beter
BIG
THEMA PIA
• VOERKOSTEN NOG STEEDS
HISTORISCH HOOG • VARKENSHOUDER VAN KERKHOF: “PIA KOST DUITEN.” • VACCINATIE: ONDERSTEUNING VAN DIAGNOSTIEK TOT EVALUATIE
Wat verbruikt een varken? Stel je de situatie voor waarbij je eens per kwartaal een overzicht krijgt van de gemiddelde snelheid waarmee jij en je partner (en eventueel de kinderen) met de privéauto hebben gereden. Wat heb je er aan? Of stel je de situatie voor waarbij brandstof nog eens een keer zo duur is? Willen we dan niet allemaal direct tijdens het autorijden weten wat het verbruik is? Keer op keer stel ik vast dat het grootste deel van de vleesvarkenshouders alleen weet wat de groei van hun varkens per kwartaal of halfjaar, soms per maand, is. Zelden is de groei per koppel bekend. Terwijl het ene koppel het andere niet is, net zo min jij hetzelfde rijgedrag vertoont als je partner of je kinderen. En dan heb ik het nog niet gehad over de benutting van voer. Met wat geluk is daarvan alleen per kwartaal een enigszins betrouwbaar getal te produceren en dan ook nog niet eens binnen twee maanden na de kwartaalsluiting. Raar, als je weet dat een voederconversieverschil van 0,1 meer dan € 2,50 per afgeleverd vleesvarken scheelt. Ik ben niet in staat aan een koppel varkens te zien of ze gemiddeld 830 of 850 gram per dag groeien. Toch mag je aannemen dat 20 gram meer groei overeenkomt met -0,07 voederconversie. Alleen door te meten kun je sturen op bedrijfsprocessen. De kwaliteit van de meting bepaalt de kwaliteit van de analyse. Hoeveel van je inkomen laat je in de stal liggen? En durf je dit verhaaltje aan je partner te laten lezen? Martijn Steenaert
Contactgegevens specialisten varkenshouderij Ludwig ten Broeke, Key Account Manager varken Wim Hondelink, Account Manager Oost-Nederland Arjon Velthoen, Account Manager Zuid-Nederland Anita Adams, Account Manager varken Nico Wertenbroek, Technical Service Manager/dierenarts Martijn Steenaert, Technical Service Manager/dierenarts Elzo Kannekens, Public Affairs Manager/dierenarts
telefoon +31 (0)6 29 59 11 13 +31 (0)6 53 15 66 02 +31 (0)6 15 04 02 98 +31 (0)6 46 08 84 52 +31 (0)6 46 31 61 55 +31 (0)6 29 59 11 17 +31 (0)6 35 39 83 87
Colofon beterBIG is een magazine voor professionals in de varkenshouderij. Deze uitgave wordt u aangeboden door Boehringer Ingelheim bv. U kunt zich als abonnee aanmelden via onderstaand adres. Boehringer Ingelheim bv, Comeniusstraat 6, 1817 MS Alkmaar Postbus 8037, 1802 KA Alkmaar Telefoon: +31 (0) 72 566 2411 fax: +31 (0) 72 564 3213 E-mail:
[email protected] www.boehringer-ingelheim-ah.nl Redactie Elzo Kannekens DVM Eindredactie en productie TextArt, Heerhugowaard Vormgeving Studio Martin Rasch, Opmeer Suggesties Heeft u suggesties, vragen of opmerkingen, laat het de redactie weten. © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.
2
Achtergrond
PIA, waarschijnlijk ook op uw bedrijf PIA is een darminfectie die wereldwijd voorkomt op vrijwel alle commerciële varkensbedrijven. De veroorzakende bacterie Lawsonia intracellularis is een bijzondere kiem. Deze bacterie overleeft een beperkte tijd buiten de darmcellen en is erg gevoelig voor desinfectiemiddelen en voor vele soorten antibiotica. Toch komt geen enkel varkensbedrijf er definitief van af. Of PIA tot zichtbare schade leidt, hangt af van verschillende omstandigheden, zoals de gezondheid van de darm en de infectiedruk. Na infectie treedt in delen van de dunne darm een verdikking op van het darmslijmvlies. Dit komt soms ook voor in delen van de dikke darm. Gevolg hiervan is een verminderde voerbenutting, wat resulteert in een gebrekkige uniformiteit en meer achterblijvers. Dit is bij de levende dieren niet altijd makkelijk zichtbaar, maar kan de oorzaak zijn van tegenvallende technische resultaten. In individuele ernstige gevallen, meestal bij zware vleesvarkens, is sprake van een acute darmbloeding met nogal eens sterfte tot gevolg.
