Verslag Invitational Conference De Checkstandaard: professionele opsporing verzocht Bilthoven, 30 juni 2009 Dagvoorzitter: Henk Smid, directeur ZonMw
Inhoudsopgave Voorwoord ........................................................................................................................................................................................................... 3 Inleiding .................................................................................................................................................................................................................. 4 Hoofdstuk 1
Plenaire presentaties . .................................................................................................................... 5
De Checkstandaard .............................................................................................................................................................................. 5 Drs. Marianne van Oosterhout, p rojectmanager Checkstandaard Nederlandse Hartstichting
Professionele opsporing: drie perspectieven
De professional ........................................................................................................................................................................................ 7 Prof.dr. Pim Assendelft, h oogleraar huisartsgeneeskunde Leids Universitair Medisch Centrum De consument ........................................................................................................................................................................................ 11 Hans van Laarhoven, de Hart&Vaatgroep, Bilthoven De zorgverzekeraar ............................................................................................................................................................................ 13 Aldien Poll, zorgverzekeraar AGIS en lid van het dagelijks bestuur Platform Vitale Vaten
Hoofdstuk 2
Workshops . ............................................................................................................................................. 15
Waarover moet de checkstandaard duidelijkheid geven?
Rol van de cliënt (2x) . ........................................................................................................................................................................ 15 Gespreksleider: Marina Senten, m anager afdeling Kennis & Innovatie, Nederlandse Hartstichting, Den Haag Ontwerp van het checkproces . ................................................................................................................................................... 17 Gespreksleider: Marc Roosenboom, afdelingshoofd Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn, Utrecht Beslissingsondersteuning ............................................................................................................................................................. 18 Gespreksleider: Bert Kuipers, algemeen directeur Diabetes Fonds, Amersfoort Eisen setting en faciliteiten . ........................................................................................................................................................ 19 Gespreksleider: Désirée Stolker, programmaleider Preventie, N ederlandse Hartstichting, Den Haag Informatiesystemen .......................................................................................................................................................................... 20 Gespreksleider: Marc Roosenboom, afdelingshoofd Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn, Utrecht Kwaliteitsindicatoren . ..................................................................................................................................................................... 22 Gespreksleider: Bert Kuipers, algemeen directeur Diabetes Fonds, Amersfoort Competenties van de aanbieders/zorgverleners ........................................................................................................... 23 Gespreksleider: Désirée Stolker, programmaleider Preventie, N ederlandse Hartstichting, Den Haag
Hoofdstuk 3 Bijlagen
Resultaten ‘stemmingsformulieren’ ......................................................................... 24
1. Kenmerken PreventieConsult/Checkstandaard/Zorgstandaarden .................................................................... 28 2. Model van een checktraject ......................................................................................................................................................... 29 3. Conferentiekrant ............................................................................................................................................................................... 30 4. Deelnemerslijst . ................................................................................................................................................................................. 31 5. De dromen van een bedrijfsarts, de partners van LekkerLangLeven en van het ministerie van VWS .33
2
Voorwoord Voor u ligt het verslag van de Invitational Conference over ‘De Checkstandaard: professionele opsporing verzocht’ van 30 juni 2009. Deze Invitational Conference is georganiseerd door het Diabetes Fonds, Nierstichting Nederland en de Nederlandse Hartstichting, in het kader van hun gezamenlijke preventieprogramma LekkerLangLeven. Dit programma is gericht op bewustwording en stimulering van goede vroegtijdige opsporing van risicofactoren in de reguliere zorg. Dit doen de drie fondsen door de ontwikkeling van een Checkstandaard, het investeren in wetenschappelijk onderzoek over risicocommunicatie en effectieve leefstijl, lobby en pleitbezorging richting politiek. De fondsen signaleren diverse problemen rondom gezondheidschecks. Er is een wildgroei aan allerlei testen naar gezondheid ontstaan. Meer en meer burgers willen én kunnen zich laten testen. De kwaliteit, betrouwbaarheid en doelmatigheid van deze gezondheidschecks is echter vaak onvoldoende. Veelal ontbreekt deskundige begeleiding bij de interpretatie van de gegevens. En goede nazorg in zowel 0e als 1e lijn is vaak onvoldoende geregeld. De fondsen willen graag dat iedereen in de toekomst een betrouwbare check kan laten doen. Het is voor meerdere partijen echter lastig gebleken om erachter te komen waaraan een goede check moet voldoen. Ook voor controle op kwaliteit, handhaving en het transparant maken van kwaliteit van het checkaanbod, is nog geen instrument voorhanden. Om tot goede vroegtijdige opsporing te komen, wordt in samenwerking met NHG, LHV en NVAB gewerkt aan de totstandkoming van een multidisciplinaire (medische) richtlijn (NHG-standaard PreventieConsult). Ook wordt een vertaalslag gemaakt naar de bedrijfsartsenzorg. In dit project PreventieConsult wordt verder gewerkt aan de afronding van de inhoudelijke richtlijn en aan de benodigde ondersteunende materialen voor de implementatie van het PreventieConsult. Hoe een goede test georganiseerd wordt en aan welke kwaliteitseisen deze moet voldoen, is een volgende stap. Om dit in kaart te brengen, zijn gesprekken gevoerd met stakeholders (patiënten-/ consumenten-/ kwaliteitsorganisaties) en is deze Invitational Conference georganiseerd. Tijdens de conferentie werd constructief meegedacht. Maar ook is gebleken dat nog veel discussies zouden moeten worden gevoerd over de uitwerking van de Checkstandaard. In de afgelopen periode heeft de Inspectie voor de GezondheidsZorg (IGZ) samen met ZonMw het initiatief genomen voor de ontwikkeling van een multidisciplinaire richtlijn Preventief Medisch Onderzoek (MD PMO). CBO en TÜV hebben daarvoor een voorstudie gedaan waaraan de fondsen hun bijdrage hebben geleverd, daarbij puttend uit de uitkomsten van de conferentie van 30 juni 2009. In gesprekken van de LekkerLangLeven-partners met IGZ, ZonMw, VWS, CBO en TÜV is geconcludeerd dat de ontwikkeling van de Checkstandaard sterk overeenkomt met de plannen om te komen tot de MD PMO. De fondsen zullen daarom inhoudelijk bijdragen aan dit traject, ten einde te komen tot een multidisciplinaire standaard voor gezondheidschecks. Kennis uit het reeds gelopen traject van de fondsen wordt ook in de toekomst ingezet voor de ontwikkeling van de MD PMO. Wij hopen van harte dat onderliggend verslag, tot stand gekomen door de inbreng van vele veldpartijen, een waardevolle bijdrage zal leveren aan de toekomstige multidisciplinaire richtlijn. Drs. Marianne van Oosterhout Projectmanager Checkstandaard
3
Inleiding Doel van de Invitational Conference ‘De Checkstandaard: professionele opsporing verzocht’ was om de Checkstandaard Cardiometabool Risico als mogelijk kwaliteits- en organisatie-document neer te zetten en draagvlak te creëren. Ook is aan de genodigden gevraagd om mee te denken over de inhoud van de beoogde Checkstandaard. Henk Smid, directeur van ZonMw was dagvoorzitter. PitActief heeft de bijeenkomst georganiseerd in opdracht van de drie fondsen. De Invitational Conference werd begonnen met een aantal plenaire presentaties. De eerste presentatie was van mw. drs. Marianne van Oosterhout over wat wordt bedoeld met de Checkstandaard en hoe zowel het ministerie van VWS als de fondsen aankijken tegen een dergelijk document. Vervolgens is door prof. dr. Pim Assendelft gepresenteerd hoe de professionals aankijken tegen professionele opsporing en hoe de huisartsen hierin staan. Daarna volgde de presentatie van dhr. Hans van Laarhoven die de visie vanuit de burger/patiënt belichtte. Tot slot presenteerde mw. Aldien Poll de visie op en de rol van de zorgverzekeraar in vroege opsporing. De handouts van de powerpointpresentaties vindt u in hoofdstuk 1. Tijdens het tweede deel van het programma zijn workshops gehouden met als onderwerpen: Rol van de cliënt (2x) Organisatie van en afstemming binnen het checkproces Beslissingsondersteuning Setting en faciliteiten Informatiesystemen Kwaliteitsindicatoren Competenties zorgverleners De verslagen van deze workshops vindt u in hoofdstuk 2.
• • • • • • •
In hoofdstuk 3 vindt u een weergave van wat door deelnemers op ‘stemmingsformulieren’ is geschreven. We hebben de deelnemers hiermee de gelegenheid gegeven om kansen en knelpunten aan te geven in de verschillende fases van het checkproces die ze niet direct kwijt konden in de workshops. Hiermee is ook een beeld ontstaan hoe ze aankijken tegen vroege opsporing, welk kansen er zijn en welke hobbels genomen moeten worden. In de bijlagen 1 en 2 treft u een overzicht met de kenmerken, overeenkomsten en verschillen tussen het PreventieConsult, de Checkstandaard en de zorgstandaarden aan, net als een model van een checktraject over hoe dit er mogelijk uit zou kunnen zien. Aan het eind van de dag kregen de deelnemers een verslag van de dag mee in de vorm van een Conferentiekrant. Deze treft u aan in bijlage 3. In bijlage 4 vindt u de deelnemerslijst. Als illustratie van de Checkstandaard zijn tijdens het programma drie dromen geschetst over hoe de ideale situatie rondom vroege opsporing er in de toekomst mogelijk uitziet: voor de partners van LekkerLangLeven, voor het ministerie van VWS en voor een bedrijfsarts. De genodigden konden vervolgens hun eigen droom, maar ook hun nachtmerrie noteren op rode en groene harten. Deze zijn opgehangen op het terras zodat een ieder deze harten kon uitlezen. Het voerde te ver om deze op te nemen in dit verslag, maar in de cenferentiekrant staan wel enkele dromen en nachtmerries vermeld. De droomteksten staan in bijlage 5.
4
Hoofdstuk 1
Plenaire presentaties
De Checkstandaard
Drs. Marianne van Oosterhout, projectmanager Checkstandaard Nederlandse Hartstichting
5
6
Professionele opsporing: drie perspectieven De Professional
Prof.dr. Pim Assendelft, hoogleraar huisartsgeneeskunde Leids Universitair Medisch Centrum
7
8
9
10
De Consument
Hans van Laarhoven, de Hart&Vaatgroep, Bilthoven
11
12
De Zorgverzekeraar
Aldien Poll, zorgverzekeraar AGIS en lid van het dagelijks bestuur van de Zorgstandaard Vasculair Risicomanagement
13
14
Hoofdstuk 2
Verslagen workshops Invitational Conference
Workshop - De rol van de cliënt (1e ronde) Hoe kun je de cliënt motiveren en ondersteunen en welke kansen en belemmeringen komt hij tegen? Wat maakt dat een cliënt een vragenlijst gaat invullen? De betrouwbaarheid van de afzender van de vragenlijst is cruciaal. Bijvoorbeeld de eigen huisarts, een solide organisatie die bekend staat om zijn deskundigheid, een autoriteit in de gezondheidszorg of de overheid. Het handigste is om de vragenlijst online in te vullen. Je kunt op verschillende manieren naar de website geleid worden: via gezondheidszorgkanalen als huisarts, apotheek en thuiszorg, maar ook via een aparte publiciteitscampagne voor de Checkstandaard. De vragenlijst dient aan een aantal praktische voorwaarden te voldoen: vooraf een eerlijke tijdsinvestering aangeven het aantal vragen moet goed behapbaar zijn het is duidelijk op welke aandoeningen bevraagd wordt helder taalgebruik, geen medisch jargon objectief taalgebruik zonder waarde-oordelen aantrekkelijke en prikkelende vormgeving Verder dienen de vragen evidence based te zijn en is er een keurmerk nodig waaruit blijkt dat de uitkomsten betrouwbaar zijn.
• • • • • •
Belang De manier waarop het belang van de vragenlijst en het vervolg daarop onder aandacht wordt gebracht moet de doelgroepen triggeren. Bijvoorbeeld doordat de huisarts een en ander in een brief uitlegt of doordat er een vergelijking (benchmark) wordt gemaakt met mensen in een soortgelijke situatie (leeftijd- of buurtgenoten). Het is heel belangrijk dat de cliënt voorafgaand aan het invullen zich realiseert dat hij misschien een risico loopt. Vervolgens is het van belang dat de vragen enerzijds confronteren, anderzijds motiveren om iets aan dat risico te doen. Het invullen van de vragenlijst is in eerste instantie vrijblijvend en anoniem. Mensen willen begrijpelijkerwijs zelf de controle houden over eventuele vervolgstappen. Wat heeft een cliënt nodig om vervolgstappen te zetten? Praktisch Wanneer de vragenlijst is ingevuld en de uitslag bekend is, wat dan? In ieder geval moet de follow-up duidelijk geregeld zijn, en is de cliënt hiervan op de hoogte. Het zou bijvoorbeeld handig zijn als de cliënt meteen op internet kan doorklikken naar informatie over wat hij zelf kan doen. Verder zou de cliënt via mail opgeroepen kunnen worden actie te ondernemen met reminders als er niet gereageerd wordt. Maar wat vooral belangrijk is, is de rol van de huisarts. Deze kan een persoonlijke uitnodiging sturen om het vervolgtraject te bespreken. Hiermee is dan ook de privacy gewaarborgd. Vervolgens zorgt het contact en de duidelijke uitleg van de huisarts ervoor dat de cliënt dit vervolgtraject instapt en het ook volhoudt. Testuitslag De uitslag van de test is volledig, duidelijk, betrouwbaar en geloofwaardig en zo wordt de boodschap aan de persoon in kwestie ook gebracht. De follow-up die aangeboden wordt, sluit aan bij het risicoprofiel, de persoonskenmerken en de motivatie van de cliënt, waarbij begrip bestaat voor de schrik die een slechte uitkomst kan veroorzaken. Bij een laag of licht verhoogd risico inspelen op het hier en nu en wijzen op 15
de mogelijkheden om gezond te blijven. Het is van belang dat doel en opbrengst voor de cliënt duidelijk en relevant zijn, net als de uitleg van de mogelijkheden om het risico zo laag mogelijk te houden/krijgen. Als niet of onvoldoende gereageerd wordt, kunnen reminders gestuurd worden om de aandacht erop te vestigen. Hoe staan Checkstandaard en PreventieConsult ten opzichte van elkaar? De Checkstandaard beschrijft hoe het PreventieConsult tot zijn recht komt. Hoe kun je de stappen uit het PreventieConsult verwezenlijken? Welke hulpmiddelen heb je daarvoor nodig? De Checkstandaard kan gezien worden als een kwaliteitsmeetlat van checks en aanbieders.
