1
BIJLAGE E. Geaccordeerd en aangevuld verslag van de Invitational Conference. Invitational conference 22 september 2009 “Infectieziekten en arbeid”
Opsteller H.P.J. Stinis
Per Workshop worden eerst de door de organisatie meegegeven specifieke vragen weergegeven, waarna een puntsgewijze samenvatting, inclusief later toegevoegde aanvullingen van elk der deelnemers, volgt. Workshop A. Praktische uitvoering arbo-beleid.
H.P.J. Stinis
( RI&E, Ziekteverzuimbegeleiding, PAGO, open spreekuur en preventieve advisering) Uitgangsvragen: Wat zijn de knelpunten in de arbodienstverlening met betrekking tot biologische agentia? Welke oplossingen ziet u? Samenvatting: 1. Er is een groot gebrek aan (medische, technische, juridische, praktische) basiskennis bij werkgevers, werknemers, arbodiensten en beleidsmakers 2. Er is geen enkel zicht op het aandeel infectieziekten bij het ziekteverzuim noch ten aanzien van het voorkomen noch ten aanzien van het gedeelte dat werkgerelateerd is ( a. Causale relatie met het werk (beroepsziekte?) b. Conditionele relatie met het werk (is men wel arbeidsgeschikt?) c. Risicovorming (ten aanzien van collega’s en derden) 3. Er is nog geen of te weinig samenwerking tussen bedrijfsartsen(arbodienst) en artsen infectieziekten(GGD). Daar waar het gebeurd is, zag men een grote meerwaarde. 4. Infectieziekten zijn een ten onrechte zwaar onderbelicht onderwerp in de arbo-wereld 5. Er is meer uitwisseling tussen Volksgezondheid en Bedrijfsgezondheid noodzakelijk zowel op beleidsniveau, als toezichthoudend niveau, als op het gebied van de voorlichting (hierbij werd de voorlichting in het kader van de pandemie aangehaald, waarbij men voor het eerst ook enige arbo-items aantrof in de opgestelde richtlijnen) 6. Infectieziekten behoren onderdeel te zijn van IEDERE RI&E (Risico-inventarisatie en evaluatie) aangezien infectieziekten voor elk werk relevant (kunnen) zijn 7. Infectieziekten zouden een vaste rubriek bij iedere arbo-catalogus moeten zijn 8. Er is behoefte aan een gestandaardiseerde digitale RI&E (basismodule) voor het onderwerp infectieziekten 9. Werknemers moeten steeds bij alles betrokken worden: signalering ziekten, voorlichting, hygiëne, aanschaf persoonlijke beschermingsmiddelen, etc. 10. Ten behoeve van zakelijke reizigers is een betere onderbouwde advisering noodzakelijk. Iedere reiziger heeft er recht op. 11. Het ontbreekt aan algemene kennis over kwetsbare groepen en zeker ten aanzien van zwangeren. De Richtlijn zwangeren van de NVAB wordt als goed begin beschouwd 12. Het ontbreekt aan weten wie er onder de werknemerspopulatie tot de kwetsbare groepen behoort, respectievelijk is gaan behoren. De curatieve sector en de werknemers zelf, zouden hiervan de werkgever/arbodienst op de hoogte moeten stellen. Nadrukkelijk wordt gesteld dat dit gegeven ook tot het medisch geheim behoort/kan behoren 13. Men verneemt graag Actuele informatie, gesuggereerd worden: Promed (op mondiaal niveau bijhouden kost 10 min per dag) en ook Arboinfect (dat nu nog alleen gericht is op de pandemie) Voor deze laatste men kan zich opgeven bij Jaap Maas:
[email protected] Informatie speciaal in relatie tot Arbo en infectieziekten staat weliswaar op KIZA www.kiza.nl maar zou men graag nog toegankelijker en nog specialistischer willen zoiets als het RIVM http://www.rivm.nl/cib/infectieziekten-A-Z/infectieziekten/ . Onbekend is het feit dat alle basisinformatie uit de LCI protocollen komt en door de KIZA-redactie wordt aangevuld met
2
arbo-relevante zaken! Men zou graag meer risicogroepen, risicoberoepen, risicosituaties etcetera beschreven zien in KIZA (de rijtjes) 14. Meer specifiek : Het ontbreekt aan kennis over welke agentia zijn waar aanwezig ( functie, beroep, bronnen, branches), wat zijn de transmissiewegen (voor arbeid van belang), wat zijn de juiste preventieve maatregelen daarbij, hoe is de effectiviteit in relatie tot de bruikbaarheid in de praktijk van maskertjes ( P1 , P2, chirurgische maskers, N95 etc). Het draagcomfort laat nog veel te wensen over, dit draagt niet bij aan een goed gebruik er van.