Verminderde voerefficiëntie Uit onderzoeken blijkt dat ongeveer 80% van de slachtrijpe Nederlandse varkens besmet is met Lawsonia. Vaak is het gevolg van deze besmetting alleen te zien in de technische resultaten. Veel varkenshouders realiseren zich niet hoeveel schade het gevolg is van verminderde voerefficiëntie en verhoogde voederconversie. Het belangrijkste risicomoment voor het varken onder de Nederlandse omstandigheden is na opleg als big in de vleesvarkensstal. Het feit dat de biggen dan vrijwel altijd gemengd worden heeft daar vast mee te maken. Op het gebied van voeraanpassingen is niet duidelijk wat nu wel of niet werkt. De conclusie is regelmatig dat een keuze voor veiliger voer leidt tot verminderde technische resultaten. Op het gebied van hygiëne kan het een en ander worden bereikt; de bacterie verspreidt zich via besmette mest. Er is slechts één gram besmette mest nodig om een varken te infecteren. Preventief kan via het drinkwater of via de trog gevaccineerd worden.
Voerprijzen hoog: investeren in goede gezondheid loont Een infectie met PIA heeft vaak een directe invloed op de voerconversie. De gezondheid van je varkens heeft grote impact op de prestaties, zowel bij de vermeerdering als in de vleesvarkenshouderij. Toch zijn de gezondheidskosten in de varkenshouderij maar een erg klein deel van de totale kosten. Uit het InterPIG onderzoek (2012) van het LEI is gebleken dat de gezondheidskosten op een gesloten bedrijf ongeveer 2%
Prijzen Vleesvarkensvoer €/100kg 35 33 31 29
van de totale productiekosten bedragen. Voor de biggenproductie zijn de kosten ongeveer 5% en in de vleesvarkenshouderij zijn de gezondheids-
27 25 23 21 19
kosten slechts 1%. Een verminderde gezondheid heeft vaak direct invloed
17 15
op de benutting van het voer. Voerkosten maken veruit het grootste deel uit van de kosten, tot wel 62% bij een gesloten bedrijfsvoering. Een investering in een goede gezondheid loont dus al snel de moeite. Darmgezondheid is erg belangrijk voor de algehele gezondheid van het varken. Het verbeteren van gezondheid begint met het analyseren van de huidige gezondheidsstatus. Naast het analyseren van ziekteverwekkers door middel van diagnostiek, is inzicht in de technische resultaten van de dieren en het bedrijf belangrijk bij het inzetten van de juiste maatregelen. Bron: LEI, 2013
3
Nederlandse ervaring
Varkensziekte PIA kost duiten Varkenshouder Bart van Kerkhof (33) uit het Brabantse Middelbeers zat in de problemen: hij kampte met de ziekte PIA op zijn bedrijf met alle narigheid en een fors antibioticagebruik tot gevolg. Hoe loste hij die problematiek op? De varkensziekte PIA zorgt voor zieke varkens en een lagere rentabiliteit op het varkensbedrijf. Met het stoppen van groeibevorderaars in het mengvoer kwam de ziekte PIA meer op. Bij de acute vorm van PIA kunnen varkens onverwacht sterven met bloederige diarree als symptoom. De chronische vorm zorgt dat de groei vertraagt en de voederconversie stijgt. Ook de uitval neemt toe. Bij speenbiggen kan de chronische vorm zich ook uiten in een lagere groei en meer uitval. Door de symptomen vanuit de stal te koppelen met de laboratoriumdiagnose, wordt de ziekte PIA definitief vastgesteld. Omdat PIA op zo’n 80 Bart van Kerkhof
procent van de varkensbedrijven aanwezig is, heeft bloedonderzoek slechts een beperkte waarde voor het stellen van de diagnose. Sectiebeelden en slachthuisbevindingen zijn, naast de symptomen in de stal, belangrijker om de diagnose te stellen.