Workshop - De rol van de cliënt (2e ronde) Wat heeft een cliënt aan ondersteuning in zelfmanagement nodig om leefstijladviezen op te volgen? Bij een lichtverhoogd risico is het voldoende om de cliënt te coachen vanuit de zorgverzekering en begeleiding via een website en ICT ter bevordering van therapietrouw en opvolgen leefstijladviezen. Bij een verhoogd risico heeft de cliënt ondersteuning vanuit de gezondheidszorg nodig. Het verdient de voorkeur dat één betrouwbare, geloofwaardige zorgverlener deze coaching op zich neemt. Deze coach bezit allerlei vaardigheden zoals goed kunnen communiceren met passende gesprekstechnieken zoals Motivational Interviewing, een ondersteunende, non-paternalistische houding en deskundigheid om goede voorlichting te geven, vragen te beantwoorden en een passend en efficiënt programma in elkaar te zetten. De cliënt heeft regelmatig contact met zijn coach waarbij de resultaten van alle inspanningen zichtbaar worden gemaakt. Het is van belang dat de cliënt gemotiveerd blijft, eigen keuzes kan maken en gelooft in de goede resultaten. De coach kan helpen bij het inpassen van leefstijlveranderingen in het eigen leven. Het hele gezin kan erbij betrokken worden. Hulpmiddelen om door te zetten zijn voor de één een financiële tegemoetkoming, en voor de ander juist de verplichting om een eigen bijdrage te betalen. Ook zou het kunnen helpen om alle afspraken vast te leggen in een contract. Wat heeft de obese, allochtone dame uit de Schilderswijk in Den Haag nodig om leefstijladviezen op te volgen? Cruciale randvoorwaarde hiervoor is het voorhanden zijn van financiële middelen – zoals bijvoorbeeld de vergoeding opnemen in het basispakket van de zorgverzekering. En als er een taalprobleem is bij het achterhalen van de hulpvraag en/of begeleiding bij leefstijl-verandering gebruik kunnen maken van een tolk. Ook bij allochtonen streven naar maatwerk en persoonlijk advies. Een aanbod vanuit de eigen cultuur, normen en waarden, en coaching in de eigen taal. Alleen: wat is haalbaar hierin? Hierover is nog geen duidelijkheid. Een multidisciplinaire aanpak is zinvol. Bijvoorbeeld niet alleen een diëtist inschakelen, maar ook een psycholoog. Want het is gebleken dat bv. een depressie vaak ten grondslag ligt aan een ongezonde leefstijl. Verder streven naar laagdrempeligheid en plezier: een activiteitenaanbod in de eigen wijk (liefst in het groen), samen met lotgenoten met dezelfde culturele achtergrond en een overeenkomstig klachtenpatroon. Je zou kunnen denken aan sportmogelijkheden voor allochtone vrouwen of het starten van kookgroepen. Diverse opmerkingen Maak pas kwaliteitsindicatoren als het product af is. Op dit moment is er nog gebrek aan evidence based leefstijlinterventies. Landelijke certificering van leefstijlinterventies is noodzakelijk voor verzekering. Betrek consument/cliënt bij opstellen en vaststellen van het proces en de kwaliteitsindicatoren. Maak een vertaalslag van de checkstandaard naar een leken-versie. De bevolkingsgroep met de grootste risico’s wordt niet bereikt (door sociale en/of taalbarrières). Vroegtijdige interventie is een kans, maar knelpunt is een te groot aantal vals-positieven. Stel de doelstelling centraal en werk deze vandaar uit. Later wie, wat, belangen etc. Niet alleen kaf van koren scheiden t.a.v. de checks, maar ook in de follow-up. Multidisciplinair en met alle belanghebbenden de indicatoren definiëren voor een breed gedragen set indicatoren, waarbij belangenverstrengeling zo veel mogelijk wordt voorkomen. Goede publiciteit rondom vragenlijst organiseren. Hou de verwijzing simpel, de lijnen kort en de drempel laag.
16
• • • • • • • • • • • •
Workshop - Organisatie van en afstemming binnen het checkproces Wie doet wat, wanneer en in welke samenwerking bij het ontwikkelen van het checkproces? De checkstandaard zal aan relevante zorgstandaarden worden gekoppeld. In deze workshop staan de componenten identificatie en follow-up centraal. Het was de bedoeling dat ook diagnostiek aan de orde zou komen, maar hiervoor ontbrak de tijd. Identificatie Het is wenselijk dat de vragenlijst breed wordt aangeboden en goed toegankelijk is: via internet, maar ook schriftelijk of telefonisch - en dan ook in de eigen taal. Het aanbieden van de vragenlijst vindt gestructureerd en centraal plaats. Nauwe samenwerking is noodzakelijk van huisartspraktijken met ROSen en GGD-en, thuiszorg (consultatiebureau voor ouderen), gemeentes (vanuit hun preventieve taken (WPG)) en bedrijfsartsen (bv bij mensen die nooit bij de huisarts komen). Alleen: hoe gericht kun je mensen opsporen? Juist mensen die niet reageren, hebben vaak meer en ernstiger problemen dan zij die snel reageren. Wanneer je heel breed zoekt, zou je kunnen overwegen het in de vorm van een bevolkingsonderzoek te doen. Wettelijk gezien zijn daar geen beletselen voor. Het is de kunst om mensen op zo’n manier te informeren zodat ze zelf inzien dat het belangrijk is de vragenlijst in te vullen, en hen daartoe verleiden zodat ze dat ook daadwerkelijk gaan doen. Hoe de aanpak ook is, niet iedereen wordt bereikt. Gemiddeld reageert 40 % van de mensen niet op een oproep Follow-up Wat gebeurt er nadat mensen de vragenlijst hebben ingevuld? Wie wordt probleemeigenaar? Wordt de follow-up door de GGD of vanuit de eerste lijn georganiseerd? Daar moet goed over worden nagedacht, want het is wel nodig dat een plan ten grondslag ligt aan het aanbieden van de vragenlijst. Afhankelijk van de informatiebehoefte van de cliënt kiest men een strategie. Het is wenselijk dat het aanbod aan follow-up plaats- en doelgroepgericht plaatsvindt. Per regio of wijk bekijken welke groepen worden gemist en strategieën bepalen om deze toch te bereiken. Hiervoor is nauwe samenwerking tussen o.a. huisartsen, ROS-en en GGD’en en de gemeente is noodzakelijk. De gemeente heeft de bestuurlijke verantwoordelijkheid over preventie, terwijl huisartsenpraktijken een uitvoerende taak hebben. Hiervoor is nodig dat verantwoordelijkheden op de juiste wijze worden vastgelegd en wettelijk verankerd, waarna de uitvoerende instanties praktische handvatten aangereikt krijgen. Wethouders zullen zich immers niet geroepen voelen het hele traject van de preventiecheck te organiseren. Eigenlijk moet worden voorkomen dat de vragenlijst medicaliseert. Als de huisarts de vragenlijst aanbiedt, geeft dit immers al een ‘medische’ indruk. Het is een uitdaging om adequaat naar doelgroepen te communiceren dat zij risico lopen. En dat het invullen van de vragenlijst een eerste stap is om daar zelf achter te komen, maar ook dat het invullen van de vragenlijst niet verplicht is. Wat te doen bij een groot succes? Als blijkt dat heel veel mensen met een licht verhoogd risico bekend zijn, moet je hen goede follow-up aanbieden. Dit kan behoorlijke kosten voor de gezondheidzorg met zich meebrengen. Maar misschien loopt het niet zo’n vaart, want ervaringen met de niercheck leren dat slechts een kwart van de mensen met een risico-uitslag naar de huisarts zijn gegaan. Dat kan ook bij deze vragenlijst gebeuren. Dat pleit er dan weer voor om resultaten bij de huisarts terecht te laten komen, zodat deze mensen actief kan oproepen. Maar zelfs dan: ook hoogrisico mensen gaan vrijblijvend met adviezen om. Een ander punt is dat mensen die weten dat de huisarts de uitkomsten van de vragenlijst ziet, misschien geneigd zijn sociaal wenselijk antwoorden te geven. Aan de hand van de vragenlijst is alleen een eerste risicoschatting te maken. Twee consulten zijn nodig om tot een goede risicoprofilering te komen (volgens richtlijn PreventieConsult). De volgende vragen spelen: in hoeverre kun je mensen er via de vragenlijst op aanspreken dat ze vermoedelijk een verhoogd risico lopen op ziekte? En hoe reageren ze daarop? Bij consultatiebureaus voor ouderen worden metingen gedaan die ziekten aangeven. De ouderen moeten dit zelf aan hun huisarts rapporteren. Een groot aantal mensen doet dat niet. Praktijkervaringen van een paar deelnemers aan 17
de workshop zijn wisselend: bij de een reageert 75% van de mensen op een oproep voor een vervolgconsult, bij de ander is dat maar 50%. Daarom is het van belang dat duidelijk is met welke verwachting mensen de lijst invullen. De meeste mensen willen alleen maar weten welke waardes ze hebben. De huisarts kan een rol spelen bij de follow-up voor allochtone groepen omdat deze de huisarts hoog waarderen. De huisarts kan voorlichting geven over gezond gedrag en aangeven wat de consequenties zijn van ongezond gedrag. Wat zou vervolgens moeten gebeuren als mensen (autochtoon en allochtoon) klaar zijn bij de huisarts? Mensen vergeten na verloop van tijd dat ze een hoog risico lopen. Daarom is begeleiding dichtbij de mensen gedurende langere tijd nodig. Dit kan bijvoorbeeld in de eigen huisartsenpraktijk, uitgevoerd door zorgverleners die goed samenwerken, bijvoorbeeld praktijkondersteuners en (GGD- en diabetes-) verpleegkundigen. Het is lastig om gedragsverandering te effectueren bij de primaire preventiegroep. Huisartsen hebben er weinig ervaring mee. Uit onderzoek naar interventies met structurele geïntegreerde betrokkenheid (werkgevers, werknemers, zorgprofessionals) blijkt dat deze programma’s goede resultaten boeken. Concluderend: over de follow-up van de checkstandaard is tot nu toe nog te weinig nagedacht. De toestroom naar de huisartsenpraktijk van de verhoogde en licht verhoogde risicogroepen kan enorm zijn. Daarom moet er een soort vangnet worden gecreëerd waar mensen terecht kunnen, zoals groepsactiviteiten in de wijk die zichzelf uiteindelijk financieel kunnen bedruipen. Afspraken over wie de regie en de verantwoordelijkheid neemt voor deze activiteiten is nodig.
Workshop - Beslissingsondersteuning Tijdens deze workshop bespreekt men hoe en met behulp van welke middelen alle aanbieders van checks, die volgens de checkstandaard willen werken, de daarvoor benodigde kennis en onderbouwing kunnen regelen. Daarnaast moet duidelijk worden hoe en met behulp van welke hulpmiddelen de cliënt zo goed mogelijk geïnformeerd kan worden, zodat hij/zij goed onderbouwde keuzes kan maken. Hele keten, de toegeleiding en het vervolgtraject De hele keten goed regelen en afspraken met andere partijen zijn geheel ingebed in het traject. De huisarts kent de hele keten, de cliënt, de omstandigheden, gebruik van medicatie etc. Wanneer commerciële aanbieders actief zijn, dan kunnen deze in verschillende fasen een rol spelen, bijvoorbeeld in de toegeleiding of in het natraject (sportschool). De bedrijfsgeneeskundige zorg heeft mogelijkheden in de toegeleiding. Onderzoek heeft uitgewezen dat de opkomst hoger is na uitnodiging door huisarts. Het voordeel is dat cliënten makkelijk toegang hebben tot de huisarts en dat deze een rol speelt in vervolgtraject met effectieve interventies. Aandachtspunten in de kennis van aanbieders Wie toetst of de aanbieder een goede opleiding en kwaliteit van advisering heeft?
•
Mogelijke manieren om de kennis van aanbieders te vergroten Verplicht instellen van bijscholing en/of accreditatie. Het benoemen van beroepsgroepen of de competenties van de aanbieders. Voorwaarde is wel dat de zorgverleners zelf in preventie geloven.
• •
Rondom de vragenlijst Het is de bedoeling dat de cliënt voorafgaand aan het invullen van de vragenlijst geïnformeerd is over de eventuele consequenties van de test en al bereid is om het vervolgtraject in te gaan: naar de huisarts te gaan, leefstijladvies op te volgen en gedrag te veranderen. Aan de andere kant kan de cliënt ook goed geïnformeerd beslissen om af te zien van het vervolgtraject. Een andere mogelijkheid is om de cliënt te verleiden met een vrij onschuldige vragenlijst met items die men eigenlijk al wel weet (roken, overgewicht, zit het in de familie). Vervolgens de cliënt motiveren door de consequenties voor het vervolg aan te kaarten. Dan kun je ook omgevingsfactoren meenemen die een extra stimulans kunnen zijn, bijvoorbeeld de invloed van de buurman of een collega. Wanneer een bedrijf de check aanbiedt, kan er sprake zijn van sociale druk om mee te doen. Het wordt nu moeilijker voor de cliënt om nee te zeggen. Het blijft natuurlijk wel de vraag of iemand bereid is zijn gedrag te veranderen als de motivatie niet uit hemzelf komt. 18
Mensen zijn geneigd het eigen risico verkeerd in te schatten. Het kan ook een schrik zijn: iemand denkt gezond te zijn maar na het invullen van de vragenlijst blijkt hij wel degelijk risico te lopen. Gefaseerde informatie kan de schok verminderen Hoog risico Ervaring van het Diabetes Fonds leert dat de helft van de mensen met een verhoogd risico na het invullen van een internettest, naar de huisarts gaat. Dit aantal kan vergroot worden als de cliënt de vragenlijst in een traject samen met de huisarts invult. Wanneer de huisarts ook een hoog risico vaststelt, dan moet deze de cliënt eerst goed informeren over de consequenties van het al dan niet ingaan van een vervolgtraject en de bestaande mogelijkheden. De vraag is of de huisarts de cliënt vervolgens naar huis laat gaan om een en ander te laten bezinken of dat er meteen afspraken gemaakt worden voor het vervolgtraject, bijvoorbeeld aanmelden bij een stoppen met roken cursus. Dan kan de cliënt moeilijker nee zeggen. Hulpmiddelen voor de cliënt Website, waar ook lokaal vervolgaanbod aangegeven staat. Risicometer waardoor cliënt inzicht krijgt in zijn eigen risico en in het effect van de verlaging van de risicofactoren. E-health portaal met professionele ondersteuning. Keuzehulp.
