Betrouwbaar en betrokken

Betrouwbaar en betrokken

Jaarverslag 2012 NV Industriebank LIOF Limburgse Ontwikkelings- en Investeringsmaatschappij

2

Inhoud Kerncijfers 2012

4

Mission statement

6

Woord vooraf

7

Bericht van de Raad van Commissarissen

9

Verslag van de directie Participaties Ontwikkeling & Innovatie Investeringsbevordering & Business Development Bedrijventerreinen LIOF Business Centers

11 12 16 25 28 31

LIOF Jaarrekening 2012 (samenvatting)

33

Bijlagen Overzicht Participaties Profielschets van de leden van de RvC Maatschappelijk verantwoord ondernemen Corporate Governance Risicomanagement LIOF vertegenwoordigingen/lidmaatschappen English Summary

55 56 61 62 65 67 69 70

Missie en organisatiestructuur

76

Overzicht van begrippen en afkortingen

77

Organogram

78

Colofon

80

Jaarverslag 2012

3

Kerncijfers 2012 Financieel resultaat en eigen vermogen

2012

2011

Netto winst (in mln €) Eigen vermogen (in mln €) Balanstotaal (in mln €) Solvabiliteit (in %)

-/- 4,3 96,5 153,1 63,0

0,2 100,8 166,2 60,6

Financieel resultaat 2012 voor bijzondere eenmalige afwaardering onroerend goed en reorganisatievoorziening

Netto resultaat 2012 Afwaardering panden en gronden Afwaardering participaties in onroerend goed Reorganisatie voorziening



3,1 0,3 1,1

-4,3







4,5

Resultaat voor bijzondere eenmalige afwaardering onroerend goed en reorganisatievoorziening

0,2

Overzicht resultaten 2009-2012 in mln €

Participatie investeringen - bedrijven (aantal) O&I innovatie-impuls IBD investeringen - arbeidsplaatsen (aantal) - bedrijven (aantal) Bedrijventerreinen (in ha): - verkoop nieuwe terreinen - herstructurering

2009

2010

2011

23,4 41 52,6 103 985 19

9,7 38 34,9 53,5 470 13

19,5 46 23,1 100 373 14

61 128

12 31

2 0

2012

Prestatie-indicator



12,3 27 19,1 50,0 200 15



* *

6,8 38 22,0 110 1.100 17 8 180 **

* Voor 2012 zijn geen prestatie-indicatoren opgenomen. ** Heeft betrekking op door LHB gerealiseerde hectares.

Participaties Investeringen in Limburgse bedrijven

Kapitaal (in mln €) Aantal bedrijven

2012

2011

6,8 38

19,5 46

Techstart-leningen in op te starten bedrijven

Kapitaal (in mln €) Aantal bedrijven

2012

2011

1,5 50

1,6 54

Afgeronde totalen kunnen verschillen van gesommeerde afgeronde deeltellingen. 4

Ontwikkeling & Innovatie O&I-projecten

Omvang ontwikkelde en goedgekeurde projecten (in mln €) Toegekend subsidiebedrag (in mln €)

2012

2011

22,0 10,9

23,1 13,4

O&I-projecten naar sector (in mln €)

Healthcare Materials Systems Agro/Food Generiek Logistics

2012

2011

2,9 1,6 10,1 6,3 - 1,1

2,7 9,7 6,9 2,8 1,1 -

Investeringsbevordering en Business Development Investeringen in Limburg

2012

2011

Aantal investeringsprojecten Omvang (in mln €) Aantal aangekondigde arbeidsplaatsen

17 110 1.100

14 97,4 373

Bedrijventerreinen Verkoop en revitalisering

Verkoop greenfields (in ha) Herstructurering brownfields (in ha) Aantal greenfield terreinen in portfolio Aantal brownfield terreinen in portfolio

Investeringen in speerpunten

Materials Systems Agro/Food Logistics Healthcare Generiek



in mln n

38,5 18,8 33,1 12,1 6,5 1,0

arbeidsplaatsen



22 158 142 551 120 107

Business Centers 2012

8 180 ** 5 20

2011

2 0 5 16

Huurders en business centers

Totaal aantal huurders Aantal business centers Totaal beschikbare ruimte (in m2) Bezettingsgraad (in %)

2012

2011

212 12 40.800 66

202 12 40.800 63

** Heeft betrekking op door LHB gerealiseerde hectares.

Jaarverslag 2012

5

Mission statement NV Industriebank LIOF, de Limburgse ontwikkelings- en investeringsmaatschappij, helpt Limburg economisch vooruit. LIOF ondersteunt bedrijven op het gebied van innoveren, ontwikkelen, investeren en vestigen. Daarnaast schept LIOF voorwaarden voor ontwikkeling van perspectiefrijke sectoren en het vestigings­klimaat, gericht op kansen voor het MKB en ruimte voor nieuwe bedrijvigheid. LIOF steunt ondernemingen pragmatisch, betrokken en proactief door haar expertise te combineren met financiële daadkracht en een uitgebreid netwerk. Deze combinatie van diensten maakt LIOF slagvaardig en uniek.

6

Woord vooraf

Betrouwbaar en betrokken In 2012 heeft LIOF ook in economisch moeilijke tijden sterke resultaten kunnen boeken op het gebied van acquisitie en innovatie; tevens hebben we bewezen op financieel gebied een betrokken en betrouwbare partner van starters en MKB-­ bedrijven te zijn. Maar LIOF heeft ook zelf de financiële gevolgen van met name de vastgoedcrisis ondervonden. Een en ander resulteerde in een negatief resultaat van 4,3 miljoen euro als gevolg van bijzondere eenmalige afschrijvingen op onroerend goed en reorganisatievoorzieningen. Vóór deze bijzondere eenmalige lasten is het bedrijfsresultaat positief. De solvabiliteitspositie blijft onverminderd sterk en ook de liquiditeits­ positie is goed. De slagkracht van LIOF blijft voor de toekomst dan ook onaan­getast. Financiering LIOF is ook in het lastige jaar 2012 een solide financiële partner voor starters en MKB bedrijven gebleven. Dit blijkt onder andere uit het feit dat het merendeel van de investeringen in bedrijven betrekking had op uitbreidingsfinancieringen in bestaande participaties. Dit als gevolg van het feit dat kredietverlening door banken moeizaam was, terwijl de behoefte aan financiering van extra werkkapitaal bij MKB participaties toenam. De forse economische tegenwind en het feit dat het langer duurt voordat nieuwe financieringen met banken rondkomen, heeft er toe geleid dat LIOF in 2012 fors minder heeft geïnvesteerd dan gebruikelijk, namelijk bijna zeven miljoen. Het aantal faillisse­ men­ten in de LIOF-portefeuille is beperkt gebleven. Het voor­zieningenniveau voor bedrijfsparticipaties ligt in lijn met de afgelopen jaren. Dividend- en exit-opbrengsten zijn op een acceptabel peil gebleven. Goede acquisitieresultaten Ondanks de aanhoudende crisis zijn de acquisitieresultaten in 2012 goed. In totaal hebben zeventien buitenlandse bedrijven voor Limburg gekozen met 110 miljoen euro aan geplande investeringen en 1.100 additionele arbeidsplaatsen. Voor logistieke services en Europese distributiecentra blijft Limburg een gewilde locatie. Ook Chemelot Campus trok nieuwe bedrijven aan en de ontwikkelingen binnen Maastricht Health Campus en Greenport Venlo bieden een goed perspectief voor 2013. Ruim twintig miljoen voor innovatie Het is bemoedigend te constateren dat de economische tegenslagen in 2012 niet tot een ‘innovatiecrisis’ hebben geleid. Op het gebied van innovatie-ondersteuning hebben LIOF en een zestigtal bedrijven tezamen voor een totaal van 22 miljoen euro in innovatieprojecten kunnen investeren. De samenwerking met meerdere bedrijven en kennisinstellingen kreeg gestalte in veertien clusterprojecten.

Jaarverslag 2012

J é rô m e Ve r hage n al gemeen d i rec t eu r

Innovaties, ook bij maatschappelijk verantwoord ondernemen De innovatieprogramma’s van LIOF leveren uiteenlopende bijdragen aan de actuele maatschappelijke uitdagingen op het gebied van gezondheidszorg, voeding, energie en milieu. Daartoe wordt geïnvesteerd in innovatieve bedrijven die met hun activiteiten bijdragen aan een goede leef- en werkomgeving en met hun innovaties een bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke thema’s. Voorbeeld hiervan is onze participatie in Kersten Revalidatietechniek, die in Nederland een voortrekkersrol vervult op het gebied van herverstrekken van rollators en andere medische hulpmiddelen. Door dit hergebruik worden de maatschappelijke besparingen op de gezondheidszorg geschat op ongeveer 100 miljoen euro. Maar ook bijvoorbeeld onze innovatie-ondersteuning aan en participatie in MyDiagnostick Medical voor de ontwikkeling van een apparaat om boezemfibrilleren op te sporen. Hiermee wordt door het tijdig signaleren een groot aantal beroertes voorkomen en daarmee een forse reductie gerealiseerd op de kosten van de gezondheidszorg. Dit past in het streven van LIOF om MVO te stimuleren. Veel aandacht voor verbetering bedrijventerreinen LIOF heeft in 2012 maatregelen genomen waardoor goed ingespeeld kan worden op het faciliteren en huisvesten van ondernemingen in groeisectoren en in de topsectoren logistiek en agro. Huisvesting en de bereikbaarheid (ruimte om te ondernemen) zijn van cruciaal belang voor ondernemers. Daarom besteedt LIOF veel aandacht aan de verbetering van bestaande bedrijventerreinen. Via LHB, een onderneming van de provincie en LIOF, is inmiddels een aantal investeringen voor herstructurering gedaan.

7

Woord vooraf De uitgifte van nieuwe bedrijventerreinen stagneerde als gevolg van terughoudendheid bij ondernemers voor investeringen in vastgoed. Bedrijven maakten wat dat betreft letterlijk ‘pas op de plaats’. Economische tegenwind, ook voor LIOF Ondanks een aangepast beleid heeft de economische ontwikkeling ook LIOF financieel niet onberoerd gelaten en werd een netto verlies van 4,3 miljoen euro geleden. De slechte onroerend-goedmarkt heeft er toe geleid dat ook wij op onze onroerend-goedportefeuille een aantal afwaarderingen (3,4 miljoen euro) hebben moeten doen. De afbouw van de jaarlijkse subsidie door het Ministerie van Economische Zaken heeft de directie genoopt tot het aanpassen van de organisatie in personele zin. Dit heeft geleid tot het vormen van een eenmalige reorganisatievoorziening van 1,1 miljoen euro. Deze maatregelen moeten, naast de reeds eerder in gang gezette versobering van de arbeidsvoorwaarden , zorgen voor een efficiënte en vitale organisatie die de toekomst met vertrouwen tegemoet kan zien. Als we het negatieve resultaat van LIOF corrigeren voor deze bijzondere eenmalige effecten, resulteert een bescheiden positief resultaat van 0,2 miljoen euro conform de de afgelopen twee boekjaren. De solvabiliteit van LIOF is ondanks de bijzondere afschrijvingen en voorzieningen onverminderd sterk. Slagvaardig voor de toekomst Met de provincie Limburg is een programma voor verdere stimulering van de maakindustrie ontwikkeld, hetgeen betekent dat ruim 10 miljoen euro zal worden geïnvesteerd in innovatieprogramma’s waarmee de Limburgse MKB-maakindustrie zich verder kan versterken. In lijn met de investeringen die de provincie Limburg de komende jaren in de drie campussen beoogt zal de LIOF-strategie sterk gericht zijn op het realiseren van business development resultaten op de campussen. Daartoe wordt ingezet op de versterking van de inzet van de LIOF-instrumenten (acquisitie, innovatie-/clustervorming en participatie financiering van nieuwe business), toegespitst op de specifieke kansen die de campussen bieden. Ook de verbindingen tussen de campussen op het gebied van voeding/gezondheid, biomedische materialen en biobased economy-ontwikkelingen krijgen verder gestalte. Kortom, zaken die een uitstekende voedingsbodem vormen voor een kansrijke verdere marktontwikkeling van het MKB in de provincie. LIOF is daar optimaal voor toegerust en ziet de toekomst vanuit haar betrouwbare betrokkenheid dan ook perspectiefrijk tegemoet.

Jérôme Verhagen algemeen directeur

8

Bericht van de Raad van Commissarissen

B oy L itje ns vo o r zi t t er Raad van Co mmi s s ar i s s en

De Raad heeft kennis genomen van het verslag dat de accountant Ernst & Young LLP naar aanleiding van de haar gecontroleerde en goedgekeurde jaarrekening 2012 heeft opgesteld. Wij stellen de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de jaarrekening 2012 vast te stellen. Mede naar aanleiding van de afbouw van de “apparaatssubsidie” door het Ministerie van Economische Zaken heeft LIOF maatregelen getroffen om de kosten te reduceren en de organisatie fit te maken voor de toekomst. De rol van LIOF als (co)investeerder en ontwikkelaar blijft ongewijzigd, maar daarnaast is LIOF dé organisatie die zorgt voor de implementatie van het nationale en provinciale economische beleid in de vorm van het aantrekken en verankeren van ondernemingen, het risicodragend participeren in perspectiefvolle Limburgse bedrijven, het ontwikkelen van en uitvoeren van programma’s en projecten waarmee Limburgse bedrijven hun concurrentiekracht kunnen versterken. Verder is LIOF (via LHB) verantwoordelijk voor de totstandkoming, de herstructurering en het beheer van bovenregionale bedrijventerreinen. Om die rollen goed te kunnen vervullen dient de organisatie effectief, flexibel en financieel gezond te zijn. Met het oog hierop zijn er in 2012 een aantal veranderingen in de organisatie doorgevoerd. De Raad heeft ermee ingestemd, dat de directie hier een voorziening voor heeft gevormd. Als gevolg van de sterk verslechterende situatie in de onroerend goed markt was ook LIOF genoodzaakt afschrijvingen op haar vastgoed te doen. De Raad heeft daarmee ingestemd. Niet enkel de vastgoedmarkt kampte in 2012 met verslechterende economische omstandigheden. Dat gold ook voor veel bedrijven in de participatieportefeuille. Desalniettemin kon het boekjaar worden afgesloten met een positief resultaat van

Jaarverslag 2012

0,2 miljoen euro (vóór bijzondere eenmalige afwaardering onroerend goed en reorganisatievoorziening). Daaruit blijkt de soliditeit van de participatieportefeuille, hetgeen perspectief biedt voor de toekomst. Het overall resultaat over 2012 is echter als gevolg van de eerder genoemde voorziening en afschrijving op onroerend goed negatief (€ 4,3 mln). De aandeelhouders wordt voorgesteld om dit negatieve resultaat ten laste te brengen van de overige reserves. Naast de reguliere taken die de Raad heeft, besteedden de Raad en Directie in 2012 extra aandacht aan het verbeteren van de verschillende werkprocessen en takenpakketten. Zo evalueerde de Raad met de Directie onder andere het basismodel voor het opstellen van participatieovereenkomsten. Daarnaast is periodiek in de vergadering van de Raad de te volgen koers voor de verschillende kerntaken afgestemd en waar nodig bijgesteld. In april 2012 is een nieuwe aandeelhoudersinstructie door de aandeelhouders vastgesteld. Hierin zijn de kaders bepaald voor het investeringsbeleid van de participatiebedrijven van de vier regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Dit bepaalt deels de reikwijdte en slagkracht van activiteiten van LIOF. De Raad heeft de mogelijke impact van de instructie besproken. De nieuwe instructie is toegespitst op de Topsectoren en Provin­ ciale speerpunten met nadruk op het bevorderen van innovaties bij bedrijven.  De Raad, maar ook de aandeelhouders en directie onderkennen, ieder vanuit hun verantwoordelijkheid, dat de maatschappelijke effecten die de kerntaken sorteren vaak onderbelicht worden in vergelijking met financiële aspecten. Ook in de besluitvorming. Teneinde tot een meer gebalanceerde afweging te komen zal de Universiteit Maastricht in opdracht van LIOF en Provincie onderzoeken hoe met name de maatschappelijke effecten van de kerntaken Ontwikkeling & Innovatie en Participaties (beter)

9

gemeten kunnen worden. Naar verwachting zullen de onderzoeksuitkomsten medio 2013 beschikbaar zijn. Verwacht wordt dat LIOF daardoor nog transparanter over haar maatschappelijk verantwoord ondernemen kan rapporteren. In 2012 is een nieuw functie- en salarisgebouw vastgesteld voor medewerkers die na 1 januari 2013 bij LIOF in dienst treden. De structuur hiervan is in lijn met het door de aandeelhouders aangegeven kader voor alle regionale ontwikkelingsmaatschappijen. De Raad kwam zeven maal in vergadering bijeen. Een maal werd telefonisch vergaderd. Alle vergaderingen vonden plaats in aanwezigheid van de directie. Tussentijds was er frequent overleg tussen voorzitter en directie. De Raad evalueerde haar eigen functioneren en dat van de directie. De samenstelling van de Raad van Commissarissen is in het verslagjaar niet gewijzigd. De Raad van Commissarissen hecht er aan en ziet er mede op toe dat LIOF het gestelde in de code Corporate Governance, waar mogelijk en zinvol, naleeft en handhaaft. De rapportage hierover wordt onder een apart agendapunt ter bespreking voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. LIOF verandert snel en ontwikkelt nieuw elan. De Raad ziet de rol van LIOF bij de toekomstige economische ontwikkeling van Limburg dan ook met veel vertrouwen tegemoet.

Maastricht, 2 april 2013

Boy Litjens voorzitter Raad van Commissarissen

10

Verslag van de directie Participaties Ontwikkeling & Innovatie Investeringsbevordering & Business Development Bedrijventerreinen LIOF Business Centers

Jaarverslag 2012

12 16 25 28 31

11

Verslag van de directie

Participaties In 2012 investeerde LIOF rechtstreeks en via gelieerde bedrijven € 6,8 miljoen aan risicodragend kapitaal bij 38 Limburgse bedrijven.