Workshop B. Aansprakelijkheid bij beroepsinfectieziekten. N.D. Dane Bestuursrechtelijk (arbo-beleid) II. Civielrechtelijk(letselschade). III. Tuchtrechtelijk(bedrijfsarts) Uitgangsvragen: Wat zijn de knelpunten? (is bv werkgerelateerdheid bij infectieziekten adequaat vast te stellen en zo ja hoe?) Welke verantwoordelijkheid hebben werkgevers,werknemers en professionals bij de preventie en het voorkomen van verdere verspreiding van infectieziekten? Samenvatting: 1. Een scherpe werkzame definitie van beroepsziekte is noodzakelijk 2. Meer aandacht voor de melding van beroepsziekten en signalering daarvan. Er is meer zicht nodig op wat er gebeurt in de arbo-wereld. 3. Vergroten van het gevoel voor urgentie, risico en gevaren verbonden aan beroepsziekten. Dit geldt zowel voor de werkgever als de werknemer. 4. Verkennen van andere (juridische) mogelijkheden om aansprakelijkheid ter zake beroepsziekten te regelen. 5. Kwaliteit arbodienst wordt mede beïnvloed door prikkels die vooral commercieel, klantgericht (werkgever en NIET werknemer) en economisch van aard zijn. Meer kwaliteit is nodig, minder klantvriendelijkheid, meer onafhankelijkheid! 6. Vergroten van de deskundigheid arbodienst.
Workshop C. Risicoperceptie bij Infectieziekten.
T. Smit & S. Felix
Uitgangsvragen: Wat zijn de knelpunten in de risicoperceptie en risicocommunicatie m.b.t. biologische agentia? (op het niveau van de individuele werknemer, op bedrijfsniveau en op nationaal niveau en bij professionals(Volksgezondheid / bedrijfsgeneeskundige gezondheid)) Welke oplossingsrichtingen ziet u? Er werden de volgende stellingen geponeerd waarop de deelnemers al dan niet gereageerd hebben:
3
1. Werkgevers en werknemers hebben een reële perceptie van beroepsgebonden risico’s gerelateerd aan biologische agentia. Zeer weinig info in het veld, perceptie te laag bij werknemers en werkgevers, gebrek aan kennis, bewust ontkennen in verband met vooral letselschade. Gewenning aan de risico’s, gisteren niets, dus vandaag ook niet. Overschatting gevaar TBC. Kennis /media/rol deskundigen van groot belang. 2. De arbodienst / bedrijfsarts heeft een reële perceptie van de beroepsgebonden risico’s gerelateerd aan biologische agentia. Definitie beroepsgebonden infectierisico noodzakelijk. Niet de frequente (pneumonie) of de heel zeldzamen ( s. suis) maar vooral het tussenveld heeft grote aandacht nodig. Als je nu niets doet, is het later veel moeilijker. 3. De Overheid gaat uit van een reële perceptie van biologische agentia en werk. Overheidsperceptie: doet veel aan onderzoek, voorlichting en richtlijnen ECHTER GERICHT OP: Algemene bevolking: niet arbo-gericht, zien die niet als subgroep. Ook is de kennis bij de Overheid zelf zeer gering: men eist onvoldoende diepte en kwaliteit bij de RI&E 4.
De collectieve preventie van beroepsgebonden risico’s van biologische agentia is geen zaak meer van de arbodienst maar van de Overheid. De Overheid en de sectoren zelf (arbo-catalogi!) worden geacht alles te doen maar doen dit niet. Wel veel kennis bij WIZA (werkgroep infectieziekten bij de arbeid), KIZA (Kennissysteem Infectieziekten bij de arbeid en in toenemende mate bij het RIVM
5. De collectieve preventie van beroepsgebonden risico’s van biologische agentia is geen zaak van de bedrijfsarts maar van de afdeling communicatie. (NIET BESPROKEN) 6. De arbodienst / bedrijfsarts is een communicatief voldoende gekwalificeerd om de preventie uit te voeren inzake beroepsgebonden risico’s van biologische agentia. Varieert zeer per organisatie, heeft men geen algemene kijk op, …wie wel? ! 7. De Overheid levert de arbosector adequate input om de collectieve doelgroepgerichte preventie rond biologische agentia uit te voeren. Meer sturing, meer onderzoek en toezicht met reëlere kijk met redelijkheid noodzakelijk. Alleen topdiensten doen enigszins adequaat werk. De kwaliteit van arbozorg is zeer matig gegarandeerd.
Workshop D. Bedrijfsmatige aanpak Infectieziekten
C. Haenen
Uitgangsvragen: Wat zijn de knelpunten in het huidige preventiebeleid in bedrijven m.b.t. biologische agentia? Is er zicht op de kosten? ( financieel, technisch, hygiënisch, organisatorisch, medisch) Welke oplossingsrichtingen ziet u?
