Jaargang 12, nr.5
december 2015
Mededelingen Bezig met geschiedenis Onze historische vereniging Jan van Arkel heeft met het oog op de duiding van haar werkgebied de woorden "voor de IJsseldelta" aan haar naam toegevoegd. We hebben het bij 'IJsseldelta' dan niet over de aardrijkskundige, maar over de toeristische invulling. Strikt genomen bestaat een delta immers uit aangeslibde gronden rond de monding van een rivier en komen we in dit geval tot pakweg het gebied ten noordwesten van de Kamperzeedijk en de Sint Nicolaasdijk. De toeristische variant is groter en komt ongeveer overeen met het grondgebied van de huidige gemeente Kampen. Het aantal leden van onze vereniging nadert de 500. Als we de jongste inwoners in het gebied buiten beschouwing laten, kan worden gesteld dat het ledental van de vereniging ruim 1% van de inwoners bedraagt. Vele clubs binnen ons rijke verenigingsleven halen dit aandeel bij lange na niet. Op zich is dit begrijpelijk. Niet iedereen heeft iets met duiven, hengelsport, voetbal of met modelvliegtuigen of met voetbal. In dat licht gezien is 1% veel te weinig. Immers heeft elk wel iets met geschiedenis, alleen al vanwege het simpele feit dat iedereen voorouders heeft. Er valt voor ons dus nog een slag te slaan. Als aankomend voorzitter heb ik mijn gedachten eens laten gaan over wat de drijfveren zouden kunnen zijn bij het lid worden van een historische vereniging. Het antwoord op deze vraag laat zich gemakkelijk raden vanuit het begrip 'vereniging'. Je wordt lid van een vereniging om op een relatief eenvoudige wijze met min of meer gelijkgestemden bezig te kunnen zijn binnen een gezamenlijk interessegebied. Voor antwoord waarbij ook het begrip 'historische' wordt betrokken, is nadere vraagstelling nodig, zoals "Welke drijfveren bewegen iemand om zich bezig te houden met geschiedenis?" Hierbij kwam ik tot de volgende motieven: 1. Nostalgische gevoelens ten aanzien van het persoonlijk herkenbare recente verleden, 2. Nieuwsgierigheid naar eigen komaf, 3. Puzzelen (met historische gegevens) als liefhebberij, 4. Het willen bijdragen aan vermeerdering aan inzicht in de geschiedenis. Of deze analyse volledig is, durf ik niet te beweren. Wellicht weet u nog aanvullende motieven aan te voeren. Maar het is wellicht iets om eens over na te denken bij het 'verkopen' van de vereniging. Om bij publiciteit en ledenwerving eens wat dieper in te gaan op deze vaak herkenbare drijfveren. We komen erop terug en uw mening is hierbij meer dan welkom. Sybren Gerlofsma, bestuursvoorzitter a.i.
Jaargang 12, nr.5
P a g i n a
2
A G E N D A
12 januari 2016 lezing 28 januari 2016 huiskamerbijeenkomst 9 februari 2016 lezing 25 februari 2016 huiskamerbijeenkomst 08 maart 2016 lezing Wilhelmus 24 maart 2016 huiskamerbijeenkomst
Dinsdag 12 januari 2016: “Tussen de BovenBoven-Nieuwstraat en Burgwal’ door Michael Klomp. Deze lezing zal in het teken staan van de archeoligisch onderzoek op het terrein van het voormalige Geertruidengasthuis in Kampen In 2011 en 2014 is uitgebreid archeologisch onderzoek verricht op het terrein van het voormalige Geertruidengasthuis in de binnenstad van Kampen. Op deze plek is al vanaf 1382 sprake van een zorgfunctie en is tegenwoordig het woon-, zorg- en dienstencentrum Margaretha gevestigd. Naast sporen van het Geertuidengasthuis waaronder de kapel, ziekenzaal en bijbehorende begraafplaats konden ook sporen van houtbouw uit de eerste helft van de 14de eeuw worden opgegraven. Het gaat om de resten van in ieder geval vijf houten huizen. Van drie van de huizen kon ook de haardvloer worden blootgelegd. Naast de huizen zelf zijn ook de perceelsgrenzen in beeld gebracht en konden tal van mestkuilen op deze percelen worden onderzocht. De opgraving heeft veel nieuwe inzichten opgeleverd over de constructie, indeling en mogelijke functie van de huizen. Locatie: Gebouw 'Regenboog', Broederweg 32, Kampen. Aanvang: 20.00 uur..
