Bijlagen Bijlage I: Bijlage II: Bijlage III: Bijlage IV: Bijlage V: Bijlage VI: Bijlage VII: Bijlage VIII: Bijlage IX:
Kansenkaart windmolens Samenvattingen interviews Samenvatting brainstormavond Enquête Enquêtevragen digitale ontsluiting Beleidsnotitie Bereidheid per straat Brochure duurzame energie Kansenkaart zonnepanelen
Bijlage I
Kansenkaart windmolens
Bijlage II Samenvattingen interviews De Volmacht Dit interview is gehouden met Jaap Boekholt, directeur van woningstichting ‘De Volmacht’. Het interview is afgenomen door twee studenten geassisteerd door de voorzitter van VDGO, Hilbert Stel. Het doel van dit interview was inzicht krijgen in de duurzame projecten van ‘De Volmacht’ en de mogelijkheid van een eventueel aansluiten bij een duurzame energie of energiebesparingsproject in Grolloo en omstreken. Uit dit doel is een hoofdvraag opgesteld: “Kan het huizenbestand van ‘De Volmacht’ duurzamer gemaakt worden, zo ja hoe kan dit bewerkstelligd worden? Kan daarbij ingehaakt worden op eventuele projecten in het dorp?” Uit het interview bleek dat ‘De Volmacht’ al een zeer duurzaam huizenbestand heeft. De meeste energielabels van de huizen zitten tussen de A++ en C. Het aantal huizen van de ‘De Volmacht’ in Grolloo en Schoonloo is ongeveer 47. Deze huizen variëren in bouwjaar. Boekholt geeft ook aan dat het verder verduurzamen van het huizenbestand bemoeilijkt wordt doordat verhuurders geen gebruik meer kunnen maken van de subsidie die is bedoeld om huizen duurzamer te maken. Dit wordt veroorzaakt doordat deze subsidie alleen aangevraagd kan worden bij het maken van drie labelstappen, dit gegeven is meegenomen in de beleidsnotitie ‘ Duurzame energie’. ‘De Volmacht’ heeft ieder jaar een bedrag beschikbaar voor het opzetten van pilots op het gebied van duurzaamheid, dit kan mogelijk aangevraagd worden voor een eventuele pilot in Grolloo en omstreken. Boekholt geeft verder als advies eerst te kijken naar de besparing van energie, voordat gekeken kan worden naar opwekking van duurzame energie. ‘De Volmacht’ hanteert deze methode met succes (Boekholt, Interview 'De Volmacht', 2015). Aa en Hunze Bij de gemeente Aa en Hunze is een interview gehouden met Peter van der Veen, strategisch beleidsadviseur Ruimtelijke ontwikkeling bij deze gemeente. Dit interview werd afgenomen door twee studenten en Hilbert Stel. Van der Veen volgt daarom ontwikkelingen rondom beleid over duurzaamheid, bijvoorbeeld duurzame energie. Vervolgens vertaalt hij dit in beleid voor de gemeente. Van der Veen geeft aan dat de gemeente zich op het moment bezig houd met een door de regering besloten plan om een windpark met vijftig windmolens te plaatsen. Verder geeft hij aan dat zonnepanelen een goede mogelijkheid zijn om lokaal duurzame energie op te wekken. Daarnaast geef hij aan dat de verdeling van het gebruik van energie efficiënter kan. De gemeente Aa en Hunze staat volgens Van der Veen positief tegenover lokale duurzame energie projecten. De gemeente heeft voor het implementeren van duurzame energie een leningsregeling, maar geen subsidie. Een andere regeling betreffende duurzame energie is ‘asbest eraf en zonnepanelen erop’, deze regeling is ontwikkeld voor agrariërs. Een ander fonds die van toepassing kan zijn op een project binnen Grolloo is het Leefbaarheidsfonds van de gemeente. Tenslotte geeft Van der Veen aan dat bij het onderzoek eerst gekeken moet worden naar energiebesparing en bewustwording, daarnaast moeten de bewoners overtuigd worden met concrete rekenmodellen een rendabele investeringen (Veen van der, 2015). NLD & Drentse Kei De Drentse Koepel Energie-‐initiatieven is een onafhankelijke organisatie die de belangen behartigd voor duurzame energie-‐ initiatieven in Drenthe. Samen met Ús koperaasje en GrEK (Groninger energiekoepel) zit Drentse Kei in het overkoepelende energiebedrijf Noordelijk Lokaal Duurzaam, de NLD. De Drentse kei zet zich vooral in en deelt kennis over energie besparing, lokale duurzame energie projecten en het starten van een duurzame energiecoöperatie (Drentse, 2015).
Tijdens het interview gaf Ger Nobels uitleg over het tot stand komen van Duurzaam Balinge, een project ontstaan in 2006. Duurzaam Balinge zijn verschillende duurzame projecten in de omgeving van Balinge, bij deze uitleg werd het belang van bewustwording en inzicht in het energieverbruik aangehaald. Vanuit bewustwording kan er naar duurzame initiatieven gewerkt worden. Nobels vatte dit samen in ‘begin klein en breid daarna uit’. Verder geeft Nobels aan dat de kennis en ervaring van andere projecten gebruikt moeten worden, wanneer er een projecten in Grolloo worden gestart.
Bijlage III Samenvatting Brainstormavond
Samenvatting brainstormavond Grolloo 30 maart 2015
1. Brainstormavond Dit verslag is een terugkoppeling van de brainstormavond. De resultaten van de ideeënronde, de tekenronde en de rekenronde zullen worden besproken. Op het eind van de avond zijn een aantal onderwerpen naar voren gekomen waarvan het de bedoeling is dat hier een aantal werkgroep verder mee zullen gaan.
2. Ideeënronde Tijdens de ideeënronde kwamen de volgende vragen aan bod: • Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om energie te besparen? • Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om gezamenlijk energie te besparen? • Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om energie op te wekken? • Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om energie op te wekken? Deze vragen zijn beantwoord op korte termijn (groen) en op lange termijn (rood).
2.1 Resultaten 1. Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om energie te besparen? Korte termijn -‐ Gedrag van de mensen veranderen (bewustwording) -‐ Tochtstrippen langs deuren en ramen -‐ Letten op energieverbruik in huis -‐ LED/Spaarlampen -‐ Elektrische apparatuur vervangen -‐ Gasboiler vervangen -‐ Slimme meter gebruiken -‐ Oude elektrische apparaten vervangen door A+-‐label apparaten -‐ Pellet kachel/houtkachel -‐ Verwarming een graad lager -‐ Verwarming eerder uit doen in de avond -‐ Waslijn/was rekje gebruiken i.p.v. de droger -‐ Controleren van de warmtepompen -‐ Energieslurpers vinden -‐ Stekkers uit het stopcontact halen (bijvoorbeeld opladers van mobiele telefoon) als die niet worden gebruikt Lange termijn -‐ Slimme meters -‐ Campagne duurzaamheidswedstrijd -‐ Gebruik maken van ‘grijs water’ (regenwater/grondwater) -‐ Isoleren in huis -‐ Passieve zonne-‐energie: ramen op het zuiden, zodat meer zonlicht het huis kan verwarmen.
2. Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om gezamenlijk energie te besparen? Korte termijn -‐ Collectief isolatiemateriaal inkopen -‐ Straatverlichting aanpassen (bijvoorbeeld LED-‐verlichting, minder lang de verlichting aan) -‐ Deel-‐auto -‐ Elektrische oplaadpunten voor elektrische auto‘s -‐ Besparingswedstrijd: wedstrijd waarbij het doel is om zoveel mogelijk energie te besparen Lange termijn -‐ Staatverlichting aanpassen met sensoren. -‐ Straatlantaarns zelf energie opwekken d.m.v. zonnepanelen. -‐ Wegen in het buitengebied lichtgevende verf aanbrengen, zal opgeladen worden door de zon. -‐ Smart grids (energiegebruik op elkaar afstemmen) 3. Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om duurzaam energie op te wekken? Korte termijn -‐ Zonnepanelen op daken -‐ Zonneboiler op daken Lange termijn -‐ Gebruik maken van een warmte terugwininstallatie. -‐ Gebruik maken van aardwarmte -‐ Bij de nieuwbouw zongunstig bouwen (daken naar het zuiden, veel ramen naar het zuiden) 4. Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om duurzaam energie op te wekken? Korte termijn -‐ Houtsnippers en snoeiafval verzamelen om biovergisters te voeden Lange termijn -‐ Collectieve aardwarmte inkopen en gebruiken -‐ Collectief zonnepanelen inkopen en gebruiken -‐ Rendabele kleine windmolens plaatsen -‐ Windmolens -‐ Gezamenlijke aanschaf van een biovergister gebruiken (daarbij gebruik maken van houtsnippers, snoeiafval). -‐ Gasputten hergebruiken, wanneer de gasputten leeg zijn, kunnen deze gebruikt worden om aardwarmte uit te halen -‐ Gezamenlijke zonneweide aanleggen -‐ Samen gebruik maken van zonnepanelen op grote daken of boerenschuren. -‐ Afval gebruiken om duurzame energie op te wekken Aanbeveling Tijdens deze ronde zijn veel ideeën naar voren gekomen. Een aantal van deze ideeën zijn direct toepasbaar, andere ideeën zijn voor langere termijnen. Aan te bevelen is de oprichting van een aantal werkroepen, waarin zowel inwoners als bedrijven zijn vertegenwoordigd, die bezig gaan met de verschillende ideeën die naar voren zijn gekomen.
