BIJLAGE H: BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER: MIDDELENBEREKENING
Rapportering ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie; wordt verder
ontwikkeld tijdens het natraject December 2013
Inhoud Inhoud .............................................................................................................................................................................. i Lijst van afkortingen ...................................................................................................................................................... i Huidige financiering van Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker ............................................................. 1 Kosteneffectiviteit ......................................................................................................................................................... 2 Financiële middelen voor actieplan 2014-2020 ........................................................................................................ 3 Referenties ...................................................................................................................................................................... 5
Lijst van afkortingen BVO CvKO iFOBT Logo RIZIV SKR VAZG VIGeZ
Bevolkingsonderzoek Centrum voor Kankeropsporing Immunochemische fecaal occult bloedtest Lokaal gezondheidsoverleg Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Stichting Kankerregister Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie
i
Huidige financiering van Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker De Vlaamse overheid verstrekt subsidies aan een aantal organisaties (partnerorganisaties, organisaties met terreinwerking, en andere organisaties) voor de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken naar kanker. De overheidsmiddelen worden vooral aangewend voor sensibilisering, selectie en uitnodiging van de doelgroep, resultaatsmededeling, en heroproep. Aangezien sensibilisering, informatieverspreiding, of andere activiteiten in het kader van de bevolkingsonderzoeken naar kanker voor de meeste organisaties slechts een deelaspect van hun globaal takenpakket is, is het niet eenvoudig om goed in te schatten hoeveel van de financiering van deze organisaties naar de Vlaamse bevolkingsonderzoeken (BVO) naar kanker gaat. Hieronder wordt een aanzet gegeven tot oplijsting van alle organisaties die bij de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker betrokken zijn en financiering van de Vlaamse overheid ontvangen. Bij twee organisaties is de Vlaamse financiering uitsluitend bedoeld voor het realiseren van opdrachten gerelateerd aan de organisatie van de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker. De taakomschrijving van deze organisaties is opgenomen in een beheersovereenkomst, subsidiebesluit of protocolakkoord (zie ook andere bijlagen van het conferentieboeka): De Vlaamse overheid subsidieert het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO) voor bepaalde uitvoeringstaken in de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm: voor 2014 gaat het om drie meerjarige beheersovereenkomsten (een in het kader van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker en twee voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker) en over een jaarlijkse subsidie voor het bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker.1,2,3,4 Brumammo vzw is, door een protocolakkoord, belast met de organisatie van borstkankeropsporing in het Brusselse Gewest en bezorgt daarvoor tweejaarlijks een tweetalige uitnodigingsbrief aan de vrouwen uit het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad en wordt hiervoor onder andere door de Vlaamse Gemeenschap gesubsidieerd.5 Voor baarmoederhalskanker betekent dit: het forfaitaire deel van de subsidie bedraagt voor het eerste werkingsjaar (2013) 390.000 euro op jaarbasis (en wordt jaarlijks geïndexeerd); het variabele deel van de subsidie, berekend aan 0,6 euro per te screenen vrouw, bedraagt maximaal 401.198 euro op jaarbasis. Voor borstkanker betekent dit: een forfaitair bedrag van 200.000 € aan het CvKO als partnerorganisatie; een forfaitair bedrag van 50.000 € per zorgregiob (14 zorgregio's in totaal, dus 700.000 euro) en een variabele subsidie van 16,50 € per gescreende vrouw (geschat op ongeveer 209.978 gescreende vrouwen in 2012, of 3.464.637 euro maximaal) aan het CvKO als organisatie met terreinwerking; een forfaitair bedrag van 50.000 € aan Brumammo vzw. Voor dikkedarmkanker kunnen de jaarlijkse kosten nog niet exact worden berekend gezien dit bevolkingsonderzoek zich momenteel nog in de opstartfase bevindt.