Dinsdag 9 februari 2016: “XDe Olifant, een kamper bedrijf’ door Thomas Klaphake. KAMPEN - Sigarenstad Kampen Holland” staat er op alle cederhoutenkistjes van De Olifant geschreven. De kleine stad heeft een inwonersaantal van rond de 50.000 en is gelegen aan de rivier de IJssel. Kampen is een klein pittoresk stadje met vele historische bezienswaardigheden zoals pakhuizen, de mooie voorgevels van de huizen, imposante kerken en oude schepen, die de mooie en glorierijke tijd van het Hanzeverbond laten herleven. Vanaf het jaar 1825 nam de toenmalige burgemeester Frans Lemker het initiatief om de infrastructuur in en rondom Kampen te verbeteren, wat resulteerde in nieuwe straten, wegen en kanalen waarna de stad goed bereikbaar was. In 1826 maakte Johann Lehmkuhl, een handelaar uit Bremen, dankbaar gebruik van deze gunstige omstandigheden en startte een tabaksfabriek – de eerste in Kampen. Hiermee legde de Duitse handelaar de bouwsteen voor de ontwikkeling, die in de 19de eeuw van Kampen een Sigarenstad maakte. Meer dan 110 fabrieken ontstonden naar zijn voorbeeld. De Voorstraat in Kampen werd de wieg van vele bekende merken. Deze fabrieken zorgden ervoor dat honderden mensen binnen Kampen werkzaam waren in de tabaksindustrie. Vandaag de dag is er nog maar een producerende tabaksfabriek: De Olifant.
Jaargang 12, nr.5
P a g i n a
3
GESCHIEDENIS VAN DE OLIFANT - De fabriek Tabaksfabrikant Henk van der Sluis droomde van siga- renproductie die kwantitatief klein was, maar kwalita-tief groot. Door zijn grote ervaring binnen de branche had hij zo zijn eigen idee gekregen over wat die kwaliteit moest zijn. In een aantal panden aan de Voorstraat in Kampen zag hij uiteindelijk de mogelijkheid om zijn droom te verwezenlijken. Op dit adres had eerst de weduwe H. Meulenkamp een tabakskerverij gebouwd. Naast het gebouw nam Henk van der Sluis ook de oude, doch goedwerkende machines over en begon de sigarenproductie onder de naam “De Olifant”. Tot op de dag van vandaag blijft de firma zich steeds verder ontwikkelen en wordt het assortiment jaarlijks uitge- breid. In 2003 werd een compleet nieuwe tak van producten wel- kom geheten in het gebouw: De Eenhoorn Koffie en Thee. De Olifant zet zich ervoor in om het charmante, cultuurhistorische erfgoed te behouden. Dit resulteert in een bezoekersaantal van 10.000 personen per jaar die de karakteristiek unieke fabriek komen bekijken. De gemeenten Zwolle en Kampen vereerden De Olifant met de “Erfgoedprijs” in 2010. Sigarenfabriek De Olifant werd op 21 mei 2012 tot “Ondernemer van het jaar” uitgeroepen.
Locatie: Gebouw 'Regenboog', Broederweg 32, Kampen. Aanvang: 20.00 uur..
Van de bestuurstafel Onder dit kopje stellen we u op de hoogte van zaken die het bestuur tijdens het jaar bezig houden.
Het bestuur is aangevuld met een tweetal aspirant leden. Zij zullen tot de eerstvolgende ledenvergadering meedraaien om op stoom te komen. Tijdens deze vergadering kunnen ze dan officieel benoemd worden. Uitbreiding van het bestuur is hard nodig, gezien de nieuwe zaken die op ons afkomen. De meeste bestuurlijke aandacht ging de afgelopen maanden uit naar de nieuwe huisvesting in de Stadskazerne en de organisatorische gevolgen daarvan voor onze vereniging. Hoewel er nog veel onduidelijkheden zijn, beginnen de contouren van de toekomst voor Jan van Arkel steeds duidelijker te worden. Zo stond er in de eerste week van december voor het eerst een gezamenlijk presentatie in een huis aan huis blad van het Stadsarchief en onze vereniging. De officiële opening van de stadskazerne is vooralsnog gepland in de eerste volle week van september, de week die eindigt met de jaarlijkse monumentendag van zaterdag 10 september. De vorming van een grote PR werkgroep, die de zorg krijgt voor het ambassadeurschap van onze historische vereniging blijft een punt van bestuurlijke aandacht. Enkele leden hebben al aangegeven hierin een bijdrage te willen leveren. Het kan pas een vorm krijgen als er voldoende mensen bereid zijn hierin een steentje bij te dragen. Tot slot valt te melden dat er is nagedacht over een goed publicatiebeleid. Aan welke criteria moet een losse historische publicatie voldoen om onder de naam van onze vereniging te mogen verschijnen? Wanneer digitaal en wanneer in papieren vorm? Vast staat de er alleen sprake zal zijn van risicoloos uitgeven. Dus geen magazijnen meer met grote oplages, maar aantallen, die afgestemd zijn op de vraag. Voorlopig zal het publicatiebeleid worden behartigd door het dagelijks bestuur.