3. Tekenronde Bij de tekenronde was het de bedoeling dat de wensen van de inwoners van Grolloo en omstreken in kaart werden gebracht. Tijdens deze ronde is een kaart van het totale gebied beschikbaar gesteld en een kaart van alleen Grolloo. Op deze kaarten zijn verschillende vormen van duurzame energie door de bewoners ingetekend op plekken waar zij vormen van duurzame energie wel graag willen zien en waar niet.
3.1 Resultaten De resultaten waar wel duurzame energie zou toegepast kunnen worden zijn als volgt: -‐ Windmolen(s) in het bos. Mogelijke plaatsten daarvoor zijn in het bos achter het klimpark of het bos tussen Grolloo en Schoonloo -‐ Zonneweides op de oude vuilstortplaats. Dit is een voorbeeld van een zonneweide op een braakliggend terrein. -‐ Drijvende zonnepanelen op De Moere. -‐ Warmte gebruiken die bij de wegen wordt opgewekt. -‐ Door middel van drukverschillen in de wegen energie opwekken. -‐ Olifantengras in een biovergister (levert geen hoog rendement op) -‐ Snoeihout kan worden gebruikt voor in een biovergister. Deze methode gebruikt Staatsbosbeheer. -‐ Lege gasputten gebruiken voor aardwarmte. -‐ In De Moere verticaal energie opwekken. -‐ De grote daken van Grolloo kunnen worden gebruikt om zonnepanelen op te plaatsen. Hierbij is wel een eis dat het donkere panelen zijn met donkere randen, zodat de panelen niet opvallen. -‐ De ijsbaan kan worden gebruikt voor een (tijdelijke) zonneweide. -‐ Kleine windmolens aan de achterkant van de Berenkuil. -‐ Windmolens op landbouwgrond ten oosten van Grolloo (achter het bos) De resultaten waar geen duurzame energie opgewekt zou kunnen worden volgens de inwoners zijn: -‐ Geen windmolens in het bewoonde gebied. -‐ Geen zonneweide in het grasland of op landbouwgrond.
4. Rekenronde Bij de rekenronde was het de bedoeling dat de inwoners van Grolloo en omstreken gingen rekenen met verschillende manieren om duurzame energie op te wekken.
4.1 Resultaten De resultaten zijn als volgt: -‐ Een neveneffect van duurzame energie kan zijn: De prijs van niet duurzaam opgewekte energie zou kunnen dalen, terwijl de prijs van duurzame energie zou kunnen stijgen. -‐ De pellet kachel lijkt heel duurzaam, maar toch brengt het nadelen met zich mee: de luchtvervuiling. Daarnaast is het veel werk om het schoon te maken. -‐ Volgens woonstichting Volmacht is bewustwording zeer belangrijk. Door bewustwording alleen kan al veel energie bespaard kunnen worden. Daarnaast kan woonstichting Volmacht als voorbeeld worden gezien voor het opwekken van duurzame energie op huishoudelijk niveau.
5. Werkgroepen Bij de afsluiting zijn een aantal interessante onderwerpen aan bod gekomen waarbij werkgroepen kunnen worden opgericht om energie te besparen en duurzame energie op te wekken. Collectieve opwekking -‐ Zonneweide -‐ Windmolen -‐ Zonnepanelen op grote gebouwen of (landbouw)schuren Aardwarmte/geothermie -‐ Oude gasputten gebruiken om energie op te wekken. -‐ Warmte van de wegen gebruiken om energie op te wekken. Bewustwording -‐ Gebruik maken van al bestaande initiatieven (zoals voorbeelden bij woonstichting Volmacht of ander duurzame dorpen). -‐ Het meten van verschillende wijken. Hierbij kan een wedstrijd mee worden gehouden wie het meeste energie bespaart. Daarnaast kan worden gemeten in welke wijken de meeste energie verbruiken. Deel-‐auto -‐ Een auto/busje voor mensen die werken in de stad (Groningen of Assen). -‐ Een auto/busje inzetten voor het vervoer van ouderen. -‐ Een auto/busje inzetten voor het vervoer van (middelbare) schoolkinderen
Bijlage IV: Enquête
Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken KvK nr. 40048381 Rabobank rek. nr. NL21RABO0356037983 Secretariaat: Zuiderstraat 21
Enquête instructie Deze enquête gaat over duurzame energie en wordt uitgevoerd door studenten van de opleiding Toegepaste aardrijkskunde aan Hogeschool van Hall Larenstein, in opdracht van Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken (VDGO). Deze enquête is bestemd voor de inwoners van Grolloo, Schoonloo, Papenvoort, Vredenheim, Nooitgedacht en Marwijksoord. Voor het invullen van de enquête heeft u ongeveer 10-15 minuten nodig. Vul bij iedere vraag één antwoord in tenzij anders is aangegeven. Graag het antwoord invullen wat voor u van toepassing is. Heeft u het verkeerde antwoord ingevuld verbeter het dan als volgt: Bijvoorbeeld:
2. Woont u binnen of buiten de bebouwde kom van Grolloo of Schoonloo? o Binnen bebouwde kom • Buiten bebouwde kom 2. Woont u binnen of buiten de bebouwde kom van Grolloo of Schoonloo? • Binnen bebouwde kom • Buiten bebouwde kom Alvast bedankt voor het invullen van deze enquête.
1. Ik vind het belangrijk om duurzame energie te gebruiken. o Helemaal oneens o Oneens o Neutraal o Eens o Helemaal eens
(3; 1,4%) (1; 0,5%) (43; 20,4%) (116; 55%) (48; 22,7%) (Totaal: 211)
2. Ik heb belangstelling voor projecten die Grolloo en omstreken duurzamer kunnen maken. o Nee (12; 5,8%) o Ja (150; 72,5%) o Weet ik niet (45; 21,7%) (Totaal: 207)
3. Ik heb een dak (schuur en/of huis) van .............m2, dat geschikt is voor zonnepanelen (een geschikt dak is een dak met dakpannen op het zuiden). (Totaal: 124, gemiddeld: 143,5)
4. Ik ben bereid om mijn dak beschikbaar te stellen voor het opwekken van duurzame energie. o Nee (93; 49,2%) o Ja (43; 22,8%) o Ja, tegen een vergoeding (53; 28%) (Totaal: 189) 5. Stelling: De verantwoordelijkheid om duurzame energie op te wekken ligt meer bij de overheid dan bij de inwoners. o Helemaal oneens (7; 3,3%) o Oneens (38; 18,2%) o Neutraal (106; 50,7%) o Eens (51; 24,4%) o Helemaal eens (7; 3,3%) (Totaal: 209) Er bestaan subsidieregelingen om te investeren in duurzaamheid. De provincie en gemeente hebben verschillende regelingen in de vorm van subsidie of lening. 6. Ik ben op de hoogte van de subsidiemogelijkheden die de overheidsinstellingen mij bieden m.b.t. het opwekken van duurzame energie. o Nee (140; 67%) o Ja (69; 33%) (Totaal: 209) 7. Bent u op de hoogte van de duurzaamheidslening? o Nee o Ja
(165; 78,9%) (44, 21,1%) (Totaal: 209)
8. Welke van de volgende maatregelen neemt u zelf of heeft u genomen met betrekking tot energiebesparing? (Meerdere antwoorden mogelijk): Besparen o o o o o o o o o o o o o
Spouwmuurisolatie (114; 53,5%) Dubbel glas (193; 90,6%) Vloerisolatie (100; 46,9%) Domotica (bijv. bediening thermostaat vanaf smartphone) (5; 2,3%) Vervanging van oude apparaten (97; 45,5%) Dakisolatie 132; 62%) HR ketel (174; 81,7%) Slimme meter (bijv. Toon, Eneco, Anna ,NLE) (22; 10,3%) LED/spaar lampen (147; 69 %) Pellet/houtkachel (79; 37,1%) Anders, namelijk: (20; 9,4%) …………………………………………………………………………………
-‐
Vanaf volgend jaar ook spouwmuur isolatie, dubbelglas, balansventilatie. Over een jaar zonnepanelen, zonneboiler, warmtepomp en Grijswater systeem Kort douchen We gaan bewust om met energie RFB p.s.m. systeem Nog niet, wel geïnteresseerd Besparen met zonnepanelen Kinderen aanmoedigen om lichten en apparaten uit te zetten Hou gestookte Cv-ketel Hergebruik van materialen
-‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐
Opwekken o o o o -‐ -‐ -‐ -‐ -‐
Zonnepanelen (36; 16,9%) Zonneboiler (6; 2,8%) (Combi) warmtepomp (7; 3,3%) Anders, namelijk: (6; 2,8%) ………………………………………………….……………………………. Houtkachel 2 Laat aan de huisbaas over Zitten nog in verbouwing Zonnepanelen, maar nog niet geplaatst Zonnepanelen in energietuin (plan voor) (Totaal: 214)
9. Hoe oud is uw Cv-ketel? .............. jaar o
Ik heb geen Cv-Ketel
(Totaal: 197, gemiddeld: 7,69) (14; 6,6%)
10. Stelling: Ik vind het belangrijk om onafhankelijk te zijn van (grote) energieleveranciers. o Helemaal oneens (2; 0,9%) o Oneens (2,5; 11,8%) o Neutraal (107; 50,5%) o Eens (61; 28,8%) o Helemaal eens (17; 8%) (Totaal: 212) 11. Maakt u gebruik van duurzame energie? o Nee (ga verder naar vraag 13) o Ja
(126; 60,9%) (81; 39,1%) (Totaal: 207)
12. Wat zijn uw redenen om duurzame energie te gebruiken. (Meerdere antwoorden mogelijk) o Economisch (kosten besparing) o o Nee (74; 52,5%) o o Ja (67; 47,5%) o Ideologisch (beter voor het milieu) o o Nee (75; 54%) o o Ja (64; 46%) o Anders, namelijk: o o Nee (135; 97,1%) o o Ja (4; 2,9%) ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………… -‐ -‐
Politiek minder afhankelijk van de olielanden 2 Leverancier die investeert in duurzaam opwekken in Nederland (Totaal:214)
13. De volgende duurzame oplossingen zou ik in mijn omgeving willen zien:
Helemaa l oneens 9 4,8%
Oneens
Neutraal Eens
Totaal
89 47,1%
Helemaal eens 42 22,2%
6 3,2%
43 22,8%
5 2,6%
6 3,1%
29 15%
94 48,7%
59 30,6%
193 100%
67 36,8%
33 18,1%
48 26,4%
28 15,4%
6 3,3%
182 100%
Biovergister
41 23,6%
34 19,5%
55 31,6%
35 20,1%
9 5,2%
174 100%
Zonneboilers
10 5,3%
8 4,3%
49 26,2%
82 43,9%
37 19,8%
187 100%
Decentrale vuilverbrander
60 34,9%
36 20,9%
61 35,5%
8 4,7%
7 4,1%
172 100%
Zonnepanelen binnen de bebouwde kom Zonnepanelen buiten de bebouwde kom Windmolen
189 100%
14. Ik ben bereid om mee te doen aan het collectief inkopen van zonnepanelen wanneer deze mogelijkheid wordt geboden. o Nee (62; 30%) o Ja (42; 20,2%) o Misschien (103; 49,8%) (Totaal: 210) 15. Ik ben bereid om mee te doen aan het collectief inkopen van bespaarmogelijkheden wanneer deze mogelijkheid wordt geboden. o Nee (30; 14,3%) o Ja (60; 28,6%) o Misschien (120; 57.1%) (Totaal: 210) 16. Als via de Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken zonnepanelen worden gelegd op grotere dakoppervlakten heb ik interesse om deze energie af te nemen o Helemaal oneens (11; 5,3%) o Oneens (12; 5,8%) o Neutraal (92; 44,4%) o Eens (79; 38,2%) o Helemaal eens (13; 6,3%) (Totaal: 207)
17. In welk van de volgende opties heeft u interesse wanneer dit collectief wordt ingekocht? (Meerdere antwoorden mogelijk): Besparen o Spouwmuurisolatie (49; 23,7%) o Dubbel glas (28; 13,5%) o Vloerisolatie (30; 14,5%) o Domotica (bijv. bediening thermostaat vanaf smartphone) (22; 10,6%) o Vervanging van oude apparaten (23; 11,1%) o Dakisolatie (22; 10,6%) o HR ketel (21; 10,1%) o Slimme meter (Toon, Anna (NLE), etc.) (36; 17,4%) o Led lampen/spaarlampen (40; 19,3%) o Elektrisch/hybride autorijden (20; 9,7%) o Geen interesse (44; 21,3%) o Anders, namelijk: (13; 6,3%) ………………………………………………….………………………… -‐ Besparen met zonnepanelen 2 -‐ Stroom en gas -‐ Hangt van de inhoud van de aanbieding af -‐ Deelauto(systeem), (kleine)Windmolens -‐ Misschien advies van expert? Wat zijn de praktische mogelijkheden warmtepomp? -‐ Ben al voorzien Opwekken o Zonnepanelen (107; 51,7%) o Zonneboiler (60; 29%) o (Combi) warmtepomp (34; 16,4%) o Geen interesse (35; 17,3%) o Anders, namelijk: (11; 5,5%) ………………………………………………….…………………………… -‐ Zonnepaneel die meedraait (bloem) of kleine windmolen -‐ Windmolens (type Savonius -> "Slagroomklopper") -‐ Hangt van de inhoud van de aanbieding af -‐ Zonnepanelen zodra deze binnen 5 jaar zijn terugverdient. -‐ Houtkachel -‐ Ben al voorzien -‐ Alleen wanneer eigen beheer mogelijk is (Totaal: 207) Een energiecoöperatie is een initiatief van verschillende partijen om samen duurzame energie op te wekken en te beheren. Een voorbeeld hiervan is Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD), een duurzame energiecoöperatie voor de drie noordelijke provincies. 18. Ik geloof dat een duurzame energiecoöperatie goed is voor Grolloo en omstreken. o Helemaal oneens (1; 0,5%) o Oneens (4; 1,9%) o Neutraal (93; 44,5%) o Eens (89; 42,6%) o Helemaal eens (22; 10,5%)
(Totaal: 209) 19. Ik zou graag deel willen nemen aan een energiecoöperatie. o Helemaal oneens o Oneens o Neutraal o Eens o Helemaal eens
(7; 3,4%) (12; 5,8%) (121; 58,7%) (50; 24,3%) (16; 7,8%) (Totaal: 206)
20. Ik zou meer informatie willen ontvangen over energiecoöperaties. o Nee (60; 28,8%) o Ja (148; 71,2%) (Totaal: 208)
21. Er zijn meerdere opties mogelijk om duurzame energie op te wekken, welk van de volgende opties spreekt u het meest aan? o Zelf duurzame energie opwekken (96; 49%) o In samenwerking met een agrariër duurzame energie opwekken (28; 14,3%) o Met medebewoners van het dorp duurzame energie opwekken (54; 27,6%) o Ik ga geen gebruik maken van duurzame energie (18; 9,2%) (Totaal: 196) 22. Van welke van de onderstaande producten bent u op de hoogte van de terugverdientijd (Meerdere antwoorden mogelijk): o Zonnepanelen (101; 49%) o Zonneboiler (11; 5,3%) o Windmolens (11; 5,3%) o Isolatie (verschillende soorten) (33; 16%) o (Combi) warmtepomp (7; 3,4%) o Ik ben niet op de hoogte van de terugverdientijden (101; 49%) (Totaal: 206) 23. Wilt u meedenken in het proces om uw omgeving te verduurzamen? o Nee (103; 50,5%) o Ja (101; 49,5%) (Totaal: 204) 24. Om u bewust te maken van uw verbruik en de CO2 uitstoot hiervan vragen wij u om de volgende tabel in te vullen. Het gemiddelde huishouden in Nederland stoot 4415 kg CO2 uit per jaar. Zit u hierboven of hieronder? Deze informatie kunt u vinden op uw jaarafschrift van uw stroom en gasrekening. (Deze vraag wordt niet meegenomen bij de verwerking van de enquête). ………….. m3 gas X 1,8 kg CO2 = …………………. kg CO2 ………….. kWh stroom X 0,5 kg CO2 = …………………. kg CO2 Mijn huishouden verbruikt: …………………….kg CO2 p/j 25. Bent u agrariër?
(179; 85,6%) (30; 14,4%) (Totaal: 209) Het is mogelijk om als agrariër asbest op uw dak te laten saneren en zonnepanelen te laten plaatsen. Hiervoor kan men subsidie aanvragen bij de overheid. (http://www.asbestvanhetdak.nl/) dit geldt alleen voor minimaal 250 m2 te saneren asbest dak. o o
Nee (ga door met vraag 27) Ja
26. Zit er asbest op het dak van (een van) uw panden? o Nee o Ja o Weet ik niet
(29; 46%) (31; 49,2%) (3; 4,8%) (Totaal: 63)
27. Ik ben bereid om grond beschikbaar te stellen voor een duurzaam initiatief zoals: zonnepanelen, biovergister, windmolen, etc. o Nee (145; 74,4%) o Ja (15; 7,7%) o Ja, tegen een vergoeding (35; 17,9%) (Totaal: 195)
We vragen naar uw NAW gegevens omdat VDGO graag wil weten wie interesse heeft in verduurzaming van Grolloo en omstreken. Als u uw persoonlijke gegevens niet wenst te geven, vragen wij u wel om uw straat in te vullen. Uw gegevens blijven binnen VDGO en de onderzoeksgroep en zullen uiteraard vertrouwelijk worden behandeld.