Behandelen Acuut zieke dieren kunnen het best behandeld worden met een goed werkzaam antibioticum. De hygiënische omstandigheden spelen een grote rol omdat het overbrengen van de ziekte naar gezonde dieren te allen tijde voorkomen moet worden. In de preventieve sfeer is vaccinatie een mogelijkheid. Helaas is vaccinatie niet altijd een afdoende oplossing omdat de immuniteit van de gevaccineerde dieren en andere darmaandoeningen het succes van een vaccinatie beïnvloeden. Bij varkensbedrijf VOF Van Kerkhof bleek het vaccineren wel een uitkomst te zijn. Dit varkensbedrijf werkt op twee locaties: in Middelbeers staat een bedrijf met 540 zeugen en 1.700 vleesvarkens en in Wintelre een met 425 zeugen en 3.600 vleesvarkens. Sinds 2010 kampt het bedrijf met de ziekte PIA. “Er was te veel uitval onder de zware varkens en de technische resultaten konden beter”, vertelt Van Kerkhof. De klinische symptomen in combinatie met bloed- en mestonderzoek wezen uit dat het ging om PIA, vertelt bedrijfsdierenarts Chrys Charpentier van Varkens Gezondheids Team Zuid. Er werden antibiotica ingezet voor de acute vorm van de aandoening. “Deze aanpak zorgde wel voor een verbetering, maar de acute vorm van PIA bleef bestaan”, aldus Charpentier.
Roer om Begin 2012 maakten dierenartsen van het farmaciebedrijf Boehringer Ingelheim een ‘rondje Nederland’ om dierenartsen en varkenshouders te informeren over hun in drinkwater oplosbare vaccin Enterisol Ileïtis. Charpentier: “Dat was een goed verhaal en samen met varkenshouder Van Kerkhof namen we het besluit Enterisol in te zetten om de PIAproblematiek te beteugelen.”
4
Juni 2012 werd gestart met het vaccineren. Volgens de aanwijzingen van de fabrikant werden alle varkens een week na opleg in de vleesvarkensstal, gevaccineerd met een eenmalige dosis levend vaccin via het drinkwater.
PIA bij varkens De ziekte PIA of Ileïtis wordt veroorzaakt
Resultaten In het eerste kwartaal van 2012 werd relatief veel antibioticum ingezet om de varkens te behandelen tegen PIA: de dierdagdosering (ddd) was 8,2 bij de zeugen en 1,2 bij de vleesvarkens. In het tweede kwartaal 2012 bedroeg de ddd 6 bij de zeugen en
door de bacterie Lawsonia intracellularis. De acute vorm komt voor bij oudere vleesvarkens, opfokvarkens en zeugen. De chronische vorm wordt vanaf 7 weken
3 bij de vleesvarkens. In juni 2012 werden de eerste varkens via
leeftijd al gezien en de subklinische vorm
het drinkwater behandeld met Enterisol. Het effect was enorm,
treedt op bij biggen en vleesvarkens.
vertelt Van Kerkhof. “Ik zag niet alleen mijn antibioticum-
Bij de acute vorm worden bleke varkens
gebruik sterk dalen naar 2,8 bij de zeugen en nihil bij de vlees-
en een bloederige en stinkende diarree
varkens in het derde kwartaal, maar er was ook minder uitval
gezien. De chronische vorm uit zich door
bij de zware vleesvarkens. Het vierde kwartaal 2012 zette de
diarree, slechte uniformiteit en slijters.
daling van het antibioticumgebruik door naar een ddd van 1 bij de zeugen en nihil bij de vleesvarkens.” De technische resultaten klommen weer op en sinds het bedrijf ent tegen PIA is de gemiddelde groei bij de varkens met 30 gram per dag toegenomen.