Investeringen in 2012

LIOF legt haar focus bij die startende en gevestigde bedrijven die van belang zijn voor de versterking van de speerpuntsectoren: systems (maakindustrie), healthcare, materials, logistics en agro-food. De investeringsresultaten van 2012 zijn opgenomen in de tabel hiernaast.

LIOF Fondsen

Gecommitteerd

Doelstelling

LIOF Kapitaal (in mln €)

6,8

12,3

Bedrijven

38

27

De investeringen 2012 zijn als volgt over de verschillende investeringsfondsen



Kapitaal uit LIOF Fondsen (in mln €)

verdeeld:

5,0

9

Bedrijven

25

20

0,6

1,2

Fund in Fund:

Beschikbare fondsen van risicodragend kapitaal Het participatiebedrijf van LIOF is bedoeld voor het risicodragend financieren van Limburgse bedrijven. Afhankelijk van de ontwikkelingsfase van een bedrijf neemt LIOF de volgende routes: - voor de uitwerking van een (high tech) idee zijn er persoonlijke leningen tot een maximum van € 30.000 (Techstart); - voor startende ondernemers wordt vanuit het Startersfonds financiering tot maximaal € 150.000 aangeboden. Startende high tech ondernemingen kunnen via het Nedermaas HighTech Ventures fund maximaal tot € 500.000 worden gefinancierd; - ondernemingen met groeiplannen op het gebied van (Bio) Chemie en Life Sciences worden bediend vanuit Limburg Ventures. Het betreft hier bijdragen tot maximaal € 1,5 miljoen; - voor andere snelle (industriële) groeiers is er het LIOF Participatiefonds (tot € 2,5 miljoen). Het LIOF Participatiefonds staat met name open voor groeifinancieringen, opvolgingszaken en industriële starters. In 2012 heeft de Participatieafdeling van LIOF beduidend minder verzoeken ontvangen voor nieuwe risicodragende financiering en vervolgfinanciering. In 2011 was het aantal aanvragen circa 150, in 2012 waren het er 100. Gemiddeld is een op de vijf verzoeken gehonoreerd. Deze verhouding ligt overigens bij verzoeken voor een eerste financiering ongunstiger. Bij nieuwe starters is de ratio in 2012 een op acht geweest. Daar waar mogelijk proberen wij afgewezen ondernemers door te verwijzen naar aanbieders die wel in hun (financierings)behoeften kunnen voorzien.

Nedermaas HiTech Ventures (in mln €) Bedrijven

3

4

Limburg Ventures

1,2

2,1

Bedrijven

10

3

LIOF Participatiefonds LIOF heeft in 2012 vier nieuwe participaties gefinancierd uit het reguliere participatiefonds. In totaal was hier een bedrag mee gemoeid van € 1,2 miljoen. Daarnaast investeerde LIOF nog voor € 2,8 miljoen in uitbreidingsprojecten bij acht bestaande participaties. Opvallend was dat het aantal aanvragen voor de financiering van MBO’s en MBI’s beduidend minder was dan in voorgaande jaren. De oorzaak hiervoor ligt enerzijds in de beperktere bancaire financieringsmogelijkheden en anderzijds in de terughoudendheid van ondernemers om in deze economisch zwakke tijden hun zaak te verkopen. De aanvragen voor een risicodragende groeifinanciering (investeringen, werkkapitaal) vinden veelal ook hun oorzaak in de striktere eisen die banken stellen aan de onderliggende ratio’s bij het verstrekken van kredieten. Een beroep op een regionale partner/financier als LIOF vergroot daarbij de kansen op het sluitend maken van een financiering aanzienlijk. Helaas moet LIOF ook regelmatig afhaken omdat bij een due diligence onderzoek blijkt dat de onderliggende financiële problematiek ernstiger is dan in eerste instantie voorgesteld. Een zinnige rendements-/risicoafweging is voor LIOF dan niet meer te maken. Jammer, temeer omdat de onderliggende business cases vaak wel heel interessant zijn.

12

Participaties Als financiële investeerder wil LIOF een partner zijn voor MKB bedrijven met een groeigerichte, creatieve aanpak voor de toekomst. LIOF is daarbij bereid risico’s te nemen en doet dat op basis van een onderbouwd businessplan in combinatie met (bewezen) ondernemerschap. Het valt in deze op dat de kwaliteit van de plannen die we onder ogen krijgen in de loop der jaren duidelijk verbetert. Uit deze plannen blijkt ook dat onze provincie gelukkig veel innovatieve ondernemingen telt en er géén gebrek is aan ondernemerschap. Nieuwe product/ marktcombinaties gaan echter niet direct vanaf de start gepaard met stabiele kasstromen, reden voor banken om naar wat meer zekerheid in de basis van de financiering te zoeken. Ervaring en expertise van LIOF zijn daarbij voor banken en overige financiers bakens in dit proces. Een ander opvallend gegeven is dat met name bij de wat grotere MKB (tweede en derde generatie) familiebedrijven met groei c.q. investeringsperikelen naast een financieringsbehoefte ook een behoefte is aan een verdere professionalisering van de bedrijfsorganisatie. LIOF is daarbij veelal een voor de hand liggende keuze vanwege haar reputatie, kennis, netwerk en stabiliteit. Echter, buitenstaanders toelaten tot de kring van aandeelhouders is geen eenvoudige besluit. Koudwatervrees en verschil van inzicht omtrent de waarde van een onder­neming kunnen voor de familiebedrijven dan een reden zijn om naar andere oplossingen te zoeken.

Startersondersteuning Kickstart, starting your business in the Venlo region Het project Kickstart dat in juni 2011 begon, is inmiddels geworden tot hét loket voor kennisinnovatieve starters in de regio Venlo. Voor de (Kick) starters wordt er een zachte landing in de regio Venlo voorzien. Zij ontvangen individuele advisering over hun bedrijfsplannen, er wordt geholpen met het zoeken naar geschikte huisvesting, de mogelijkheden van subsidie worden onderzocht en als er financiering nodig is, worden de starters in contact gebracht met de afdeling Participaties. Naast het aantrekken van starters van buiten de regio naar Noord Limburg, blijkt Kickstart via haar netwerkfunctie inmiddels ook belangrijk bij te dragen aan het borgen van ondernemerschap in de regio. Om dit te versterken zijn we met het ‘Kickstart College’ begonnen. Hierin worden alle onderwerpen behandeld waar (door)starters het over willen hebben. Behalve dat de ondernemers veel aan de gesprekken met elkaar hebben, wordt er ook gezorgd dat er contact is met (kennis) instellingen die kunnen helpen. Kickstart heeft meerdere kennisintensieve starters begeleid. Drie daarvan zijn inmiddels in de regio Venlo van start gegaan. Startersfonds Het Reguliere LIOF Startersfonds blijft de kern van de startersondersteuning. Instroom wordt mede aangejaagd door initiatieven als LIOF Yeah! en onze samenwerking met de Universiteit Maastricht.

Jaarverslag 2012

Door het Startersfonds werden in 2012 55 aanvragen beoordeeld. Dat resulteerde in 6 nieuwe deelnemingen voor een bedrag van € 0,5 miljoen. Daarnaast waren er zeven bedrijven uit het Startersfonds waaraan een aanvullende financiering is verstrekt. In totaal voor € 0,5 miljoen. Eind 2012 was een aantal financieringsverzoeken nog in behandeling. Ook is LIOF verder gegaan met het verstrekken van preseed financieringen voor de eerste fase van technologisch gedreven ondernemingen uit het Techstart fonds. In 2012 is een nieuw commitment voor € 35.000 aangegaan. Eind 2012 zijn er 50 bedrijven via Techstart gefinancierd. LIOF Yeah! Bij de derde editie van LIOF Yeah!, die in het najaar van 2012 plaatsvond, streden ruim 40 startende, jonge ondernemers om een van de prijzenpakketten. Dit zijn de winnaars en hun prijzen: 1e prijs: CrispyWallet te Maastricht Prijzenpakket t.w.v. € 50.000, met onder meer een achter­ gestelde lening van € 30.000. CrispyWallet, ontwikkelde een gelijknamige portemonnee: van gerecycled papier, voorzien van artwork van een startende kunstenaar. De jonge onderneming wil de CrispyWallet in Limburg produceren en deze van daaruit internationaal op de markt brengen. De twee deelnemers die het bedrijf bij LIOF Yeah! vertegenwoordigden zijn Duitse studenten aan de Universiteit van Maastricht. 2e prijs: EduconN Prijzenpakket t.w.v. € 25.000, met onder meer een achtergestelde lening van € 7.500. Achter EduconN staan twee studenten van de TU Delft. Deze jonge onderneming met mvo-inslag gaat (gebruikte) zeecontainers ombouwen tot noodlokaal voor onderwijs in door rampen getroffen gebieden. Veilige en degelijke huisvesting is aldaar een groot probleem en voorzieningen zijn er niet of nauwelijks. De omgebouwde zeecontainers zijn inklapbaar en gemakkelijk te verschepen naar andere locaties. EduconN gaat het prijzengeld gebruiken om een prototype te ontwikkelen en een pilot project in een rampgebied te starten. Voor een participatie vanuit LIOF zal de onderneming zich moeten vestigen in Limburg. 3e prijs: Siraa Prijzenpakket t.w.v. € 20.000, met onder meer een achter­ gestelde lening van € 5.000. Siraa is van oorsprong een studentonderneming van uit Limburg en Brabant afkomstige studenten aan de Hogeschool TIO in Eindhoven. Siraa heeft een riemclip ontworpen waarmee het loshangende uiteinde van een kledingriem op een stijlvolle manier kan worden vastgezet. De riemclip kan worden voorzien van sieraden en accessoires, waardoor functionaliteit wordt gecombineerd met decoratie en design. 4e prijs: Knoowy te Maastricht Prijzenpakket t.w.v. € 15.000, met onder meer een achtergestelde lening van € 2.500. Knoowy is een online marktplaats voor documenten en e-books; een online handelsplaats voor makers en gebruikers van onder meer recepten, samenvattingen, spreadsheets, en

13

Verslag van de directie geïnteresseerden in deze documenten. De jonge ondernemers achter Knoowy zijn uit Maastricht afkomstige studenten aan de TU/e respectievelijk aan Zuyd Hogeschool. Met het prijzenpakket wilt Knoowy het online platform verder professionaliseren en breder vermarkten.

Fund in Fund Nedermaas Ventures Nedermaas Ventures, een 100% dochter van de NV Industriebank LIOF, richt zich op high-tech starters in de sectoren healthcare, chemie, agro/food en high-tech systems. In 2012 heeft dit fonds aan drie startende ondernemingen een bedrag van in totaal € 0,6 miljoen gecommitteerd. Nedermaas Ventures investeert per participatie maximaal € 0,5 miljoen in de vorm van aandelenkapitaal en converteerbare leningen. In de eerste drie jaar van het bestaan van dit fonds (totale uitzettingsperiode is 5 jaar) is reeds voor € 3,1 miljoen geïnvesteerd bij 10 startende ondernemingen. De Investeringen van 2012 hebben plaatsgevonden in: Cytuvax, Enzypep en Innosolids. Hiermee was in totaal € 612.500 gemoeid. Limburg Ventures Limburg Ventures, het gemeenschappelijke investeringsfonds van DSM Nederland en LIOF op het gebied van life sciences, chemie en nieuwe materialen, was ultimo 2011 volledig aangesproken. In 2012 vonden nog drie nieuwe investeringen plaats: in Mirnext BV (spin off van ACS Biomarker), Simibio BV en in Enzypep BV. Daarmee kwam het totale aantal deelnemingen van Limburg Ventures op 19. Verder vond er in 2012 een reeds gecommitteerde vervolginvestering plaats in Chemtrix en uitbreidingsinvesteringen in Isobionics, Q-Chip, Fabpulous, MagnaMedics, Nano4Imaging en Pharmacell. Met de nieuwe investeringen, de vervolginvesteringen en uitbreidingsinvesteringen was in totaal een bedrag gemoeid van € 1.185.000. Het fondsmanagement van Limburg Ventures heeft in 2012 opnieuw veel tijd besteed aan het tot stand brengen van een nieuw investeringsfonds met een vergelijkbare inhoudelijke focus als Limburg Ventures. Maar ditmaal gaat het om een fonds van een aanzienlijk grotere omvang: € 50 tot 80 miljoen. Naar het zich nu laat aanzien zal Chemelot Ventures in het tweede kwartaal van 2013 operationeel zijn.

Het fonds heeft gezien haar specifieke en risicovolle opdracht, de advisering en begeleiding van en de financiële support aan jong ondernemerschap met nieuwe product en/of marktcombinaties, haar beleidsmatige doelstellingen bereikt. Technostartersfonds Zuid Nederland BV werd in 2006 opgericht door meerdere publieke en private partijen en ook met steun het Ministerie van Economische Zaken. Ditmaal binnen de kaders van de Small Business Investment Company regeling. Doelgroep is ook hier de technostarter. Het fonds is onlangs uitgeïnvesteerd en telt 15 participaties. Het fondsmanagement richt zich behalve op het beheer ook op de verkoop van participaties. Ook dit fonds komt tegemoet aan de beleidsdoelstellingen. Portfoliobeheer In 2012 heeft LIOF haar belangen in 12 Limburgse bedrijven beëindigd door verkoop van haar aandelen en/of aflossing door de betreffende ondernemingen van de verstrekte financieringen. Bij de verkoop van het aandelenbelang betreft het veelal de overdracht aan overige aandeelhouders/eigenaren. Ondanks de forse economische tegenwind bleef het aantal faillissementen beperkt tot drie. In 2012 failleerden de bedrijven Trectis BV, A. Koolen Glazeniers BV en Libridis BV. Dit ging gepaard met een verlies van ongeveer 200 arbeidsplaatsen. Van de € 5,0 miljoen aan uitzettingen die vanuit de reguliere LIOF fondsen plaatsvonden, werd € 3,3 miljoen besteed aan uitbreidingsinvesteringen bij 15 bestaande relaties. LIOF bevestigt hiermee haar rol als solide partner in economisch moeilijke tijden voor haar deelnemingen met voldoende perspectief en gekwalificeerd management. Samenstelling LIOF Participatieportfolio (aantallen)

Naar ondernemingsfase Starters

67

Bestaand / expansie

44

MBO/MBI/Opvolging

3

Naar sectoren Healthcare / Life Sciences Chemie / Nieuwe materialen Hightech Systems Agro / Food

Technostarterfondsen LIOF participeert in het Technostartersfonds Zuidoost-Nederland BV en in het Technostartersfonds Zuid Nederland BV. Eerstgenoemd fonds werd in 1996 met steun van het Ministerie van Economische Zaken door LIOF, BOM en private partijen opgericht om techno-starters te financieren. Het fonds, waar de private partijen inmiddels zijn uitgegestapt, verkeert al ruim 4 jaar in de beheerfase. Naar verwachting worden in 2013 de laatste participaties verkocht of geliquideerd en dan kan de balans worden opgemaakt.

■ 2012

Generiek Energy

22 5 52 4 29 2

Naar betrokkenheid LIOF

in jaren



38

0-2



17

3-4



20

5-6



14

7-8



10

9-10

5

11-12

10

> 12



14

Participaties

Participatiebedrijf en Campusontwikkeling Het participatiebedrijf van LIOF is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de campussen in Limburg. Op alle drie de campussen werken de afdelingen Ontwikkeling & Innovatie, Investeringsbevordering & Business Development en Participaties nauw samen bij de ontwikkeling van innovaties. Voor de regio Venlo is het reeds besproken KickStart project in gang gezet. Bij de ontwikkeling van de Chemelot campus is het participatiebedrijf direct betrokken door de inzet van risicodragend kapitaal via Nedermaas Ventures, Limburg Ventures en binnenkort het nieuwe investeringsfonds Chemelot Ventures. Voor de Maastricht Health Campus is het participatiebedrijf actief in de valorisatieprogramma’s via BiomedBooster en het direct verschaffen van preseed kapitaal door ons fonds Nedermaas Ventures.

Plaats

Belang

Verbo Prefab

Weert

20,00%

BAS int. Holding BV

Venlo

20,00%

Innosolids

Sittard-Geleen

20,00%

Dutch Payment Group

Heerlen

24,00%

Nieuwe commitments (€ 1,2 mln)

Uitbreiding commitments/leningen (€ 2,8 mln) Dutch Payment Group

Heerlen

24,00%

Isobionics BV

Sittard-Geleen

17,09%

CO-EUR Holding BV

Maastricht

26,33%

Limburg Ventures BV

Maastricht

37,48%

Centipedes Hodling BV

Heerlen

49,50%

Fromatech Ingredients

Sittard-Geleen

Hunnecum Holding

Nuth

45,00%

FABPulous BV

Maastricht

18,90%

Summun Advies BV

Maastricht

28,40%

Active Cooling Solutions

Tegelen

19,00%

Scealth BV

Maastricht

35,00%

Inflotek BV

Belfeld

9,90%

Homestroom

Weert

lening

Big Advertisements

Limbricht

lening

lening

Nieuwe Starters (€ 0,5 mln)

Uitbreiding Starters (€ 0,5 mln)

Desinvesteringen

Telespy

Heerlen

Nano4Imaging

Aken

26,38%

Admirror

Valkenburg ad Geul

33,33%

MosquitNo

Roermond

25,00%

Indicium

Meerssen

29,00%

Mubio

Maastricht

18,39%

OGS Systems

Arcen

27,68%

8,07%

Nedermaas Hightech Ventures (€ 0,6 mln) Belang verkocht Actum Projects

Cytuvax

Maastricht

Enzypep

Geleen

35,0% 5,0%

Innosolids

Geleen

20,0%

Biggletoys BV Farmerhouse

Limburg Ventures

Homestroom (lening)

Nieuw (€ 0,4 mln)

IBG Capital Holding BV (lening)

Mirnext BV

Amsterdam

19,61%

Knowhouse BV

Enzypep

Geleen

36,18%

Pathofinder BV

SimiBio

Utrecht

0,82%

Sananet (lening) SolarAcademy BV (lening)

Uitbreiding (€ 0,8 mln)

Spam Experts BV

Chemtrix

Geleen

15,72%

Studytube BV

Isobionics

Sittard-Geleen

28,10%

Unilogic Networks BV

Q-Chip

Cardiff/UK

12,29%

FABPulous

Maastricht

19,40%

MagnaMedics

Geleen

4,18%

Nano4Imaging

Geleen

15,65%

Pharmacell

Maastricht

13,20%

Faillissement A. Koolen Glazeniers BV Libridis Trectis BV

Jaarverslag 2012

15

Verslag van de directie

Ontwikkeling & Innovatie LIOF heeft in 2012 voor € 22,0 miljoen aan innovatieprojecten ontwikkeld en goedgekeurd gekregen. Dit is 15% boven de target van € 19,1 miljoen. Circa 60 Limburgse (MKB-)ondernemingen participeren in de projecten, daarnaast nog enkele tientallen (MKB-)ondernemingen buiten Limburg, kennis- en onderwijsinstellingen en overige partijen. De projecten zijn onder te verdelen conform het schema hiernaast. De innnovatieprojecten hebben gezamenlijk € 10,9 miljoen aan financiele bijdragen ontvangen (49% van het totale projectvolume), zowel subsidies als leningen. € 22,0 miljoen aan innovatieprojecten laat zich vertalen in zo’n 1.950 arbeidsjaren werkgelegenheid: 200 in research & development, 1.050 in productie en toelevering en 700 in dienstverlening.