• • • •
Hulpmiddelen voor de professional/aanbieder Training motivational interviewing. Beslis- en keuzehulpen Geldende richtlijnen en zorgstandaarden.
• • •
Diverse opmerkingen en vragen die nog leven Bronovo start een groot prospectief onderzoek in samenwerking met Medische besliskunde LUMC naar het effect van brede screening (ook andere ziektebeelden). Voor en na wordt de mate van ongerustheid gemeten. De huidige richtlijnen van NHG en CBO worden slechts in beperkte mate geïmplementeerd door de professionals. Wat zijn verwachtingen voor een Checkstandaard? Kan de zorg het wel aan? Momenteel zouden er onvoldoende uren voor zijn. Bedrijven doen allerlei commerciële testen. Het verzoek komt veelal via directie binnen, men beseft niet hoeveel werk hier aan vast zit. Voor welke oudere is een check geschikt? Geldt het keurmerk voor de hele keten?
•
• • • • •
Workshop - Setting en Faciliteiten In deze workshop komen drie onderwerpen aan de orde: de plaats van de check, de apparatuur en de hulpmiddelen. De deelnemers werken dit uit aan de hand van een casus: een huisartsenpraktijk in een achterstandswijk voert een gezondheidscheck uit tijdens een gezondheidsmarkt in een moskee. Identificatie met behulp van de vragenlijst Plaats Vooraf wordt beoordeeld of de ruimtes geschikt en groot genoeg zijn. Daarnaast moet er de mogelijkheid zijn om mannen en vrouwen apart de vragenlijst te laten invullen. Praktisch Begeleiding is aanwezig bij het invullen van de vragenlijst, zowel van een zorgverlener als van een tolk. Om de leesbaarheid te bevorderen is het lettertype van de folder en webformulier duidelijk en groot genoeg. Voor de zekerheid is er een leesbril en/of leesloep aanwezig. Er is objectieve informatie beschikbaar in meer talen, zowel schriftelijk als mondeling, over de voor- en nadelen van het uitvoeren 19
van een gezondheidscheck. Er is een adequate internetverbinding zodat landelijke/regionale of lokale informatie beschikbaar is. Inhoudelijk Vooraf en tijdens de gezondheidsmarkt is er goede communicatie om mensen te motiveren aan de check mee te doen, waarbij helder is dat de check geen doel op zich is, maar een tool om gezonder te gaan leven. Het moet mogelijk zijn om een afspraak te maken om de check op een ander tijdstip te doen. Binnen de vragenlijst staat de follow-up al aangekondigd. Het is dan ook de bedoeling dat daadwerkelijke verwijzingen naar huisartsenpraktijk of aanbieders van goed preventief aanbod direct of zo snel mogelijk kunnen plaatsvinden. Diagnostiek non-invasieve metingen Plaats Aanwezigheid van een wachtruimte met een zitje en een afsluitbare onderzoekkamer t.b.v. de privacy. Inhoudelijk Vooral bij allochtone doelgroepen is het van belang dat voldoende vrouwelijke zorgverleners aanwezig zijn voor de vrouwen. Voorafgaand aan de metingen wordt de vragenlijst nagesproken. Een vervolgafspraak wordt gemaakt, niet alleen voor de follow-up zelf, maar ook om de bloeddruk een tweede keer te meten. In de checkstandaard wordt ook vastgelegd welk type apparatuur gebruikt wordt, omdat niet alle apparatuur betrouwbaar is en goed geijkt is. Dit geldt vooral voor bloeddrukmeters en weegschalen. Praktisch Aanwezige apparatuur: bloeddrukmeter, meetlint, weegschaal. Diagnostiek invasieve metingen Inhoudelijk Voorafgaand aan de check worden cliënten geïnformeerd over voorwaarden van het onderzoek, zoals nuchter zijn. Een vingerprik verdient de voorkeur boven veneus prikken zodat de uitslag direct bekend is, zo wordt door diverse deelnemers aangegeven. Bovendien bestaat bij veel mensen angst voor veneus prikken. Eventueel zouden cliënten die ‘rood’ uit de vragenlijst komen zich veneus kunnen laten prikken bij de huisarts. Follow-up Het checkmoment en vervolgtraject moeten goed op elkaar aansluiten. Bijvoorbeeld door de zorgverlener die heeft geholpen bij het invullen van de vragenlijst ook het vervolgtraject te laten begeleiden. .
Workshop - Informatiesystemen In deze workshop ligt de focus op informatiestromen, waarbij een aantal vragen centraal staan. Wat gebeurt er als iemand de vragenlijst heeft ingevuld? Waar gaat de vragenlijst naar toe? Wie bewaart de vragenlijst en voor hoelang? Hoe komt iemand bij de eerste lijn terecht? Met welke privacy-aspecten moet rekening worden gehouden? Hoe wordt met de informatie omgegaan? Tijdens deze workshop blijkt dat er nog meer vragen worden opgeworpen, maar dat het niet zo eenvoudig is om ook antwoorden te geven. Degene die de vragenlijst inzet bepaalt hoe de informatiestromen verlopen. Er zijn diverse mogelijkheden. De vragenlijst kan bijvoorbeeld in een ziekenhuissysteem worden ingevoerd waarbij verschillende ziekenhuizen aan elkaar gekoppeld zijn, maar meer waarschijnlijk is dat de vragenlijst bij de huisarts terechtkomt en dientengevolge ook in het desbetreffende huisartsensysteem. Er wordt voor gepleit om de vragenlijst niet alleen lokaal te bewaren, maar ook op een centrale plaats. Maar uit het oogpunt van privacywetgeving mag dat niet zomaar. Aan de andere kant: steeds meer groepen huisartsen werken met een gezamenlijk systeem waarin gegevens geanonimiseerd worden ingebracht. Als patiënten hiervoor toestemming geven zijn er verder geen technische en ethische belemmeringen. Over de vraag of alle informatie uit de vragenlijst naar de huisarts moet gaan, zijn de meningen verdeeld. 20
De een zegt dat de gegevens alleen voor de cliënt zijn. De huisarts en andere zorgverleners hoeven hiertoe geen toegang te hebben, tenzij het is voor een onderzoek of pilot. Maar de ander vindt juist dat het goed is dat de huisarts op de hoogte is van risicofactoren bij een bepaalde cliënt. Er bestaat een ethisch probleem: in welke mate is een zorgverlener verantwoordelijk voor zaken die hij niet wist, maar had kunnen weten en in welke mate is hij verantwoordelijk voor zaken die hij wist, maar waar hij niets aan deed? De privacywetgeving is een belangrijk punt voor wat betreft de informatie die voortkomt uit het invullen van de vragenlijst. Er zal per module een maatwerkoplossing moeten worden bedacht. Maar bij bevolkingsonderzoeken worden toch ook data uitgewisseld tussen de GGD’s en de huisartsenpraktijken? Niet zondermeer. Patiënten worden geselecteerd uit de databases van de huisartsen en de uitnodigingen worden ook door de huisartspraktijken verzonden. Maar het onderzoek en het vastleggen van de gegevens wordt door een andere partij gedaan. Hoe is de gang van zaken bij bedrijfskundige zorg? De bedrijfsarts beheert en bewaakt de informatie die niet toegankelijk is voor andere partijen. Inzage door de werkgever vindt alleen plaats na toestemming van de werknemer. Op het moment dat sprake is van een geïntegreerde eerstelijn of zorggroepen die programma’s verkopen aan zorgverzekeraars, zijn er bedrijfsmatige informatiesystemen. Informatie overdragen binnen een bedrijf is geen probleem. Het wordt pas een probleem als de informatie aan derden wordt verstrekt. Hoe staat men tegenover informatie in een centrale databank ten behoeve van het RIVM? Positief. De gegevens uit dit soort preventief medisch onderzoek geven een goed beeld van de gezondheid van de Nederlander. Het is zinnig om daar beleid op af te stemmen. Het bezwaar is dat de gemiddelde huisartsenpraktijk er niet direct belang bij heeft om mee te doen. Het RIVM gebruikt een groot gerandomiseerd bestand, en kan daar wat mee. Als gevolg van de privacywetgeving kan de huisarts echter niet op praktijkniveau informatie doorgeven. Willen huisartsenpraktijken de gegevens van lage of licht verhoogde risicogroepen überhaupt wel bewaren? Dat is nog maar de vraag. Huisartsen willen een totaalplaatje van hun patiënten. Deze vragenlijst is niet compleet omdat een aantal risicofactoren er niet in is opgenomen. De uitkomst ‘laag risico’ wil niet zeggen dat mensen over het geheel gezond zijn. Het gevaar bestaat dat cliënten een vals gevoel van veiligheid krijgen. Maar er worden modules ontwikkeld die eraan toegevoegd kunnen worden. Onder andere voor depressie en kanker. En andere risicofactoren, zoals familie anamnese, komen in het consult aan de orde. Huisartsen zouden meer moeten en kunnen doen aan preventie. Het argument dat ze daar geen tijd voor hebben, klopt niet. Het is een kwestie van keuzes maken. Preventie betaalt zichzelf terug. Maar huisartsen zijn reactief ingesteld. Ze zijn niet gewend om de populatie gezond te houden of gezonder te maken. Ook tijdens de opleiding wordt weinig aandacht besteed aan preventie. Bij preventie zou de lichtverhoogd risicogroep veel meer aandacht krijgen, omdat bij hen de grootste gezondheidswinst valt te behalen. Uit een onderzoek is gebleken dat veel mensen een gezondheidscheck doen als de huisarts deze aanbiedt. De huisarts kan hen dan begeleiden in het vervolgtraject. De kans dat mensen na een check geen vervolgstappen nemen, wordt zo kleiner. Cliënten die via de checkstandaard bij de huisarts terechtkomen, zouden binnen een regionale groep gemonitord moeten worden. Samenwerking dus. Er zijn een aantal factoren waar nog over moet worden nagedacht: Hoe de informatie uit de papieren versie van de vragenlijst te verwerken? Wat te doen met onbedoeld gevonden informatie? Wat te doen met mensen die afhaken als ze weten dat hun informatie ergens wordt geregistreerd? Hoe in het systeem te verwerken dat mensen ouder worden en steeds meer gaan mankeren? Hoe hen daarin te coachen? Hoe zit het met onderlinge beïnvloeding van de risicofactoren? Hoe kunnen cliënten omgaan met de uitkomsten van de check? Welke zorgverleners kunnen cliënten hierin terzijde staan? Bij het afronden van de workshop concludeert de voorzitter dat de technologievraagstukken nog verder uitgewerkt zouden moeten worden.
21
Workshop - Kwaliteitsindicatoren Welke kwaliteitsindicatoren moeten in de Checkstandaard uitgewerkt worden en wat is daarvoor nodig? Hoe staan de deelnemers tegenover een keurmerk en transparantie van het checkaanbod? Kwaliteitsdoelen en kwaliteitsindicatoren Kwaliteitsdoelen en -indicatoren per fase van het checktraject formuleren. Ook kwaliteitsdoelen en -indicatoren voor de fases vóór (goed geïnformeerd zijn vóór de start) en na de check (follow-up). Gang van zaken: benoem eerst het hele proces, focus dan, en benoem de essentiële punten. Kwaliteitsdoelen en -indicatoren op verschillende niveaus Eisen aan testen De testen zelf hebben een goed onderscheidend vermogen hebben De meetapparatuur (wegen, cholesterolmeting) wordt regelmatig geijkt.
• •
Eisen gesteld aan de professional Definiëren aan welke eisen de professional zou moeten voldoen: de rol per fase en competenties. Bepalen wie de initiatiefnemer is en wie coördineert. Ook de kwaliteit van de advisering wordt gedefinieerd, zowel voorafgaand als tijdens de check. De vraag is hoe ver te gaan in het beoordelen van de zorgverlener? Is een advies aan de cliënt voldoende, of moet er sprake zijn van een doorverwijzing, afspraak of moet de cliënt daadwerkelijk deelnemen aan een behandeling of vervolgprogramma? In hoeverre is de cliënt zelf verantwoordelijk? In ieder geval is het documenteren van metingen noodzakelijk, zodat het effect van de interventie aantoonbaar is. Wellicht is het wenselijk deze metingen centraal te registreren. Cliënt Bepaal een indicator op gedragsniveau. Het gaat erom hoeveel personen uit de oranje en rode groep uiteindelijk in de groene groep terechtkomen. Vraag is of je de huisarts hierop kunt afrekenen. Een andere indicator is klantentevredenheid. Vervolgactiviteiten Het Centrum Gezond Leven (CGL) van het RIVM certificeert momenteel leefstijlinterventies. Oefen druk uit dat deze er daadwerkelijk komen. Rode groep: verwijs alleen naar (door CGL) gecertificeerde interventies Oranje groep: verwijs ook naar niet gecertificeerde, minimale interventies zoals bijvoorbeeld de sportschool. Anders wordt de drempel te hoog.