28. Naam …………………………………………………………………………………… Straat + huisnummer:
….…………………………………………...…………………………………….
Postcode + woonplaats:
…………………………………………………………………………………....
29. Woont u binnen of buiten de bebouwde kom van Grolloo of Schoonloo? o Binnen de bebouwde kom (137; 65,2%) o Buiten de bebouwde kom (73; 34,8%) (Totaal: 210) 30. Wat is het bouwjaar van uw huis? .................
31. In wat voor woning woont u? o Huurwoning o Koopwoning
(Totaal: 195, gemiddeld: 1948)
(16; 7,5%) (197; 92,5%) (Totaal: 213)
Op maandag 30 maart wordt een brainstormavond georganiseerd door de studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein in samenwerking met VDGO. Op deze avond zal er gediscussieerd worden over duurzaamheid en de mogelijkheden om gezamenlijk energie te besparen en op te wekken. Deze avond zal plaatsvinden in het Markehuis te Grolloo. 32. Wilt u meedoen aan de brainstormavond die wordt georganiseerd op 30 maart? o Nee (148; 73,6%) o Ja (53; 26,4%) (Totaal: 201)
33. Zo ja, vul hieronder uw emailadres in, dan kunnen wij u uitnodigen voor de brainstormavond. Emailadres:…………………………………………………………………………… 34. Heeft u nog tips of opmerking op het gebied van duurzaamheid of de enquête, dan kunt u dit hieronder aangeven. -‐ -‐ -‐ -‐
-‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐
-‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐
-‐ -‐ -‐
Houtkachels zijn voor omwonende erg slecht voor de gezondheid Ad. Vraag 3 en : Het dak van onze woning is ongeschikt; dak ligt niet op het zuiden Een nieuwe boerderij zou gebouwd moeten worden in oost-west richting met een asymmetrisch dak, aan zuidzijde helling 15 graden en aan noordzijde steil Heeft zonne-energie + pellet-kachel. Met deze installatie buffer je je eigen energie en kan je elektrische energie besparen (d.m.v. hotfill). Doelstelling van ECOScience is het maken van gasvrije installaties en het collectief inkopen van pellets voor een zo duurzaam mogelijke productie van energie. Om een reëel beeld bij vraag 24 te hebben kan het van belang zijn om te weten uit hoeveel leden een gezin bestaat. zie vraag 7. Duurzaamheidslening is per 1 september 2014 beëindigd Het is moeilijk om aan te geven of je ergens aan mee wit doen. Je moet eerst de voorwaarden/kosten e.d. weten Heb ik op moment het geld en wil ik het hieraan besteden. Het moet concreter worden voordat je eraan mee doet. Als je je naam niet wilt invullen vanwege anonimiteit dan moet je geen e-mailadres vragen. Meedoen is afhankelijk ook van de plannen zelf. Er is onvoldoende informatie om vele vragen (juist) te beantwoorden. Een deelautosysteem opzetten is leuk. Wij staan op het punt een tweede auto te kopen omdat dat af en toe nodig is. Maar liever zou ik op die paar dagen per maand gebruik maken van een deelauto! Een deelautosysteem opzetten is leuk. Wij staan op het punt een tweede auto te kopen omdat dat af en toe nodig is. Maar liever zou ik op die paar dagen per maand gebruik maken van een deelauto! Denk er om dat info welke via media en overheid wordt gegeven niet altijd klopt. Wij zouden ons asbestdak graag vervangen. Het dak is uitstekend geschikt voor zonnepanelen. Wij zijn bereid om +- 800M2 dak in te brengen in een gezamenlijk project om duurzame energie op te wekken. Met vr gr. J. Wildriks. Zonnepanelen op werkplaats Ensing ter overweging. Verwachting dat er nieuwe zonnepanelen komen die pannen vervangen. Betrokkenheid lokale ondernemers. Energiezuinige straatverlichting. Lid van werkgroep duurzaam rolde. Contact gegevens: 0592 242814 Ik ben geen agrariër. Stel ik heb wel asbestplaten op mijn schuur. Wat dan? Ik weet dat er in het veengebied van onze gemeente alternatieven zijn hieromtrent De enquête ziet er goed en volledig uit Als er collectief zonnepanelen gekocht werden, of meer informatie gegeven wordt is de stap ook wat minder groot om dit aan te schaffen Al sinds 1960 verdiep ik me al in verbetering van het milieu, ben tegen "de weg werp" cultuur, van steeds het nieuwste, beste, hipste van alle vindingen als we jonger waren en we richten ons huis zo zou ik er anders tegenover staan. Nu is het een niet verstandige investering als je 85 jaar bent. Het is iets voor mensen die nog een tijd te gaan hebben. Ik heb weinig of niets verspild tijdens mijn leven. Dat leer je als "oorlogskind". Op dit moment zijn veel vragen voor ons niet van toepassing, omdat wij nu in een huurwoning zitten. Het was beter geweest de enquête anders in te delen. De vragen m.b.t. soort woning, verbruik en aantal gezinsleden als eerst te stellen. Ik ben bezig met het verwezenlijken van een energietuin: zonnepanelen op eigen erf landschappelijk ingepast. zorg dat u meer uitleg geeft over de verschillende producten. Nu word ik gevraagd om antwoord te geven over dingen waar ik te weinig of niks van af weet.
-‐ -‐ -‐
-‐ -‐
Wil wel aan duurzaamheid mee doen, maar ik ben niet zo kapitaal krachtig om collectief aan iets meet te doen. Succes allemaal. Zorg dat er contact wordt gelegd met Vitaness. Deze organisatie wil een groot centrum van gezondheid een welbevinden bouwen nabij Schoonloo. Zij hebben duurzaamheid als speerpunt, zie www.vitaness.nl. Het opwekken en distributie van energie hoort een gemeenschapszaak te zijn. D.w.z. een taak van de democratisch gekozen overheid. E.c.a. dient niet af te hangen van bijv. particulieren die hun grond te gelde kunnen maken, met als evt. gevolg plaatsing van molens of panelen op storende locaties op toevallige wijze. Wij hopen erg dat er in Grolloo voldoende animo is om samen te werken aan een duurzame energievoorziening! Wij werken daar graag actief aan mee! Wat gaat VDGO doen met al die stinkende houtkachels in het dorp? Bij koude windstille dagen is het op bepaalde plekken niet fijn buiten te zijn. Zelfs komt de rook van de buren naar binnen. Dan hebben we het nog niet over de vervuiling die het met zich meebrengt. Lees ik in deze enquête niks over.
Bijlage V: Enquêtevragen digitale ontsluiting
De volgende vragen hebben betrekking op de aanleg van en participatie in een glasvezelnetwerk. Deze vragen zijn bij gelegenheid toegevoegd aan de enquête, VDGO wil graag weten of u glasvezel wilt en of u bereid bent in een glasvezelnetwerk te investeren. 1. Als er glasvezel naar uw huis wordt aangelegd door een lokale coöperatie, gaat u dan uw telefoon/tv/internet via dit medium afnemen als de prijs/kwaliteit verhouding concurrerend is ten opzichte van bestaande aanbieders (100 Mb download, 100Mb upload, basis telefoon en basis tv voor €39 per maand)?
(45; 25,3%) (133; 74,7%) (Totaal: 178)
o Nee o Ja
o Wilt u zelf ook investeren in de coöperatie en mede-eigenaar worden van het glasvezelnetwerk voor 15 jaar door een eenmalig inleg van €1500 waarbij uw rendement een korting van € 9 per maand is op de abonnementsprijs?
(131; 73,6%) (43; 24,2%) (4; 2,2%) (Totaal: 178)
o Nee o Ja o Mischien
Bijlage VI: Beleidsnotitie
Beleidsnotitie Duurzame energie
Van Hall Larenstein
Management van de Leefomgeving
23 maart 2015, Leeuwarden
Voorwoord Voor u ligt een beleidsnotitie die als thema duurzame energie en energiebesparingen heeft. Middels deze notitie wordt duidelijk gemaakt welke acties SNN moet nemen om het beleid zo te veranderen dat de ambities van Grolloo en omstreken op het gebied van duurzame energie gerealiseerd kunnen worden. Deze notitie is onderdeel van het onderzoek in Grolloo en omstreken waarvan de opdrachtgever de Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken (VDGO) is. De begeleiders vanuit hogeschool Van Hall Larenstein zijn Simon Matahelumual en Anne Clasquin. Hierbij willen wij graag SNN bedanken voor het ontvangst in Brussel en het aannemen van het rapport. 23 maart 2015, Studenten Management van de Leefomgeving Lotte Berends Rutger Bijlsma Jurjen de Boer Kimberley van Dam Jarno Haan Lotte Hadderingh Ties Kerkhof Eelco Kleine Punte Rein Schoute Jelmer Sijens Frank Smith Jasper Venema Nanoek Wiersema
Inhoudsopgave 1.