Jaargang 12, nr.5
P a g i n a
4
Vele handen maken licht werk Om het functioneren van de vereniging nog soepeler te laten verlopen zijn er buiten het bestuur meer mensen nodig, die hun steentje bijdragen in kennis, tijd en vaardigheden. We zijn op zoek naar invullers van de volgende taken: ambassadeurs van de vereniging Samen met ca. 15 andere leden ontwikkelt u een plan om onze vereniging zo goed mogelijk te promoten en voert dit plan uit. U doet dit zodanig dat veel beschikbare handen licht werk maken. Voorbeeld: Vrijwel niemand heeft zin en gelegenheid om de hele dag een kraam te 'bemensen', maar met meerdere mensen kun je zorgen dat elk een dagdeel van enkele uren kan meedraaien. 'Niet geschikt' bestaat niet, elk talent is inzetbaar. redactieleden en auteurs De redactie kent op dit moment één vacature. Net als bij het bestuur is dit geen absoluut maximum. In elke levende organisatie is vers bloed altijd welkom. Sowieso zouden we graag zien dat er vanuit 'de stal' van de vereniging meer historische bijdragen worden geleverd, zodat we minder afhankelijk zijn van aanbieders van buiten. werkgroepleden Op onze site kun je ontdekken welke werkgroepen binnen onze vereniging bezig zijn. Soms heel actief, soms in slaapstand bij gebrek aan leden. Misschien kun je leden enthousiasmeren voor een nog niet bestaand thema. Je bent meer dan welkom.
Arend Dubbels, zoon van Schokland. Van de schrijver Jacob Starreveld (pseudoniem van Henk Licher) ontvingen we een presentexemplaar voor onze vereniging. Dit nieuw verschenen boek is een (gecorrigeerde en aangevulde) heruitgave van de in 1986 verschenen jeugdroman “Het Leugenschip van Schokland”. Het boek “Arend dubbels, zoon van Schokland” is voorzien van een korte historische inleiding en aan het eind is een verantwoording opgenomen. Deze jeugdroman beschrijft op een leuke manier het opgraven en onderzoeken van scheepswrakken rondom Schokland. Centraal in het boek staat de jonge Arend Dubbels die zich in zijne jongensjaren op het kleine stukje land Schokland in de open en gevaarlijke Zuiderzee in grote armoede moet staande zien te houden. Maar met zijn open en onderzoekende karakter beleeft hij niettemin vele spannende en aandoenlijke avonturen en durft ook zijn geluk buiten het eiland te beproeven. Het verhaal bevat zo ook een aantal hoofdstukken over de intensieve relatie met Kampen. In 1859 werd Schokland, een van de eilanden in de voormalige Zuiderzee, op last van de overheid ontruimd. De regering had beslist dat een ontvolkt Schokland goedkoper was dan een bewoond Schokland, waar voortdurend de zeeweringen hersteld moesten worden en de vissersbevolking al jaren in grote armoede leefde. De ruim 650 bewoners van de beide buurten Emmeloord en de Middelbuurt kregen op 1 maart 1859 vier maanden de tijd om hun woningen tot de grond toe af te breken en daarna naar elders te vertrekken. Deze uitgave is te bestellen via www.boekscout.nl. ISBN 9789402219098. De prijs is 17,85.