Healthcare Maastricht Health Campus Universiteit Maastricht en Maastricht University Medical Center (MUMC+), Gemeente Maastricht, Provincie Limburg en LIOF sloten in 2009 een convenant inzake de ontwikkeling van de Maastricht Health Campus (MHC). MHC heeft de ambitie zich te ontwikkelen tot een valorisatie-campus, waar kennis wordt omgezet in bedrijvigheid. LIOF heeft de centrale rol in de lijn Netwerkvorming & Clustering binnen de MHC-ontwikkeling, waarbij ondernemers, onderzoekers en zorgverleners gezamenlijk projecten ontwikkelen die leiden tot concrete nieuwe producten. In het kader van deze lijn is in 2012 een aantal grote meetings rondom MHC-projecten georganiseerd; rond de Maastricht Study, en de projecten Enabling Technologies, Centre of Care Technology Research (CCTR, onderdeel van het Living Lab Limburg, zie elders) en Brains Unlimited. In totaal namen aan deze bijeenkomsten enkele honderden onderzoekers, zorgverleners en ondernemers deel. Bijkomend organiseerde LIOF (mede) een aantal ondersteunende meetings, zoals de cursus Highway2Health en het symposium Rechten en patenten in allianties. De bijeenkomsten werden door LIOF opgevolgd en leidden, naast algemene kennismaking en beter begrip tussen onderzoekers, zorgverleners en ondernemers, tot meer dan 20 projectideeën. Een deel was reeds ontstaan in eerdere bijeenkomsten die LIOF in 2011 rond de MHC-ontwikkelingen organiseerde. Met begeleiding van LIOF zijn de ideeën verder uitgewerkt. Waar mogelijk en nodig zijn partners over de grens

Ontwikkelde en goedgekeurde projecten

■ Agro/food

29%

€ 6,3 miljoen

■ Systems

25%

€ 5,4 miljoen

■ Energy

21%

€ 4,6 miljoen

■ Healthcare 13%

€ 2,9 miljoen

■ Materials

7%

€ 1,6 miljoen

■ Logistics

5%

€ 1,1 miljoen

gezocht via het Towards Top Technology Clusters-projectteam (TTC, zie elders) en werden projecten ingediend voor de Grensoverschrijdende ClusterStimulerings-regeling (GCS, zie elders). In 2012 is de subsidieaanvraag (met een omvang van circa € 4,5 miljoen euro) voor het Valorisatieprogramma Zuid Limburg OK, ondernemen met kennis voorbereid en ingediend bij Agentschap.nl ter medefinanciering. Inmiddels is de gevraagde financiele bijdrage toegezegd. LIOF draagt onder andere bij aan het onderdeel Kenniscirculatie in het programma, gericht op kennisvalorisatie met het MKB. Zorg De zorgkant van Healthcare biedt kansen voor het Limburgse MKB. Vanuit die optiek ondersteunen wij reeds enkele jaren meerdere, elkaar versterkende, initiatieven in onze regio. We zijn medeopsteller van het plan voor het Expertise centrum voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT). Hierbij worden bedrijven, technici, zorginstellingen en zorgprofessionals met elkaar in contact gebracht en in staat gesteld innovatieve toepassingen van technologie in de zorg te ontwikkelen en te implementeren. Dit sluit naadloos aan bij het CCTR. Bij CCTR werken MUMC+, Universiteit Twente, NIVEL en TNO samen. Een andere impuls voor innovaties in de zorg betreft de Zorgacademie Parkstad, met het zorginnovatiecentrum. De deelname van LIOF aan de voorgaande initiatieven is gericht op het waar mogelijk laten aansluiten van het Limburgse MKB. Ook werden in 2012 voorbereidingen getroffen voor een aanjaagtraject in Innovatie Zuid om ‘vraag en aanbod’ in de zorg aan elkaar te koppelen, om zo tot (meer) business development door het MKB in Zuid-Nederland te komen. Het traject wordt in 2013 operationeel.

16

Ontwikkeling & Innovatie Euregionaal Belangrijk aanjaaginstrument voor grensoverschrijdende samenwerking is het programma TTC. Binnen het TTC-onderdeel Healthcare werd een groot aantal bijeenkomsten georganiseerd om partijen uit de verschillende regio’s met elkaar in contact te brengen en te ondersteunen bij het opzetten van samenwerkingsprojecten. Tevens is een roadmap opgesteld, op basis waarvan via een serie expert meetings ideeën voor grensoverschrijdende innovatieprojecten werden en worden gegenereerd. Als resultante van voorgaande werden uiteindelijk 12 Healthcare-projecten met ieder minimaal één Limburgse partner ingediend voor de eerste tender van GCS. Op een totaal van 24 indieningen zijn Healthcare-projecten daarmee sterk vertegenwoordigd. Dit is een resultaat van onze meerjarige inspanningen rond het (Euregionaal) bijeenbrengen van (MKB-) bedrijven en kennispartners, gericht op het initiëren van product- en dienstinnovaties. Een ander grensoverschrijdend initiatief in de Euregio is het project Euregional PACT II. Hierbij draait het om de ontwikkeling van nieuwe therapieën voor kankerpatiënten. LIOF legt hierbij de verbinding tussen research en bedrijvigheid. Voor dit project werd in oktober de laatste bijeenkomst georganiseerd samen met onze Akense partner AGIT. Ruim 120 deelnemers uit drie landen deelden hun plannen en resultaten. Met circa 1.000 deelnemers was de Biomedica, hèt life sciences-evenement in de Euregio, opnieuw een succes. Via LIOF’s inspanning waren Limburgse bedrijven bovengemiddeld vertegenwoordigd in de programmering. Ze hebben zich daarmee Euregionaal goed op de kaart kunnen zetten. Innovaties Binnen het Zuid-Limburgse programma Limburg Economic Development (L.E.D., zie elders) nam LIOF de lead bij het definiëren van een aantal kansrijke projecten binnen het sectorprogramma Healthcare. De projecten EIZT, MKB Roadmaps, Verzilveren van kansen in de zorg en CHARM zijn in 2012 met onze steun gesubsidieerd vanuit L.E.D. Wederom werden vijf Healthcare-bedrijven uit de regio geselecteerd voor een compensatieorder-project, waarbij door de onderneming Corvitex ondersteuning wordt geboden bij de marktintroductie in het buitenland. Met deze ondersteuning kunnen de bedrijven de slagingskans voor hun producten op voor hen nieuwe markten sterk vergroten. Netwerken De vereniging LifetecZONe vormt een waardevol netwerk voor vooral MKB ontwikkel- en productiebedrijven op het gebied van Healthcare (inclusief medische technologie) in Zuid Nederland. LIOF maakt deel uit van het verenigingsbestuur. Het Pieken in de Delta-project Linking Life Sciences heeft geholpen Zuidoost-Nederland als vestigingsregio voor (inter) nationale kenniswerkers en ondernemers op het gebied van Healthcare aantrekkelijker te maken, onder meer door de kennisinfrastructuur te versterken. Na een looptijd van drie jaar

Jaarverslag 2012

is het project in 2012 gestopt. De activiteiten worden met onze steun geborgd binnen de Chemelot Campus-organisatie.

Materials LIOF’s inzet in 2012 was gefocust op de ontwikkeling van de Chemelot Campus en de verbindingen tussen Chemelot Campus en MHC respectievelijk Greenport Venlo. De eerste verbinding is gemaakt via het thema biomedische materialen, de tweede via biobased materials. Vroeg in 2012 is de projectmanager performance materials in dienst getreden. De projectmanager werkt in gezamenlijke opdracht van Chemelot Campus en LIOF aan de ontwikkeling van Chemelot Campus en de verbindingen met bedrijven en kennisinstellingen in de Euregio. Daarnaast werkt de projectmanager aan het verbeteren van de positie van het MKB in de Materials- en Chemelot Campus-ontwikkeling, onder andere via de programma’s Innovatie Zuid en TTC. In 2012 is met enkele tientallen producenten van performance materials op Chemelot de basis gelegd voor een succesvol cluster development-proces. Ook zijn vele verbindingen gemaakt met bedrijven buiten de Chemelot Campus. Deze verbindingen zorgen primair voor versnelde groei van de bedrijven. Secundair komen er nieuwe kandidaten voor vestiging en nieuwe participaties uit voort. Na het aanloopjaar 2012 worden in 2013 meer innovatie- en business development-projecten verwacht. Grensoverschrijdende innovatieprojecten Het TTC-project betreft onder meer het speerpunt Materials. In TTC-verband zijn in 2012 diverse bijeenkomsten en events georganiseerd. Doelstelling was om door middel van inzet van business developers ten minste twee grensoverschrijdende innovatieclusters met evenzoveel technologieprojecten te realiseren. Deze clusters kunnen vervolgens een aanvraag indienen voor een subsidiebijdrage vanuit GCS. In ieder geval zijn vele verbindingen gerealiseerd, zowel binnen de Euregio Maas Rijn als erbuiten, resulterend in projecten. Naar het zich laat aanzien zullen meerdere van deze projecten een bijdrage vanuit GCS ontvangen. De uiteindelijke resultaten zijn nog niet bekend, omdat de selectieprocedure van de eerste GCS-tender nog niet is afgerond. Innovatie Zuid In het kader van het aanjaagtraject Innovatie Zuid heeft LIOF samen met BOM gewerkt aan een plan om de toepassing van nano-materialen door het MKB te stimuleren. Het plan wordt in 2013 uitgevoerd als onderdeel van het Advanced Surfaces en Coatings-thema. Een ander aanjaagtraject dat in 2012 is opgestart en in 2013 operationeel wordt uitgevoerd is Productontwerp met nieuwe materialen. Doelstelling is om MKB bedrijven in contact te brengen met bedrijven die thuis zijn in het ontwerpen met nieuwe materialen, rekening houdend met materiaaleigenschappen en productiemethode, en daarmee nieuwe producten business-ontwikkeling aan te jagen.

17

Verslag van de directie European Chemical Regions Network Vanuit het European Chemical Regions Network is het project ChemClust ontwikkeld, waarbij diverse regio’s in Europa samenwerken om chemie-MKB’ers te stimuleren. LIOF heeft op verzoek van Provincie Limburg, de formele Limburgse partner in ChemClust, de inhoudelijke uitvoering van ChemClust mede op zich genomen. Het gaat specifiek om het ontwikkelen en uitwerken van een Open Chemical Innovation-model. Dit model is in 2012 opgeleverd en wordt ingezet bij het aanspreken van Europese steun. Biomedische materialen Het Biomat-In-project heeft de voorbereidende werkzaamheden begin 2012 afgerond. Het project heeft als doel vijf Noordwest-Europese clusters van bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van biomedische materialen te stimuleren om samen te innoveren en te valoriseren. In 2012 zijn ondermeer de biomaterialenbedrijven in de verschillende regio’s geinventariseerd, alsmede de per regio beschikbare financieringsinstrumenten. Ook is een voucherregeling ontwikkeld. Daarnaast is een online marktplaats gerealiseerd, waar technologievraag en aanbod elkaar ontmoeten. Met deze basis en via een tweetal bijeenkomsten is een aantal interessante projectleads gegenereerd. Deze leads zullen in 2013 worden opgevolgd. Het project Biomimedics, gericht op de ontwikkeling van nieuwe afbreekbare biomedische materialen, is inmiddels goed op stoom. Eindigend in 2014, zullen vanuit de verschillende onderdelen en partners van het project nieuwe biomedische materialen en daarop gebaseerde producten hun weg naar de markt vinden. In het kader van het aanjaagprogramma Innovatie Zuid is in 2012 de roadmap Biomedische Materialen verschenen. Op basis van deze roadmap en de beschikbaarheid van financiële middelen vanuit TTC en de GCS-regeling is het in 2012 gelukt vier projecten te initiëren. Eén van deze projecten, met als lead partner het Limburgse bedrijf Ceradure en een omvang van circa € 1 miljoen, dingt mee naar een bijdrage in de thans in afsluiting zijnde eerste tender van GCS. De overige drie projecten zullen naar verwachting aanspraak maken op een financiele bijdrage uit de tweede GCS-tender, sluitend op 15 april 2013. Biobased materialen Op 26 juni 2012 is op initiatief van LIOF door Universiteit Maastricht, Chemelot Campus, Greenport Venlo en Provincie Limburg het convenant ondertekend gericht op een ontwikkeling van de biobased economy in Limburg. Dit heeft geleid tot het project Biobased Economy Limburg, waarin de road-map partijen en LIOF zijn vertegenwoordigd. Doel van het project is om elkaar te informeren over lopende en nieuwe activiteiten, die waar mogelijk te versnellen en het genereren van nieuwe business. In de loop van 2013 zal de actieagenda verder worden uitgewerkt en zullen nieuwe projecten worden gestart. LIOF neemt het voortouw.

Gekoppeld aan Biobased Economy Limburg is de realisatie van twee nieuwe wetenschappelijke instituten op Chemelot, te weten het Aachen Maastricht Institute for Biobased Materials (AMIBM) en het Chemelot Institute for Science and Technology (InSciTe). Het AMIBM is een samenwerking tussen de Universiteiten van Maastricht en Aachen met als doel nieuwe biobased materialen en producten te ontwikkelen. Dit instituut is gekoppeld aan de in 2012 aan de UM ontwikkelde masteropleiding Biobased Materials. LIOF werkt mee aan de ontwikkeling van de master en het betrekken van bedrijven bij het wetenschappelijk onderzoek in het instituut. Het InSciTe is een samenwerking tussen DSM en de universiteiten van Eindhoven en Maastricht. Dit instituut rust op twee pijlers: biobased process technology en biomedical materials. De pijler biobased process technology richt zich op het opschalen van de productie van biobased materialen. De pijler biomedical materials richt zich op diabetes en aanverwante ziektebeelden. In deze laatste pijler zal het door LIOF in 2010 meegefinancierde en ontwikkelde plan voor het House of Regenarative Medicine (later herdoopt tot CHARM) worden geïntegreerd. Charm is een valorisatieinstituut voor nieuw ontwikkelde producten en therapieën op het gebied van biomedische materialen, tissue engineering en regeneratieve geneeskunde. Samen met DPI is LIOF medio 2012 gestart met het opzetten van een ontwikkelagenda voor biobased materialen en building blocks in Zuid-Oost Nederland. Naast deze twee organisaties zijn de TU/e, UM en Greenport Venlo betrokken. Doel is om te komen tot een plan op basis waarvan bedrijven samen met de kennisinstellingen innovaties op de genoemde subthema’s ontwikkelen. Het plan komt in 2013 gereed.