De bacterie Lawsonia intracellularis komt wereldwijd op de meeste varkensbedrijven voor. Geïnfecteerde dieren scheiden de bacteriën uit met de mest die vervolgens via voorwerpen en mensen verder worden
Leren
verspreid over het bedrijf.
Dierenarts Martijn Steenaert van Boehringer benadrukt dat
De schade wordt geraamd op 3 euro per
varkenshouder die ervoor kiezen te starten met drinkwater-
vleesvarken en met de huidige hoge voer-
vaccinatie, zich goed moeten laten informeren. Het gaat
prijzen loopt de schade al snel verder op.
tenslotte om orale vaccinatie met een levend vaccin. Varkenshouder Van Kerkhof is tevreden over de resultaten na een halfjaar gebruik van Enterisol: “Ik heb minder zieke dieren en uitval en het gemiddelde uitvalsgewicht is gedaald van
Door bloedonderzoek, mestonderzoek, sectie van zieke of gestorven dieren in combinatie met de klinische symptomen,
71 naar 57 kg. En m’n groeicijfers zijn toegenomen met een
wordt de diagnose van deze ziekte
kleine 30 gram per dag.”
gesteld. Diverse antibiotica kunnen worden
Alle varkensbedrijven zijn verschillend, ook voor wat betreft de
ingezet om de zieke dieren te
ziekte PIA. Vraag daarom altijd eerst advies aan uw dierenarts
behandelen. Preventief worden
om precies te weten wat er speelt op het bedrijf en of enten
vaccins gebruikt.
tegen deze ziekte een zinvolle oplossing is. Bron: vakblad Groeien 2013 – Investeringsgids voor varkenshouders
5
Enterisol in Nederland
Waarom een instructie orale vaccinatie? Voor de varkenshouderij is een oraal vaccin uniek! De toediening via het drinkwater, of via de trog bootst de natuurlijke infectieroute na, waardoor immuniteit wordt opgebouwd daar waar het moet werken. Daarbij betekent orale PIA-vaccinatie voor de big een volledig stressvrije vaccinatie en voor de toediener betekent het arbeidsgemak. Omdat Boehringer Ingelheim van mening is dat de investering in een vaccinatie zo goed mogelijk moet renderen, vinden wij het belangrijk bij elk bedrijf dat start met de vaccinatie Enterisol Ileitis via drinkwater, of het brijvoersysteem, persoonlijk een instructie te geven. Er geldt een vrij strikt GEBRUIKTE VACCINATIEMETHODE IN NEDERLAND
werkprotocol; het is niet moeilijk, maar je moet netjes werken.
Drench 1%
Daarbij geldt dat elk bedrijf net weer iets anders is, waardoor
Trog/ronde bak 33%
Drinkwater 56%
VACCINATIE PER LEEFTIJDSCATEGORIE IN NEDERLAND
aandachtspunten rondom vaccinatie via drinkwater of brijvoer,
Zuigbig 1%
op detail kunnen verschillen.
Speenbig 37%
Vleesvarken 61%
WIST U DAT?
Op dit moment vaccineert in Nederland ongeveer 60% van de
- 38% van de Amerikaanse biggen gevaccineerd wordt - 80% van de slachtrijpe varkens in Nederland is besmet
Enterisol Ileitis vaccinerende bedrijven via het drinkwater en ruim 30% via de trog. Vaak ben je nog op tijd met vaccineren
bij de opleg in de vleesvarkensstal. Dat gebeurt, op geleide van bloedonderzoek, nu bij 60% van de vaccinerende bedrijven. De instructie vaccinatie via drinkwater is kosteloos, vrijblijvend en altijd in overleg met uw dierenarts.