4
Aan de hand van de Checklist kwaliteitskosten ( uit rendement met kwaliteit ( ir Denneman, ing H. van Ool) is gediscussieerd en kwam de groep met de volgende items: 1. Je krijgt niet alles opgelost, een inspanningshouding is al heel wat 2. Urgentie is niet altijd voor iedereen even duidelijk 3. Budgetten ontbreken geheel 4. Zelden proactief, bijna altijd reactief gestuurd ( uitbraken, incidenten, pandemie, inspectie van buiten af) 5. Meten is erg lastig vanwege het ontbreken van registratiesystemen 6. Er heerst nog een doofpottencultuur en dit werkt verbetering tegen. Aanbevelingen : 1. Sturen op gedrag 2. Eigen verantwoordelijkheid medewerkers bevorderen en aanspreken 3. Voorlichting geven 4. Events gebruiken om iedereen te sensibiliseren 5. Bestuurders pushing tot houding: “vaccinaties of vaker testen”bij risicovormers en risicolopers 6. Medewerkerveiligheid en patiëntenveiligheid combineren 7. Consensus bereiken tussen NVZ en NFU. Met deze beide organen zijn de ziekenhuizen het beste bereiken. 8. Het merendeel van de Nederlandse Ziekenhuizen voldoet aan de NIAZ norm (www.niaz.nl). Belangrijke elementen betreffende infectieziekten (o.a. biologische agentia), arbeid en patiëntveiligheid moeten in deze norm toegevoegd worden, mochten ze nog niet opgenomen zijn. Er is een NIAZ accreditatie ten aanzien van omgaan met infectieziekten vereist 9.
Infectieziektebeleid ten aanzien van werknemers onderdeel Q-systeem(kwaliteits) maken.
Vraag van A. Weel, een van de opstellers van de Richtlijn Pandemie en bedrijven(NVAB 2009): zouden risicovormers geregistreerd kunnen worden, zoals bv bij hepatitis B al gebeurt? Men ziet problemen op juridisch gebied en bereidwilligheid personeel: er kunnen immers grote financiële consequenties uit voort komen.
SAMENVATTING. 1) Infectieziekten in relatie tot het werk worden zowel causaal (oorzaken, beroepsziekten) als conditioneel (risicovorming, arbeidsgeschiktheid) door bijna alle deelnemers als een zwaar miskend probleem gezien. Het ontbreekt aan kennis op bijna ALLE bedrijfsgezondheidskundige deelgebieden (Risicoinventarisatie- en evaluatie (RI&E), Ziekteverzuimbegeleiding, Opsporen van kwetsbare groepen, goede preventieve methoden, waaronder doelmatige persoonlijke beschermingsmiddelen)
5
2) Het ontbreekt aan instrumentarium op alle deelgebieden 3) Het ontbreekt aan voldoende instrumenten om kennis snel te verspreiden Daarbij wordt gedacht aan een nieuwsbrief voor arbodeskundigen en bedrijven. Aan een alert-service zoals die nu tijdelijk voor de influenzapandemie bestaat. . Men heeft behoefte aan brochures en bijvoorbeeld voorlichtingsvideo’s 4) Er is te weinig druk op urgentie van buiten af: Overheid, Verzekeringen, Toezichthouders, Kwaliteitsorganisaties, Vakbonden noch Werkgeversorganisatie doen iets substantieels om de aandacht voor het optreden van infectierisico’s in de arbeid te versterken. Men is erg blij met de inzet van SZW om de aandacht voor arbeidomstandigheden gerelateerde problematiek bij het RIVM te vergroten. 5) Het opzetten van een Arbo (outbreak) management team (AMT), waarbij een groep deskundigen een advies formuleert vanuit de arbovisie ten aanzien van actuele infectieziekten wordt met belangstelling tegemoet gezien. 6) Men vindt de website KIZA (kennissysteem Infectieziekte bij de Arbeid) een goed begin dat verder uitgebouwd dient te worden. Daarbij denkt men vooral aan overzichten van beroepsziekten per beroep en branche. Nog meer arbogerelateerde kennis toevoegen. Kennis over nuttige (verplichte) vaccinaties. De toegankelijkheid dient vergroot te worden. 7) De kwaliteit van de arbodienstverlening, ook wat betreft infectieziekten, lijdt zwaar onder de commerciële druk, de angst voor claims en het gebrek aan ervaring en kennis. De inzet van casemanagers maakt dat de gemiddelde bedrijfsarts nog maar zeer weinig van de ziekteverzuimers ziet. 8) Er is onvoldoende kennis en ervaring ten aanzien van alle preventieve maatregelen inclusief vaccinatie.