Systems De sector Systems - in bredere context aangeduid als maakindustrie - is niet alleen in directe zin beeldbepalend in de Limburgse economische structuur. De sector speelt ook een belangrijke rol als ‘enabler’ bij innovaties in andere sectoren, in het bijzonder Agro/Food, Healthcare, Materials en logistiek. LIOF levert het programmamanagement voor de industrielijn binnen Greenport Venlo Innovation Center, het economisch ontwikkelingsprogramma voor Noord-Limburg. Ketenintegratie Onder de vlag van Greenport Venlo Innovation Center zijn de activiteiten van het destijds door LIOF onder NV Regio Venlo ontwikkelde netwerk Industrieplatform onder de naam Industrieplatform Greenport Venlo in 2012 verder voortgezet. Het industrieplatform is een ontmoetingsplek voor NoordLimburgse bedrijven in de industriële keten en inspiratiebron voor nieuwe product- en dienstontwikkelingen en het opsporen van samenwerkingspartners. Service innovatie Ter ondersteuning van de ontwikkelingen binnen Canon-Océ’sinitiatief Document Services Valley heeft LIOF namens Innova-

18

Ontwikkeling & Innovatie tion Center het afgelopen jaar een Innovatie Prestatie Contract (IPC)-project ontwikkeld. Uiteindelijk hebben 19 bedrijven zich aan het project verbonden. Helaas is de subsidieaanvraag voor het project eind 2012 niet door Agentschap.nl gehonoreerd, om reden van een te beperkte samenhang tussen de bedrijven en hun ontwikkelingen. Momenteel wordt onderzocht of in 2013 een hernieuwde aanvraag wordt ingediend. LIOF heeft samen met Provincie Limburg, Universiteit Maastricht, Document Services Valley en Kamer van Koophandel Limburg in 2012 een Europese aanvraag voorbereid en ingediend om Limburg te positioneren als één van de drie Europese demonstratieregio’s op het gebied van Services Innovation. Deze aanvraag met als titel Connecting manufacturing industries through business services; an ambition from SouthEast Netherlands beschrijft een duidelijke en gezamenlijke ambitie ten aanzien van de transformatie van de traditionele maakindustrie in onze regio naar service verleners: business services. De aanvraag is niet gehonoreerd, omdat onze regio al voldoende gevorderd is op het gebied van Service Innovation, relevante samenwerkingsverbanden tussen de zogenaamde O’s al bestaan of zullen ontstaan, de kennis aanwezig is en dus Europese ondersteuning niet direct nodig is. Enerzijds een compliment, anderzijds een gemiste mogelijkheid om de ontwikkelingen op het gebied van Service Innovation in onze regio een versnelling te geven. De betrokken organisaties hebben zich uitgesproken om ondanks voorgaande ook in 2013 de ambities in uitvoering om te zetten. Snijvlak Systems - Agro/Food Om de cross-sectorale samenwerking tussen Systems en Agro te stimuleren heeft in 2012 een eerste bijeenkomst Slimme systemen voor agro-business plaatsgevonden. Hierin werden knelpunten en behoeften vanuit Agro/Food-ondernemers geconfronteerd met competenties en oplossingen vanuit Systems-ondernemers. In 2013 worden meerdere vervolgbijeenkomsten georganiseerd, om met maakindustriële ondernemers te komen tot oplossingen voor de knelpunten van de Agro/Food-ondernemers. Voor de maakindustrie biedt dit een kans om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen. Snijvlak Systems - Zorg (Healthcare) De stijgende zorgvraag en -kosten, gecombineerd met een oplopend tekort aan menskracht, biedt kansen om op het snijvlak tussen Systems en Healthcare nieuwe producten en diensten te ontwikkelen. Hierop heeft LIOF in 2012 in samenwerking met Zuyd Hogeschool een onderzoek laten doen naar de belangrijkste knelpunten in de zorg die door toepassing van (zorg)robotica kunnen worden opgelost. De uitkomsten van dit onderzoek zijn aan het bedrijfsleven gepresenteerd, bedoeld om productinnovaties te initiëren. Momenteel zijn enkele partijen doende een nieuwe productontwikkeling uit te werken. In het kader van het L.E.D.-programma is onder regie van LIOF het sectorprogramma Zorg & Systems opgesteld, bedoeld om innovatieve zorgsystemen in Zuid-Limburg tot ontwikkeling te brengen. Vanuit het programma heeft LIOF het voortouw

Jaarverslag 2012

genomen bij het uitontwikkelen van het project Verzilveren van kansen voor zorgsystemen. Het project is vanuit L.E.D. gehonoreerd met een subsidie. Het zal vragen vanuit de zorg koppelen aan het technologieaanbod van de maakindustrie, om te komen tot diverse nieuwe producten en diensten. Het project gaat in 2013 in uitvoering. CrossRoads LIOF was ook in 2012 bestuurlijk en uitvoerend betrokken bij het project CrossRoads. Tijdens de laatste twee tenders voor innovatieprojecten zijn zes projecten gehonoreerd met een subsidie van in totaal ruim € 500.000. Van de 15 betrokken bedrijven uit de Euregio, is één Limburgs bedrijf - Robomotive, Roermond - als lead-partner betrokken. Functional Surfaces De ontwikkelingen van de subprojecten binnen het project Functional Surfaces gingen ook in 2012 nog gestaag verder. Bij twee subprojecten zijn in totaal drie Limburgse ondernemingen betrokken. Het betreft het project Sitex; het bedrukken van textiel door de innovatieve inkjettechnologie van Canon-Océ. Verder richt het project zich op het coaten van aluminium plaatmateriaal met een easy-to-clean-coating. LIOF ondersteunt de Limburgse projectpartners. Innovatie Zuid Binnen Innovatie Zuid is LIOF vanuit Systems betrokken bij diverse roadmap-ontwikkelingen. Allereerst de roadmap gericht op de toepassing van nanomaterialen. Deze roadmap is recentelijk opgeleverd. Verder participeert LIOF in het opstellen van de roadmap Servitization, gericht op de ontwikkeling van services rondom fysieke producten. Daarnaast heeft LIOF de eerste aanzet gegeven voor de ontwikkeling van een roadmap rondom systemen voor agro-business en is LIOF betrokken bij de roadmap op het gebied van zorg, waarin de ontwikkeling van systemen voor de zorg een onderdeel zijn. Versterking High Tech Maakindustrie Limburg Als concreet resultaat van een eerder door LIOF ingezet pleidooi om de high tech maakindustrie expliciet aandacht te geven in het provinciale economische beleid, is eind 2012 in samenwerking met Syntens en Provincie Limburg gestart met de ontwikkeling van een omvangrijk driejaren plan voor de ondersteuning van innovatieve en vernieuwende ontwikkelingen door MKB-bedrijven in de high tech maakindustrie. Verdere opbouw van en besluitvorming over het programma vergt naar het zich laat aanzien de eerste helft van 2013. Naar verwachting zal het plan rond de zomervakantie van start kunnen gaan. RFID-RAAS Het project RFID-RAAS is gericht op het stimuleren en ondersteunen van de toepassing van RFID door het MKB. Het Noord-Limburgse bedrijfsleven kan deelnemen aan dit Euregionale project, waarbij de Limburgse focus inhoudelijk ligt op toepassingen in Agro/Food en Agrologistiek. Het project loopt tot medio 2013. LIOF neemt het voortouw.

19

Verslag van de directie Voucherregeling BIHTS Een aantal partijen in Limburg heeft de ambitie uitgesproken om in stadsregio Parkstad Limburg een grensoverschrijdende kennisinfrastructuur te realiseren rond hightech systems voor energietoepassingen in de gebouwde omgeving. Onderdeel van deze kennisinfrastructuur is een voucherregeling. De regeling is enerzijds bedoeld om het innoverend vermogen van het MKB in Parkstad Limburg te activeren en te versterken, en anderzijds om de ontwikkeling van de kennisinfrastructuur in Parkstad Limburg aan te jagen. Vanwege de ervaring met het ontwikkelen en uitzetten van vouchers en de onafhankelijkheid, is LIOF gevraagd om de voucherregeling vorm te geven (2012) en in de periode 2013 - 2017 uit te voeren.

Logistics Greenport Venlo Het zwaartepunt van de logistieke ontwikkelingen in Limburg ligt in het Noorden van de provincie. In Noord-Limburg annex Greenport Venlo wordt het logistieke programma uitgevoerd door Greenport Venlo Innovation Center. LIOF levert de programmamanager Logistiek voor het Innovation Center en vervult daarmee de centrale rol binnen het logistieke programma. Het Innovation Center heeft de lopende verplichtingen van het voorafgaande ontwikkelingsprogramma NV Regio Venlo overgenomen. Dit heeft het Innovation Center op het thema Logistiek een vliegende start gegeven. Het gaat om de projecten: - Oost West Poort; het verknopen van de agrologistieke clusters in West-Vlaanderen en Greenport Venlo, gericht op de efficiëntere afwikkeling van ladingstromen, het op gang brengen van nieuwe productstromen en diensten en het uitbreiden van marktgebieden: - Green Hub Menu; met als doel de logistiek te verduurzamen. Het eerste deelproject heeft in 2012 geresulteerd in het zogenaamde ABCO2 tool, een (software-)tool waarmee de CO2-belasting van ladingstromen en -modaliteiten (spoor, water, weg, lucht) kunnen worden vastgesteld en dus de milieubelasting kan worden meegewogen in beslissingen over hoe ladingstromen te laten lopen en via welke modaliteiten - Extended Single Window en Ultimate; dit zijn beide kennis­ ontwikkelingsprojecten onder regie van het nationale innovatieprogramma Dinalog. Nog gestart onder de vleugels van NV Regio Venlo, is in 2012 het project Logistieke innovaties MKB Viaport Venlo uitgewerkt en gehonoreerd met een subsidie vanuit het nationale Innovatie Prestatie Contract-programma. Dit project bestaat uit vier deelprojecten, gericht op strategische samenwerking. Doel is vooral een betere dienstverlening aan de afnemers en verlaging van kosten. ICT speelt in alle projecten een sleutelrol. Het Innovation Center heeft in 2012 een rol vervuld bij de oprichting van het landelijke Netwerk Agrologistiek. Dit netwerk is eind 2012 opgericht als vervolg op het Platform Agrologistiek. Het Netwerk dient in 2013 verder vorm te krijgen door regionaal georiënteerde netwerken te organiseren en met

elkaar te verbinden. Greenport Venlo heeft de ambitie om één van die regionale netwerken te vormen. Limburg Economic Development Onder regie van LIOF is in 2012 het sectorprogramma Logistiek binnen L.E.D. opgezet. Vanuit het programma zijn in 2012 vier projecten ontwikkeld: - de internationale positionering en marketing van het logistieke knooppunt Zuid Limburg, in de context van heel Limburg; - de aansluiting van het aanbod aan (voornamelijk MBO-) opleidingen op de behoefte uit het regionale logistieke bedrijfsleven; - een flexpool-vorming voor het logistieke cluster rond de Zuid-Limburgse medical devices-ondernemingen, gecombineerd met een gedeeld opleidingsprogramma. Provinciaal innovatieprogramma LIOF heeft zich in 2012 met Provincie Limburg hard gemaakt om de diverse ontwikkelingslijnen van de logistieke clusters in Noord- (Greenport Venlo), Midden- (KeyPort) en Zuid-Limburg (L.E.D.) bijeen te brengen en waar mogelijk synergie te benutten. LIOF heeft binnen deze inzet de regie van de zogenoemde innovatielijn op zich genomen. Deze lijn is uitgewerkt in vier deellijnen: versterken corridors, innovatieve logistiek, green logistics en clustervorming. Lopende projecten en projectinitiatieven worden ingedeeld op de deellijnen en onderling afgestemd. Dit als opmaat naar meer samenwerking over de aangehaalde clusters (annex deelregio’s) heen. Asian Full Service Center Na een lange ontwikkelingstijd is voorjaar 2012 het Asian Full Service Center van start gegaan. Het Center heeft als doel Aziatische ondernemingen die een eerste bruggenhoofd in West-Europa zoeken een full service-pakket aan te bieden en daarmee te bewegen zich te vestigen in (de regio Noord-) Limburg. LIOF heeft drie ondernemingen bereid gevonden de exploitatie van het Center op zich te nemen.

Agro/Food Greenport Venlo In 2011 heeft LIOF aan de wieg gestaan van het Greenport Venlo Innovation Center, resulterend in de start van het Innovation Center op 1 mei 2012. Maakindustrie, Logistiek, Agro/Food en Biobased Economie zijn de aandachtsgebieden van het Center. LIOF geeft invulling aan de eerste drie programma’s door het leveren van de programmamanagers. Daarmee sluit LIOF ook haar activiteiten op het thema Agro/Food maximaal aan op inhoudelijke lijnen van het Innovation Center. Focus ligt op twee lijnen: high tech-teeltsystemen en voeding & gezondheid. High tech-teeltsystemen In het Floriade-jaar 2012 hebben er meerdere bijeenkomsten plaatsgevonden in het kader van het mede door LIOF vanaf 2011 ontwikkelde en in 2012 formeel goedgekeurde project

20

Ontwikkeling & Innovatie High Tech Greenhouse 2020. In dit project wordt de ‘kas van de toekomst’ gerealiseerd. Door het slechte economische klimaat - juist ook in de glastuinbouw - is de bijbehorende proefkas nog niet gebouwd. Verwacht wordt dat dit begin 2013 alsnog gebeurt en de geïntegreerde technologieën rondom klimaat, water, CO2 en licht najaar 2013 kunnen worden beproefd. Als (op)volgend project is een project rondom waterzuivering in de glastuinbouw in ontwikkeling. In het verlengde van het project High Tech Greenhouse 2020 heeft LIOF in 2012 met diverse partners de haalbaarheid verkend van een Centre of Excellence, gericht op het uitdragen van hoogwaardige technologische kennis voor de glastuinbouw op Greenpark Venlo (voormalig Floriade terrein). Deze verkenning wordt in 2013 voortgezet, ook op basis van het verloop van het project High Tech Greenhouse 2020 en het vervolg daar op rond het subthema waterzuivering. Voeding & gezondheid LIOF zet zich sinds 2010/2011 samen met meerdere bedrijven in om een project rond grensoverschrijdende convenience food-innovaties en -business van de grond te krijgen. In 2012 heeft er een herijking plaatsgevonden van het daarop in ontwikkeling zijnde project Making Business in Food & Care. Daarbij is ook de naam veranderd in FooDS (Food and Delivery Solutions). In het project participeren 16 partners; bedrijfs­ leven, zorginstellingen en kennis- en onderwijsinstellingen. In 2013 wordt de uiteindelijke besluitvorming over en financiering van het project FooDS verwacht. Einde 2012 is de start gemaakt met een aanjaagtraject binnen Innovatie Zuid rondom het inzichtelijk krijgen van het Verwaarden van gezonde ingrediënten uit reststromen. Reststromen annex biobased economy In 2012 is verder gewerkt aan de realisatie van de plannen van de onderneming Electro Spraying, dat op innovatieve wijze inhoudstoffen uit planten wil onttrekken, zonder de planten te beschadigen. Hierdoor kunnen de planten meerdere keren ‘gemolken’ worden. Begin 2013 wordt het bedrijf officieel opgericht en worden haar eerste producten ontwikkeld, zijnde halffabrikaten voor de feed- en pharma-industrie. Overige Euregionale projecten In 2012 hebben bedrijven in de regio Zuid 11 quick scans voor het project Food Future ingediend. Van de negen die hiervan de voorselectie hebben doorstaan, zijn twee haalbaarheidsstudies met de Limburgse ondernemingen Vitelia en Flora Fluid i.o. in 2012 goedgekeurd en gestart. Een innovatieproject met drie Limburgse ondernemingen, waaronder Machinefabriek Dinnissen te Horst aan de Maas, start begin 2013. De andere projecten zijn nog in eindprocedure en starten later in 2013. Het project Regio zonder Grenzen heeft vertraging opgelopen door een uitgelopen aanbestedingsprocedure, waardoor ook LIOF’s activiteiten rondom het mobiliseren en ondersteunen van ondernemingen bij grensoverschrijdende clustervorming later zijn gestart. De inspanningen rond clustervorming hebben

Jaarverslag 2012

in 2012 tot twee potentiële innovatieprojecten geleid, die door LIOF verder worden begeleid en in 2013 - zodra financiering is gevonden - in uitvoering kunnen gaan. Agro-innovatiefonds Vanuit het bij LIOF in beheer zijnde provinciale Agro-innovatiefonds zijn in 2012 vier projecten gehonoreerd: Waste4Energy, Ekompany, Greenportkas II en Electro Spraying.

Energy Mede in navolging van het provinciale economische beleid heeft LIOF vanaf 2012 het thema Energy niet langer prioritair gesteld. In lijn daarmee zijn in 2012 geen nieuwe activiteiten ondernomen. De eerder aangegane verplichtingen in de projecten Eco2profit en TTC zijn nagekomen. Eco2Profit Het project Eco2Profit, in algemene zin gericht op het reduceren van energiegebruik en daarmee de uitstoot van broeikasgassen (voornamelijk CO2) op een drietal bedrijventerreinen in Limburg, was geheel 2012 in uitvoering. Het project eindigt medio 2013. In het kader van het project zijn in 2012 de instrumenten energiescan en energiecoördinator uitgewerkt, aanbesteed en operationeel geworden. De energiescan is een laagdrempelig instrument om energieverbruik van een onderneming door te lichten, met als doel reductiemogelijkheden te identificeren. Via de energiecoördinator kunnen onder andere individuele knelpunten en oplossingen bijeen worden gebracht, om daarmee de effectiviteit van maatregelen te vergroten. Concrete resultaten worden in 2013 bekend. Binnen het project is in 2012 een studie uitgevoerd naar de mogelijkheden om restwarmte op het bedrijventerrein Beatrixhaven (Maastricht) te benutten en specifiek naar de aansluiting op het plaatselijke warmtenet in Maastricht. De uitvoering van een vergelijkbare studie is in voorbereiding voor het bedrijventerrein Roerstreek (Roermond). De resultaten van deze studies zullen worden uitgewisseld met de Vlaamse partners in Eco2Profit, die ook dergelijke onderzoeken doen. Ten slotte is op Beatrixhaven een studie gestart naar de haalbaarheid van een tweede biomassacentrale. Daarbij is met name de locatiekeuze een bepalend onderdeel. LIOF voert Eco2Profit in Limburg samen met Provincie en Parkmanagement (LWV) uit. L.E.D. In het kader van onze inzet voor het Zuid-Limburgse ontwikkelingsprogramma L.E.D. hebben wij in 2012 mede het Center of Expertise New Energy, Building Environment and Renewables ontwikkeld. Dit NEBER moet het brandpunt worden waar bedrijfsleven, overheden en onderwijs- en kennisinstellingen gezamenlijk een versnelling brengen in de bedoelde ontwikkeling, met een focus op de regio Parkstad.