Zie bijlage A voor de tekst over goed bestuur inzake bevolkingsonderzoek naar kanker, bijlage C voor de tekst over het Vlaams bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, bijlage D voor de tekst over het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker en bijlage E voor de tekst over Vlaams bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker. b Dit is het volledige gebied rond een regionale stad. Online: http://www.zorg-engezondheid.be/Beleid/regelgeving/Zorgregio-s/. a
1
De volgende organisaties worden gefinancierd in het kader van het preventiebeleid en het meewerken aan de realisatie van de gezondheidsdoelstellingen (waaronder de bevolkingsonderzoeken naar kanker). Voor deze organisaties is het niet steeds mogelijk om de geldstromen uit te splitsen per gezondheidsdoelstelling of opdracht.6 Het gaat om volgende organisaties: de Stichting Kankerregister (SKR): algemene subsidie via een protocol met de andere overheden7 aangevuld met een specifieke subsidie voor opdrachten binnen de drie Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker.8 het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ): voor activiteiten in het kader van gezondheidsbevordering in het algemeen (gericht op settings en doelgroepen), ondersteuning van de Logo’s en enkels specifieke thema’s. de Logo's: locoregionale netwerken voor preventie met voornaamste taak om preventiemethodieken te dissemineren bij en via lokale organisaties en overheden. Domus Medica: voor het ondersteunen van de huisartsen bij hun taken op vlak van preventieve gezondheidszorg, o.a. door het ontwikkelen van methodieken en het ondersteunen van de implementatie ervan. landsbonden van de ziekenfondsen: voor het meewerken aan de realisatie van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen ten aanzien van hun leden. Tot slot financiert de Federale overheid bepaalde aspecten van de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker. Zo financiert het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) het uitvoeren van een aantal prestaties van zorgverstrekkers in het kader van de bevolkingsonderzoeken (via de terugbetaling zoals bij het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhals- en borstkanker, of via de Vlaamse overheid zoals bij het bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker. Daarnaast financiert het RIZIV ook de prestaties en kosten voor verder onderzoek en eventuele diagnose en behandeling na een afwijkend screeningsresultaat. De samenwerking met de federale overheid wordt geregeld in het kader van het Protocolakkoord van 28 september 2009 tussen de federale overheid en de overheden bedoeld in artikel 128, 130 en 135 van de grondwet inzake preventie en worden besproken binnen de Interministeriële Conferentie (IMC) Volksgezondheid.9
Kosteneffectiviteit De studie "efficiëntieverhoging Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en dikkedarmkanker" van 2012 zocht in de eerste plaats naar mogelijke efficiëntiewinst in het gezamenlijk organiseren van de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker.10 De studie concludeerde dat door de coördinatie en opvolging van de uitvoering van de drie bevolkingsonderzoeken eventueel toe te kennen aan één organisatie, die instaat voor de centrale aansturing van de uitvoering van bepaalde stappen in de bevolkingsonderzoeken, er met dezelfde middelen meer bereikt kan worden. Schaalgrootte, uniformiteit in de aanpak en kwaliteitsbewaking in de verschillende stappen van het screeningsproces, duidelijke scheiding van de taken en tegelijk optimaal gebruik maken van de expertise en ervaring van elke actor op zijn/haar terrein, zijn criteria die deze keuze verantwoorden. Ondertussen organiseert Vlaanderen drie bevolkingsonderzoeken naar kanker. Hoewel (de uitrol van) elk van deze bevolkingsonderzoeken zich momenteel in een andere ontwikkelingsfase bevindt, is er het afgelopen jaar veel geïnvesteerd in het optimaliseren van de organisatie en processen van de bevolkingsonderzoeken, onder andere door het Centrum voor Kankeropsporing dat bij bepaalde uitvoeringstaken in de drie Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker betrokken is. De recente bestuurlijke inspanningen van het CvKO om te werken aan harmonisatie en eenvormigheid van procedures binnen de vijf afdelingen dragen bij tot de verbetering van de kwaliteit en efficiëntie van de bevolkingsonderzoeken.
2
De belangrijkste informatie over de financieringsstromen van de Vlaamse overheid inzake bevolkingsonderzoeken door de Vlaamse overheid is publiek beschikbaar11, maar zoals hierboven beschreven kan het totale financieringsplaatje van alle actoren betrokken bij de bevolkingsonderzoeken naar kanker niet makkelijk samengesteld worden. Tot nog toe is er onvoldoende inzicht om objectief te kunnen vaststellen of de huidige middelen voor bevolkingsonderzoeken naar kanker afdoende zijn en adequaat worden aangewend. Een eerdere analyse m.b.t. het bevolkingsonderzoek naar borstkanker door de Inspectie van Financiën en de Zorginspectie gaf hieromtrent onvoldoende informatie. De Vlaamse overheid heeft daarom recent een overheidsopdracht toegewezen om Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker gezondheidseconomisch te kunnen evalueren in de toekomst. Tussentijdse resultaten over evidentie op basis van internationale kosteneffectiviteitsstudies van bevolkingsonderzoeken naar kanker worden beschreven in het eerste rapport van deze overheidsopdracht (zie bijlage G van het conferentieboek).12 Het vervolg van deze overheidsopdracht na de Gezondheidsconferentie bestaat uit drie percelen: (1) een gezondheidseconomische evaluatie van de tijdens het voortraject van de Gezondheidsconferentie voorgestelde preventiestrategieën en acties om deze strategieën te realiseren, met het oog op prioritering bij het organiseren van het Vlaams bevolkingsonderzoek naar kanker, (2) het uitwerken van een model om de efficiëntie van de bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals-, borst- en dikkedarmkanker en de verschillende bijhorende preventiestrategieën uit de Gezondheidsconferentie op te volgen en te evalueren, en (3) het uitwerken van een passend financieringsmodel voor de organisatie van de Vlaamse bevolkingsonderzoeken. Oplevering van al deze percelen wordt tegen december 2014 verwacht.