Inleiding .......................................................................................................................................... 0 1.1 Aanleiding 1.2
0
Probleemstelling
1.3 Leeswijzer
0
0
2. Problemen en maatregelen ................................................................................................................ 1 2.1
Stroom leveren aan buren
1
2.2
Windmolen in bos/natuur
2
2.3
Energielabels verhuurders
4
2.4
Zonneweides 5
2.5
Postcoderoos 6
3.
Beoordeling van maatregelen / afwegingen .................................................................................. 8
4.
Conclusie ......................................................................................................................................... 9
5.
Aanbevelingen .............................................................................................................................. 10
Bibliografie ............................................................................................................................................ 11
1. Inleiding
1.1 Aanleiding De directe aanleiding van deze beleidsnotitie is het onderzoek naar mogelijkheden voor duurzame energie en energiebesparing in Grolloo en omstreken. Dit onderzoek bestaat uit de volgende onderdelen, een enquête, een beleidsonderzoek en een onderzoek naar inpassing van duurzame energie en besparingsmaatregelen. Dit onderzoek zal resulteren in een adviesrapport dat wordt aangeboden aan VDGO. De enquêtes toetsen het draagvlak en de bereidheid van de inwoners op het gebied van duurzame energie en besparing. Bij het onderzoek naar de inpassing word vooral gekeken naar geschikte locaties en constructies voor verschillende duurzame initiatieven. Deze beleidsnotitie is een onderdeel van het beleidsonderzoek.
1.2 Probleemstelling Tijdens het onderzoek zijn verschillende opties om energie op te wekken en te besparen naar voren gekomen. Bij een aantal van deze opties zijn beleidsmatige belemmeringen aangetroffen die ervoor zorgen dat deze opties niet of minder realiseerbaar zijn. Daarom heeft deze beleidsnotitie als doel de wensen en ambities op het gebied van duurzame energie en energiebesparing van Grolloo en omstreken beleidsmatig mogelijk te maken. Om deze beleidsmatige belemmeringen weg te nemen, worden de volgende zaken uitgewerkt • Wat de gewenste situatie is. • Waar de belemmeringen en tekortkomingen zitten. • Welke maatregelen er genomen moeten worden om de belemmeringen weg te nemen. • Hoe kan SNN invloed uitoefenen op het beleid omtrent deze belemmeringen.
1.3 Leeswijzer De beleidsnotitie is als volgt opgebouwd. Na de inleiding wordt bij hoofdstuk twee ingegaan op de problemen en maatregelen die aangetroffen zijn. De onderwerpen zijn verder uiteengezet in een aantal paragraven. In de paragrafen wordt de gewenste situatie beschreven, het probleem en de voorgestelde maatregelen. Vervolgens wordt er een beoordeling van de maatregelen gegeven waaruit conclusies getrokken worden. Hierna volgen enkele aanbevelingen voor SNN.
2. Problemen en maatregelen
2.1
Stroom leveren aan buren
Gewenste situatie In Grolloo en omgeving staan verschillende woningen met grote daken. Er staan ook veel woningen met rieten daken die niet geschikt zijn voor zonnepanelen. De grote daken zijn groot genoeg om zoveel stroom op te wekken dat meer dan één huishouden in zijn stroombehoefte kan worden voorzien. Het zou natuurlijk ideaal zijn wanneer mensen met grote daken ook de zonnepanelen op hun dak hebben van de buren die een rieten dak hebben. Op deze manier kan in Grolloo en omstreken meer energie worden opgewekt. Wat is het probleem Op dit moment is het zo dat wanneer iemand meer energie opwekt dan verbruikt deze stroom wordt geleverd aan het net. Aan het eind van het jaar wordt gekeken hoeveel stroom is verbruikt en hoeveel is opgewekt. Voor een bepaalde hoeveelheid stroom (verschilt per huishouden) mag men salderen (Wat is salderen? En hoe werkt het?, 2014). Dit betekent dat wanneer bijvoorbeeld op een zonnige dag wordt geleverd aan het net, deze stroom in de winter niet hoeft te worden betaald mits er meer wordt verbruikt dan opgewekt. Voor alle stroom die over de salderingsgrens gaat krijgt men een vergoeding die van hoogte verschilt per energieleverancier (Terugleververgoeding: overzicht per energieleverancier, 2015). Stroom direct leveren aan buren is op dit moment niet mogelijk omdat er belasting moet worden betaald over de paar meter die de stroom door het net gaat. Deze belasting is echter net zo hoog als wanneer de stroom via de energieleverancier komt. Hierdoor is het niet voordelig voor mensen die stroom willen kopen van of verkopen aan de buren. Omdat dit niet voordelig is zijn er situaties waarin mensen stroom illegaal gaan verkopen aan de buren. Ze leggen dan een elektriciteitskabel naar de buren en betalen contant. Op deze manier ziet de overheid helemaal geen geld en creëren burgers gevaarlijke situaties door zelf aan de slag te gaan met kabels die niet altijd veilig worden aangelegd (zonne energie delen met buren, 2012). Voorgestelde maatregelen Vanwege deze hoge belasting die moet worden betaald over de stroom die geleverd wordt aan buren voorkomt de overheid dat meer duurzame energie wordt opgewekt en gebruikt. Wat in tegenstrijd is met het doel dat ze hebben gesteld om in 2020 14% van de energie duurzaam op te wekken (Duurzame energie, 2014). Mensen leggen op dit moment niet meer zonnepanelen op hun dak dan dat ze zelf nodig hebben. Wanneer mensen die niet op hun eigen huis zonnepanelen kunnen leggen deze wel op het dak van de buren kunnen leggen wordt er in totaal meer duurzame energie opgewekt. Om de verkoop van stroom tussen buren wel mogelijk te maken zal de belasting weg of omlaag moeten. Omdat helemaal geen belasting heffen voor de overheid niet haalbaar is kan het beste een vast (laag) bedrag van €0,03 per kWh voor het verkopen van stroom aan de buren worden ingesteld.
2.2
Windmolen in bos/natuur
Gewenste situatie Het doel is om het ook in Nederland makkelijker te maken op het gebied van wet-‐ en regelgeving om windmolens in bos-‐ en natuurgebieden neer te zetten. Een windmolen in een bosrijk natuurgebied kent vele voordelen. De zichtbare voordelen die de plaatsing in een gesloten landschap met zich meebrengt is bijvoorbeeld het deels verhullen van de mast, waardoor de windmolen minder scherp tegen het landschap afsteekt. Doordat de molens in bossen staan valt de mast minder op en lijkt de molen zelf ook minder hoog. Ook in het bos zelf lijkt de windmolen kleiner, omdat enkel de mast zichtbaar is in het bos. De algemene impact bij plaatsing is (na onderzoek voor habitat) minder groot dan in open gebieden (Rijksdienst voor ondernemend Nederland, 2012). Ook gezien de ruimte in Nederland en het doel om in 2020 14% van de energie duurzaam op te wekken (Duurzame energie, 2014), zijn windmolens een reële invulling. Natuur en duurzame energie zouden hand in hand moeten gaan. Dat duurzame energie en natuur hand in hand kunnen gaan tonen enkele projecten in Duitsland, Zweden en Denemarken wel aan (Windmolens in bos en natuur; Bosch & Van Rijn, 2013). Bij deze landen staan al windmolens opgesteld in bossen, windmolens die niet minder energie produceren dan molens die in het open landschap staan. Wat is het probleem Het inpassen van windmolens in bos-‐ en natuurgebied is in enkele landen al gerealiseerd, maar in Nederland is dit nog ‘unreal thinking’ mede dankzij de huidige wet-‐ en regelgeving omtrent windmolens (Ham, 2012; Kistenkas, 2009). Bij het landschappelijk inpassen van windmolens lopen projecten vast bij de wet-‐ en regelgeving omtrent natuur-‐ en bosgebieden, zoals de flora-‐ en faunawet en het europese Natura 2000 beleid. Oorzaken hiervan zijn de wet-‐ en regelgeving die te strikt zijn, en het gebrek aan onderscheid tussen natuurgebieden. Problemen van praktischere aard zijn onder andere de benodigde ruimte voor de windmolen; een funderingsplaat van twintig bij twintig meter en een toegangsweg van vier meter breed (Bosch & Van Rijn, 2013). Opvallend is dat veel van deze projecten in landen zoals Duitsland en Zweden wel een succes zijn. De oorzaak van het probleem is de wet-‐ en regelgeving omtrent bos-‐ en natuurgebieden. De wet-‐ en regelgeving zou op sommige gebieden soepeler moeten zijn, juist omdat elk gebied anders is en andere ecologische waarden heeft. Voorgestelde maatregelen Er zijn twee maatregelen die kunnen helpen. • Andere wet-‐ en regelgeving, onderscheid maken per gebied • Apart draaiboek Het is vanzelfsprekend dat bij de plaatsing van een windmolen in een bos goed gekeken moet worden naar de gevolgen op de natuur. Vleermuizen, vogels en andere dieren kunnen hier nadelige invloeden van ondervinden, maar voor bijvoorbeeld ongemengd productiebos (Bosch & Van Rijn, 2013) zouden andere, soepelere eisen aan de wet-‐ en regelgeving gesteld kunnen worden dan aan de ecologisch waardevollere natuurgebieden in Nederland. Het voordeel hiervan is dat de opwekking van duurzame energie in ecologisch minder waardevolle natuurgebieden mogelijk wordt, en dat de unieke natuurgebieden toch gespaard blijven dankzij de huidige wet-‐ en regelgeving. Een andere oplossing voor duurzame energie in bos-‐ en natuurgebieden is om een apart draaiboek te maken, met richtlijnen voor een meer natuurvriendelijke windmolen in het bos. Dit omdat bij de huidige toetsing (voor afname van populatie en oppervlakte) geen harde getallen zijn die kunnen bepalen of een afname al dan niet
significant is (Kistenkas, 2009). In een apart draaiboek zouden kernwaardes vastgesteld kunnen worden, waarop per gebied bepaald wordt of inpassing van een windmolen mogelijk is. Het voordeel hiervan is dat een vast kader gecreëerd kan worden voor het onderzoek naar de inpassing van een windmolen. Een nadeel is dat er nog altijd rekening gehouden dient te worden met kenmerken die een gebied uniek maken. Dit leidt wellicht tot allerlei uitzonderingsmaatregelen, wat het toepassen van een dergelijk draaiboek ingewikkeld en prijzig kan maken.