21

Verslag van de directie Innovatie Innovatie & ondersteuningsinstrumentarium Aanvullend op LIOF’s inzet op de thema’s Healthcare, Materials, Systems, Logistics en Agro/Food voert LIOF een aantal instrumenten uit met als doel de concurrentiekracht van het Limburgse MKB duurzaam te versterken. Uitgangspunt daarbij is dat die concurrentiekracht in belangrijke mate wordt bepaald door innovatie. Het MKB moet dus innoveren, maar is daarbij beperkt in mogelijkheden en middelen. Snelle technologische ontwikkelingen nopen steeds meer tot het aankopen van externe kennis en expertise bij publieke en private partijen, en tot verdere vormen van samenwerking. De bedrijfsmiddelen daartoe zijn echter beperkter dan ooit, zodat de beschikbaarheid van subsidie een voorwaarde is om innovatie in het MKB te stimuleren en ondersteunen. Zeker in de eerste, prille fase(n) van innovaties, met een hoge technologie- en/of marktonzekerheid, voldoen zogenoemde revolverende financiële instrumenten (leningen of participaties) niet. In 2012 heeft LIOF innovaties binnen het Limburgse MKB financieel kunnen ondersteunen via drie onder de Subsidieregeling OP-Zuid MKB-subsidies vallende instrumenten. Het betrof 44 ondernemingen met innovatieprojecten, waaraan € 1.441.488 aan subsidie is bijgedragen, op een totaal projectvolume van € 5.551.811. Kennischeque Binnen het aanjaagtraject Innovatie Zuid is het instrument Kennischeque (à € 6.500) beschikbaar, waarmee het MKB technologische expertise kan aankopen om de eerste schreden op het innovatiepad te zetten. De kennischeques worden uitgezet door Syntens en LIOF. Samen beschikken zij over een contingent van 200 cheques over de periode van 2009 tot begin 2014. In 2012 zijn door LIOF (op een jaartarget van 15 stuks) 26 kennischeques verstrekt aan: - Wijnen Facilities; Panningen; introductie efficiëntere productiemethodieken in de glastuinbouw - Pols Healthcare; Maastricht; ontwikkeling van een draagbaar valdetectiesysteem - Limburg Filter; Maastricht; afdichtingsprofiel t.b.v. Leak-TitePro filterdoek - Hortus in Futuro; Maasbree; onderzoek naar nieuwe productiemethodieken in glastuinbouw - Actum; Roermond; ontwikkeling van een opblaasbare doorwerktent voor de wegenbouw - Hilton Engineering; Maastricht; lichtgewicht constructies in combinatie-brandweervoertuig - Sjoprz.com; Gronsveld; ontwikkeling van een online consumentenplatform voor de vergelijking van levensmiddelenkosten - Grand Prix Silencers; Roermond; dubbel geïsoleerde uitlaatbuis - Ozeon; Weert; ontwikkeling speciale coatings voor bouw(gevel-)elementen - Salenco; Venlo; ontwerpen en ontwikkelen van een ‘Ecopallet’ uit natuurlijke grondstoffen - Agora; Geleen; ultra-korte-puls laserproces voor verwijderen coatings

- Sunfys; Venlo; ontwikkeling van akoestische meetsensoren - Aranco; Koningsbosch; digitaal shared service platform t.b.v. interdisciplinaire zorgverlening - Ardol; Susteren; onderzoek naar gebruik voedingspreparaat voor biggen - MediCorporate; Kerkrade; ontwikkeling renderapplicatie voor 3D animaties - QpaZz; Maastricht; koppeling biometrie met legitimatietools - RevaPlan; Beesel; ontwikkeling van een online bouwdossier voor vernieuwbouwprojecten - D & L Graphics; Kerkrade; ontwikkeling van een 3D Medical viewer-concept - MosquitNo; Roermond; ontwikkeling van een drager voor een insecten-werend middel - Kansocial; Maastricht; ontwikkeling van een reputatie management tool - Erutan; Grubbenvorst; ontwikkeling lijm op natuurlijke basis voor ‘cradle to cradle’ tapijt - Beech Application; Venlo; ontwikkeling e-HRM systeem t.b.v. de specifieke doelgroep agro/food (loonwerkers, seizoenwerkers, en dergelijke) - Mols Beton; Echt; verwerking van glaswolafval in betonstenen - Novisem; Baarlo; toepassing van LED verlichting voor het telen en veredelen van zaden - Svaane; Maastricht; ontwikkeling van badkamer-sanitair uit gerecyclede kunststof - Dofra; Horst; introductie nieuwe ontwerpmethodieken en -technieken, specifiek gericht op hygiëneaspecten van machines en installaties voor de food-industrie. Via de cheques is in totaal een bedrag van € 164.963 aan subsidie verstrekt op een totale projectomvang van € 232.307. Ultimo 2012 zijn 135 kennischeques van het totale contingent van 200 beschikbare cheques toegewezen. Subsidieregeling OP-Zuid MKB-subsidies Binnen de Subsidieregeling OP-Zuid MKB-subsidies was in 2012 voor Limburg een drietal instrumenten beschikbaar (verschillend in werkingssfeer en bijdrage); innovatieadvies, innovatieregeling en innovatiemedewerker. De aanvragen voor een bijdrage uit één van deze instrumenten wordt getoetst door een externe, onafhankelijke zogenaamde Deskundigencommissie. Voor Zuidoost-Nederland bestond deze Commissie uit: - Harry Loozen, CollinsClark, voorzitter - Ger de Vlieger, DevAero - Femke Verheijen, Surface Treatment - Dis Valcq, Valid ICT Solutions - Michel Goebbels, G+S Industries. In 2012 zijn door LIOF in het kader van de innovatieadvies­ regeling tien projectplannen ontwikkeld, waarvan negen projecten zijn goedgekeurd en een subsidie toegewezen hebben gekregen. In 2012 werd het maximale budget van de regeling bereikt en konden geen verdere voorstellen meer in procedure worden genomen.

22

Ontwikkeling & Innovatie De negen gehonoreerde adviestrajecten hadden betrekking op volgende bedrijven en innovatieactiviteiten: - Quantum Controls; Nuth; onderzoek naar rolstabilisatie van en energieterugwinning op schepen - Adams Paukenfabriek; Ittervoort; gebruik visualisatietechnieken bij ontwikkeling van muziekinstrumenten - Chemtrix; Geleen; ontwikkeling van een GMP-gecertificeerd micro-flowreactorsysteem. - Kiva Ecology; Sevenum; ontwikkeling van een Choice, een reversibele sterilisatiemethode. - Limburg Filter; Maastricht; ontwikkeling van Leak-Tite-Pro filterdoek - Staalmeesters; Wanssum; ontwikkeling en bouw van een explosie-ontlastluik - UTC Imaging; Stein; ontwikkeling van een 3D techniek t.b.v. weefselkarakterisatie - Demetal Design; Belfeld; ontwikkeling van een warmtewisselaar-concept voor micro-WKK systemen - Filtropa; Maastricht; onderzoek naar een innovatieve snijtechnologie voor snij-units in het productieproces. In totaal werd € 222.575 aan subsidie verstrekt op een totale projectomvang van € 1.351.237. De innovatiemedewerkerregeling is opgezet om MKB’ers financieel te ondersteunen bij het op detacheringsbasis inschakelen van een kenniswerker. De regeling sluit echter onvoldoende aan op de uitvoeringspraktijk, zodat in 2012 slechts één innovatiemedewerkerproject ontwikkeld kon worden. Overigens geheel in lijn met de target één voor 2012. De toekenning vond plaats in februari, waarna de regeling - in afwachting van een overheveling van de niet bestede middelen naar de innovatieregeling - is gesloten. De toekenning à € 30.000 gold voor Imedia Pharma in Susteren ten behoeve van de ontwikkeling van een metabole gezondheidsbevorderaar. Najaar 2012 werd voor een bedrag van € 1.050.830 aan niet bestede OP Zuid- middelen geoormerkt voor een heropening van de innovatieregeling. Na de heropening ontstond een ware run op de regeling, zodat op de eerste dag van opening reeds 11 aanvragen werden geregistreerd, voor een subsidiebedrag dat het beschikbare budget ruimschoots overschreed. LIOF kon in 2012 de volgende bedrijven met hun bovenal grootschalige innovatieprojecten ondersteunen: - Technomed; Beek; ontwikkeling van een pijnarme naaldelektrode - Kusters Engineering; Venlo; ontwikkeling en integratie van een datamanagementsysteem t.b.v. waardepapiervernietiging - Nedinsco; Venlo; ontwikkeling van een geavanceerd HDTVsysteem voor militaire verkenningsdoeleinden - VitaK; Maastricht; ontwikkeling van een toolbox t.b.v. de validatie van dermatologische claims - Innovatech Holding; Maastricht; ontwikkeling van een multiple hardheidsmeter met automatische krachtopneming - Dings Kartonnages; Tegelen; ontwikkeling van een voedselveilig drukprocedé

Jaarverslag 2012

- Op het Veld; Belfeld; ontwikkeling van een intelligent energiebeheersysteem - Mush Comb; Horst; ontwikkeling en bouw van een grondstoffen regenereerinstallatie voor champignonteelt. Aan de bedrijven en hun projecten is € 1.023.950 aan subsidie toegekend op een totaal projectvolume van € 3.698.267.

Startersondersteuning In 2012 organiseerde LIOF voor de derde keer de ondernemerscompetitie LIOF Yeah!, daarbij ondersteund door gerenommeerde partners uit het bedrijfsleven en in samenwerking met de regionale omroep L1. Studenten en jonge starters werden uitgedaagd om met hun ondernemingsplan mee te dingen naar één van de vier prijzenpakketten. Onderdeel van het prijzenpakket zijn 4 innovatiecheques oplopend in waarde van € 2.500 tot € 10.000. De winnaars mogen deze inzetten voor de (mede-)financiering van externe diensten aan innovatieadvies en/of -ondersteuning voor de (door-)ontwikkeling van hun product of dienst. In 2012 werd de innovatiecheque uit het prijzenpakket van LIOF Yeah! 2011 geëffectueerd door Homestroom, gevestigd te Weert, voor de ontwikkeling van een consumentencollectief voor de voordelige inkoop van energie.

Internationalisering Towards Top Technology Cluster Het project Towards Top Technology Cluster (TTC) - lopend vanaf 2011 - richt zich op de netwerkvorming en business development tussen de verschillende regio’s binnen de Euregio Maas Rijn. Het project omvat vier technologievelden, te weten: Healthcare, Materials, Systems (specifiek ICT) en Energy. Binnen TTC zijn in 2012 grensoverschrijdende vouchers beschikbaar gekomen om de eerste kiemen van innovatieinitiatieven te ondersteunen in de uitwerking en is een aantal externe business developers ingehuurd op gebied van Biobased materials, Biomedical materials en Healthcare. Daarnaast zijn in de Euregio verschillende events voor bedrijven georganiseerd. Ook is in 2012 de aanzet gegeven, in samenwerking met de Euregionale partners, tot een aantal roadmaps, die dienen om via specifieke bijeenkomsten met bedrijven en kennisinstellingen te komen tot projectleads, overwegend in 2013. De beste projectleads zullen leiden tot potentiele aanvragen binnen GCS, waarmee TTC naast het versterken van grensoverschrijdende samenwerking, tevens gezien kan worden als één van de belangrijke toeleveranciers van projectaanvragen voor GCS.

23

Verslag van de directie Grensoverschrijdende Cluster Stimulering Na een start met de eerste ontwikkeling eind 2010, is in 2012 het project Grensoverschrijdende Cluster Stimulering (GCS) goedgekeurd, een subsidieregeling voor grensoverschrijdende innovatieprojecten. LIOF heeft de lead in het project, in nauwe samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken. Voor de eerste tender van GCS zijn 24 voorstellen ingediend, waarbij in totaal 89 bedrijven (en instellingen) betrokken zijn. Deze tender - en GCS in het algemeen - heeft de verwachtingen daarmee ruim overtroffen. December 2012 heeft een externe deskundigencommissie een ranking in de 24 voorstellen aangebracht. Naar verwachting zal het Comité van Toezicht van de Euregio deze ranking vroeg in 2013 vaststellen en kan aan de eerste projecten een financiele bijdrage worden toegezegd. Aanvang 2013 is de tweede en laatste tender voor grensoverschrijdende innovatievoorstellen open gegaan. Het totale subsidiebudget voor beide tenders bedraagt € 4.717.000.

Regionale ontwikkelings­ programma’s LIOF heeft in 2012 voor drie van de vier programmalijnen van Greenport Venlo Innovation Center (het ontwikkelingsprogramma voor Noord-Limburg) het programmamanagement geleverd. Het betreft Industrie, Agro/Food en Logistiek. Op Biobased, de vierde lijn, heeft LIOF een belangrijke rol bij het verknopen met de overige provinciale en nationale ontwikkelingen. Rond de jaarovergang 2012 - 2013 is LIOF met het Innovation Center overeengekomen om ook in 2013 en 2014 onverkort het programmamanagement op de drie aangehaalde lijnen te leveren. LIOF blijft daarmee in de uitvoering de kern vormen van het Innovation Center en daarmee in de Greenport Venlo-ontwikkeling. Eind 2011 is LIOF betrokken geraakt bij het ontwikkelingsprogramma voor Zuid-Limburg, Limburg Economic Development (LED). LIOF vult de rol van programmamanagement in. Vanuit die rol zijn voorjaar 2012 voor de sectoren Chemie en Materialen, Healthcare, Zorg & Systems en Energy vier respectievelijke sectorprogramma’s opgeleverd. Najaar 2012 volgde het sectorprogramma Logistiek. LIOF heeft een coördinerende rol in de uitvoering van de programma’s en is intensief betrokken bij enkele projecten binnen de programma’s.

24

Investeringsbevordering & Business Development

Investeringsbevordering & Business Development IBD richt zich op werving, uitbreiding en behoud van buitenlandse bedrijven in Limburg. Er zijn 525 vestigingen van buitenlandse bedrijven in onze provincie en die zijn goed voor circa 50.000 arbeidsplaatsen. IBD staat de bedrijven met raad en daad bij als ze plannen hebben om hun Limburgse vestiging uit te breiden. Buitenlandse investeringen leveren een belangrijke bijdrage aan het versterken van de regionale economie en de groei van onze welvaart. Buitenlandse bedrijven kenmerken zich door een gemiddeld hoger innovatievermogen dan vergelijkbare Nederlandse bedrijven, ze scheppen hoogwaardige banen en hebben doorgaans meer hoogopgeleiden in dienst. Veel buitenlandse bedrijven opereren internationaal en zijn in vergelijking met Nederlandse bedrijven mondiaal actiever en helpen daarmee Limburg op de wereldkaart te zetten. In weerwil van de aarzelende economische ontwikkelingen in Nederland en vooral in zuidelijk Europa gaat het in Limburg goed met het aantrekken van buitenlandse bedrijven. In het verslagjaar vestigden zich in Limburg 17 bedrijven. Niet alleen scheppen die binnen enkele jaren circa 1100 arbeidsplaatsen, zij investeren ook nog eens € 110 miljoen in Limburg. Hiermee zijn de voor 2012 gestelde doelen, 15 bedrijven, 200 arbeidsplaatsen en een investeringsvolume van € 50 miljoen, ruimschoots gehaald. Ook kwalitatief gezien is dit een opsteker. De resultaten weerspiegelen het positieve effect van het topsectorenbeleid van het Ministerie van Economische Zaken-NFIA en LIOF: meer dan 80% van de nieuwe bedrijvigheid bevindt zich binnen topsectoren. Healthcare De ontwikkeling van de Maastricht Health Campus (MHC) met zijn hoogstaande (kennis)relaties moet ervoor zorgen dat het MUMC+ aan betekenis wint voor een brede groep (buitenlandse) Health bedrijven. Ook het Clinical Trial Centre Maastricht (CTCM) is een belangrijke troef op de Maastricht Health Campus. Veel buitenlandse bedrijven zullen in de toelatingsprocedure voor Europa via dit Centre gebruik maken van specialismes en patiënten zoals aangeboden in het AzM. Meestal wordt dit gecoördineerd opgepakt met ook andere academische ziekenhuizen. Ook deze regiefunctie bevindt zich in Zuid-Limburg bij diverse private bedrijven. Brains Unlimited (een onderzoekscentrum gericht op hersenonderzoek met drie verschillende scanners voor de reguliere zorg en onderzoek) nadert zijn voltooiing en wordt evenals het Cardio Vasculair Centre Maastricht (CVCM) strategisch ingezet bij de acquisitie van health bedrijven.

Jaarverslag 2012

Het aantal buitenlandse bezoeken, vooral uit de VS en China, neemt toe en daarmee ook de internationale belangstelling voor de health en care ontwikkelingen in onze provincie. Het financieringsinstrumentarium (Nedermaas, Limburg Ventures) is beschikbaar voor zich vestigende buiten- en binnenlandse bedrijven. Het valoriseren van kennis vanuit MUMC+ samen met het buitenlandse bedrijfsleven vindt nog beperkt plaats. In de nabije toekomst zal het duidelijker expliciteren van de beschikbare kennis op de MHC deze taak vergemakkelijken. Daarnaast groeit de sector in termen van distributie en diensten rondom medtech producten. Deze groei slaat neer bij OEM-ers als Boston Scientific, Medtronic en Stryker en ook bij 3rd party logistieke dienstverleners die verspreid over de provincie zijn gevestigd, zoals UPS. Systems De sector (high-tech) systems, van oudsher sterk aanwezig in Zuidoost Nederland, kent een voorzichtig herstel. Dit wordt onderstreept door meerdere vestigingen en uitbreidingen van bedrijven met potentie. Het hele jaar stond in het teken van de redding van NedCar door VDL Group. Vanuit de overheid waren de EU, EZ-NFIA, Provincie Limburg en de Gemeente SittardGeleen direct betrokken. LIOF figureerde in de 2e lijn door op verzoek advies te verstrekken aan NedCar en Provincie. Een aandachtsgebied binnen de topsector Systems in Limburg is het Maintenance, Repair en Overhaul-cluster, gericht op onderhoud binnen de luchtvaartindustrie, kortweg MRO. Een Interregprogramma EULC voor MRO is vergaand voorbereid ter besluitvorming in 2013. Het programma biedt perspectief voor vele systems-brede innovatie initiatieven met partners in Limburg en over de grens in een zestal regio’s in Europa. Logistiek / Value Added Logistics De laatste jaren scoorde Zuidoost Nederland bij investeringen in VAL-activiteiten in Europees perspectief heel goed. In 2012 waren de resultaten met twee vestigingen echter bescheiden. Sterke concurrentie van aangrenzende vestigingslocaties in Duitsland en België zijn hier debet aan. De focus van logistiek in Limburg zal meer moeten liggen op de beantwoording van complexere logistieke vraagstukken, multimodale vervoersconcepten, hoge leveringssnelheid (E-commerce) en de inzet van hoger opgeleid personeel.

25

Verslag van de directie Aantal buitenlandse vestigingen in Limburg naar land van herkomst

160 140 120 100 80

159

60 89

40 20

Verenigde

Duitsland

44

35

30

25

Frankrijk

Japan

Scandinavië

België

Staten

44

57

21

21

Groot-

China /

Overig

Overig

Brittanië

Taiwan

Wereld

Europa

Verdeling arbeidsplaatsen buitenlandse vestigingen in Limburg naar land van herkomst (Totaal ca. 50.600)

16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000

14.427

4.000

7.861 4.573

2.000

Verenigde

Duitsland

Frankrijk

4.033

Japan

4.079

Scandinavië

Staten

1.629 België

3.850

6.014 795

3.321

Groot-

China /

Overig

Overig

Brittanië

Taiwan

Wereld

Europa

Materials Op Chemelot waren de komst en onmiddellijk ingezette R&D activiteiten van chemiegigant Lanxess bewijs van de internationaal sterke concurrentiepositie van Chemelot Campus. De investeringen in kantoor en laboratoriumvoorzieningen zijn bijna gereed en reeds te krap: er wordt elders op de Campuslocatie laboratoriumruimte bijgehuurd.