12
BEDRIJVEN VLEES
VLEES VC-verbetering
2.208 Antibiotica
- 60%
VC-verbetering
- 0,14
(van spenen tot slacht)
Antibiotica
+16 gram
- 25% Extra opbrengst (€/varken)
GROEI
+3,84
+25 gram
A
ZEUGEN GESLOTEN
150
ENTERISOL® gebruik
Sterfte ten gevolge van PIA daalt
Ligdagen BEDRIJF
-7.1
GROEI Minder behandelingen voor PIA +25 gram/dag Hogere slachtopbrengst per varken
GROEI
+57 gram/dag
Sterfte
VC-verbetering
-0,6% VC-verbetering
Sterfte
Ligdagen
-4.5
-0,09 GROEI BEDRIJF
43.000
- 0,11
GROEI
B
+71 gram/dag
-0,8%
Meer uniformiteit Minder medicijngebruik
- 0,04 GROEI
+34 gram/dag
BEDRIJF
C
ZEUGEN
400
VLEES
2.800
ZEUGEN
160
VLEES
1.000
6
ZEUGEN
320
VLEES
2.400
Ligdagen
-5
Proefbedrijf Sterksel
Service van Boehringer Ingelheim: ondersteuning van diagnostiek tot evaluatie Twijfel over optimale resultaten. Voederconversie/ klachten Ilieitis.
Overleg met dierenarts over diagnostisch plan.
Instructie door dierenarts Boehringer Ingelheim.
Overleg met dierenarts aanpak PIA.
Diagnostiek.
Vaccinatie met Enterisol Ileitis.
Evaluatie technische resultaten volledig gevaccineerde koppels.
Blijvende evaluatie van technische gegevens.
Voor meer informatie neem contact op met uw dierenarts of bekijk onze website: www.boehringer-ingelheim-ah.nl
Ondersteunende materialen Checklist vaccinatie Enterisol Ileitis
®
Enterisol Ileitis
Handleiding voor toediening Gegevens
OPSLAG
VOORAFGAAND AAN VACCINATIE Enteris
Enteris
Afdeling Speendatum
gebruik een schone emmer/container die alleen voor vaccineren wordt gebruikt.
Vaccinatiedatum
ol Ileitis
ol Ileitis
12 L opname
9L
begin
antibiotica
Volgorde
Actie
Check
voorbeeld
3L
Vooraf
eind
1 Benodigde hoeveelheid vaccin is op voorraad 2 Reload Pack en overloopnaald is op voorraad
Plaats het vaccin onmiddelijk na ontvangst in de koelkast (2-8 °C).
STAP 1: De dag voorafgaand aan vaccinatie. Bepaal de benodigde hoeveelheid vooroplossing door het meten van het verbruik gedurende 4 uur. Doe dit op hetzelfde moment van de dag als gepland bij vaccinatie en bij dezelfde groep biggen.
3 Gehele transport vaccin is gekoeld verlopen
STAP 2: Zorg dat de te behandelen varkens geen antibiotica ontvangen vanaf 3 dagen voor vaccinatie tot en met 3 dagen na vaccinatie.
Opslag
4 Plaats de (intacte) verpakkingen onmiddellijk in koelkast 5 Controle temperatuur koelkast (2-8°C)
DAG VAN VACCINEREN
Dag -3
6 Geen antibiotica meer verstrekken tot en met dag 3 na vaccinatie 7 Spoel de leiding extra door met schoon water
Dag -1
8 Meet op hetzelfde moment van de dag als gepland bij de vaccinatie Stand dosator
Enterisol lleitis
STAP 1: Vul de container met dezelfde hoeveelheid water als de vorige dag gemeten.
STAP 2: Voeg de Reload Pack toe aan de vooroplossing. Gebruik 1 Reload Pack per 550 liter eindoplossing.
STAP 3: Maak de benodigde hoeveelheid vaccin aan door het steriele water aan het gevriesdroogde vaccin toe te voegen. Indien dit met een overloopnaald gebeurt, is het belangrijk om als eerste de fles met oplossing aan te prikken. Goed schudden en meteen gebruiken.
Datum
% (3-5%) /
/
van
Verbruik vooroplossing gedurende 4 uur, volume: Dag 0
u tot
u
ltr
9 Vandaag: geen drinkwatertoevoegingen 10 Vul container met hetzelfde volume als de dag hiervoor gemeten 11 Voeg de juiste hoeveelheid Reload Pack toe aan de vooroplossing in de container (1 verpakking is genoeg voor 550 liter eindoplossing). 12 Haal het vaccin kort voor toediening uit de koelkast.
r i so
lIle
i ti s
dosatorslang
Maak de benodigde hoeveelheid vaccin klaar (overloopnaald) 13 Voeg het vaccin (2 ml per dier) toe aan de blauwe vooroplossing STAP 5: Plaats het uiteinde van de toevoerslang van de dosator op de bodem van de container.