Financiële middelen voor actieplan 2014-2020 In het voortraject naar de gezondheidsconferentie werd een gezondheidsdoelstelling, subdoelstellingen, preventiestrategieën, acties, indicatoren en sleutelactoren benoemd voor de drie bevolkingsonderzoeken. Het actieplan is uitgebreid en gedetailleerd uitgewerkt (zie hoofdtekst in het conferentieboek). Het voorstel van de nieuwe gezondheidsdoelstelling en preventiestrategieën focust op verdere verbetering van de kwaliteit en performantie van de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker, wat in eerste instantie met de huidige financiële en personeelsmiddelen dient te gebeuren. Het actieplan 2014-2020 zet bijgevolg sterk in op verbeterpunten binnen het thema 'kwaliteit' van de bevolkingsonderzoeken en de bijhorende randvoorwaarden gerelateerd aan de thema's 'goed bestuur inzake de bevolkingsonderzoeken' en 'participatie'. Meer middelen kunnen inzetten voor deze laatste twee thema's zou ideaal zijn, bijvoorbeeld door extra personeel te voorzien voor het besturen en opvolgen van de bevolkingsonderzoeken binnen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (VAZG), voor het over heel Vlaanderen implementeren van lokale praktijken inzake sensibilisering van kankerpreventie, of voor het uitbesteden van studies. Gezien de uitgebreidheid van het aantal acties in het actieplan, het feit dat prioriteitstelling nog moet gebeuren, rekening houdend met o.a. de bevindingen tijdens de gezondheidsconferentie en de onzekerheid over een aantal parameters die het budget significant mee bepalen (tussenkomst van RIZIV, participatiegraad, drukkosten uitnodigingen, posttarieven, enz.), is het niet evident om voorafgaand de gezondheidsconferentie op maat van het actieplan een gedetailleerde kostenberekening te maken. Bovendien is het niet mogelijk, zonder te weten welke acties effectief zullen worden uitgevoerd (cfr. politieke en gezondheidseconomische prioriteitstelling na de gezondheidsconferentie), om de winst door synergie nu reeds mee te nemen in de kostenbepaling.
3
De acties in het actieplan kunnen grosso modo in twee groepen worden ingedeeld: 1) acties die gericht zijn op de strikte uitvoering van de bevolkingsonderzoeken in enge zin (bijv. uitnodigingen en basisinformatie, toepassen screeningsinstrument, resultaatsmededeling, faalveiligheid, registratie, kwaliteitsbewaking). Op basis van de huidige afspraken met de belangrijkste actoren in de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker (zie hierboven) en een aantal veronderstellingen over nodige aanpassingen in de toekomst kan, voor deze acties, een schatting gemaakt worden van de minimale benodigde financiële middelen voor het uitvoeren van de bevolkingsonderzoeken naar kanker in enge zin in de komende zes jaren. 2) acties die meer algemeen van aard zijn en vaak van toepassing zijn op de drie bevolkingsonderzoeken (bijv. informatie en sensibilisatie algemene bevolking, goed bestuur, onderzoek, evaluatie). Voor deze groep acties zullen, in functie van de prioriteitstelling na de conferentie, extra middelen moeten voorzien worden: In het kader van de subdoelstelling 'goed bestuur': o extra monitoringcomité'sc (en vergaderingen) en het jaarlijks extern laten uitvoeren van bepaalde monitoring- en evaluatietaken; o externe evaluatie van de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker (zowel tussentijds op het einde van 2016 als op het einde van het actieplan eind 2019); o het opzetten van extra Vlaamse werkgroep voor sensibilisering (+ vergaderingen); o een stappenplan voor het aanpassen van gegevensuitwisseling ten voordele van de bevolkingsonderzoeken; afhankelijk van dit stappenplan moet bekeken worden welke extra kosten nog dienen voorzien te worden in het kader van de Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar kanker; o onderzoek over allerhande thema's die de performantie van de bevolkingsonderzoeken kunnen verbeteren (een mogelijke lijst van onderzoeksthema's staat in het actieplan, maar er werd uitgegaan van eenzelfde jaarlijks bedrag voor onderzoek, met een extra budget bij de start van het actieplan in 2014 en halverwege in 2017). In het kader van de subdoelstelling 'participatie': o het ontwikkelen van het sensibiliseringsplan (inclusief stappenplan over welke sensibiliseringsinterventies wanneer voorzien worden); o het opzetten en uitvoeren van (media)campagnes en/of het