• •
Certificering Certificering komt de geloofwaardigheid van het programma ten goede. Het programma valt of staat met de uitkomst van de test. Het is de bedoeling dat certificering leidt tot doelmatig handelen. Maar wie definieert de certificering? Het zou een multidisciplinaire groep kunnen zijn. Niet de huisarts, want die is een belangrijke partij in de uitvoering. Draagvlak hiervoor is wel van groot belang. Een mogelijkheid is om een toetsingsinstrument op te stellen zodat alle betrokken partijen dit kunnen becommentariëren. Er blijven vragen openstaan: wat is de rol van de Inspectie? Wie gaat testapparatuur checken en hoe? HKZ, NIAZ, Inspectie? Of meerdere instituten? Belangenverstrengeling zien te voorkomen. Informatie voor cliënten Om het kaf van het koren te kunnen scheiden is er behoefte aan een website waarop de goedgekeurde checks vermeld staan, met de criteria die eraan ten grondslag liggen. Ook staat op deze website objectieve achtergrondinformatie over checks in het algemeen: welke checks worden aangeboden, wat zijn de voors en tegens etc. Een extra (aantrekkelijke) functionaliteit is de mogelijkheid de eigen meetgegevens op te slaan.
22
Diversen ZonMw en IGZ hebben opdracht aan CBO gegeven voor een voorstudie naar een multidisciplinaire richtlijn ‘preventief medisch onderzoek’. Wanneer je gegevens in een centrale databank registreert: bij welke partij doe je dat dan om de privacy te waarborgen?
• •
Workshop - Competenties zorgverleners Welke competenties van aanbieders en zorgverleners zijn nodig in de verschillende fasen van de check? Identificatie met behulp van de vragenlijst Vragenlijst Het is belangrijk dat de vragenlijst in principe zo begrijpelijk en duidelijk is dat er geen specifieke deskundigheid vereist is om deze in te vullen (afgezien van de ongeletterde of zeer laag geletterde doelgroep, zij worden geholpen met invullen a.d.h.v. bijvoorbeeld een plaatjeskaart en mondelinge uitleg). De vormgeving van de vragenlijst afstemmen op de doelgroep. Het invullen van de vragenlijst vindt in een betrouwbare en veilige omgeving plaats. Zorgverlener Degene die helpt bij het invullen is geduldig en in staat een heldere mondelinge toelichting te geven. Ook is er een tolk aanwezig. Alle zorgverleners die betrokken zijn bij de check hebben kennis van het totale traject en de consequenties en kunnen daarover uitleg geven. De zorgverleners of aanbieders hebben goede kennis over en vaardigheden in gesprekstechnieken als motiverende gespreksvoering en risicocommunicatie. Wanneer de vragenlijst collectief wordt afgenomen, is de aanwezigheid van iemand die groepsprocessen kan beheersen noodzakelijk. Invasieve en non-invasieve metingen Het invullen van de vragenlijst en het uitvoeren van de non-invasieve metingen kunnen in principe door iedereen worden uitgevoerd, maar de interpretatie van de uitkomsten is voorbehouden aan een zorgverlener die over adviesvaardigheden en kennis van de geldende richtlijnen beschikt. Het verdient de voorkeur als het opstellen van het risicoprofiel bij één persoon ligt. Voor invasieve metingen moet de zorgverlener een BIG-registratie hebben. Het is van belang dat de metingen gestandaardiseerd worden uitgevoerd. Overigens geldt voor de fases in het checkproces dat de zorgverlener achtergrondinformatie heeft over de cliënt zodat een goede risicoschatting gedaan kan worden, met aansluitend een vervolg op maat. Follow up Een professional, bijvoorbeeld een huisarts, stelt uiteindelijk de diagnose op basis van de uitkomst van alle metingen. Voor het vervolgaanbod is het cruciaal om naast de kennis van mogelijke preventieve interventies ook kennis van de sociale kaart te hebben.
23
Hoofdstuk 3
Resultaten ‘stemmingsformulieren’
Aan het eind van een aantal workshops hebben de deelnemers via ‘stemmingsformulieren’ gelegenheid gehad om door hen gesignaleerde kansen en knelpunten per fase van het checktraject te noteren voor zover ze deze niet ‘kwijt’ konden in de workshops. Hieruit blijkt dat er nog veel hobbels zijn en dat nog niet alle vraagstukken beantwoord zijn of wat nog verder uitgezocht moet worden. Waar het zinvol lijkt om te laten zien in welke fase de genoemde zaken van belang zijn, is dit onder kopjes ondergebracht.
Huisartsen, bedrijfsartsen, cardiologen, onderzoekers en epidemiologen Kansen Identificatie en diagnostiek Identificatie en diagnostiek kan gestructureerd plaatsvinden en zorg voor een koppeling met de database van de huisartsen. In de identificatiefase hebben cliënten de mogelijkheid om zonder meting toch een risico in te schatten. Actieve opsporing gericht op specifieke doelgroepen (hoogrisicogroepen) en mensen bewust maken van eventuele gezondheidsproblemen zodat maatregelen genomen kunnen worden. Follow-up adviezen Werk het vervolgadvies in de follow-up fase apart uit voor lage en middenklasse. Geef in de follow-up informatie over de verwachte gezondheidswinst Adviezen moeten wel betrouwbaar en effectief gebleken zijn. Follow-up verwijzen naar preventief aanbod /zorgtraject Groot preventieaanbod biedt mogelijkheden en interventies gestructureerd en integraal aanbieden, dat leidt tot meer gezondheidswinst. Meer samenwerking binnen gemeenten en tussen verschillende disciplines, zoals thuiszorg, fysiotherapie, sportschool, diëtiste. Grote groepen kunnen zorg op maat krijgen Alle fasen Met behulp van informatiesystemen (bv. EPD) ontstaat de beschikking over gemakkelijk toegankelijke informatie, het leidt tot uniformiteit, maken terugkoppeling mogelijk over effectiviteit diagnostiek en vroege opsporing en kunnen afstemming bevorderen tussen zorgverleners over complexe systemen. Voor onderzoek naar effecten van een check is het belangrijk om gegevens in een (landelijk) systeem te registreren. Dit kan weer zorgen voor extra motivatie als blijkt dat de check helpt risicogroepen vroegtijdig op te sporen. Informatie over de gezondheidstoestand v/d bevolking t.b.v. VTV (landelijk/regionaal/lokaal) kan hiermee beschikbaar worden.
• • •
• • • • • • •
• •
Knelpunten Identificatie Hoe bereik je mensen die het nodig hebben (risicovolle groepen, lage SES) en hoe krijg je ze zover dat ze de stap nemen er iets aan te willen doen? Toch risico op het niet bereiken en daardoor missen van hoogrisicogroepen. Door de opzet en keuze doelgroepen nu (45+) vallen jongeren erbuiten terwijl daar ook al veel winst valt te behalen en we er dan echt vroeg bij zijn. De tijdsinvestering door de professional is te groot. Hoe zorg je dat iemand met verhoogd risico bij de huisarts komt? Er is een risico op veel vals positieven, zelfs bij de bijna perfecte testen Diagnostiek Diagnostiek: bloeddruk en cholesterol zijn zeer belangrijke waarden voor cardiovasculair risicomanagement, maar mensen met hoge waarden zitten toch relatief vaak in ‘groen’ via de vragenlijst. Hoe regel je de logistiek van de diagnostiek en het follow-up advies? Wie gaat de check uitvoeren en wie is verantwoordelijk?
•
• • • • •
• •
24
• •
Is teveel werk voor de huisarts. Follow up Als we mensen gaan testen op hoog risico aandoeningen en er is een positieve uitslag, dan moet daar wel een duidelijk vervolgtraject op aangeboden kunnen worden. Op dit moment worden mensen met een positieve uitslag nog te weinig gestuurd in het follow-up traject en worden er weinig concrete vervolgstappen aangeboden. Preventief aanbod is vaak nog onvoldoende intensief. De (leefstijl)adviezen en verwijzing naar het preventie-aanbod en daar vervolg aan geven is de verantwoordelijkheid van de patiënt. Weinig motivatie bij de deelnemers van een check om wat aan de follow-up te doen, mensen willen horen dat ze gezond zijn en gedragsverandering bewerkstelligen is moeilijk. Grote kans op uitval in de follow-up. Er is nog onvoldoende afstemming tussen de zorgverleners onderling waardoor continuïteit in het geding is. Het doel van preventie is voorkomen van ziekten, dus realiseer je dat de duur van de follow-up bestaat uit de rest van het leven van de patiënt. Soms > 20 jaar. Hoe zit het met de kosten van het zorgtraject? Wat zijn de lange termijn effecten van ad hoc interventies? Alle fasen Informatiesystemen: privacy en uniformiteit zijn problematisch, en: wie is eigenaar van de informatie? Alle EPD problemen zijn op zich al een groot knelpunt.
•
• • • • • •
Patiëntenverenigingen Kansen
het zorgtraject zijn de zorgverleners door de vragenlijst goed geïnformeerd. • Binnen Binnen de diagnostiek wordt nieuwe kennis opgedaan. • Follow-up biedt openheid. • Follow-up advies verwijzing: het preventieaanbod kan laagdrempelig en gevarieerd zijn. • Zorgtraject: zelfmanagement kan goed uitpakken. •
Knelpunten
groep met grote risico’s niet te bereiken. • Identificatie: Diagnostiek: mensen willen het niet weten. • Follow-up: advies is voor mensen (te) ingewikkeld en onbegrijpelijk. • Follow-up: de verwijzingaantal naar het preventie-aanbod is te vrijblijvend. • Zelfmanagement in zorgtraject is lastig omdat goede ondersteuning wel vereist is. •
Paramedici en verpleegkundigen Kansen Identificatie De identificatie is een duidelijk traject voor de patiënt met niet te veel ‘loketten’. Ook kan er gebruik worden gemaakt van internet. De vragenlijst is snel, en er is in principe weinig scholing voor nodig. Het is zinnig om alleen de mensen te identificeren die ook daadwerkelijk bereid zijn leefstijladviezen ter harte te nemen. Cliënten in de identificatiefase al motiveren tot gedragverandering en inzicht creëren dat het mogelijk is zelf de gezondheid te beïnvloeden. De rol van patiëntenverenigingen in follow-up een plek geven. Aandacht voor leefstijlactiviteiten biedt mensen de kans hun leven een positieve draai te geven. Diagnostiek De praktijkondersteuner of nurse practitioner kunnen een rol spelen in de diagnostiek Meer samenwerking tussen professionals is mogelijk Follow-up adviezen Via verpleegkundigen is ook begeleiding mogelijk door motiverende gesprekstechnieken. In groepen kunnen adviezen gegeven worden.
•
25
• • • • • • • •
persoonlijke coach in follow-up fase Follow-up • Eenverwijzen naar preventief aanbod /zorgtraject Door meer samenwerking sport faciliteiten in de gemeente goedkoper maken. • Gemeenten betrekken bij gezondheidsprogramma’s in de wijken. • Professionals en cliënten kunnen een gezamenlijk zorgtraject ervan maken • Zorgtraject: mensen ondersteunen in zelfmanagement en de regie geven. •
Knelpunten Identificatie Bij de identificatie kan laag-/ongeletterdheid van de doelgroep lastig zijn en bereik je wel de mensen die het echt nodig hebben?. Er moet draagvlak zijn bij de professionals, ze moeten achter de check staan. Teveel mensen die lang niet allemaal ziek worden (ook al hebben ze verhoogd risico) en waar je ethisch gezien wel wat mee zal moeten omdat je al iets in gang hebt gezet Mensen kunnen denken bij constatering laag of licht verhoogd risico dat het goed is en dat ze niets meer aan preventie/gezond gedrag hoeven te doen (vrijbriefeffect). Tussen het invullen van de vragenlijst en het preventieconsult bij de arts kan het tijdsgat te groot zijn m.a.g. kans op onterecht niets doen. Behandelaar en cliënt hebben niet hetzelfde doel. Diagnostiek Bij de diagnostiek kunnen hoge kosten een bezwaar zijn. Follow-up adviezen Is er wel voldoende gekwalificeerd personeel beschikbaar? En is het advies niet te vrijblijvend? Coaching met hoge frequentie en voor langere tijd is nog niet gangbaar in Nederland. Hoe dit te implementeren? De doelgroep kan door het grote aanbod door de bomen het bos niet meer zien: welk aanbod, welke coach is geschikt? Follow-up wordt follow-through, omdat je moet motiveren tot blijvende gedragsverandering. De follow-up adviezen moeten specifiek zijn, niet te algemeen. Follow-up verwijzen naar preventief aanbod/zorgtraject De kans bestaat dat het preventieaanbod niet aansluit op de behoefte van de cliënt. De sociale kaart of regionale ROS-interventies zijn nog niet zo ver dat gericht doorverwezen kan worden. Kosten van interventies kunnen hoog zijn en wie gaat dat betalen?
• • • • • • • • • • • • • • •
Overig Kansen Identificatie: M.b.v. webbased vragenlijst is een bredere groep te bereiken, waardoor meer hoog risico mensen kunnen worden opgespoord. Hiermee wordt ziekte in een vroeg stadium opgespoord en voorkómen door vroegtijdige preventieve aanpak. Samenwerking van professionals in de reguliere gezondheidszorg en mensen in buurtcentra biedt mogelijkheden voor het benaderen van moeilijke doelgroepen “lage SES” en/of allochtonen en vroege opsporing. Kinderen zitten al in de JGZ, continue doorstroom in later leven volgens een vergelijkbaar format is een mogelijkheid. Monitoring van risicofactoren en de gezondheidstoestand en landelijke/regionale registratie van gegevens, biedt mogelijkheden voor de behandeling/begeleiding van de individuele patiënt/ cliënt, voor wetenschappelijk bevolkingsonderzoek, en het levert meer zicht op de populatie t.b.v. beleidsontwikkeling. Follow-up: Follow-up advies kan online en op maat gemaakt worden, heeft een lage kostprijs en hoog bereik. Er kan verwijzen worden naar lokaal/regionaal preventieaanbod en meer cliënten kunnen effectieve interventies doen. Geïndividualiseerde of juist brede adviezen in een groep zijn mogelijk. Verwijzing naar preventief aanbod en zorgtraject: Dat duidelijk wordt waar wat te vinden is aan interventies/follow-up in de nabije omgeving van
• • • • • • •
26
de cliënt en borgen van vervolg in interventies door gerichte verwijzing naar effectief gebleken aanbod. Rol gemeenten vergroten en betere afstemming 0e en 1e lijn. Zorgtraject is vroegtijdig in beeld en biedt kansen voor beter afstemmen met preventie aanbod.