STAP 4: Mix het vaccin met de vooropossing.
14 Plaats het uiteinde van de toevoerslang van de dosator op de bodem van de container STAP 6: Zorg dat de watertoevoer via de dosator verloopt.
Datum
/
/
van
u tot
u
15 Controleer de werking van de pomp A
B
STAP 8: Controleer tijdens het vaccineren een aantal malen de afname van de vaccinoplossing in de container. STAP 7: Spoel de laatste drinknippel bij de te vaccineren dieren door totdat de blauwe vaccinoplossing uit de nippel komt.
Spoel de laatste drinknippel bij de te vaccineren dieren door totdat de blauwe vaccinoplossing uit de nippel komt Na 4 (tot 6 uur) komt komt er geen blauw gekleurd water meer uit de nippels en de container is leeg 17 Spoel de container met schoon water
SCHOONMAKEN STAP 1: Reinig de container en spoel de dosator met schoon leidingwater.
Dag +3 ©2008 Boehringer Ingelheim bv Lees voor gebruik de bijsluiter. Voor meer informatie kun u contact opnemen met Boehringer Ingelheim bv, Postbus 8037, 1802 KA, Alkmaar, tel.: 0725662411, e-mail:
[email protected]
®
Enterisol Ileitis
18 Controleer goede administratie Checklist en berg de lijst op
19 Controleer of de dieren de afgelopen 7 dagen geen antibiotica hebben gehad
20 Evt bijzonderheden
Spoel de dosator met schoon water STAP 2: Zorg dat de watertoevoer weer normaal verloopt, dus niet via de dosator.
Lees voor gebruik de bijsluiter. Voor meer informatie kun u contact opnemen met Boehringer Ingelheim bv, Postbus 8037, 1802 KA, Alkmaar, tel.: 0725662411, e-mail:
[email protected]
Handleiding voor toediening
Checklist
Overloopnaald
Maatbeker 3 liter
Reservoir 35 liter Thiosulfaat Blue
7
PIA snel en makkelijk te lijf 62!98-2426,<4+28:6 624 2524-26,92-24398,24:72 6 78-246<857 79573< 6<4+28:69'65495:69(6526!7 8
Preventie werkt Er zit iets speciaals in het water
Enterisol® Ileitis, =<;:987<67854<321101<47:/6.2<55280224-612,28-6,<33786,9946,<4+28:/61*9)6617:<<562869(19:'7--216,994694<126:0:(28:72&6%8-73<572$6#3572,267''087:<5726,<86+1787:3"6.2!98-26,<4+28:6 ,<86 6;2+286122 57 -628690-2469'6-267852:578<1261<2:72:6,24994!<<+56-9946=<;:987<67854<321101<47:678 235726526,24'78-242862869'6-26,<47<5726786.49276286"256,24172:6<<86.2;73"56-<56786,24 <8-6.2 4<3"56 ;94-56'256-26!72+526526,24'78-2428&6 8-246,21-398-7572:6;24-62286,24:3"716786.2'7--21-26-<.217 +:26.492765956 6.-<.6.2!7286,9946.2,<3378224-26,<4+28:6786,24.217 +78.6'25687256.2,<3378224-26 ,<4+28:&62:3"24'78.6 2.7856,<8< 6 6;2+2868<6,<3378<5726286"90-565286'78:5266;2+286<<8&69854<78-73<572:6286 7 ;24+78.28$6228&69:2478.$66'1694<126:0:(28:726(246-724&6<3"557 -$68016-<.28&6 6=6 /6 &6 224678 9$692"478.246%8.21"27'6 ,/6 9:5 0:6 /6 6 #/6#1+'<<4/6521&6/6,25'2-73<&81 92"478.2478.21"27'&39' &6948"948-24/6 4<+57:3"26724<45!/66&63"12(24:/6% 6