Agro/Food Green Peace, het Zuid-Koreaanse productiebedrijf van paddenstoelen, beoogt een glastuinbouwgebied Siberië in Maasbree voor grootschalige productie. Dit onderstreept eens te meer dat binnen Food, de champignonproductieketen zeer vast verankerd is in Noord-Limburg en het gebied voor Green Peace een competitieve omgeving biedt.

De Indiase investeerder Techno Force Solutions vult een hiaat in de dienstverlening aan chemiebedrijven door het “problemsolving” karakter van hun dienst aan te bieden. Techno Force is gespecialiseerd in scheidingstechnieken van vloeistoffen, heeft een proefopstelling op Chemelot Campus, en kan productie­ opdrachten uitzetten in India.

Azië Met de switch van geografisch gedreven naar strategisch, themagerichte acquisitie was 2012 het laatste jaar waarin een regio als zodanig aandacht kreeg. Dit heeft geleid tot de oprichting van het Asian Full Service Centre (AFSC) in Venlo, dat zich richt op het faciliteren van nieuwe veelal kleine Chinese bedrijven die ondersteuning zoeken bij logistieke maar ook administratieve, juridische en marketing aspecten van het zaken doen in Europa. Daarnaast was er de overname van Scheuten Solar door het Chinese bedrijf Aiko Solar Energy Technology. LIOF en NFIA waren hier in informerende zin bij betrokken, met name voor wat betreft het vestigingsklimaat,

De “uitdaging” Avantium met een 50 Kton fabriek van € 150 miljoen werd geëxpliciteerd naar de Chemelot Industrial Park locatie in concurrentie met België, Frankrijk en de VS. Dit bedrijf opereert in het hart van de topsector Chemie. Bij een concurrerende aanbieding van Limburg worden potentiële opdrachten van wereldspelers reëel.

26

Investeringsbevordering & Business Development de fiscaliteit en de beschikbaarheid van bedrijfsruimte in de regio Venlo. Provincie Limburg en gemeente Maastricht zijn in gezelschap van velen naar Chengdu geweest voor het aangaan van een zusterstad/zusterprovincie relatie. Samen met de MHC zijn diverse bedrijven en universiteiten bezocht, in december gevolgd door een tegenbezoek van een van deze bedrijven en universiteiten aan Maastricht en omgeving. Verankering / Investor Development Evenals in voorgaande jaren hebben we met circa 45 bedrijven, veelal actief binnen de topsectoren, strategische gesprekken gevoerd. Kenmerkende resultaten betroffen de uitbreidingsplannen bij logistieke operaties en chemiebedrijven. Deze laatste categorie wordt enigszins belemmerd door moederbedrijven die met minder financiële middelen strengere eisen stellen of elders prioriteiten ervaren als gevolg van milieueisen. IBD juicht toe als Chemelot Ventures in de nabije toekomst ook mogelijkheden heeft substantieel te participeren in het (chemie)grootbedrijf.

Slot De buitenlandse bedrijven met hun veelal sterke exportpositie dragen er in belangrijke mate toe bij dat de “recessie” in Limburg minder hevig is dan elders in het land. Het succes van Limburg moet mede blijven voortkomen uit het innovatievermogen binnen de (moeder-)bedrijven, de efficiency en taalvaardigheid binnen de sectoren in Limburg (bijvoorbeeld logistiek), het gunstig fiscaal beleid en een faciliterende overheid. Iedere gecreëerde arbeidsplaats betekent toch een opbrengst voor de Nederlandse staat van € 35.000 per persoon per jaar (Bron: eigen NAP analyse). In 2013 komt de nadruk nog meer te liggen op de strategische acquisitie voor de vijf kernthema’s en drie Campussen binnen een integrale LIOF Business Development inzet. Wij verwachten kwalitatieve goede resultaten terwijl kwantitatief de verwachting sterk afhangt van het economisch tij en de te maken keuzes voor de inzet bij de diverse topsectoren.

Compensatie opdrachten 2012 was het laatste jaar voor dit EZ/ ROM’s programma. Er werd volgens verwachting met 30 bedrijven gesproken en de omzet van alle deelnemers in Limburg stabiliseerde op circa € 34 miljoen in het verslagjaar.

Bedrijf

Herkomst

Locatie

Topsector

Activiteit

Aiko Solar Technology

China

Venlo

Hightech Systems

Europees hoofdkantoor, Europees









distributiecentrum, productie

Applicatie Centrum

Nederland

Heerlen

Hightech Systems

R&D Center

Asbury Carbons

Verenigde Staten

Maastricht

Chemie / Nieuwe Materialen

Productie

Boston Scientific

Verenigde Staten

Kerkrade

Logistiek

Europees distributiecentrum

Boston Scientific

Verenigde Staten

Maastricht

Healthcare/Life Sciences

Shared Service Center

CEVA Logistics

Verenigde Staten

Venray

Logistiek

Europees distributiecentrum

Eurocarbon

Nederland

Sittard

Hightech Systems

Productie

Green Mushroom

Korea

Maasbree

Agro/Food

Champignonkwekerij

Inflotek

Verenigde Staten

Beringe

Hightech Systems

Productie

Interworks Consulting

Verenigde Staten

Maastricht

Generiek

Regionaal hoofdkantoor

KYB

Japan

Roermond

Hightech Systems

Europees hoofdkantoor,









Marketing & Sales

Lanxess

Duitsland

Geleen

Chemie / Nieuwe Materialen

R&D, productie

LifeTech Scientific

China

Maastricht

Healthcare/Life Sciences

Europees distributiecentrum,









Marketing & Sales, Customer Service

M3 Multi-Media-Marketing GmbH

Duitsland

Maastricht

Generiek

Contact center

OCI Nitrogen

Egypte

Geleen

Chemie / Nieuwe Materialen

Productie

Physio-Control

Verenigde Staten

Maastricht

Healthcare/Life Sciences

Value Added Logistics

TechnoForce Solutions

India

Geleen

Chemie / Nieuwe Materialen

R&D, pilot plant

Jaarverslag 2012

27

Verslag van de directie

Bedrijventerreinen Algemeen De markt voor vastgoed ontwikkelt zich meer en meer van een aanbod- naar vraaggerichte; het aanbod is over de linie (bedrijfsruimte en bedrijfskavels) ruim en daardoor is het de gebruiker die bepaalt of en wat hij afneemt. Het opnameniveau lijkt blijvend veranderd door verschuivingen in de economie, flexibilisering (Het Nieuwe Werken) en demografische ontwikkelingen. Het aantrekken van de economie zal dit niet wezenlijk veranderen; opname- en uitgiftecijfers zullen naar verwachting niet meer uitkomen op het niveau van een jaar of vier, vijf geleden. Bovenstaande onderstreept de behoefte om creatief na te denken over een belangrijk deel van het aanbod aan bedrijfsgebonden gebouwen en terreinen (herbestemming, transformatie). Het (over)aanbod drukt de prijzen en vergroot de concurrentie tussen aanbieders. Voor de gebruikers (lees: ondernemers) lijkt dit een aantrekkelijke situatie, echter op termijn gaat dit onherroepelijk ten koste van de kwaliteit en de vastgoedwaarde omdat door ontwikkelaars en eigenaren minder kan worden geïnvesteerd. Een stringent overheidsbeleid ten aanzien van het toestaan van uitbreidingen is daarom noodzakelijk. In de kantorenmarkt in Limburg nam de leegstand toe, onder andere door een toename van het aanbod, zij het gering. Met 11% blijft de leegstand wel onder het landelijk gemiddelde van 15%. Kantoren in aantrekkelijke, levendige gebieden met veel voorzieningen en een goede bereikbaarheid, blijven evenwel in trek. Het vastgoed in de logistieke sector is de afgelopen jaren redelijk stabiel gebleken. Het aanbod wordt alleen nog selectief uitgebreid, dat wil zeggen: alleen indien er een specifieke gebruikersvraag ligt, wordt gebouwd. De leegstand is in deze sector beperkt (landelijk 7%). Het uitgiftecijfer in Limburg voor bedrijfskavels lag in 2012 op 57 ha. Dit is wel meer dan de ronduit magere jaren 2010 en 2011, maar beweegt zich nog altijd ruim onder het 10-jarig gemiddelde.

Greenfields In 2012 was LIOF Bedrijventerreinen BV betrokken bij de volgende projecten: Industriepark Swentibold (IPS) - Born Mitsubishi stopte per ultimo 2012 met haar productie van personenauto’s bij NedCar. De verkoop en distributie van Mitsubishi-onderdelen wordt van het Nedcar-terrein overge-

plaatst naar het naastgelegen IPS, alwaar het bestaande Europees distributiecentrum (EDC) van Mitsubishi zal worden uitgebreid. LIOF, als ontwikkelaar van dit terrein, verkoopt hiertoe de benodigde gronden aan een investeerder die het vastgoed voor Mitsubishi realiseert. De planvoorbereiding voor de realisatie van een kantoorgebouw is inmiddels gestart (verwachte realisatie 2013). Daarnaast is een ontwerp bestemmingsplan opgesteld waarin voorzien is in een beperkte bestemmingsverruiming van het terrein waardoor de aantrekkelijkheid van het terrein wordt vergroot. Met de uitbreiding van het EDC draagt IPS bij aan de verankering van de automotive in Limburg. Holtum Noord – Born De laatste jaren heeft Holtum Noord zich ontwikkeld tot belangrijke multimodale logistieke hotspot. In 2012 startte Post NL met de bouw van haar distributiecentrum en werd het markant vormgegeven facilitaire gebouw, beter bekend als Checkpoint, verkocht aan Public Logistics Center Born (PLC). Daarmee zal dit gebouw in eigendom één geheel gaan vormen met de achtergelegen warehouses van PLC. Er resteert thans nog  vijf ha aan bouwrijpe grond. De belangstelling hiervoor in 2012 heeft nog niet geleid tot een verkoop. LIOF Bedrijventerreinen BV participeert in beide Grondexploitatiemaatschappijen die Holtum Noord ontwikkelen. Aviation Valley – Maastricht Aachen Airport Afgelopen december verkocht LIOF haar percelen bouwland aan Land Development AviationValley Maastricht (LDAVM). LIOF verwierf deze kavels in 2004 teneinde de toen nog in een pril planstadium verkerende ontwikkeling van het bedrijventerrein veilig te stellen. LIOF treedt nog op als financier van de gemeente Meerssen voor een perceel van 37.000 m2. De verwachting is dat dit perceel in 2013 aan LDAVM kan worden overgedragen, waarmee de bijdrage van LIOF aan de ontwikkeling van dit bedrijventerrein eindigt. Californië – Horst aan de Maas De ontwikkeling van dit innovatieve glastuinbouwgebied verloopt voorspoedig, ondanks de tegenvallende marktsituatie in de Nederlandse tuinbouw. In oktober werd een perceel van acht ha verkocht waarmee de kavels op Californië nagenoeg zijn uitgegeven. Op het perceel komt een nieuw cherrytomatenbedrijf (eerste plant najaar 2013), dat gebruik gaat maken van de beschikbare aardwarmte. Deze vorm van duurzame energie levert het bedrijf en andere tuinders binnen het gebied een direct kostprijsvoordeel op. De resultaten van de eerste boringen naar aardwarmte waren zo goed dat besloten is een derde productieput te boren, waarmee meer warm water naar boven kan worden gehaald.

28

Bedrijventerreinen In 2011 werden de voorbereidingen gestart voor uitbreiding van Californie, waardoor nog eens 120 ha ‘Gezonde toekomst onder glas’ kan worden gerealiseerd. LIOF Bedrijventerreinen BV is aandeelhouder van de grondexploitatiemaatschappij. Avantis In 2012 werden er geen percelen verkocht op Avantis. Gezien de tegenvallende ontwikkeling werd de financieringsstructuur aangepast; de aandeelhouders van Avantis (waaronder LIOF) namen de volledige financiering over van de bank. Tegelijkertijd met de aflossing namen de aandeelhouders ook het besluit om de organisatie aan de veranderende omstandigheden aan te passen. Het bestuur van de onderneming werd overgenomen door de gemeenten Aachen en Heerlen en er werd vol ingezet op de acquisitie; met name de inspanningen aan Duitse zijde van de grens werden geïntensiveerd. De exploitatiekosten werden drastisch naar beneden bijgesteld. Avantis was kansrijk voor de vestiging van een grote logistieke partij, maar zag deze lead aan zich voorbij gaan, ondanks de scherpe aanbieding die was gedaan.

breidde zich uit tot 14 deelnemers. De participanten wisselen kennis en ervaring uit door middel van participantenbijeenkomsten, studiereizen, kennistafels en het jaarlijkse Nationaal Congres Bedrijventerrein. Dit congres, met LIOF als mede-organisator, vond afgelopen jaar plaats op de Floriade en trok 350 bezoekers. Eind 2012 is het initiatief genomen om de kennisuitwisseling tussen de participanten te bevorderen door de oprichting van een zogenaamd e-platform. SKBN heeft een eigen website (www.skbn.nu) en communiceert actief naar publieke – en private partijen werkzaam op het gebied van werklocaties.

Brownfields Zwaartepunt van de activiteiten van de afdeling ligt bij het herstructureren van verouderde bedrijventerreinen. Doel is daarbij om het vestigingsklimaat in de provincie op peil te houden door bedrijven ‘ruimte op maat’ aan te kunnen blijven bieden en bestaande terreinen beter te benutten. De activiteiten van LIOF op dit gebied zijn ondergebracht bij de Limburgse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen BV (LHB), een gezamenlijke onderneming van NV Industriebank LIOF en de Provincie Limburg. Gezien de moeilijke marktomstandigheden (afnemende private investeringen, terughoudendheid bij financiers en bezuinigingen bij de overheid) is de complexiteit van herstructurering duidelijk toegenomen. Ultimo 2012 is de keuze gemaakt om de focus te richten op een beperkter aantal projecten, de zogenaamde prioritaire projecten, die passen in de lijn van de door de Provincie benoemde topsectoren. Om de projecten van de grond te krijgen en te versnellen heeft de Provincie aangeven dat LHB in beginsel projecten met een hoger risicoprofiel kan aangaan en dat niet in alle gevallen al sprake hoeft te zijn van mede-investeerders. De doelmatige en verantwoorde inzet van het LHB-investeringsfonds blijft gericht op het verkrijgen van een zo groot mogelijk economisch effect, lees: het uitlokken van private investeringen. De in 2012 behaalde resultaten zijn verantwoord in de jaarrekening 2012 van LHB BV (zie: www.lhb.nu).

Overig SKBN – Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland Het kennisnetwerk van regionale en grootstedelijke ontwikkelingsmaatschappijen actief op het gebied van (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen, mede door LIOF in 2010 opgericht,

Jaarverslag 2012

29

Verslag van de directie Greenfields – ontwikkeling 1

Avantis, Heerlen-Aachen

100 ha

✱

2

Californië, Horst aan de Maas

378 ha

✱

3

Industriepark Swentibold (IPS), Born

45 ha

✱

4

Holtum Noord, Born

35 ha

✱

5

Aviation Valley, Beek/Meerssen

80 ha

✱

Brownfields – prioritair 1

Trade Port, Venlo

2

Molenveld-Zuid, Beesel

3

Roerstreek/Stationsweg, Roermond

246 ha

4

Koeweide e.o., Maasgouw

111 ha

5

Oostflank, Brunssum

186 ha

6

Beatrixhaven/Bosscherveld, Maastricht

328 ha

294 ha 6 ha

5

✱

2 Brownfields – overig 1

©Mill, Heerlen

15 ha

✱

2

Willem Sophia, Kerkrade

35 ha

✱

3

De Beitel, Heerlen

115 ha

✱

4

Abdissenbosch, Landgraaf

57 ha

5

De Hulst I, Venray

30 ha

✱

1

2

LIOF/LHB heeft zich financieel gecommitteerd

3 4

3

4

5 5 6

1 3

4

1

2

30

LIOF Business Centers

LIOF Business Centers Onder de handelsnaam LIOF Business Centers (LBC) verhuurt LIOF BedrijvenCentra B.V. bedrijfsruimte aan startende en doorstartende ondernemers. Deels betreft dit de LIOF-doelgroep van industriële en stuwende dienstverlenende bedrijven, deels gaat het om starters uit overige sectoren. LBC beheert in Limburg twaalf Business Centers. Bij zeven gebeurt dit volledig voor eigen rekening en risico, bij één gedeeltelijk. De overige panden beheert LBC in opdracht van de eigenaren. Het totaal verhuurbaar oppervlak is 40.800 m²: Het gaat hierbij om 29.500 m² kantoorruimte en 11.300 m² hallen. Kantoorruimte is beschikbaar in units vanaf 20 m²; hallen zijn er in units vanaf 150 m². LBC verzorgt voor ruim 200 bedrijven de huisvesting. De meesten zijn klein en vaak actief in de dienstverlening. Gemiddeld was de bezettingsgraad in 2012 66%. Dit is 3% meer dan 2011. BC Roerpoort is bij deze cijfers niet meegenomen gezien dit pand pas in 2012 in gebruik is genomen. Met BC Roerpoort erbij zou de bezettingsgraad in 2012 64% zijn. De huidige huurders verblijven gemiddeld ruim 3,5 jaar in een Business Center. In het verslagjaar zijn er 67 nieuwe huurders bijgekomen en 46 vertrokken. In 2011 was het aantal nieuwkomers en vertrekkers nog gelijk, namelijk 38. Vertaald in vierkante meters werd in 2012 per saldo iets meer ruimte verhuurd dan er verviel, namelijk 209 m². In 2012 is de ontwikkeling van het pandenportfolio doorgezet met de start van de nieuwbouw van BC Roerpoort. Sinds de opening begin 2012 zijn er al diverse bedrijven gehuisvest en hebben wij eind 2012 bijna 40% bezetting mogen noteren. Het creëren van een ondernemers community wordt op diverse manieren gestimuleerd. Onder de vlag van het LIOF Business Centers B2B netwerk, onderdeel van het Business Center Plus Concept, werden in het verslagjaar drie bijeenkomsten georganiseerd, waaronder een bijeenkomst over Cybercrime en een bijeenkomst over het thema Crowdfunding. De bijeenkomst in de studio van TvL over het thema “Miljoenennota“ werd door circa 90 ondernemers bezocht en een uur lang op deze regionale televisiezender uitgezonden. Het netwerk telt 316 leden, voornamelijk ondernemers. In de stuurgroep “Bedrijvenpark Borrekuil” is besloten het bedrijvenpark in de toekomst “Business park Geleen” te gaan noemen. Dit is door de gemeente omarmd en in het kielzog hiervan zal “BC Borrekuil” in de toekomst “BC Geleen” gaan heten. Naast de vernieuwing van het portfolio werd er aan de productontwikkeling gewerkt. Voor de ZZP-er die flexibel wil