• •
Knelpunten Identificatie: Mensen herkennen zichzelf niet als potentieel risicopatiënt en de kans is groot dat mensen niets doen met de kennis over hun risico. Bij overaanmeldingen is er geen adequaat vervolg omdat aanbod niet kan voldoen aan de vraag en kan de huisartsen overbelasten. Continue effort die je moet plegen om mensen te bereiken en hoe bereik je de hoogrisico doelgroep? Risicocommunicatie: begrijpt iemand de uitslag? Eigen verantwoordelijkheid burgers om actie te ondernemen n.a.v. vragenlijst, met alle kans dat ze (onterecht) niets doen. Diagnostiek Kwaliteit testen en risicoschattingen op basis van uitslagen is nog lastig, hoe om te gaan met valspositieve en vals-negatieve uitslagen. Leidt tot meer medicalisering. Follow-up Adviezen Ethische vraag over het wel/niet volgen van adviezen, in hoeverre heeft iemand nog keuze van vrijheid hierin zodra een check is gedaan? Het follow-up advies kan te algemeen zijn, zodat cliënten het bagatelliseren en zich niet aangesproken voelen. Kennis en competenties van aanbieders/zorgverleners is nog onvoldoende om persoonlijk gerichte leefstijladviezen te geven. Let op de verantwoordelijkheden van de verschillende aanbieders en zorg dat daar afspraken over gemaakt zijn. Follow-up Verwijzing naar preventief aanbod en zorgtraject Te algemeen preventieaanbod is niet aansprekend, lokaal leefstijlaanbod is nog niet altijd op orde en aansluiting gemeentelijk aanbod op curatieve zorg ontbreekt. Te veel instroom van mensen kan het huidige aanbod nooit aan. Alle fasen Hoe zit het met de verzekerbaarheid indien iemand er bewust voor kiest om géén check te laten doen? Informatiesystemen en registratie van gegevens: Privacy is in het geding en toestemming moet gevraagd worden om gegevens vast te leggen. Wie heeft toegang tot de geregistreerde informatie? Gegevens kunnen “op straat komen” te liggen. Door verschillende informatiesystemen die niet op elkaar aansluiten is de continuïteit in het geding. Wie zorgt voor coördinatie en regie? Veel meer keten-denken en -afstemming is nodig.
• • • • •
• • • • •
• • • •
• •
27
28 Alle mensen die hun cardiometabool risico willen weten Settings alle aanbieders checkaanbod, 0e en 1e lijn
Volwassenen zonder klachten/ziekten (DM, HVZ of CNF) en die niet bekend zijn met hypertensie en/of hypercholesterolemie
Settings 1e lijn
Inhoudelijk deel: richtlijn • medische inhoud • risicocommunicatie • leefstijl adviezen
• Gericht op vroege opsporing van DM, HVZ en CNF • Uitgangspunt is medisch perspectief • Beschrijft de (medische) inhoudelijke richtlijn van vroege opsporing en beleid (advies en behandeling)
Toegeleiding, identificatie, diagnostiek, advies, verwijzing naar preventief aanbod of aansluitend op zorgtraject conform richtlijnen, zorgstandaarden en/of LTA
Beoogde eindgebruikers groepen
Waar
Componenten
Kenmerken
Traject
Uitleg termen en afkortingen matrix en model • DM: Diabetes mellitus (hier wordt type II bedoeld) • CNF: chronisch nierfalen (ook wel chronische nierziekten) • HVZ: hart- en vaatziekten • 0e lijn: openbare gezondheidszorg • LTA: Landelijke Transmurale Afspraken
Alle aanbieders van checks, Financiers en inkopers van checks, beleidsmakers, kwaliteitsinstituten, onderzoekers, handhavende organisaties, patiënten- en consumentenorganisaties.
Zorgprofessionals in de reguliere 1e lijnszorg
Doelgroepen
© 2009
• Toegeleiding: hiermee wordt de mix van communicatie, voorlichting en activiteiten bedoeld waarmee mensen gemotiveerd/gestimuleerd worden om naar de vragenlijst van het PreventieConsult te gaan en die in te vullen. • AOM sites: websites met Advies Op Maat systemen voor leefstijladvisering
Identificatie (casefinding, niet actief oproepen patiënt), diagnostiek, behandeling en begeleiding
• De zorgstandaard is ziektespecifiek (speciaal chronische ziekten) • Uitgangspunt is patiëntenperspectief • Beschrijft functioneel de inhoud en organisatie van het multidisciplinaire zorgproces • Omschrijving en leidraad voor organisatie, kwaliteitsbewaking en bekostiging • Geeft handvatten voor kwaliteitsindicatoren • Vertaling in patiëntenversie • Raamwerk Zorgstandaard Vasculair risicomanagement = Chronic Care Model
Inhoudelijk deel: gebaseerd op de inhoudelijke richtlijn Organisatorisch en kwaliteitsdeel: • rol patiënt (ondersteuning zelfmanagement) • ontwerp van het zorgproces • beslissingsondersteuning • informatiesystemen • kwaliteitsindicatoren
Settings 1e en 2e lijn
Hoogrisicogroepen en patiënten
Zorgprofessionals in de 1e en 2e lijnszorg, zorgorganisaties
Bevorderen kwaliteit en doelmatigheid van zorg afgestemd op de patiënt
Kwaliteits- en organisatiedocument voor zorg (Wat en hoe)
Zorgstandaarden (documenten)
Dit document is eigendom van Diabetes Fonds, Nederlandse Hartstichting en Nierstichting Nederland in het kader van hun gemeenschappelijke preventieprogramma LekkerLangLeven.
• 1e lijn: generalistische, nabije en direct toegankelijke zorg, geboden door huisartsen, verpleegkundigen en verzorgenden, verloskundigen, tandartsen, fysiotherapeuten, apothekers, maatschappelijk werkers, eerstelijnspsychologen, thuiszorg en anderen (VNG 2003). • 2e lijn: medisch-specialistische zorg en ziekenhuiszorg, via verwijzing toegankelijk.
Toegeleiding, identificatie, diagnostiek, advies, verwijzing naar preventief aanbod of aansluitend op zorgtraject conform richtlijnen, zorgstandaarden en/of LTA
Gericht op vroege opsporing van DM, HVZ en CNF • Uitgangspunt is consumenten- /cliëntenperspectief • Beschrijft functioneel de inhoud en organisatie van het multidisciplinaire checkproces • Omschrijving en leidraad voor organisatie, kwaliteitsbewaking en bekostiging • Geeft handvatten voor kwaliteitsindicatoren • Vertaling in lekenversie
Inhoudelijk deel: gebaseerd op de inhoudelijke richtlijn = PC Organisatorisch en kwaliteitsdeel: • rol cliënt (ondersteuning zelfmanagement) • organisatie van het checkproces • beslissingsondersteuning • informatiesystemen • kwaliteitsindicatoren • eisen setting en faciliteiten • competenties aanbieders/zorgverleners
Bevorderen kwaliteit, uniformiteit en inbedding van checks ter actieve opsporing van mensen met verhoogd risico op DM, CNF en/of HVZ met goed vervolgaanbod. Duidelijkheid scheppen naar de doelgroepen waaraan een goede check moet voldoen.
Het zo goed mogelijk actief opsporen van mensen met verhoogd risico op DM II, nierziekten en HVZ met goed vervolgaanbod
Doel
Kwaliteits- en organisatiedocument voor checks (Wat en hoe)
Wetenschappelijke richtlijn voor vroege opsporing in de reguliere zorg (Wat)
De Checkstandaard CardioMetabool Risico (CMR) (document in ontwikkeling)
Wat is het
NHG-standaard PreventieConsult (PC) (document)
Verhouding tussen PreventieConsult, de Checkstandaard CardioMetabool Risico (CMR) en Zorgstandaarden, 30 juni 2009
Bijlage 1
29
• Roken • Familie anamnese: DM en HVZ • Leeftijd • Geslacht • Middelomtrek • BMI • Voorgeschiedenis DM
Webbased/ schriftelijke vragenlijst (1e filter)
Hoog risico
Licht verhoogd risico
Laag risico
PREVENTIECONSULT contact 2 Opstellen risicoprofiel Risicocommunicatie Bespreken leefstijl en adviezen
PREVENTIECONSULT contact 1 Bespreken vragenlijst + risico Meten risicofactoren Verwijsbrief labmetingen
Invasieve metingen
Bespreken vragenlijst Noninvasieve metingen Leefstijl- en motivatievragen Bespreken risico
Quickscan Leefstijl
*
*
Behandeling en begeleiding in de reguliere zorg Volgens o.a.: • Richtlijn en Zorgstandaard Diabetes • Richtlijn en Zorgstandaard (Cardio) Vasculair Risicomanagement • LTA Chronische Nierschade (commentaarronde)
Leefstijl advies op maat, verwijzing naar AOM sites en/of Preventie-aanbod
Algemeen advies per leefstijlfactor + verwijzing naar AOM sites
Huisartsenpraktijk Zo nodig 2e lijn
Bedrijfsarts Thuiszorg
Internet Bedrijfsarts Thuiszorg Paramedici 1e lijn
Internet GGD Sportschool Apotheek Buurthuis Moskee
Settings
Voor meer informatie zie: www.LekkerLangLeven.nl
Uitgebreide leefstijlvragenlijst (roken, alcohol, bewegen, voeding) + motivatievragen
Facultatief
Quickscan Leefstijl
Model van een checktraject (concept, juni 2009)
* Optie, wordt nog uitgewerkt
Bijlage 2
Bijlage 3 wat is de Checksta nd
aard?
pleiDoo
i voor v
ingerpr
De Check BILTHOV standaard EN 30 jun i - Een tol hel kwaliteit loep zijn k en een van checks pt de niet de eer leesste dingen naar het cardiome denkt bij hebben de tabool risi wa het uitvoe deelneme co te verbet ren van een araan je Het gaat heidschec een duidel rs om zowel eren. k. Toch vin gezondijke voorke in deze workshop zor den deelne organisat aan een van vingerpri ur orische als ginhoudelijke, mers k boven ven voor een de workshop procesma aspecten. moeten zijn Een groot eus bloedp s dat dit tige In feite wo aan eise nadeel van rikken. n de settin rdt de Checksta volgens de is dat de bloedonde g van een ndaard een Checkstan uit check rzo sla zelfde typ instrume daard is. En je heb g niet meteen bek ek e nt als de t waardes end Zorgstand Vasculair Een vragen mensen nodig om aar Risicoma lijst in de te motive nagement den Diabetes. eigen taa altijd vol ren. Bovend het niet en doende; Kenmerke l is om ien nie diagnostic t gaat som nd daarbi dat het per aan een screenen j is mondeling s is er behoefte spectief voor preven eren, maar om van cliënte e toelich consument de loep is vingerpri tie. Als uit ting. En n/ handig voo en een vol k verhoo een krijgt naa waardige gde waard vergeten r wie zijn wordt iem st dat van is. Privac plek leesbril es blijken and altijd y en rich de profes , Hoe de Ch voor de kw doorgestu naar de hu tlijnen sionals. eckstanda aliteit van urd isa ard zich verhoudt bloeddruk apparatuu bloedonde rts voor uitgebreid tot het Pre me r als rzoek. Er er ventieCons de Zorgst ook belang ters en weegscha werd zel om bij me andaarden ult en len zijn fs geoppe rijk. Wat nsen me ziet u op invasieve rd van choles t een ver bloeddruk blz 7. metingen hoo terol en glu gde tijd cose betref eiwit te bep ens de check al Conference meteen t alen in uri nheid van de Invitational verzocht’ ne. Eenmalige uitgave ter gelege opsporing
ik
De CheCkstanDaarD
30 juni 2009
‘Professionele
op kwaliteit staat voor
er gewoon De Checkstandaard moet Nederlandse komen. Daarover zijn de s Fonds en Hartstichting, het Diabete het allang eens. Nierstichting Nederland van OosterhoutInterview met Marianne pag 3). Harmsen (lees verder op
! lage Drempels a.u.b. id en rijheid, toegankelijkhe
Central e vragen op 30 juni in Bilth
zijn ent helder goede gez Professionele zorgverleners ondheidsc • We een vanlke ken heck is? perse nodig bij het invullenzorgve ennis en ervaring helpt een meting rlener om vragenlijst, maar wel zodragoed een gez te kuners deelnem nen aanbie ondheidscheck verricht worden. Dit vonden uitvoeren den en tenties ? aan de workshop ‘compe • Wat heb op pag 6). ben zij in aanbieders’ (lees verder mense huis en ger n goed te egeld om (laten) beg het vervol eleiden in gtraject? • Wat is de rol van de consum • Hoe kan ent? de consum ent zo goe mogelijk d ondersteu nd haar keu ze voor een worden in zijn/ Gezondheidswinst te behalen gezond en bijprevent het aanief pakken van heidscheck Gezondheidstests kunnen • Hoe krij de leefsti opspori vroege gen alleng: jl? bet worden ingezet voorzor rokken gve van 68%ers datrlen de juiste uit dit onderzoek blijkt informati zeker (en afgest hijnlijk ofe? emde) • Ho de bevolking waarsc e reiser 10% t de ongeve informati zo’n test zou doen;ma e op nier me te ehebben te aan met de. con een veilige zegt er geen behoef check-ket sument die deenmensen doorloopt de Ongeveer tweederde van ? heidstest heeft weleens een gezond arden gedaan. Belangrijke voorwa te doen aan een voor mensen om mee ionele aanpak test blijken een profess le kosten. en vergoeding van eventue r men wordt opgeroepen • gez Vooral wannee ondheidsc le kosten eventue hecks ver en s door de huisart volle bre ankerd in edte zitten, de van dewil ringspakket verzeke • het reg in het in zeer vro of nachtmerrie? heuliere zorg praktisc en. De eg Checkstandaard: droom stadium diabetes, men graag deelnem n en deontdekken har advieze t- en vaa van de id baarhe nie uitvoer tziekte BILTHOV rziekten en weten de EN 30 jun id van de afzender van n en zeer ernstige aandoeningen baarhe • een aan i - Een gez betrouw check lev mste ondheidsde ert een sca de stap mensen ofuit slag gek bepalen vaak wat hiervan de voornaa la aan geg testuitslag,ma Waar gaa opp de vervol elde tailoris ook bereid zetten. evens op. t die inform groutewillen ere leefstijl risicofactoren zijn. Men voor interv kwaliteit naar een• gezond gegevens atie heen? sverbe deze ziekten enties standaard halen Als die inst terte heidsw om risicofactoren voor ing gezond dus che is naar de hui wo Er van cks buiten rden doo gez ële) ondheidsna een check sarts de (financi rgestuurd de reg e zorg regulier aan te pakken, als dat de • r ulie een bed wannee , ziet menig re zorg overbodig rijfsarts gro op eigen kracht baar betrouw eengew te om noodzakelijk blijkt. Maar dre krijgt ord en Ch mp om middel en eckstanda els voor me de check en een hoog en wanneer ard doen te doen. nsen kunnen om te de leefstijl veranderen nbod dat gez checkaa iedere ond leeft icht en hoge ding van mensenen cholesterolgehalte, overgew • eenen Aan de and de nazorg Nebegelei derlangezond lukt meestal ere kant heidsredenen om d dat gez bloeddruk terugdringen, leefstijl is efficiënt onder die hunooi t! constatering als een hu het ook niet goed worden is dan sen, niet. Een verontrustende aanpas isa een rts moeten s dunnet bloedtest ndsen, verenigd andaard jes moet en nog vinden de gezondheidsfo de gegeve overdoen georganiseerd. Een Checkst angLeven. ns niet bes omdat 2is- een De Che instrument om dat te in het programma LekkerL prima chikbaar Ckstan duidelijk om DaarD worden Ziekten voorkomen vraagt bevorderen. méér dan kennis alleen.