2.3
Energielabels verhuurders
Gewenste situatie Voordat er naar mogelijkheden voor het opwekken van duurzame energie wordt gezocht, zal eerst gekeken moeten worden naar energiebesparing en efficiënt gebruik van energie. Energielabels kunnen hieraan een bijdrage leveren. Dit kan door huiseigenaren en huurders te stimuleren duurzame maatregelen, zoals isolatie en een slimme meter, te implementeren. Daarbij kan het aan huis opwekken van energie, door bijvoorbeeld zonnepanelen, een gunstiger label opleveren. In het kader van mogelijkheden voor duurzame energie binnen Grolloo en omstreken is het verbeteren van de energielabels van de huizen een goede optie. Energielabels kunnen gebruikt worden als argument om inwoners over te halen energiebesparende of energieopwekkende maatregelen te nemen. Wat is het probleem De volgende knelpunten kwamen naar voren in een interview met lokale woningstichting ‘De Volmacht’. In dit interview kwam naar voren dat de subsidie voor het verbeteren van de energielabels voor ‘De Volmacht’ een ongunstig limiet heeft. Deze subsidie is specifiek voor verhuurders en kan worden aangevraagd wanneer drie stappen vooruit gemaakt worden in het labelsysteem, bijvoorbeeld van label D naar A. Wanneer een huis al label A, B of C heeft, kan deze subsidie niet worden aangevraagd omdat er geen drie label stappen gemaakt kunnen worden (Boekholt, 2015) (Rijksoverheid, 2014). Door de drie-‐stappeneis worden verhuurders met veel ‘groene labels’ niet gestimuleerd hun huizenbestand verder te verduurzamen.
Voorgestelde maatregelen • •
Het aantal stappen dat nodig is voor het aanvragen van de subsidie verlagen De A+ en A++ labels mee tellen als volwaardige labels
Om de huurhuizen in Grolloo en omstreken verder te verduurzamen, zal de lokale woningstichting meer gestimuleerd moeten worden. Dit kan door het instellen van een andere subsidie regeling. Deze subsidieregeling moet de stichting motiveren om het huizenbestand duurzamer te maken, ook wanneer deze huizen een A,B of C label hebben. Dit zou verwezenlijkt kunnen worden door het aantal te maken stappen voor subsidie te verminderen. Ook kan ervoor gekozen worden label A+ en A++ mee te tellen als ‘volwaardige’ labels, hierdoor kunnen vanaf de labels B en C nog steeds drie stappen gemaakt worden en wordt het mogelijk om subsidie aan te vragen. Om deze aanpassingen doorgevoerd te krijgen, zal het probleem aangekaart moeten worden bij het ministerie voor wonen en rijksdienst.
2.4
Zonneweides
Gewenste situatie Naast de zonnepanelen die bij particulieren op het daken liggen is het ook mogelijk om gezamenlijk een zonneweide te realiseren. Door een coöperatie op te richten kunnen bewoners samen energie opwekken door middel van een zonneweide. Doormiddel van deze energiecoöperatie kunnen alle bewoners die mee willen werken een stukje van de zonneweide in bezit krijgen. Bij het oprichten van een gezamenlijke coöperatie voor een zonneweide kan een postcoderoos gebruikt worden. (zie gedeelte pagina 12 over de postcoderoos)
Wat is het probleem
In tegenstelling tot het plaatsen van zonnepanelen op een dak is een zonneweide niet omgevingsvergunning vrij. Bij het implementeren van een zonneweide is het dus altijd nodig om een vergunning aan te vragen bij de gemeente. Gemeenten en provincies zullen ook vragen om een goede landschappelijke inpassing. De zonneweide zal getoetst worden aan de welstandsnota, bij een zonneweide in het buitengebied zal er gekeken worden naar een landschappelijke inpassing via ‘een zorgvuldige landschappelijke ordening’ (Brouwer & Scheper, 2014). De overheid heeft ook een aantal subsidiemaatregelen ingesteld om het gebruik van zonnepanelen te stimuleren. De SDE+ maatregeling is daar een van. Deze regeling is opgezet voor projecten met een minimumomvang van 15 kWp. Deze regeling kan ook gebruikt worden bij het aanleggen van een zonneweide. Maar tegenwoordig worden niet meer zo veel SDE+ subsidies uitgekeerd omdat daarvoor minder geld beschikbaar is. Daarnaast zijn regelingen omtrent het aanleggen van een zonneweide niet duidelijk en niet goed te vinden. Het zou een stuk duidelijker zijn wanneer men regelingen maakt omtrent zonneweiden voor heel Nederland.
Maatregelen
• • •
Nieuwe subsidie realiseren voor particulieren om een zonneweide aan te leggen Nationale regeling in plaats van een provinciale of gemeentelijke regeling Als gevolg van een juiste ruimtelijke inpassing, moet het mogelijk zijn om een zonneweide vergunning vrij aan te leggen.
Er zal een subsidie moeten komen voor projecten die opgezet zijn door particulieren om een zonneweide aan te leggen. Op die manier zullen er meer zonneweiden worden geïmplementeerd in Nederland. Op dit moment zijn er vooral subsidies voor losse zonnepanelen en niet voor een hele zonneweide. Dit zou een Europese of een Nederlandse subsidie kunnen worden. Bij deze overheden zou SNN hiervoor kunnen lobbyen. De regelingen omtrent zonneweiden zijn niet goed te vinden en zijn per gemeente/provincie vaak verschillend. Er moet een regeling komen omtrent zonneweiden die voor heel Nederland geld. Op dit moment zijn de regelingen vooral per provincie geregeld. Er moet dus een duidelijke wetgeving komen omtrent zonneweiden voor heel Nederland. SNN zou hiervoor kunnen lobbyen bij de Nederlandse overheid om de regelingen omtrent zonneweiden duidelijker en algemeen te maken voor heel Nederland. Bij een landschappelijke inpassing zoals het afschermen doormiddel van een dijk of bebossing moet het mogelijk zijn om een zonneweide vergunningsvrij aan te leggen. Dit kan men toetsen door middel van een ambtenaar die bepaalt of het afschermmiddel voldoet en past in het landschap. Met behulp van een dijk of bebossing is een zonneweide niet direct zichtbaar voor de bewoners en is er niet direct sprake van horizonvervuiling. Daarbij is ook de landschappelijke waarde van het gebied van belang. Wanneer er geen sprake is van een hoge landschappelijke waarde van het gebied en ook geen sprake van horizonvervuiling kan men gemakkelijker een vergunning afgegeven. Het nadeel van deze maatregel is wel dat er minder controle komt omtrent de ruimtelijke ordening. Daar tegenover zal het wel ten goede komen voor de ontwikkeling van duurzame energie. Wanneer het gebied een hoge landschappelijke waarde heeft wordt het lastiger om daar een zonneweide aan te leggen.