Jaarverslag 2012

zijn, werden de faciliteiten “Seats2Use”, “Lockers4Rent” en “Desk2Use” geintroduceerd. Deze faciliteiten zijn bijvoorbeeld handig voor de ZZP-er die geleidelijk de overstap wil maken naar een eigen vaste kantoorruimte in een van de Business Centers. Hierop voortbouwend is eind 2012 het “Forum flexplek project” ontwikkeld, waarmee per 1 februari 2013 in BC Geleen en BC Roerpoort werd gestart. Hierbij hebben ondernemers de mogelijkheid met een abonnement of rittenkaart een werkplek in BC Geleen en BC Roerpoort te gebruiken. Ook worden zij in staat gesteld te netwerken in de open ruimte waar de flexplekken zijn gecreerd. De twee locaties liggen centraal op de noord-zuidas van Limburg. In 2012 werkten we wederom mee aan diverse uitzendingen van TvL Business. Hiermee brengen we onze Business Centers onder de aandacht van een breed (ondernemers)publiek. Daarnaast communiceren we over onze producten en diensten via social media (wij zijn te volgen via http://nl-nl.facebook. com/pages/LIOF-BusinessCenters/207569779263448 en http://twitter.com/liofbc). Verder organiseerden wij “Open Coffee” bijeenkomsten in BC Roerpoort en BC Geleen” en namen we deel aan de Ondernemersvakdagen en de Startersdagen van de Kamer van Koophandel. De vergaderfaciliteiten in BC Roerpoort en BC Geleen zitten in de lift en worden steeds meer door ondernemers gebruikt. Onderneming Lijnspel is in samenwerking met B.V. Technohouse Heerlen in 2011 een incubator voor social media ondernemingen in Technohouse gestart. In 2012 maakten hier dagelijks gemiddeld 15 ZZP-ers gebruik van. Verder is met Ad Hoc beheer in 2012 een alliantie gesloten om de bij hun doorgroeiende startende ondernemers in BC Heerlen in twee kantoorunits te gaan accommoderen. Met de opleidingen ROC’s Gilde, Arcus en Leeuwenborg voerden we in 2012 overleg over het stimuleren van MBO studenten/ondernemers die een bedrijf willen starten in een van onze gebouwen. Helaas heeft dit nog niets concreets opgeleverd. Voor 2013 ligt de focus op het stimuleren van de vraag door interessante all-in aanbiedingen voor (nieuwe) huurders in de markt te zetten. Verder zal de website gerestyled worden, waarbij er een splitsing komt tussen de informatie over hallen en kantoren. Verder staat vanaf 1 februari 2013 het nieuwe product “Flexplekken” online met de mogelijkheid via de website contracten af te sluiten voor abonnenten en rittenkaarten. Het werken met snel internet via glasvezel is in onze kantoorgebouwen inmiddels overal mogelijk. We verwachten nieuwe huurders en gebruikers van flexplekken aan te trekken die zich in de full service omgeving willen ontplooien met innovatieve producten en diensten.

31

Verslag van de directie Bedrijven per branche huurderbestand per 01-01-2013

Zakelijke dienstverlening

48,36%

Handel

25,35%

Overig

8,45%

Technische dienstverlening

6,57%

ICT

6,10%

Life Sciences

5,16% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

Aantal bedrijven in huurderbestand per 01-01-2013 per categorie aantal werknemers





■ 0-5

werknemers

82%



■ 6-10 werknemers

14%



■ > 10 werknemers

4%

Gemiddelde bezetting LIOF business centers

74% 72% 70% 68% 66% 64%

69

62%

66

65

2012

1-1-2013

63

60%

2010

2011

Aantal m2 nieuw verhuurd en vervallen 2012

6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 ■ aantal m2 nieuw eigen rekening

beheer

totaal

■ aantal m2 vervallen

32

Externe jaarrekening 2012 Geconsolideerde balans per 31 december 2012

34

Geconsolideerde resultatenrekening over 2012

35

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012

36

Algemeen

36

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012

37

Toelichtingen op de geconsolideerde resultatenrekening over 2012

47

Vennootschappelijke balans per 31 december 2012

50

Vennootschappelijke resultatenrekening over 2012

51

Toelichtingen op de vennootschappelijke balans en de vennootschappelijke resultatenrekening

52

Overige gegevens

54

Jaarverslag 2012

33

Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (bedragen in euro’s)



2012

2011

Vaste activa Materiële vaste activa Terreinen Bedrijfsgebouwen Andere vaste bedrijfsmiddelen

2.586.636 12.483.204 324.085 15.393.925

2.605.926 14.673.907 439.613 17.719.446

Financiële vaste activa Participaties Deelnemingen Financieringen van onroerend goed Overige vorderingen

42.358.147 2.777.838 10.253.529 29.454.441 84.843.955

42.610.753 3.225.610 10.196.267 31.435.495 87.468.125

6.165.557

9.581.169

Activa

Vlottende activa Voorraden Gronden voor ontwikkeling van bedrijventerreinen



Vorderingen Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

7.804.977

9.674.363

38.877.560

41.765.135

Totaal activa

153.085.974

166.208.238

96.536.862 125.896 96.662.758

100.829.005 250.394 101.079.399

Passiva Groepsvermogen Eigen vermogen Aandeel derden in geconsolideerde maatschappijen Voorzieningen Overige



2.721.366

1.768.200

Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan aandeelhouders Overige schulden en overlopende passiva



5.600.000 11.881.544 528.440 18.009.984

6.613.333 12.073.461 492.638 19.179.432

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan aandeelhouders Crediteuren Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva

3.454.000 12.367.014 782.983 612.758 18.475.111 35.691.866

3.619.333 15.088.192 773.563 489.183 24.210.936 44.181.207

Totaal passiva

153.085.974

166.208.238

34

Geconsolideerde resultatenrekening over 2012 (bedragen in euro’s)



2012

2011

Financieringsbedrijf



Opbrengsten Rente leningen u/g en deposito’s Ontvangen dividenden Opbrengsten commissariaten Resultaat verkoop participaties Huuropbrengsten Ministerie van Economische Zaken Provincie Limburg Doorberekende apparaatskosten Overige opbrengsten

2.283.107 4.653.232 51.322 938.163 2.643.898 142.885 190.512 580.016 36.938 11.520.073

2.402.351 752.287 53.150 4.309.937 2.935.099 208.160 208.160 385.335 34.967 11.289.446

Kosten Personeelskosten Afschrijvingskosten vaste activa Overige apparaatskosten financieringsbedrijf Totaal apparaatskosten

2.924.669 603.886 2.179.292 5.707.847

2.866.756 601.493 2.728.005 6.196.254

Saldo van de mutaties op de voorziening financiële vaste activa Overige waardeverandering MVA en gronden Garantievoorziening deelneming Overige kosten financieringsbedrijf

4.922.643 2.568.759 265.000 289.251 8.045.653

4.149.326 391.262 4.540.588

Resultaat Financieringsbedrijf

-2.233.427

552.604

Opbrengsten/Bijdragen Ministerie van Economische Zaken Provincie Limburg Doorberekende apparaatskosten

872.615 1.163.488 576.732 2.612.835

1.166.840 1.166.840 538.654 2.872.334

Kosten Personeelskosten Afschrijvingskosten vaste activa Overige apparaatskosten ontwikkelingsbedrijf Totaal apparaatskosten

3.840.179 61.457 894.413 4.796.049

2.531.258 44.889 625.411 3.201.558

Resultaat Ontwikkelingsbedrijf

-2.183.214

-329.224



124.498

17.909

Resultaat

-4.292.143

241.289



Ontwikkelingsbedrijf

Aandeel derden

Jaarverslag 2012

35

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 (bedragen in euro’s)



2012

2011

Resultaat

-4.292.143

241.289

-124.498 665.343 953.166

-17.909 646.382 -35.460

3.415.612 2.246.466 -8.489.337 -5.625.391

-571.154 -2.032.387 22.631.021 20.861.782

-2.687.644 447.772 1.516.791 3.405.852 1.423.459 3.689.026 -5.171.086 2.624.170

-7.275.948 -34.968 2.494.234 1.655.092 1.896.408 5.173.090 -12.123.381 -8.215.473

Kasstroom uit operationele activiteiten: Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Overige waardeveranderingen MVA Kasstroom uit investeringsactiviteiten:

-3.001.221

12.646.309

-67.418 19.290 1.708.302 1.660.174

-222.539 245.280 0 22.741

Mutaties langlopende schulden Kasstroom uit financieringsactiviteiten:

-1.546.528 -1.546.528

-18.825.655 -18.825.655

Mutatie liquide middelen

-2.887.575

-6.156.605

Aanpassingen voor: Aandeel derden in resultaat Afschrijvingen Mutatie overige voorzieningen



Verandering in werkkapitaal: Mutatie voorraden Mutatie vorderingen Mutatie kortlopende schulden Kasstroom uit bedrijfsuitoefening Investeringen in participaties Mutaties in deelnemingen Mutatie voorziening financiële vaste activa Mutatie voorziening overige vorderingen Ontvangsten inzake beëindiging participaties Ontvangen aflossingen Verstrekte leningen en kredieten Kasstroom uit financieringsbedrijf

Algemeen De jaarrekening van NV Industriebank LIOF is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Bijdragen apparaatskosten De bijdragen van het Ministerie van Economische Zaken en van de Provincie Limburg aan de apparaats­ kosten zijn voor het boekjaar 2012, inclusief prijs- en loonbijstelling, als volgt toegezegd :

- bijdrage Ministerie van Economische Zaken - bijdrage Provincie Limburg

Totaal € 1.015.500 € 1.354.000



€ 2.369.500



36

Grondslagen voor de consolidatie Geconsolideerd worden de jaarcijfers van die rechtspersonen, tevens groepsmaatschappijen zijnde, waaraan LIOF alleen of tezamen met een dochtermaatschappij meer dan 50% van het aandelenkapitaal verschaft of doet verschaffen en waarin LIOF alleen of tezamen met een dochtermaatschappij de beslissende zeggenschap heeft. De consolidatie vindt plaats overeenkomstig de integrale methode. Als groepsmaatschappijen worden aangemerkt die maatschappijen die tezamen onder gemeenschappelijke leiding als een economische eenheid optreden. Op grond van dit criterium werden de navolgende deelnemingen in de consolidatie betrokken: een 100% deelneming in LIOF Vastgoed BV gevestigd te Maastricht; een 100% deelneming in LIOF Bedrijventerreinen BV gevestigd te Maastricht; een 100% deelneming in Nedermaas Hightech Ventures BV gevestigd te Maastricht; een 100% deelneming in EBCH BV gevestigd te Heerlen; een 100% deelneming in LIOF Business Center Avantis BV gevestigd te Maastricht; een 97,61% deelneming in LIOF BedrijvenCentra BV gevestigd te Maastricht; een 93,2% deelneming in BV Technohouse Heerlen gevestigd te Heerlen. Algemene grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Activa en passiva Activa en passiva zijn gewaardeerd op nominale waarde, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld. Winst- & Verliesrekening De kosten en opbrengsten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarden voor het opnemen van voorzieningen.

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012 Activa Vaste Activa





Materiële vaste activa Onder de hoofden “Bedrijfsgebouwen en Terreinen“ zijn opgenomen gebouwen met een gezamenlijke boekwaarde van 12.483.204 miljoen euro en terreinen met een gezamenlijke boekwaarde van 2.586.636 miljoen euro. De gebouwen zijn gewaardeerd tegen aankoopprijs/stichtingskosten eventueel verminderd met toegekende subsidies onder aftrek van de jaarlijkse afschrijvingen dan wel lagere marktwaarde. 1 Het LIOF bedrijvencomplex De Beitel. De afschrijvingen vinden plaats op basis van de verwachte economische levensduur. 2 De gebouwen voor eigen gebruik, gelegen aan de Boschstraat en de Batterijstraat te Maastricht. De jaarlijkse afschrijving van de gebouwen geschiedt op basis van 4% van de aanschaffingsprijs. 3 De bedrijfsverzamelgebouwen van LIOF Bedrijvencentra BV. De afschrijvingen worden lineair berekend, uitgaande van de verwachte levensduur van 50 jaar. 4 De gebouwen van BV Technohouse Heerlen gelegen te Heerlen. De afschrijvingen worden lineair berekend op basis van de verwachte economische levensduur en bedragen 2,5% per jaar.

Jaarverslag 2012

37

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012 Andere vaste bedrijfsmiddelen De andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd op basis van de aanschaffingsprijs onder aftrek van afschrijvingen. De afschrijvingen worden lineair berekend op basis van de verwachte economische levensduur. De materiële vaste activa zijn ultimo 2012 als volgt samengesteld:

aanschaf waarde (a)

cumulatieve afschrijvingen

boekwaarde (b)

b in % van a

2.586.636

-

2.586.636

100%

19.311.057 2.134.252 21.445.309

7.573.216 1.388.889 8.962.105

11.737.841 745.363 12.483.204

61% 35% 58%

1.916.663

1.592.578

324.085

17%

25.948.608

10.554.683

15.393.925

59%

Terreinen Bedrijfsgebouwen Gebouwen bestemd voor: verhuur eigen gebruik Andere vaste bedrijfsmiddelen



Het verloop van de boekwaarde van de materiële vaste activa was als volgt: Terreinen Gebouwen bestemd voor: verhuur eigen gebruik Andere vaste bedrijfsmiddelen

boekwaarde 31-12-11

2.605.926

investeringen desinvesteringen afschrijvingen overige boekwaarde waarde- 31-12-12 veranderingen -

19.290

13.874.111 799.796 14.673.907

28.745 10.426 39.171

- - -

439.613

28.247

-

67.418

19.290

17.719.446

-

456.713 64.859 521.572

-

1.708.302 11.737.841 - 745.363 1.708.302 12.483.204

143.775

2.586.636

-

324.085

665.347

1.708.302

15.393.925

38

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012

Financiële vaste activa

Participaties Ter bevordering van de bedrijfsmatige activiteiten in Limburg participeert LIOF tijdelijk in het risicodragend kapitaal van ondernemingen die bedrijven in Limburg willen vestigen dan wel uitbreiden. De participaties in het kapitaal van ondernemingen worden gewaardeerd tegen aankoopprijs onder aftrek van voorzieningen voor verwachte c.q. gerealiseerde verliezen. Deze post is als volgt samengesteld: (bedragen in euro’s)



2012

2011

Aankoopprijs op 31 december af: voorzieningen voor voorzienbare c.q. verwachte verliezen



52.500.519

51.843.802



10.142.372

9.233.049

Boekwaarde op 31 december

42.358.147

42.610.753

2012

2011

42.610.753

39.725.447

2.415.752 271.892 45.298.397

6.131.450 1.144.498 47.001.395

-1.423.459 -1.516.791

-1.896.408 -2.494.234

Boekwaarde op 31 december

42.358.147

42.610.753

Specificatie aankoopprijs Mutatieoverzicht participaties LIOF op 31 december Stand participaties Nedermaas op 31 december Stand participaties LBT op 31 december Aankoopprijs op 31 december

2012

2011

50.248.867 1.972.500 279.152

49.914.649 1.650.000 279.152

52.500.519

51.843.801

In 2012 heeft deze post het navolgende verloop :



Boekwaarde op 1 januari bij: verwerving participaties conversie van leningen af: beëindigde participaties saldo mutaties voorzienbare c.q. verwachte verliezen

Deelneming De deelneming wordt gewaardeerd volgens de zogenaamde vermogensmutatiemethode, tegen de netto vermogenswaarde. Het betreft de 45% deelneming in Business Center Midden Limburg BV. Stand op 1 januari 2012 af: terugstorting kapitaal af: resultaat boekjaar



3.225.610 -405.000 -42.772

Stand op 31 december 2012

2.777.838

Jaarverslag 2012

39

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012

Financieringen van onroerend goed Dit betreft ter financiering van onroerend goed verstrekte hypothecaire leningen en huurkoopfinancieringen met een rente van 3 maands euribor tot maximaal 7%. Aflossing van de door LIOF Bedrijventerreinen BV verstrekte lening is afhankelijk van de verkoop van gronden Industrial Park Swentibold en Maastricht Aachen Airport. De leningen/financieringen zijn opgenomen tegen nominale waarde. De specificatie van deze post is als volgt: (bedragen in euro’s) kredietgevers LIOF Bedrijventerreinen BV LIOF Bedrijventerreinen BV LIOF Bedrijventerreinen BV

restbedrag 1-01-12

intrest %

restbedrag 31-12-12

1.470.000 7.786.009 940.258

7,00% euribor 3 mnd 6,00%

1.470.000 7.786.009 997.520

10.196.267

10.253.529

In 2011 heeft deze post het volgende verloop: (bedragen in euro’s) Stand op 1 januari bij: toegerekende rente

10.196.267 57.262

Stand op 31 december

10.253.529

40

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012

Overige vorderingen Dit betreft converteerbare achtergestelde c.q. achtergestelde leningen, rentevorderingen op achtergestelde leningen met een restwaarde op 31 december 2012 van respectievelijk € 28.870.451 en € 583.990. Over de leningen met een resterende looptijd van 2 tot 10 jaar, wordt een rente berekend van 2 tot 20% per jaar. Deze leningen zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens het risico van oninbaarheid. (bedragen in euro’s)



2012

2011

Nominale waarde per 31 december af: voorzieningen voor voorzienbare c.q. verwachte verliezen



42.881.689

42.686.187



13.427.248

11.250.692

Boekwaarde op 31 december

29.454.441

31.435.495



2012

2011

Boekwaarde op 1 januari bij: verstrekte leningen bijgeschreven rente in rekening gebrachte rente af: conversie naar participaties ontvangen aflossingen saldo mutaties voorzieningen ontvangen/ verrekende rente

31.435.495

26.194.271

3.162.451 505.486 1.445.887 5.113.824

10.558.328 4.748 1.506.330 12.069.406

271.892 2.805.833 3.405.852 611.301 7.094.878

1.144.498 3.064.229 1.655.092 964.363 6.828.182

Boekwaarde op 31 december

29.454.441

31.435.495

In 2012 heeft deze post het navolgende verloop:

Jaarverslag 2012

41

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012

Vlottende activa (bedragen in euro’s)



2012

2011

Voorraden

6.165.557

9.581.169

Dit betreffen gronden voor bedrijventerreinen met een kostenprijs van € 3.123.772 alsmede de ten behoeve van die bedrijven­ terreinen gemaakte ontwikkelingskosten ten bedrage van € 6.622.963. Met in mindering gebracht de gevormde voorziening van € 3.581.178.