Keuzev Daar eigen verantwoordelijkheid. ent in draait het om voor de consum dus ook wat de de gezondheidszorg en Aldus Hans gezondheidscheck betreft. en vandaag van Laarhoven in Bilthov (lees verder op pag 4).
g verzoCht
n Dat burgers zitten te springe iseerde om professioneel georgan uit onderzoek gezondheidschecks, blijkt ResCon. Zij deden van onderzoeksbureau heidsfondsen in opdracht van drie gezond Diabetes (Nederlandse Hartstichting, Nederland) Fonds en Nierstichting naar onderzoek bij consumenten gedrag ten de kennis, houding en ng, aanzien van vroege opspori ctoren en gezondheidscheck(s), risicofa ziekten. leefstijl rondom de drie ring nodig Hulp bij leefstijl verande erd onder Het onderzoek is uitgevo eel van 45 tot 74-jarigen. Het merend zonder hulp deze mensen denkt niet rkelijk te zijn of haar leefstijl daadwe vinden hart- en kunnen verbeteren. Ze nierziekten vaatziekten, diabetes en
CheCksta nda ard, dat is dr omen va n...
De Checkstandaard moet er gewoon komen. Daarover zijn de Nederlandse Hartstichting het Diabete s Fonds en Nierstichting Nederland het allang eens. Ook het ministerie van VWS zit op deze lijn, zoals Eric Koster van VWS liet weten in het filmpje in de present atie van Marianne van Oosterhout-Harmsen. Nu nog een kwestie van andere partijen zo ver krijgen
voork gaan Dowmen Dat gege vens alen
Weersverwachting 28˚C de atmosfeer in Door pittige discussies is broeierig. De Bilthoven vandaag ietwat bleef uit en de verwachte wervelstorm volledig gaat opklaren verwachting is dat het uiteindelijk in dezelfde en dat alle neuzen zich richting zullen keren.
huisarts wil
BILTHOVEN 30 juni - In diverse huisartsenpraktijken vind t op dit moment een pilot plaats met het Preventieconsu lt. Dit biedt mensen uit hoog risicogroepen een goed onderbouwd alter natief voor zelft ests en gezondheidsch ecks. De ervaringe met de pilot kunn n en van grote waa zijn voor de verd rde ere ontwikkeling van de Checkstandaar d.
Waar burgers preventie serieus blijven nemen Alles één op één bekosti gd door de zorgverzekeraar Waar we de volksgezondhe id steeds weer optimaliseren Gaan we lekker lang leven dankzij de checkstandaard
kwaliteit staat voorop
in professionele opspor g BILTHOVEN 30 juni - Vandaa 90 kwamen in Bilthoven bijna heidszorg, professionals uit de gezond ies, financiers, consumentenorganisat kwaliteitsinstituten overheidsinstanties en ëren over bijeen om samen te discussi instrument voor de Checkstandaard als organisatie van kwaliteitsbevordering en van diabetes, hartvroegtijdige opsporing ten. en vaatziekten en nierziek
Checkstandaard Go For It!
oven wie mag De •afnem Hoe maak en? je voor de gezonDheiDsCheCk wat niet consum een
De neuzen recht naar voren Eén doel, één taal, één instrument Aan de einder begint te gloren Een gezonde toekomst, zonder ziekte, zonder doktore n, zonder patiënt
kwaliteit van hun checkaa nbod verder te verbeteren. Een standaa rd maakt het bovendien duidelijk voor de consument: “Als ik hier mijn gezond heid laat checken dan weet ik dat het goed zit. Dat ik een goed advies krijg en dat de gegevens die beschikbaar komen ook in de juiste handen terecht komen. ’
Hand in hand en schoud er aan schouder Fier rechtop en samen sterk Denk aan ieder mens; men wordt steeds ouder Dat betekent nieuwe klachte n, nieuwe ziektebeelden, nieuwe checks, nieuwe standaarden en dus steeds weer werk
Moet er nog veel gedaan ‘De tijd is rijp voor een worden voor het Checkstandaard. Uw daden zal men straks zover is? Alleen al vanuit de consum roemen entenkant U wordt vereerd in films ‘Ja, dat blijkt wel uit zo’n geredeneerd,’ vertelt de en romans dag als vandaag. gedreven Straten, pleinen men zal Nog niet iedereen is even overtui Projectmanager Checkst ze naar u gd van andaard vernoem en het nut van een Checkstandaar Nederlandse Hartstichting, d, er Marianne van bestaat ‘Lekker Lang Leven’ de musical tot nog de nodige reserve. Oosterhout-Harmsen. Ik merk ‘Kijk maar naar de 2020 in Carré in Amster dat de deelnemers wel gesteld. enorme opkomst bij de dam heel constructief In ieder gev cholesteroltest meedenken over de invullin al is het bel dat de pri die wij als Hartstichting g van de vac gedaan hebben. angrijk Tekst: Joop Vos Checkstandaard, maar gewaarbor y van de deelneme Rijen dik stond men voor dat nog niet de supermarkt. r gd is, zo iederee vinden dee n staat te juichen. Er zijn aan de wo En ongeveer 1 miljoen ook nog lnemers mensen hebben rkshop ‘inf onduid elijkheden en er worden Voor ond ormatiesy de Niercheck aangevraagd erzoeksdo nog volop stemen’. via de discussies gevoerd. Dat eleinden een geanon Nierstichting enkele jaren is logisch want zou geleden. imiseerd we spreken hier over een beschikba databesta Mensen willen gewoon geheel nieuw ar kunnen nd graag zo’n test instrument. Er moet bijvoorb komen. Da is ideaal doen. Maar wel vooral eeld nog te monit om te horen dat armee ore heel goed nagedacht worden n hoe Ne ervoor sta ze door kunnen gaan zoals derland over hoe at; ze gewend we omgaan met de gegeve bijvoorbee perfecte input voo zijn. Daarmee kom je ook ns uit een ld r meteen op de gezondheidscheck, hoe Toekomstv de Volksgezondh zwakte van dit soort tests. reizen ze met de eid erkenning Want wat consument mee, wie krijgt van het RIV gebeurt er met de uitkom toegang tot M. st? Je spoort zo de gegevens en hoe voorkom misschien wel mensen je dat er met een verhoogd misbruik van wordt gemaak risico op, maar doen ze t? We hopen er ook iets mee? ook dat de pilots die nu En ik realiseer me dat wij lopen met het daar ook te Preventieconsult bij de weinig op hebben geantic huisartsen ons ipeerd. Terecht handva ten gaan bieden voor de is daarop veel commentaar verdere gekomen ontwikkeling en implem vanuit de reguliere gezond entatie. Want, heidszorg. Dat lekkerlangleven zoals hoogleraar huisart moet dus anders. Een Checkst sgeneeskunde andaard Het programma LekkerL Pim Assendelft vandaa dus.’ angLeven is g al aangaf, je bent gericht op de preventie er niet met een check alleen. van diabetes, Je moet harten vaatziekten en chronis mensen ook motiveren deel te Wat is het doel van de che nemen, Checkstandaard? nierziekten. Het program motiveren tot leefstijlverande ‘Er moet een kwalitatief ma ringen goed richt zich op en bewustwording en je moet er ook voor zorgen checkaanbod komen waarm dat het ee het risico stimulering van goede traject na de check in orde op hart- en vaatziekten, vroegtijdige is. Denk nierziekten en opspori ng aan van cardiometabole voldoende lokaal aanbod diabetes vroeg opgesp van oord kan worden. risicofactoren in de regulier beweegprogramma’s, De standaard beschrijft e zorg. stoppen met roken hoe zo’n check Naast het ontwikkelen cursussen en advisering het beste opgezet en uitgevo van een over gezond erd kan Checkstandaard wordt eten. Kortom, vandaag worden. We hopen als geïnvesteerd hebben we een fondsen dat het in onderzo belangr ek naar effectieve vormen ijke stap gezet, maar we veld de standaard gaat zijn er gebruiken om de van risicocommunicatie nog lang niet.’ en leefstijlen omgevingsinterventies ..