2.5
Postcoderoos
Gewenste situatie Leden van coöperaties en Verenigingen van Eigenaren kunnen sinds 1 januari 2014 een belastingkorting van 7,5 eurocent per kWh gezamenlijk opgewekte duurzame energie krijgen. Daarnaast ontvangt de coöperatie of vereniging zelf ook een vergoeding voor de opgewekte energie van 5 à 6 eurocent per kWh. Om als kleinverbruiker in aanmerking te kunnen komen voor de belastingkorting van 7,5 eurocent per kWh moet met lid worden van een coöperatie of vereniging. Daarnaast moeten kleinverbruikers ook in de zogenaamde ‘postcoderoos’ wonen. De deelnemers moeten echter wel in het postcodegebied wonen waar de energie wordt opgewekt, of in één van de direct aanliggende postcodegebieden. Op afb. 1 staan de postcoderoosgebieden weergeven en de gebieden die niet deel kunnen nemen aan de postcoderoos. Per lid geldt een verbruik limiet (niet meer dan) van 10.000 kWh per jaar (Groningerenergiekoepel, 2015). (Afbeelding 1: postcoderoosgebied. Groningerenergiekoepel, 2015). Vanaf 1 januari 2015 kunnen grootverbruikers ook gebruik gaan maken van de postcoderoosregeling. Initiatieven die gebruik maken van de zogenoemde postcoderoosregeling kunnen eenmalig een virtuele tweede aansluiting voor grootverbruikers aanvragen. Tot voor kort was voor grootverbruikers een fysieke tweede aansluiting verplicht. Een virtuele aansluiting is meestal veel goedkoper dan een fysieke tweede aansluiting. Gemiddeld moet voor een fysieke tweede aansluiting tussen de €5.000 en €35.000 betaald worden. Bij een virtuele aansluiting hoeft er geen ondergrondse aansluitkabel aangelegd te worden. Dit kan een kostenbesparing opleveren voor initiatieven die vallen onder de postcoderoosregeling (Groenehartenergie,2015). Wat is het probleem Het grootste probleem van de postcoderegeling is het rendement. Het rendement is veelal te laag of zelfs negatief. In 2014 is er gezocht naar een oplossing voor een aantal knelpunten in de postcoderoosregeling. Het E-‐Decentraal/ODE (Organisatie voor duurzame energie) heeft verschillende overleggen gevoerd met het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Financiën over de complexiteit en de haalbaarheid van de postcoderoosregeling. Samen zijn zij tot een aantal oplossingen gekomen: De garantieperiode voor de regeling wordt verlengd van 10 tot 15 jaar. De dure tweede aansluiting voor de opwekinstallatie is in veel gevallen niet meer nodig. Voor het probleem van de dubbele btw-‐heffingen blijken er oplossingen te zijn. Maar het rendement van de postcoderegeling is ondanks de voorgestelde verbeteringen nog steeds te laag.
Voorgestelde maatregelen • De energiebelastingkorting hoger maken dan 7,5 cent per kWh (energieoverheid, 2014). • Het rendement van de postcoderoos moet omhoog worden gebracht van 1 à 4 procent naar 4 à 6 procent. Het rendement is in 2014 tussen de 1 en 4 procent (Duurzaamnieuws.nl, 2014). E-‐decentraal/ ODE, de koepelorganisaties van energiecoöperaties vinden dat het rendement tussen de 4 à 6 procent (afhankelijk van het risico) moet zijn, zodat de postcoderoosregeling een bijdrage kan gaan leveren aan de doelstellingen uit het energieakkoord (Kamp lost probleem postcoderoos nog steeds niet op, 2014). Beide maatregelen hebben als doel om de postcoderoos meer rendabel te maken.
3. Beoordeling van maatregelen / afwegingen Om de genoemde maatregelen per mogelijkheid te beoordelen dienen de voor-‐ en nadelen goed met elkaar te worden afgewogen, waardoor de best passende maatregeling overblijft. Hieronder worden de maatregelen met elkaar vergeleken. Stroom leveren aan de buren • Verlagen van de belastingen voor het leveren van stroom aan de buren Een voordeel van deze verlaging is dat er meer duurzame energie wordt opgewekt en nadeel is dat de overheid minder inkomsten genereerd. Windmolens in bos/natuur • Andere wet-‐ en regelgeving, onderscheid maken per gebied Een voordeel is dat de opwekking van duurzame energie in een ecologisch minder waardevol gebied mogelijk wordt. Een nadeel is dat het toch ten koste gaat van ecologische waarden • Apart draaiboek Een voordeel hiervan is dat er een duidelijk beeld is over wat mogelijk is en wat niet, het nadeel is dat er niet gekeken kan worden naar unieke aspecten van gebieden. Energielabels verhuurders • Verminderen van labelstappen Stimuleert verhuurders om ook kleinere stappen te maken, van bijvoorbeeld label B naar A. Kan er ook voor zorgen dat verhuurders minder grote duurzame aanpassingen maken in de minst duurzame labels, zoals F naar E. • A+ en A++ tot volwaardige labels maken Maakt het mogelijk voor verhuurders om drie stappen te maken van een al groen label naar een nog duurzamer labels, zoals B naar A++. Een nadeel van deze maatregel is dat het labelssysteem ingewikkelder wordt. Zonneweides • landelijke subsidie Wanneer een landelijke subsidie wordt gerealiseerd, is het voor particulieren makkelijker grotere projecten te starten, zoals het aanleggen van een zonneweide.
Zonnepanelen passen soms alleen niet in het bestemmingsplan of de landschapsgenese van een bepaalde provincie of gemeente. Daarom kan een zonneweide de visuele eigenschappen van een landschap sterk veranderen. Postcoderoos • De energiebelastingkorting hoger maken dan 7,5 cent per kWh Als gevolg van deze maatregel wordt de postcoderegeling voordeliger, waardoor deze rendabel wordt. Hierdoor gaan meer mensen participeren, waardoor er meer duurzame energie gezamelijk wordt opgewekt en het aantrekkelijker wordt om mee te doen aan deze regeling. Het nadeel van deze regeling is dat de belastingdienst een verhoging van de energiebelastingkorting niet ziet zitten. • Het rendement van de postcoderoos moet omhoog worden gebracht van 1 à 4 procent naar 4 à 6 procent. Als gevolg van deze maatregel zal de postcoderoos meer opleveren, waardoor deze rendabeler zal worden. Een nadeel is dat deze maatregel voor een deel afhankelijk is van de energiebelastingkorting, omdat anders het rendement niet genoeg zal stijgen. Een combinatie van maatregel 1 en 2 is dus noodzakelijk om de postcoderoos te laten slagen.
4. Conclusie
Om terug te komen op de hoofdvraag van deze beleidsnotitie “Wat zijn de tekortkomingen in het bestaande beleid voor decentraal opwekken van duurzame energie en energiebesparing? En wat moet daar aan veranderd worden om het beleidsmatig wel mogelijk te maken?” zijn er verschillende mogelijkheden behandeld. Er is bij elk onderwerp gekeken naar het huidige beleid, en naar wat er moet worden veranderd. Doordat de gewone belastingtarieven gelden voor het stroom leveren aan buren wordt er minder duurzame energie opgewekt dan mogelijk is. Het bedrag dat moet worden betaald voor het gebruik van het net moet weg of omlaag, alleen zo kunnen de mensen stroom opwekken op het dak van de buren. Voor windmolens in bos-‐ en natuurgebied is een apart draaiboek met richtlijnen en kernwaardes voor een meer natuurvriendelijke windmolen in het bos is een oplossing. Deze oplossing bied mogelijkheid tot een vast kader en kan zo toepasbaar zijn op vele gebieden. Ook kan het toespitsen van beleid op verschillen in bos-‐ en natuurgebieden de ruimtelijke inpassingen van windmolens bevorderen. Verder is er geen subsidie aanwezig die speciaal voor het aanleggen van een zonneweide geldt. Hiervoor zal dus een subsidie moeten komen om het gezamenlijk aanleggen van een zonneweide te stimuleren. Er zijn te veel verschillende regelingen die gelden voor het aanleggen van een zonneweide. Per provincie en gemeente zijn vaak verschillende regels. Er moet een algemene wetgeving komen in Nederland voor het aanleggen van een zonneweide. Het aanleggen van een zonneweide moet ook makkelijker worden in Nederland. Wanneer er geen sprake is van horizonvervuiling en een hoge landschappelijke waarde moet het mogelijk worden om alleen met een bezoek van een ambtenaar een zonneweide te mogen aanleggen. De postcoderoosregeling is nog niet één op één in te voeren. Het rendement is op dit moment nog te laag en de belastingkorting zal omhoog moeten. De postcoderoosregeling kan slagen als deze verbeteringen worden toegepast. Een verbetering die al wel is toegepast is de garantieperiode van tien jaar die wordt verlengd tot 15 jaar. De maatregelen die genomen moeten worden om de postcoderoos te laten slagen kunnen alleen gezamenlijk worden toegepast, omdat deze met elkaar verbonden zijn. .
