën, US • Fortafil (+): koolstofvezels, US • Montedison (+): verdikkelingsmiddelen, Italië • Rhodic Buhler-Fontaine (+): huishoudprodukten, F • Tintas Ypiranga (+): verf, Brazilië • Akzo Consumenten produkten (-): verkocht aan DE) • Diamond Crystal (+): zoutactiviteiten, US • Veterinaire activiteiten Gist Brocades (+): veterinaire activiteiten, NL • My-K (+): generica, US • Akzo Electronic Materials company sluit alliantie met Showa Denko K.K. (Japan) • Reliance Cy. (+): verfbedrijf in VS (een grote acquisitie; jaaromzet $ 300 mln) • Barmag (belang van 100% naar 15%) • Procolor (resterende 50%) (+): verfbedrijf, Spanje • Lovit en S-R Premier (+): resins (harsen), VS • Pennwalt Italia (+): rubberchemicaliën, Italië • Filtrol corporation (+): kraak-katalysatoren, US • Decorette (-): retial keten, interieur-/verf-formule, NL • Silenka (verkoop aandelen aan PPG) (-): glasvezels, NL • JV met AMP Inc. (materialen voor de electronische industrie) • Uitbreiding van de JV met Kollmorgen (N&W 89/2) • JV met PQ Corporation, Pen/VS (tbv. produktie en marketing van silica-gebaseerde produkten in Europa). • JV met TVK, Hongarije • JV COIM SpA, Italië (peroxide) • Kloek Zout (+): zoutbedrijf, NL • Staalkoordfabriek Oberbruch/BRD (- ; gesloten) • Samenwerkingsverband met Finowtal Chemische Werke GmbH, voormalige DDR (CMC) • samenwerkingsverband Akzo/Organon en de Johnson&Johnson werkmji. Ortho Pharmaceutical Corp., US • McPershon (+): verfbedrijf, VK • Nordisk Droge & Kemikalie (+): veterinaire activiteiten, Noorwegen • Hexaquimia (+): peroxide, Mexico • Scottsboro (+): bandengarens, US (overgenomen van Goodyear) • MCN (-): Methanol Chemie Nederland, NL (verkocht aan Neste, Finland)
XX
1992
1993
1994
• La Seda de Barcelona (afstoting belang Akzo) • Koninklijke Talens (-): verkocht aan Sakura • JV Alcoa voor de produktie en marketing van ‘fiber-metal laminates’ • Wasserglass Dehnitz GmbH (+): produktiebedrijf van ‘water glass’, BRD (via Treuhandanstalt) • DSM Poedercoatings activiteiten (+) • Akzo Engingeering Plastics (-): engineering plastics, NL (ruil tussen Akzo en DSM van Akzo Plastics met poedercoatings-activiteiten van DSM) • Kleurconcentraten voor de plastic industrie (-): verkoop aan MA Hanna Company, VS • PCAS (-): speciale chemicaliën, F • JV Chineese automotive coatings (“Akzo - Red Lion Coatings Corporation”) • Oprichting van Akzo-PQ Silica en Eka Nobel van de JV ENAP CV (produktie van ‘disilicates’) • Toho Rayon co. (koolstofvezels) • Biometer (+): producent van meetappartuur voor spierverslappers, Denemarken • Dansk Salt (+): zoutbedrijf, Denemarken (overname van belang van voormalig JV-partner) • Saga Foods Ingredients/Icelandic Salt Co. (+): zoutactivitieten, Denemarken/Ijsland • Berol Nobel’s initiator-activiteiten (+): overname door de Akzo BU Polymer Chemicals. • Elsterberg GmbH (+): textiel viscose fabriek in Sachsen/BRd (via Treuhandanstalt) • Ardeval (+): generica, F (overgenomen door Chedfaro) • EMC Services, Niekerk/NL (-): test en advies centrum voor telecommunicatie en electromagnetische comptabiliteit; verkocht aan Nederlands Meet Instituut • JV Dexter co. (vliegtuiglakken) • Harcros Chemicals Group (PVC-stabilisatoren) • Allied Signals (tapijtgarens) • Overname van Nobel Industrier AB (+) • Chemie GmbH (+): overname posphorus chemicals business, BRD (via Truehandanstalt); 40 p • Fluoro chemicals (-): fluor chemicaliën, NL (gedesinvesteerd en verkocht aan AlliedSignal); 70 p • Weston fabriek, MI/VS (-): ‘silicates’ (verkocht aan Silbond; 55 p)
Bronnen: Notities A.M. van Haastrecht, jaarverslagen (m.n. 1969: “fusies en acquisities in 1969”), Akzo Berichten (m.n. overzicht Akzo acquisities vanaf 1984, in 1987/7), News &Views (1988-1994).
XXI
Bijlage C Uitnodigingsbrief geïnterviewde personen Bijlage C 1 Kopie uitnodigingsbrief
XXII
Bijlage C 2 Overzicht interviewonderwerpen
XXIII
Bijlage C 3 Uitleg doel onderzoek
XXIV
Bijlage C 4 Overzicht episoden
XXV