borging kw aliteit
De CheCkstanDaarD
‘In principe zit de huisarts niet te wachten op het afvinken van een lijst met 30 vrag en als er in dieze lfde tijd ook een pers oonlijk gesprek met de patiënt kan plaatsvinden.’ Dat stelt Prof. Pim Assendelft, hoog leraar huisartsgenee skunde Leids Univ ersitair Medisch Cent rum. ‘De vraa g is ook: wat vinden patiënten belangrijker? Met de NHG standaar d preventiecons ult waarmee we nu pilots draa ien bieden we de huisartse npraktijk al een goed instrument voor de voegtijdige opsporing van diabetes, hart- en vaatziekt en en chronische nierz iekten. De vraa g is of we nog een stap te kunnen verder moeten BILTHOVEN 30 juni - Om gaan. Moe eckten we de chec heidsch k wel uit hand beoordelen of een gezond geven? Maar en zijn is, it daar staat tege van een goede kwalite nover dat vroe n ge opsporing heel waaraa belangrijk is. kwaliteitsnormen nodig Iedereen die je op vroeg kunt vang men toetst. In de worksh en is er een. Inrdat opzic hierove werd ht is een soor ‘kwaliteitsindicatoren’ t richtlijn wel goed. Vanu een aantal zake it huisartsensta gebrainstormd. n geborgd word ndpunt moeten er in en. Hoe is de verwijzing de Checkstan is, en hoe zorg daard wel gere je voor een snell itsdoelen of iemand al erge geld, hoe check je BILTHOV e informatieove Bij het opstellen van kwalite ns onder beha rdracht aan deEN 30 juni - Moeten deelnemers misje ndeling moet d volledig informeert over al voordathuis arts?’ met een voor de Checkstandaar ze starten de check stellen risico op diabetes uit een doelen ’ en het vervolgtraject, krijg ‘overall gezondheidscheck volledig internettest, schien niet alleen je echt geïnformeerd aand slechts de helft van de voorafg cons fase; gemotiveerde deelnem ument dat het worden over de eventue mensen naar de maar ook doelen per ers. Maar het kan wel goed zit met le consequenties de huisarts gaat. De verwac ook en zelf de ook kwaliteit van afschrikken. In dat opzicht van de test? Of mag je hting is dat check? Deze vrag aan de check, de check de check, kan zou het mensen best eisen en dit e je percentage hoger wordt, ston zoiet bepaald veel beter den aan s eerder ondernem zijn om mensen te verleide centa ‘verleiden’ workshop ‘orga als je de in de follow-up moeten metaleen vrij onschuldige n mee en.’ Van Laarh ijk is in nisat vragenl Belangr ie ntra. ijst en vind te in oven heidsce afste doen samenw t het nodig dat middels een vrij onschu gezond mmi vragenlijst? erking met de ng’.opties hebben voldoen. Beide de consument ldige up aansluit voor- en huisarts laat invullen. goed op de hoog st zelf betreft, vragenlijst met items die ieder geval dat de follownadelen De aanwezige Wat de gezondheidste te wordt gesteld men eigenlijk al n waren het er. de motivatie van Ook blijken er nog een van dat deze volde voor- en nade wel weet. Denk aan roken, over eens bij het risicoprofiel en aantal dat er nog een vonden de deelnemers Keuzevrijh en dat len van zo’n chec overgewicht, hierin grote kunnen vragen zijn sen witte eid, moet open k. De Huisart . familia te toeg uitkomsten zijn staan: wat gebeurt ire belasting. En pas daarna de invuller ankelijkheid en Je kuntvlek bestaatn of je wie nu de eige je afvrage doende onderscheidendveran immers niet altijd eigen het mensen moet eeld door nlijke verantwo twoo er bijvoorbeeld als een r (weegrdelijkheid. Daar vrijblijvend. Men vervolgtraject aankaarten. een rol gaan spelen, bijvoorb ordelijke onderwerpen hoog risico is. Wie gaat het de gebruikte meetapparatuu draait het om sen moeten daar aan een gezondheidsch Het wordt voor mails te sturen echt organiser goed wordt vastgesteld? Moet cons eck etc.) mee om kunn ters, de ook ument in de gezo dan moeilijker voor de persoonlijke brieven en en? Moebij als ze de cliënt dan dit via de huis en gaan. ‘Idea schalen, cholesterolmeen dus cliënt om nee t een gebleken ndheidszorg artsenpraktijkvervolgens de vervolgstap ional liter kunnen eerst bedenktijd krijgen ook wat de profess mensen zelf de te zeggen. Aan de andere de gezondheidsch om mensen te motiveren verhoogen gaan of of worden ligt hier een taak d risico geijkt moeten zijn. Ookbetre afweging mak kant is het niet bereid zijn het eck en t ft. voor er en Dat meteen uitvoer die een de gezo liet afsprak de maken. gem check, vraag hoe groot de bereidh Hans van Laar ndheidscheck en gemaakt voor eenten? te laten vervolgtraject Ga je echt iede die oproept tot de in te gaan. En dus niet hoven van te doen, krijgen eid voor de e over reen het koep bepaald naar opro vervolg aan bege elend zal ze epen gedrags traject? leiding bij de inter e patiëntenveren verandering is, als iemand Ook zal in kaart voor de huisart check, of ga je een geen leefstijl die de follow-up doet,De Hart s gaan, iging verleid pretatie, wete geric Grote eens dat advies . gebrach ht & erover voldoen Vaat het kijke waar t moeten is was n n en moeten groep de aanw n welke ze het initiatief niet helema ze verdere onde worden op welke Iederee opvolge groepen men kwaliteitsnormen Bilthoven ezigen in al vanuit rsteuning kunn sen je wilt bena n en niet hun gedrag proberen de hulpvraag van afgemomenten en met welke ional vand krijgen en als zichzelf komt. Het Diabete en aag weten. deren? duidelijk moet zijn wat te verande middelen De praktijk leert ze die ondersteu vraag hierbij is, of de profess s Fonds heeft verwacht dat bij algemenren. Als je mensen vooraf beslissingsondersteun ning dan ook willen, moe resultaat en hoever de ervaring dat bij gebleke de cliënt is en wat de cliënt ing voor de cliënt e oproepen juist rekend wordt op het‘De t die ook besc n verhoogd ken als de mensen die n alsd hikbaar zijn.’ nodig is kstandaar al tevrede jeChec het het van de interventies. Technie tilt preventie op hardste nodig men hierin gaat? Ben eenesprek hebb kunnen hoge voor wing en krijgt r plan intervie niet ’, reageren. zegt Van Laarh motivational En, zo werd er een cliënt een adviesg oven die blijmoet opgemerkt, er is datde . De aanwezigen cliënt ingezet er nu worden of r über is vaak een hiervoo haupt gesproke oververtegenw een vervolgtraject, wordt n egd voor oordiging van een over naar een Chec maken gezonde zagen een grote rol weggel kstandaard. ‘Vroe vrouwen van daadwerkelijk de stap opsporing middelbare leeft ge begeleidt in de is vanverantOok de eigen belang. Maar ijd. In de een coach die mensen groep kwam ook Aanbie vervolgprogramma? daarvoor moetcliënt zowel op gebied naar voren dat ders van tests - Zij kunnen hun aanbod qua is hierbij ndheidscheck de een gezo leefstijlveranderingen, inhoud als qua organis het breed checken stroom woordelijkheid van lijnen en verbeteren. wel toegankeitsindic atie ng als op zeke bewegi ator r lijk roken, med met zijn. icalis kwalite Voor veel men ering in van stoppen de hand kan werk een issue. Ultieme sen is het maken frequentie veranen. van hoge is En BILTH een gedrags ijk de Daarbij . afspraak met follow-up OVEN 30 juni voeding is lastig te orga Consum cliëntniveau is natuurl enten - Zij kunnen zien bijvoorbeeld - Hoe gaan een huis langdurige niser ook zoiets en arts waaraan een goede check en. ook men nodig De of Maar en ande zin. sen benaderd huisartsast e van contact re zorgverlener kan hierin zeke Daarna of test moet voldoen. dering in positieveen worden om de wordt duidelijk wat op al blijkt r drem een ek ijk pel. spil onderzo dat natuurl gezo Uit momen telt Als zijn eid ndheidscheck gezondheidsch t van hem/haar wordt begeleiding. samenwerkin enmaa watr hij/zij zelf kan doen als klanttevredenh te doen, hoe krijg verwacht ecks breder besc trajecten die g met ander disci om de risico’s te verklein jaar of langer juist mensen te je de plines is namelijk dat vaak een en. noodzakelijk. Wat betreft de vervolghikbaar zijn, en je weet als pakken en hoe veranderingen te mee. organiseer je de acties die behoefte aan nodig is om echt leefstijl Zorgverzekeraars en bedrijve voorvloeien uit mogelijk zijn, bestaat er ring hiervan deze n - Zij hebben een houvas de cliënten in de bewerkstelligen. De financie t voor het inkopen van preventieve zorg op dit certificering, vooral voor het punt. ring Vanuit punt. certifice een Zo’n wel is dus nog hoogste risicogr 4 - Deoepen. CheCkstan gingen er ook vanD vervolgDaar eid oogpunt van commitment, Patiënten- en consumenteno komt de geloofwaardigh waar mogelijk rganisaties, beroepsorgani en maakt het stemmen op om cliënten saties, toezichthouders en kwaliteitsinstanties programma’s ten goede - Zij hebben indicatoren e te laten doen gemakkelijker een voor kwaliteitsbevordering zelf een financiële bijdrag toezicht. voor de doorverwijzers en ma’s. program in de leefstijl juist advies te geven. Beleidsmakers en onderzo eks- en implementatie -instituten - Zij kunnen doelmatigheid en effectiv de iteit van zorg evalueren.
-3
De CheCk van langDurige CoaChing De CheCk gewenst
verleiDen versus vo
willekeurige BILTHOVEN 30 juni - Een een vragenlijst in Nederlander overhalen heid gecheckt te vullen waarin de gezond de deelnemers wordt. Dat kan volgens voorwaarden alleen als er aan een aantal ens is het de wordt voldaan. En vervolg een cliënt vraag welke ondersteuning rkelijk een nodig heeft om daadwe opvolgen? leefstijladvies te kunnen belangrijk dat Bij een vragenlijst is het is en dat de afzender betrouwbaar is. Goed de inhoud evidence based en en het leesbaar, goed te begrijp eisen die de liefst anoniem zijn andere een vragenlijst. deelnemers stellen aan lange lijst met Ook wil men een niet te k zijn hoeveel vragen, moet het duidelij heeft men tijd het invullen kost en tie graag de vraagstelling en informa deelnemers neutraal. Volgens een aantal nes nodig om zijn multimediale campag lijst in te gaan mensen te triggeren de attendering vullen. Anderen noemen ken en thuiszorg. via huisartsen, apothe vragenlijst Na het invullen van de voor de moet ook het vervolgtraject goede invuller duidelijk zijn, waarbij t is. Bij lage risicocommunicatie gewens informatie risico’s is laagdrempelige internet of nodig, bijvoorbeeld via
kartrekker gezoCht
dragen. zekeringen Aldien Poll van Agis Zorgver amma’s vertelde dat preventieprogr rs nog in de bij veel zorgverzekeraa Afspraken over kinderschoenen staan. de zorginkoop. preventie vallen binnen
De gebruikers van de Chec
•
•
•
gericht En die is tot op heden vooral en wachtlijsten. op verrichtingen, prijs kwaliteit, Maar juist met zaken als ie kan een prevent ook en openingstijden profileren. zorgverzekeraar zich gaan in elk geval dat Duidelijk is volgens Poll werken. kan d esparen kostenb preventie met diabetesDat hebben onderzoek En zo’n en COPDzorg aangetoond. ijk niet alleen natuurl is g esparin kostenb maar ook in in het belang van de cliënt, zekeraar. Er het belang van een zorgver een preventieve valt wat te zeggen voor
Wie mag de checkstan
basispakket. gezondheidscheck in het ig nog niet. Maar zover is het voorlop
BILTHOVEN 30 juni - Moeten deelnemers al voordat ze starten met een gezondheidscheck volledig geïnformeerd worden over de eventue le consequenties van de test? Of mag je mensen best ‘verleiden’ met een vrij onschuldige vragenlijst? Beide opties hebben voor- en nadelen.
oepen In kaart brengen risicogr mogelijk ook Zorgverzekeraars kunnen kaart brengen een rol spelen bij het in zekeraar zorgver van risicogroepen. Een verschillen de kan namelijk zien waar regio, per stad, in zorgvraag zitten per Deze lener. zorgver per wijk en zelfs per kunnen informatie zou van belang ring van zijn voor de gerichte benade specifieke doelgroepen. De CheCkstanDaarD
-5
Een vragenlijst moet zo duidelijk zijn, dat er geen deskundigheid nodig is om het in te vullen. Soms kan wel een mondelinge toelichting op een vragenl ijst gewenst zijn. Non invasieve meting en als gewicht en buikomvang kunnen weliswaar door iedereen worden uitgevo erd, maar de interpretatie van de uitkom sten is een
Colofon
6 - De CheCkstanDaarD
30
kstandaard
•
•
in het basispakket? gezonDheiDsCheCk zekeraars BILTHOVEN 30 juni - Zorgver de kunnen ten aanzien van rol gaan spelen. Checkstandaard een grote alleen denken aan En dan moet men niet het consult. het eventueel betalen van staat meer bij te Een zorgverzekeraar is in
lleDig informeren
lage drempels a.u.b.!
daard afnemen?
het CheCktrajeCt
vak apart. Kennis van de algemeen Waaraan moet een goede geldende richtlijnen is check naar daarvoor nodig. het CardioMetabool Risico Als er geprikt moet worden voldoen? Met , dan vinden behulp van de Checkst de deelnemers een BIG-reg andaard worden istratie de inhoudelijke richtlijn noodzakelijk. In deze worksh en aangevuld tot op sluit men een algemeen raamwe overigens de vingerprik rk waarin de norm uit. Ervaring met voor een check beschre een motiverende gesprek ven wordt. Zowel svoering en zorginhoudelijk, organis risicocommunicatie is atorisch vereist. En als een als procesmatig. vragenlijst collectief (in groepsverband) wordt afgenomen, is het van belang dat In de matrix op pagina de begeleider groepsprocesse 7 is te lezen n beheerst. hoe de checkstandaard Ook is het belangrijk op zich verhoudt de hoogte te zijn tot het PreventieConsu van de sociale kaart met lt en tot de verwijsaanbod Zorgstandaarden. Waar in gemeentes en regio’s. zitten de In feite zou overeenkomsten en waar iedereen die betrokken vullen ze elkaar is bij de check, ook aan? Hoe een checktraject eruitzie het totale checktraject t, ziet u moeten kennen. in het model op pagina 8.
Deze krant is een eenmal ige uitgave van LekkerL angLeven, 30 juni 2009 Redactie: Scriptum commu nicatie over voeding Vormgeving: Studio 66, Sliedrecht - Fotograaf: Harry van der Zaag, LekkerL
angLeven.