Jaargang 12, nr.5
BEZOEK ONS OP HET WEB WWW.HVJANVANARKEL.NL
P a g i n a
5
Historische vereniging voor de IJsseldelta “Jan van Arkel”
Contributie Gewone leden € 18,50 per kalenderjaar. Jeugdleden tot 18 jaar € 5,00 per jaar. Huisgenootleden (zonder exemplaar van het Historisch Tijdschrift) € 6,50 per jaar. Postadressen € 22,50 per jaar. Opzegging lidmaatschap voor 1 december. SNS Bank : (IBAN) NL 79 SNSB 0918 5282 08 Redactie Mededelingen (tevens secretariaat) André Westendorp Ringmus 7 8271 HG IJsselmuiden tel. 038-3319812 E-mail:
[email protected] Tekst voor Mededelingen graag als Wordbestand en foto’s apart in jpg-formaat.
Bestuur: Bestuur interim-vz Sybren Gerlofsma, Akelei 64, Kampen secretaris André Westendorp, Ringmus 7, IJsselmuiden penningmeester John Wezenberg, de Bogaard 37, IJsselmuiden leden Jan van Lente, Korenbloem 12, IJsselmuiden Johan Prins, Dorpsweg 3, Wilsum Hennie Brink, Kerkstraat 30, Grafhorst Theo Nieuwenhuizen, Bovennieuwstraat 125, Kampen Neel Wijshake-Emmerik, Andoorn 20, Kampen vacature
Nieuwe leden: Na de vorige Mededelingen hebben we de volgende nieuwe leden kunnen verwelkomen: mw. H. Wijshake—van Dijk te Kampen mw. J. Diender te Kampen mw. van Langen te Kampen dhr. A. Tuinman te IJsselmuiden dhr. van Dieren te IJsselmuiden dhr. E. van der Meide te Kampen
dhr. A. de Zoete te Kampen dhr. R. Meuleman te IJsselmuiden dhr. G. Korenberg te IJsselmuiden dhr. J. Veenstra te Kampen dhr. M. van der Meide te Kampen dhr. J. Doorlag te Kampen
Bibliotheek De inventarislijst van onze bibliotheek is op de website te vinden. Leden kunnen een boek, tijdschrift, etc. uit onze bibliotheek lenen om dit thuis rustig te kunnen lezen.
Jaargang 12, nr.5
P a g i n a
6
Het Wilhelmus – ons unieke Volkslied Zo’n 450 jaar geleden werd de basis gelegd voor een vrij en onafhankelijk Nederland. Door allerlei verwikkelingen was de politieke, sociale en godsdienstige situatie dusdanig geëscaleerd, dat men o.l.v. Willem van Oranje in opstand kwam. Aanvankelijk leek die opstand een succes, maar al gauw keerde het tij en begon een vreemde Spaanse bezettingsmacht o.l.v. de hertog van Alva de Nederlanden te terroriseren. Willem van Oranje trok zich berooid terug op het ouderlijk slot de Dillenburg aan de Lahn. Zo rond het jaar 1570 schreef een vertrouweling van Oranje het Wilhelmus, een geuzenlied van 15 coupletten, dat bedoeld was om het volk van de Nederlanden een hart onder de riem te steken. Het verdedigt Oranje tegen beschuldigingen, geeft troost en hoop op de toekomst en prijst Oranjes kwaliteiten als mens en leider van de opstand. Veel Nederlanders lijken tegenwoordig wat vervreemd van ons volkslied, mede doordat ze weinig kennis hebben van de geschiedenis. Als neerlandicus besteedt Cees Visser ruim aandacht aan de inhoud en de opbouw van de tekst. Daaruit zal blijken dat deze historische tekst nog alles in zich heeft om als volkslied in de 21ste eeuw te functioneren. Daarnaast is er aandacht voor de geschiedenis van de eerste helft van de 16de eeuw en de spannende periode tijdens het ontstaan van Het Wilhelmus. Akki Visser verzorgt bij het geheel een kleurrijke Power Point presentatie. Deze lezing hoopt bij te dragen tot het inzicht dat het Wilhelmus een uniek volkslied is, dat de Nederlanders zouden moeten koesteren. Het draagt immers waarden uit die de Nederlandse samenleving verheffen. Het is verrassend hoe in de opbouw van de coupletten de dichter een boodschap doorgeeft die de tijd overstijgt en vandaag, in 2016, nog steeds zeer actueel is. Akki en Cees zullen op enkele tafels een deel van hun verzameling van bijzondere Wilhelmus-uitgaven tentoonstellen. Deze lezing wordt voor onze vereniging verzorgt op dinsdag 8 maart 2016 in de Regenboog, Broederweg 32 te Kampen. De aanvang is 20.00 uur.