5. Aanbevelingen In dit hoofdstuk worden aanbevelingen gedaan over het aan te passen beleid. Stroom leveren aan het net Voor de belasting die wordt geheven over het gebruik van het net gaat de Nederlandse overheid. Den Haag is dan ook de plek voor SNN om te lobbyen voor dit probleem. Echter valt er ook op Europees niveau iets te regelen. Wanneer op Europees niveau wordt besloten dat er geen belasting mag worden geheven over het gebruik van het net wanneer er stroom wordt verkocht aan de buren dan is het probleem in Nederland automatisch ook weg. Windmolens in bos/natuur Een draaiboek met richtlijnen en kernwaardes is aanbevolen, echter zal er bij elk gebied ook een aparte analyse gedaan moeten worden om vast te stellen of het om unieke natuur gaat of om ecologisch minder waardevol gebied. Zo kan bepaald worden of het inpassen van een windmolen reëel is. Energielabels Om de huurhuizen in Grolloo en omstreken verder te verduurzamen, zal de lokale woningcorporatie meer gestimuleerd moeten worden door middel van een gunstigere subsidie regeling. Zonneweide Om een subsidie in het leven te roepen voor het aanleggen van een zonneweide die geld voor heel Nederland zal SNN kunnen lobbyen bij de Nederlandse overheid in den Haag. In den Haag gaat het ministerie van Infrastructuur en Milieu over deze zaken. Bij ditzelfde ministerie kan SNN ook lobbyen voor een duidelijke en algemene regelgeving omtrent het aanleggen van een zonneweide voor heel Nederland. Het is ook mogelijk om in Europa te lobbyen voor subsidies omtrent het aanleggen van een zonneweide in heel Europa. SNN zal bij de provincies en gemeenten kunnen lobbyen om het krijgen van een vergunning voor het aanleggen van een zonneweide makkelijker te maken. Wanneer er een algemene regelgeving komt omtrent het aanleggen van een zonneweide in heel Nederland kan dat ook meehelpen bij het vereenvoudigen van de procedure omtrent het aanleggen van een zonneweide. Postcoderoos Om de postcoderoosregeling te verbeteren zal SNN in gesprek moeten gaan met het Rijk en de Europese Unie. Minister Kamp van Economische zaken is de eindverantwoordelijke met betrekking tot de regelgeving rond de postcoderoos. SNN zou ook met Minister Kamp om tafel moeten gaan om duidelijk te maken dat de postcoderoosregeling verbeterd moet worden. Daarnaast is het een aanbeveling om op locaties te gaan kijken waar de postcoderoosregeling al toegepast is.
Bibliografie 321: Basisvoorzieningen voor de economie en plattelandsbevolking -‐ Hernieuwbare energie. (2011, Maart). Opgeroepen op Maart 18, 2015, van regiebureau-‐pop.eu: http://www.regiebureau-‐ pop.eu/nl/info/38/126/24/ Boekholt, J. (2015, 03 11). mogeliijkheden voor de Volmacht op het gebied van duurzaamheid in Grolloo e.o. (B. R. Wiermsa N, Interviewer) Bosch & Van Rijn. (2013, oktober 7). Wind in bossen. Nederland. Brouwer, A., & Scheper, A. (2014). Beleidsverkenning zonnevelden. Assen. Duurzaamnieuws.nl. (2014, november 2014). Opgehaald van Kamp lost probleem postcoderoos nog steeds niet op: http://www.duurzaamnieuws.nl/kamp-‐lost-‐probleem-‐postcoderoos-‐nog-‐ steeds-‐niet-‐op/ Duurzaamnieuws.nl. (2014, november 23). Opgehaald van Lokaal duurzaam roept Kamp op tot actie in postcoderoosregeling: http://www.duurzaamnieuws.nl/lokaal-‐duurzaam-‐roept-‐kamp-‐op-‐ tot-‐actie-‐postcoderoosregeling/ Duurzame energie. (2014). Opgeroepen op maart 17, 2015, van rijksoverheid.nl: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-‐energie/meer-‐duurzame-‐energie-‐in-‐ de-‐toekomst Duurzame energie. (2014). Opgeroepen op maart 17, 2015, van Rijksoverheid.nl: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-‐energie/meer-‐duurzame-‐energie-‐in-‐ de-‐toekomst energieoverheid. (2014, november 24). Opgehaald van Hier Opgewekt: Rendament postcoderoosregeling moet omhoog: http://www.energieoverheid.nl/2014/11/24/hier-‐ opgewekt-‐rendement-‐postcoderoosregeling-‐moet-‐omhoog/ Groene hart energie. (2015, Januari 16). Opgehaald van Goed nieuws postcoderoosregeling: kostenbesparing voor grootverbruikers : http://www.groenehartenergie.nl/uncategorized/goed-‐nieuws-‐postcoderoosregeling-‐ kostenbesparing-‐door-‐akkoord-‐voro-‐virtuele-‐aansluiting/ Groningerenergiekoepel. (2015). Opgehaald van Postcoderoosregeling: http://grek.nl/postcoderoosregeling/ Kistenkas, F. (2009, juli). Windmolens in bos en natuur: thinking the unthinkable? Nederland: Alterra en Wageningen universiteit. Ministerie van Economische Zaken, L. e. (2011, mei 31). Bio-‐energie -‐ Techniek -‐ Vergisting. Opgeroepen op Maart 18, 2015, van rvo: http://www.rvo.nl/sites/default/files/bijlagen/Bio-‐ energie%20%E2%80%93%20Techniek%20%E2%80%93%20Vergisting.pdf Rijksdienst voor ondernemend Nederland. (2012). Windmolens in bos en natuur. Opgeroepen op maart 17, 2015, van rijksoverheid.nl: http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-‐
ondernemen/duurzame-‐energie-‐opwekken/windenergie-‐op-‐land/ruimtelijke-‐ ontwikkeling/bos-‐en-‐natuur Rijksoverheid. (2014, 06 26). rvo.nl. Opgeroepen op 03 15, 2015, van rvo.nl: http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2014/06/20/subsidieregeling-‐van-‐400-‐miljoen-‐voor-‐ energiebesparing-‐sociale-‐huursector-‐1-‐juli-‐open.html Terugleververgoeding: overzicht per energieleverancier. (2015, januari 13). Opgeroepen op maart 16, 2015, van energievergelijker.com: http://www.energievergelijker.com/zonnepanelen/salderingsgrens-‐en-‐ terugleververgoedingen-‐per-‐leverancier Wat is salderen? En hoe werkt het? (2014). Opgeroepen op maart 17 , 2015, van consuwijzer.nl: https://www.consuwijzer.nl/energie/duurzame-‐energie/teruglevering/wat-‐is-‐salderen Windmolens in bos en natuur. (sd). Opgeroepen op maart 17, 2015, van rijksoverheid.nl: http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-‐ondernemen/duurzame-‐energie-‐ opwekken/windenergie-‐op-‐land/ruimtelijke-‐ontwikkeling/bos-‐en-‐natuur zonne energie delen met buren. (2012, februari 12). Opgeroepen op maart 17, 2015, van duurzameburen.nl: http://www.duurzameburen.nl/topicId/1679/titel/zonne-‐energie-‐delen-‐ met-‐buren
Bijlage VII Bereidheid per straat Ik ben bereid om mijn dak beschikbaar te stellen voor het opwekken van duurzame energie. Ja, tegen een Nee Wat is uw adres?
N.B
Ja
vergoeding
10
2
3
13
3
5
Binnenveld
0
0
1
Borgerderstraat
2
1
1
Brinkakkers
1
1
0
De Pol
1
0
0
Elperstraat
1
1
0
Elperweg
2
0
1
Heetlagendijk
1
0
0
Hofakkers
3
1
3
Hogeveldweg
0
0
1
Hoofdstraat
8
7
4
Hoornse Bulten
0
0
2
Klaassteenweg
1
0
0
Kranekampen
0
1
0
Kruisboomlaan
7
2
2
Lienstukken
9
2
3
Marwijksoord
2
3
3
Middenstreek
2
0
0
Oostereind
2
1
1
Papenvoort
1
3
0
Rolderstraat
1
2
4
Schoolstraat
5
1
3
Schoonloërstraat
8
3
7
Tienmaatstraat
0
1
0
Veldweg
1
1
2
Voorstreek
2
2
0
Vredenheim
2
3
3
Vredenheimseweg
0
0
1
Warmenbossenweg
1
0
0
Westdorperstraat
1
1
1
Zuiderstraat
6
1
2
93
43
53
Amerweg
Totaal