Bijlage 4
Deelnemerslijst Brigitte Anema Pim Assendelft Hans Baaijens Giselle Balfoort Eglantine Barents Marjolein Bastiaanssen Eric van Bavel Annette Bij- Zwart Marlou Bijlsma Margreet Bloemers Yvonne Borstje Marieke Bos Marieke Breden Lucielle van den Broek Alix Bruens Dietske van der Brugge Reina van Bruggen Laura Butselaar Judith Dasselaar Jaap van Dijk Marc Dijkstra Geertjan Dinant W. van Dinther Ineke van Dis Ton Drenthen Arjen Geerts M.B. Godefrooij Hester ’t Hart Catherine van Heest Dorette van den Heuvel N. Hoette Ellen Huijbers Carel Hulshof Frieda van der Jagt Manuela de Jong Rolf van de Kerkhof Mayke Koek Swanehilde Kooij Anja Koornstra Colinda Koppelaar Roderik Kraaijenhagen Marlies Kroes Daan Kromhout Bas Kruik Stella Kuiken Bert Kuipers 31
Huisartsenpraktijk het Atrium huisarts Leids Universitair Medisch Centrum hoogleraar huisartsgeneeskunde NPHF directeur de Notulist notulist 1.2 en 2.2 Diabetes Vereniging Nederland diëtist NVAB projectleider Stichting HKZ beleidsmedewerker Zorg en Zekerheid, zorgverzekeraar adviseren geneeskundige (arb. M&G) NEN sr. beleidsmedewerker ZonMw implementatiemedewerker, prog.secr. Beweegkuur Waterlandziekenhuis hartrevalidatie verpleegkundige Nederlandse Hartstichting beleidsmedewerker ZonMw programma assistent Kwaliteitsinstituut voor de adviseur gezondheidszorg CBO Nederlandse Hartstichting programmamanager en coordinator diëtisten Nierstichting Nederland programma Preventie Scriptum Journalistieke Producties journalist NISB implementatie adviseur Nierstichting Nederland programmamanager PMA, NCvB, AMC bedrijfsarts ArboNed/Keurcompagny CFO Universiteit Maastricht hoogleraar huisartsgeneeskunde Nierpatiënten Vereniging Nederland Nederlandse Hartstichting beleidsmedewerker Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) senior wetenschappelijk medewerker Kring-Apotheek B.V. apotheker Caphri Universiteit Maastricht onderzoeker/promovendus Nederlandse Hartstichting secretaresse Care for Women directeur Nederlandse Vereniging van Diëtisten directeur Vitea directeur Huisartsenpraktijk De Kleine Dommel huisarts NVAB bedrijfsarts Diabetes Fonds medewerker preventie Arbodienst Defensie sportarts, stafmedew. Arbodienstverl. Ontw. CAPHRI huisarts, onderzoeker Kwaliteitsinstituur voor de Gezondheidszorg CBO arts-epidemioloog Landelijke Huisartsen Vereniging beleidsmedewerker GGD Nederland senior adviseur Erasmus MC/NVHVV zorgonderzoeker/ verpleegkundig consulent. NIPED medisch directeur College voor zorgverzekeringen adviseur Gezondheidsraad vice-voorzitter Achmea Vitale bedrijfsarts NVHVV voorzitter Diabetes Fonds algemeen directeur
Bijlage 4
Saliha Lalout Liesbeth Leurs Anke Leys Checkt Jan Lindemans Marijke Luif Frans van Maanen Carel Mastenbroek Henk Meijer Mark Nielen Phd Arthur Niggebrugge Marianne van Oosterhout-Harmsen Tom Oostrom Wilma Otten Tamara Pieterse Aldien Poll Marc Roosenboom Monique Schrijver Marina Senten Henk Smid Henk van Stel Desirée Stolker Lianne Stolwerk Anne-Margreet Strijbis Philip Thung Daniëlle Timmermans Nienke van der Veen Irvin Velberg Marianne van der Velde Ninette van der Velden John Verheul Pauline Vermunt Geraldine Visser B. Vlijmen C.J. Vloon Laurent de Vries Edmond Walma Nicole Willems Harry van der Zaag Frans van Zoest
32
NEN Activite (thuiszorg) Nierstichting Nederland
consultant projectleider Zorgbeleid projectleider Nederland
Erasmus MC/NVKC hoogleraar Klinische chemie/voorzitter NVKC Nederlandse Hartstichting manager public affairs Vitea arts, manager ontwikkeling College voor zorgverzekeringen adviseur Inspectie voor de gezondheidszorg inspecteur NIVEL researcher/epidemiologist Stichting Novo Health hoofdonderzoeker Nederlandse Hartstichting projectmanager Checkstandaard Nierstichting Nederland adjunct-directeur TNO Kwaliteit van Leven, Preventie en Zorg senior onderzoeker Achmea Zorg manager commerciëlle ontwikkeling & innovatie AGIS lid RvB Landelijke Vereniging Georganiseerde 1el lijn. afdelingshoofd Diabetes Fonds teamleider Preventie Nederlandse Hartstichting manager Kennis & Innovatie ZonMw directeur, dagvoorzitter Julius Centrum voor Gezondheid, w en 1e lijn. epidemioloog, assistant professor Nederlandse Hartstichting programmaleider Preventie Achmea Vitale productmanager Nederlandse Hartstichting projectmanager Dienst Arbo en Milieu, Vrije universiteit bedrijfsarts EMGO+ Instituut, VU Medisch hoogleraar RIVM, centrum bevolkingsonderzoek Zorg Coöperatie Katwijk langs de Rijn U.A. huisarts Nierstichting Nederland programmamedewerker Leefstijl iResearch projectmanager gezondheidsinformatie Stiching HKZ branchespecialist Universiteit van Tilburg, Trias gebouw, 5e verd. projectleider APHRODITE Vilans kenniscentrum ouderen Mediq Apotheken programmamanager Farmaceutische Patiëntenzorg Check-U B.V. directeur GGD Nederland directeur ErasmusMC huisarts, lid werkgroep CVRM Nederlandse Diabetes Federatie senior beleidsmedewerker Preventie Nederlandse Hartstichting communicatieadviseur Zibo Zin in Preventie adviseur Publieke Gezondheid
Bijlage 5
De dromen van de bedrijfsarts, de partners van LekkerLangLeven en het ministerie van VWS Dromen, durven en doen is de titel van de bestseller van Bert Tiggelaar. Deze drie woorden zijn ook van toepassing op de Checkstandaard. Ik denk dat we allemaal dromen van mensen die Lekker Lang Leven. Van mensen die niet wachten tot ze ziek zijn, maar al veel eerder goede begeleiding krijgen om gezond te blijven. Ik denk dat we lange tijd niet gedurfd hebben om deze droom te verwezenlijken. Genoeg excuses om er niet aan te werken. Andere, meer zichtbare, gezondheidsproblemen stonden bijvoorbeeld meer in de belangstelling. Maar toch we hebben besloten om in actie te komen en te doen! Vandaag is het concrete startsein voor de ontwikkeling van de Checkstandaard. We hebben de dromen van verschillende betrokkenen voor u gevangen. We delen deze graag met u. Deze dromen verklaren waarom we de uitdaging (want dat is het) zijn aangegaan om de Checkstandaard te ontwikkelen. U hoort zo meteen de Droom van de partners van LekkerLangLeven (de Hartstichting, het Diabetes Fonds en de Nierstichting), van het ministerie van VWS, van een bedrijfsarts.
Waar droomt de bedrijfsarts van? Het is het jaar 2015. Helaas is de economische crisis hardnekkiger dan we ooit hadden kunnen denken en hebben we pas net de weg omhoog weer ingeslagen. U weet als bedrijfsarts als geen ander wat de crisis met de mensen doet. Toch zit u er ontspannen bij. Er zijn spanningen binnen het bedrijf, mensen hebben moeten leren leven met onzekerheid over bijvoorbeeld hun baan en voor het eerst in jaren zijn de salarissen niet gestegen. Ondanks dit alles is het ziekteverzuim de afgelopen jaren fors gedaald en zijn de werknemers gezonder dan ooit. Dat blijkt uit de jaarlijkse gezondheidscheck waarvan iedereen binnen het bedrijf dankbaar gebruik maakt. De directie is u heel dankbaar. Wat de directie niet weet is dat het u geen enkele inspanning kost om dit lage ziekteverzuim en de goede gezondheid van de werknemers te bereiken. Het gaat allemaal vanzelf sinds de Checkstandaard is geïmplementeerd. Hoe gaat dat in zijn werk? Aan de uitslag van de gezondheidscheck is voor ieder een tailor-made route gekoppeld. Die route varieert van simpele leefstijladviezen tot gerichte trainingen en van mentale coaching tot verder onderzoek of er mogelijk sprake is depressieve gevoelens. Wat de route ook is, je weet als bedrijfsarts en als werknemer precies bij wie je terecht moet. Overdracht is nooit een probleem, want ook de andere zorgverleners of begeleiders weten wat er speelt. Sinds huisartsen ook meer oog hebben voor de werkomgeving van de patiënten en voor mogelijke spanningen die die met zich meebrengt, lukt het u samen met die huisarts steeds vaker om de mensen in het arbeidsproces te houden. Goed voor het ziekteverzuim, maar ook goed voor de kwaliteit van leven. Het werk als sociale omgeving is belangrijk voor de kwaliteit van leven, dat is u in de loop der jaren wel duidelijk geworden. Dat blijkt uit elk onderzoek dat u onder werknemers naar de kwaliteit van leven laat uitvoeren. Werknemers die goed in hun vel zitten, daar doe je het toch allemaal voor als bedrijfsarts? En sinds het allemaal vanzelf gaat, is de kwaliteit van uw leven als bedrijfsarts er ook sterk op vooruitgegaan. Dit was de droom van bedrijfsarts Jaap van Dijk. Maar ook anderen hebben mooie dromen.
33
Bijlage 5 De droom van de partners van Lekker Lang Leven U woont in Hoofddorp. Uw huis is niet groot, maar net groot genoeg voor z’n zessen. Uw vrouw maakt ’s avonds kantoren schoon. U moet zelf elke dag vroeg op om op tijd bij de gemeentereiniging te zijn. Samen verdient u voldoende om de kinderen een betere opleiding te bieden dan uzelf hebt gehad. Twee van uw kinderen werken inmiddels. Hoewel u het niet heel breed heeft, voelt u zich gezond en gelukkig. De buurt is gezellig. De buren zijn aardig, er is veel groen en kinderen spelen op straat. Je komt elkaar regelmatig tegen, bij buurtactiviteiten en in de buurtsuper, waar je nog goedkoop boodschappen kunt doen. U voelt zich gezond: heerlijk! Houden zo! U heeft pas in een zaaltje in het buurtcentrum uw 50-ste verjaardag gevierd. Een paar weken na uw verjaardag ontving u een mailtje met de uitnodiging om een vragenlijst in te vullen over uw gezondheid. Het advies nar aanleiding van de vragenlijst was om eens bij de praktijk van de huisarts langs te gaan voor een uitgebreide gezondheidscheck. Het is altijd fijn om daar te komen. Aardige mensen, niet alleen dokters maar ook praktijkverpleegkundigen. Er hangt een prettige sfeer, je voelt je er eigenlijk altijd welkom. U heeft een plezierig gesprek, de praktijkverpleegkundige heeft alle tijd voor u, legt helder uit hoe de gezondheidscheck in zijn werk gaat. Dat is wel fijn, want dan weet je tenminste wat je kan verwachten. Ook krijgt u van de praktijkverpleegkundige een boekje mee waarop staat: Checkstandaard. Ze legt uit wat erin staat. Ook staan er handige dingen in over gezond leven en waar u meer informatie kunt vinden. De uitslag van de check is dat u er verstandig aan doet om gezonder te gaan leven. U bespreekt met de praktijkverpleegkundige hoe u dat zou kunnen doen. U overweegt om eerst maar eens te stoppen met roken. U was dat al langer van plan en met de serieuze begeleiding die aangeboden krijgt verwacht u dat het echt kan lukken. Het wordt nog vergoed ook. U spreekt af dat u over een week weer contact heeft om de definitieve afspraken te maken over wat u gaat doen om uw risico te verkleinen. Uw buurman is jaloers en doet via internet een gezondheidscheck. Hij gaat niet graag naar de huisarts. Uit de internetcheck komt als dringend advies: meer bewegen. Hij vult daarna nog een paar vragen in en krijgt een lijst van sport- en beweegaanbod in de eigen taal, in de eigen buurt. Er staan ook namen en telefoonnummers bij van mensen die al aan de activiteiten deelnemen. Hij kent wel een paar van die mensen, dat scheelt natuurlijk. De roeivereniging blijkt begeleide trainingen te verzorgen voor 50+ers. Dat spreekt hem wel aan. Al tijdens de begeleiding gaat hij kennismaken met de vereniging. Uw dochter vindt het wel heel goed dat u wilt gaan stoppen met roken. Zij werkt op de bloemenveiling. Een keer per drie jaar wordt het hele bedrijf opgeroepen voor een gezondheidscheck. Uw dochter is wat te dik, maar dat bedrijf heeft echt een goede service: ze krijgt begeleiding en tips voor gezonde voeding. Uw vrouw wordt ook regelmatig uitgenodigd, omdat zij altijd kookt thuis. De kantine heeft een gezond aanbod, dus daar kan uw dochter een voorbeeld aan nemen. Ook kan ze met haar collega’s deelnemen aan sportieve activiteiten van het bedrijf. Variërend van fitness onder begeleiding tot fietstochten in de polder. Eigenlijk wil zij ook stoppen met roken, maar in samenspraak met de bedrijfsarts besluit zij zich eerst te richten op een gezond gewicht. U loopt tijdens de avondwandeling langs het buurthuis. ‘Kom dit weekeinde naar de gezondheidsmarkt!’ staat op een grote poster. Mensen kunnen hun gezondheid laten checken. Dat is echt iets voor uw moeder: zij reageert nooit op een oproep vanuit het gezondheidscentrum. Ze blijft het liefst mijlenver bij het medische circuit vandaan, terwijl ze eigenlijk maar de hele dag op haar stoel zit te roken voor de televisie en alsmaar dikker wordt. Maar dit is laagdrempelig en leuk, met kraampjes die meteen ideeën geven voor lekker en gezond koken, gezonde hapjes, bewegen in de buurt, stoelmassage en nog veel meer. Er staat een keurmerkstempel bij de check en het logo van de thuiszorg. De kwaliteit zal dus goed zijn en je hebt toch aansluiting bij de zorg als het nodig is! U heeft er altijd al van gedroomd dat uw moeder eindelijk een keer wat aan haar gezondheid zou willen doen!!! Niet alleen in Hoofddorp dromen de mensen, maar ook in Den Haag. De minister van VWS en zijn medewerkers kunnen hier vandaag helaas niet bij zijn, vandaar dat wij de vrijheid hebben genomen om voor hen te ‘dromen’.
34
Bijlage 5 Droom van het Ministerie van VWS U bent minister van VWS. U bevindt zich in een uitzonderlijke positie. U bent de meest geliefde minister van het kabinet en ook het thuisfront is helemaal gelukkig. Wat is er aan de hand? U bent de enige minister die geld overhoudt, de enige minister die geen lastige Kamervragen krijgt en de enige minister die niet in het weekeinde hoeft de werken en gewoon op vakantie kan zonder ook maar een keer door Den Haag gebeld te worden. Het enige probleem waarmee u wordt geconfronteerd is dat er grote werkeloosheid is onder zorgverleners. Wat is er aan de hand? De Checkstandaard doet zijn werk. Iedereen in Nederland weet dat je je gezondheid kan laten checken. Iedereen die dat wil krijgt een prima gezondheidscheck en daarna gaat alles vanzelf. De mensen gaan gezonder leven omdat ze begeleiding krijgen waarvan bewezen is dat die helpt, of mensen worden gelijk behandeld als dat nodig is. Alles is zo goed op elkaar afgestemd, dat er geen informatie en tijd verloren gaan. En minstens net zo belangrijk, alle zorgverleners en begeleiders hebben hetzelfde doel voor ogen en spreken dezelfde taal. Het maakt niet uit: of de persoon alleen een leefstijladvies nodig heeft, of dat hij of zij behandeld moet worden voor een ziekte, de route door zorgverlenersland kent geen omleidingen. De route sluit naadloos aan op de Zorgstandaarden. Het resultaat: eindelijk is het aantal mensen met diabetes, met een hart- of vaatziekte of een nieraandoening afgenomen en fors ook! Nederland is gezonder dan ooit. De rest van Europa is jaloers. Wat kan een minister van VWS zich nog meer wensen? Wat was u er graag bij geweest op 30 juni 2009! U had al die mensen graag bedankt. Bedankt voor de mooie VWS begroting die u dankzij hen kunt presenteren, bedankt voor politieke rust op uw ministerie en bedankt namens uw partner, omdat u de weekeinden niet hoeft te werken. Graag nodig ik u in de zaal uit ook uw dromen te delen. Pak uw pen en noteer UW droom in een paar woorden op het groene hart in de map. Bent u pessimistischer van aard, dan kunt u uw nachtmerrie op het rode hart noteren. U mag ook zowel uw droom als nachtmerrie met ons delen en beide harten gebruiken. U weet succes begint bij dromen, dan durven en dan doen. Deel daarom uw droom met ons.
35