implementeren van kosteneffectieve sensibiliseringsmethodieken en -interventies; In het kader van de subdoelstellingen rond 'kwaliteit': o voor het bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker het opzetten van het coloscopieregister; o het aanpassen van uitvoering van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker als screeningsinstrument wordt gewijzigd (bv. HPV-testen of zelftesten). Een inschatting van de totale benodigde – extra – middelen (zowel voor een minimalistisch als optimaal scenario) om het actieplan in de periode 2014-2020 te kunnen uitvoeren zal tijdens het natraject van de gezondheidsconferentie worden gemaakt. Bij die berekening zal minstens worden rekening gehouden met: het gezondheidseconomisch kader ontwikkeld in het kader van de overheidsopdracht zodat een prioriteitstelling van de acties voor de komende zes jaren mogelijk is; resultaten van lopende onderhandelingen en bijhorende projecties om parameters die nu nog onzeker zijn zoveel mogelijk te verduidelijken; synergie-effecten van het gezamenlijk aanpakken van deelaspecten van de drie bevolkingsonderzoeken; feedback en resultaten van afstemming met betrokken sleutelactoren. In navolging van het monitoringcomité voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, dat de performantie van het bevolkingsonderzoek opvolgt aan de hand van een vaste set van proces- en effectindicatoren, zullen voor de andere bevolkingsonderzoeken naar kanker ook monitoringcomité's opgericht worden of zal het comité voor borstkanker worden uitgebreid voor de andere 2 bevolkingsonderzoeken. c
4
Referenties Vlaamse Regering (2012). Beheersovereenkomst voor de subsidiëring en erkenning van vzw Consortium van erkende regionale screeningscentra van de Vlaamse Gemeenschap als partnerorganisatie voor het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker. 15 juni 2012. 2 Vlaamse Regering (2012). Beheersovereenkomst voor de subsidiëring en erkenning van vzw Consortium van erkende regionale screeningscentra van de Vlaamse Gemeenschap als organisatie met terreinwerking voor het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker. 15 juni 2012. 3 Vlaamse Regering (2013). Beheersovereenkomst voor de subsidiëring en erkenning van Centrum voor Kankeropsporing als organisatie met terreinwerking voor het Vlaams bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. 25 april 2013. 4 Vlaamse overheid – beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (2012). Voorbereiden implementatie Vlaams Bevolkingsonderzoek naar Dikkedarmkanker. Algemene offerteaanvraag van diensten. 5 Protocolakkoord van 22 juni 2004 tot samenwerking tussen de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad, de Vlaamse Gemeenschap en de Franse Gemeenschap inzake mammografische borstkankeropsporing. Belgisch Staatsblad, 20 augustus 2008, pp. 62470-62471. 6 Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (2013). Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek. Versie 07/01/2013. Online: http://www.zorg-engezondheid.be/beleid/bevolkingsonderzoek/. 7 Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2013). Protocolakkoord van 24 juni 2013 tussen de Federale Overheid en de overheden bedoeld in artikelen 128, 130 en 135 van de Grondwet inzake de activiteiten en financiering van het kankerregister. Belgisch Staatsblad. 17 juli 2013. 8 Vlaamse Regering (2013). Besluit van de Vlaamse Regering tot toekenning van een subsidie de Stichting Kankerregister voor specifieke onderzoeken binnen de Vlaams bevolkingsonderzoek naar kanker. 19 april 2013. 9 Protocolakkoord van 28 september 2009 tussen de federale overheid en de overheden bedoeld in artikel 128, 130 en 135 van de grondwet inzake preventie. Belgisch Staatsblad, 29 oktober 2009, pp. 70400-70406. 10 HERA (2012). Onderzoek "efficiëntieverhoging Vlaamse bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en dikkedarmkanker". In opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Maart 2012. 11 Online: http://www.zorg-en-gezondheid.be/Zorgaanbod/Preventieve-gezondheidszorg/Centrum-voorKankeropsporing-(OT)/, http://www.zorg-en-gezondheid.be/Beleid/Vlaamse-bevoegdheden/Preventiefgezondheidsbeleid/ 12 Pil L, Fobelets M, Putman K, Annemans L (2013). De kosteneffectiviteit van kanker screening: samenvatting van een systematische review. In opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. November 2013. 1
5