Gronden Avantis

627.018

1.403.279

De aangekochte grond op het bedrijventerrein Avantis is niet voor 31 december 2012 volledig verkocht. Het Grensoverschrijdend bedrijventerrein/ Grenzüber-schreitendes Gewerbegebiet Aachen-Heerlen NV had het recht de niet doorverkochte gedeelten terug te kopen tegen de kostprijs vermeerderd met bijkomende kosten, lopende kosten en rente. Het Grensoverschrijdend bedrijventerrein/Grenzüberschreitendes Gewerbegebiet Aachen-Heerlen NV heeft hiervan geen gebruik gemaakt. Dit betekent dat het recht komt te vervallen. Als gevolg van de economische marktomstandigheden is uit hoofde van voorzichtigheid in 2012 een voorziening gevormd van € 860.000 op deze gronden.





Gronden IPS

5.538.539

8.177.890

De bedrijventerreinen worden gewaardeerd tegen aanschaffingsprijs vermeerderd met de hiervoor gemaakte ontwikkelingskosten. Voor eventuele verwachte verliezen wordt een voorziening in mindering gebracht. De voorraad gronden ultimo 2012 betreft de bedrijventerreinen Industriepark Swentibold, Avantis en Maastricht-Aachen airport. Op basis van lagere opbrengtswaarden (taxatiewaarden) zijn deze voorraden met € 2.721.178 afgewaardeerd. In verband met de ontwikkeling van Industriepark Swentibold en Maastricht-Aachen airport zijn hypothecaire leningen verstrekt van respectievelijk € 7.786.009 en € 997.520. Aan GEM Holtum Noord III is een lening verstrekt van € 1.470.000. Deze drie leningen zijn opgenomen onder het hoofd Financieringen van onroerend goed.

42

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012 Vorderingen (bedragen in euro’s)



2012

2011

Overige vorderingen en overlopende activa. De overige vorderingen en overlopende activa zijn opgenomen tegen nominale waarde. De samenstelling van deze post is als volgt: Te vorderen van subsidiënten inzake apparaatskosten Te vorderen intresten op deposito’s Debiteuren Te vorderen bijdragen ten behoeve van gerealiseerde projecten Te vorderen van subsidiënten inzake lopende O-fonds projecten Te ontvangen opbrengst inzake verkoop participaties Te ontvangen dividend Diversen

1.375.000 452.768 698.250 20.850 901.900 827.857 2.838.224 690.128

1.252.835 491.550 551.390 264.008 4.558.079 1.650.000 906.501



7.804.977

9.674.363



2012

2011

Liquide middelen

38.877.560

41.765.135

(bedragen in euro’s)

De liquide middelen zijn opgenomen tegen nominale waarde. Op de liquide middelen werden rentevergoedingen genoten van gemiddeld 1,70% per jaar. Alle liquide middelen zijn binnen 1 jaar opeisbaar. De liquide middelen van de groep laten over de laatste 5 boekjaren een gestage daling zien van 65,7 miljoen in 2008 naar 38,9 in 2012. Indien we de omvang van de huidige liquide middelen nader bekijken zien we dat er reeds voor 10,3 mijoen getekende toezeggingen liggen om deel te nemen in de toekomstige participaties. Er wordt bovendien onderhandeld over deelname in een majeur participatiefonds waarmee de liquideitspositie op termijn met een verdere 10 miljoen zou kunnen afnemen. Eveneens is nu reeds bekend dat een in 2011 door EZ verstrekte lening van 2,0 miljoen in 2013 zal moeten worden terug betaald. Indien we verder in aanmerking nemen dat een gedeelte van de liquide middelen 7,0 miljoen in handen is van 2 groepsmaatschappijen met een eigen doelstelling en structuur, blijft er als liquide werkkapitaal voor LIOF een bedrag over van 9,5 miljoen over dat naar verwachting wordt aangevuld met 6 miljoen uit de kasstroom van exits en overige inkomsten. Hiermee beschikt LIOF over een een liquiditeit van ongeveer 15 miljoen, waarmee nieuwe financieringsaanvragen kunnen worden gehonoreerd.

Jaarverslag 2012

43

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012

Passiva (bedragen in euro’s)



2012

2011



100.829.005 -4.292.143

100.587.716 241.289

Stand per 31 december

96.536.862

100.829.005

Groepsvermogen Eigen vermogen Deze post heeft in 2012 het navolgende verloop: Stand op 1 januari af: resultaat

Aandeel derden in geconsolideerde maatschappijen Dit betreft het aandeel van de minderheidsaandeelhouders in LIOF BedrijvenCentra BV en BV Technohouse Heerlen. Stand 1 januari af: aandeel resultaten 2012/2011 Stand 31 december

250.394

268.303

-124.498 125.896

-17.909 250.394



96.662.758

101.079.399



606.242 2.115.124

1.538.124 230.076



2.721.366

1.768.200

De voorziening voor groot onderhoud had in 2012 het volgende verloop: Stand op 1 januari 1.538.124 bij: dotaties 166.762 1.704.886 af: vrijvallen en aanwendingen -1.098.644

1.571.198 194.787 1.765.985 -227.861

Stand op 31 december

606.242

1.538.124

Overige: Jubileumkosten Service voorzieningen onderhoudskosten complex “De Beitel “ Voorziening SWAP Reorganisatiekosten Garantievoorziening groepsmaatschappij

126.879 133.486 507.439 1.082.320 265.000

127.561 102.515 -

Stand op 31 december

2.115.124

230.076

Voorzieningen Dit betreft de volgende voorzieningen: Voorziening voor groot onderhoud van gebouwen Overig

Het kortlopend deel van de voorzieningen (korter dan 1 jaar) kan als volgt worden onderverdeeld: Voorziening groot onderhoud Jubileumkosten Voorziening SWAP Reorganisatiekosten Garantievoorziening groepsmaatschappij



100.000 16.000 507.439 1.082.320 265.000

- - -

Stand op 31 december

1.970.759

44

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012 Langlopende schulden De langlopende schulden zijn opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs.

2012

2011

-

1.213.333

Door LIOF Bedrijvencentra BV is voor de financiering van het bedrijfsverzamelgebouw Borrekuil in 2008 een hypothecaire lening opgenomen. Deze lening is afgesloten tegen 4,65% rente per jaar, 10 jaar vast, betaling per jaar achteraf. De aflossing vindt plaats in één keer per 1 oktober 2033. De schuldrest ultimo boekjaar met een looptijd langer dan 1 jaar bedraagt

5.400.000

5.400.000

De gemeente Sittard-Geleen heeft besloten LIOF Bedrijvencentra BV een bedrag te laten toekomen ter dekking van het exploitatietekort inzake bedrijfsverzamelgebouw Borrekuil. Er zijn nog geen concrete afspraken gemaakt over de looptijd en rentepercentage.

200.000

-

5.600.000

6.613.333

Door de Provincie Limburg zijn aan NV Industriebank LIOF vier achtergestelde leningen verstrekt ter financiering van door LIOF verstrekte leningen aan bedrijven waarin LIOF participeert. Het debiteurenrisico van deze leningen, ligt bij de Provincie Limburg. De rente van de leningen variëren tussen de 6% en 14,41%. De leningen hebben een looptijd langer dan 1 jaar.

3.908.500

3.908.500

Door het Ministerie van Economische Zaken is een renteloze lening verstrekt aan Nedermaas Hightech Ventures ter financiering van hightech start up’s in de Provincie Limburg alsmede ter bekostiging van de beheerkosten van het fonds. De lening heeft een looptijd tot en met 30 juni 2021. De uitzettingsperiode loopt tot 31 december 2014 en wordt gevolgd door een beheerperiode die eindigt op 31 december 2020.

7.973.044

8.164.961

11.881.544

12.073.461

Schulden aan kredietinstellingen Dit betreft: Door LIOF Bedrijvencentra BV is voor de financiering van de bedrijfsverzamelgebouwen in 2003 een 30 jarige hypothecaire lening aangetrokken ten bedrage van € 2.800.000. Deze lening is afgesloten tegen 4,99% rente per jaar, 10 jaar vast, betaling per maand achteraf. De aflossing vindt plaats in 360 maandtermijnen van elk € 7.777,78 voor het eerst op 1 juli 2003. In 2004, 2005, 2006 en 2010 heeft een vervroegde aflossing plaatsgevonden van € 140.000. De lening is op 14 juni 2012 in zijn geheel boetevrij afgelost.

Schulden aan aandeelhouders

Jaarverslag 2012

45

Toelichtingen op de geconsolideerde balans per 31 december 2012 Overige schulden en overlopende passiva (bedragen in euro’s)



2012

2011

Deze post heeft betrekking op: Waarborgsommen huurders bedrijfsverzamelgebouwen;



528.440

492.638

Kortlopende schulden De kortlopende schulden zijn opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs.

Schulden aan kredietinstellingen



(bedragen in euro’s)



2012

2011



3.454.000

3.619.333

Hierin zijn opgenomen de aan kredietinstellingen in 2012 te betalen aflossingen.

Schulden aan aandeelhouders (bedragen in euro’s)



Nog te betalen aflossingsverplichtingen 2012 aan aandeelhouders inzake IPS ontwikkeling

2012

2011

12.367.014

15.088.192

Door het Ministerie van Economische Zaken is een renteloze voorwaardelijke achtergestelde lening van € 15.882.308 toegekend ter mede financiering van de ontwikkeling van het bedrijventerrein Industrial Park Swentibold (IPS) te Born. Eventuele verliezen met betrekking tot dit project kunnen op de lening in mindering worden gebracht. In 2012 is een voorziening gevormd van € 2.721.178 op het bedrijventerrein IPS te Born in lijn hiermee is de lening voor eenzelfde bedrag afgewaardeerd. Van deze lening zijn voorschotten beschikbaar gesteld ten bedrage van € 15.088.192. In 2013 is de lening volgestort tot € 15.882.308. In afwachting van de lopende onderhandelingen met het Ministerie van Economische Zaken is de schuld als kortlopend gepresenteerd. Afwikkeling van de lening wordt in 2013 verwacht. Overige schulden en overlopende passiva (bedragen in euro’s)



2012

2011

Hieronder zijn verantwoord de verplichtingen uit hoofde van: Aangegane lenings- en participatieovereenkomsten Innovatie- en ontwikkelingsprojecten Reservering vakantiegelden en vakantiedagen Overige vooruit ontvangen en nog te betalen kosten

12.116.351 2.930.989 428.857 2.998.914

11.818.701 7.795.922 401.313 4.195.000



18.475.111

24.210.936

Niet in de balans opgenomen verplichtingen NV Industriebank LIOF is leaseverplichtingen aangegaan voor auto’s en kantoorapparatuur voor een bedrag van € 289.666 waarvan een bedrag van € 134.369 betrekking heeft op het jaar 2013.

46

Toelichtingen op de geconsolideerde resultatenrekening 2012 (bedragen in euro’s)



2012

2011



1.446.449 178.613 658.045

1.506.330 178.765 717.256



2.283.107

2.402.351

Baten materiële en financiële vaste activa Rente leningen u/g en deposito’s Rente leningen u/g Rente gronden en hypotheken Rente deposito’s







Ontvangen dividenden Dit betreft de van participaties ontvangen dividenden.

4.653.232



752.287





Opbrengsten commissariaten Dit zijn opbrengsten uit hoofde van door medewerkers vervulde commissariaten bij participaties

51.322

53.150



1.821.355 102.204 459.045 261.294

2.083.592 58.383 461.581 331.543



2.643.898

2.935.099



580.016 576.732

385.335 538.654



1.156.748

923.989

Overige opbrengsten Resultaat deelneming Business Center Midden-Limburg BV Verkoop gronden

-42.772 79.710

34.967 -



36.938

34.967



2.924.669 3.840.179

2.866.756 2.531.258



6.764.848

5.398.014

De specificatie van deze post is als volgt: Salarissen en overige personeelskosten Pensioenlasten Sociale lasten



5.482.429 873.536 408.883

4.305.480 745.081 347.453



6.764.848

5.398.014

Huuropbrengsten Huuropbrengst van LIOF BedrijvenCentra BV Huuropbrengst van LIOF Vastgoed BV Huuropbrengst van BV Technohouse Heerlen Huuropbrengst van LIOF Business Center Avantis BV

Personeelsopbrengsten Personeelsopbrengsten Financieringsbedrijf Personeelsopbrengsten Ontwikkelingsbedrijf

Personeelskosten Personeelskosten Financieringsbedrijf Personeelskosten Ontwikkelingsbedrijf

Jaarverslag 2012

47

Toelichtingen op de geconsolideerde resultatenrekening 2012 Reorganisatie voorziening In de post salarissen zijn de kosten van de gevormde reorganisatievoorziening opgenomen voor een bedrag van 1,1 miljoen. Het betreft hier de salarissen en ontslagvergoedingen voor medewerkers wiens dienstverband in 2013 zal worden beëindigd. Bij de overeengekomen ontslagvergoeding is rekening gehouden met de duur van het dienstverband en de gebruikelijke formule welke bij de kantonrechter wordt gehanteerd. Het gemiddeld aantal FTE’s in 2012 bedroeg 60,0 (2011:60,9) De pensioenregeling van LIOF kwalificeert als een toegezegd-pensioenregeling. Op grond hiervan zou een evenredig deel in de brutoverplichtingen, beleggingen en kosten van het pensioenfonds in de balans dienen te worden opgenomen. Aangezien een tekort bij het pensioenfonds niet leidt tot een verplichting voor LIOF tot het voldoen van aanvullende betalingen anders dan hogere toekomstige premies, is het toegestaan om de pensioen­ regeling te verwerken als een toegezegde bijdrageregeling. Dit betekent dat de pensioenlast bestaat uit de verschuldigde premies.

De vergoeding voor de Raad van Commissarissen. (bedragen in euro’s)



De Raad van Commissarissen bestond in 2012 uit 5 personen.

2012

2011

61.543

63.075

De in het verslagjaar ten laste van de vennootschap gebrachte beloning voor de statutaire bestuurder bedroeg : Salaris en overige vergoedingen Pensioenen Bijzondere pensioenverplichtingen oude jaren Sociale lasten



184.155 65.108 35.513 5.168

183.372 63.998 4.484



289.944

251.854

Vergoeding bestuurder Bij de vergoeding van de bestuurder zien we een sterke stijging van de pensioenlasten. Deze incidentele stijging wordt veroorzaakt door een correctie op het opbouwpercentage van de in de afgelopen jaren afgedragen pensioenpremies van de directie op grond van bestaande, doch niet nagekomen contractuele afspraken. De pensioenlasten zullen de komende jaren, behoudens wettelijke wijzigingen, dalen tot nagenoeg het oude niveau.







Afschrijvingskosten

665.343

646.382

De afschrijvingskosten hebben betrekking op de onroerende goederen voor eigen gebruik, onroerende goederen voor verhuur en de andere vaste bedrijfsmiddelen. De afschrijving is berekend op basis van de verwachte economische levensduur. Overige apparaatskosten Financieringsbedrijf Huisvestingskosten Reis- en verblijfkosten Algemene kosten PR Advies en projectkosten Voorziening debiteuren Voorziening groot onderhoud Rentelasten en soortgelijke kosten



1.206.376 130.664 382.546 65.323 103.690 123.446 -726.964 894.211

1.205.104 110.700 642.246 98.704 38.770 1.665 143.863 486.953





2.179.292

2.728.005

48

Toelichtingen op de geconsolideerde resultatenrekening 2012 (bedragen in €)



2012

2011

Mutatie waardeveranderingen van de financiële vaste activa: Mutatie van de voorziening op participaties Mutatie van de voorziening op leningen u/g incl. rentevorderingen Verschillen voorgaande boekjaren

1.516.791 3.405.852 -

2.494.234 1.656.600 -1.508



4.922.643

4.149.326

De mutaties in de voorzieningen ten behoeve van participaties betreffen: Dotaties 1.978.903 Vrijvallen 462.112

3.995.626 1.501.392



1.516.791

2.494.234

De mutaties in de voorzieningen op leningen incl. rentevorderingen betreffen: Dotaties 4.380.169 Vrijvallen 974.317

2.356.682 701.590



3.405.852

1.655.092

Overige waardeveranderingen Overige waardeverandering matëriele vaste activa Overige waardeverandering voorraad gronden



1.708.302 860.457

- -



2.568.759

-







Overige kosten financieringsbedrijf

289.251

391.262

Dit betreft de kosten van adviezen en onderzoeken in het kader van het financieringsbedrijf.

Overige apparaatskosten Ontwikkelingsbedrijf Huisvestingskosten Reis- en verblijfkosten Algemene kosten PR kosten Acquisitiekosten Projectkosten



86.521 141.312 240.869 80.276 97.518 247.917

125.723 151.498 172.935 93.615 77.419 4.221



894.413

625.411

Jaarverslag 2012

49

Vennootschappelijke balans per 31 december 2012 (voor resultaatbestemming ) (bedragen in €)



2012

2011

Materiële vaste activa Eigen gebouwen Andere vaste bedrijfsmiddelen

745.363 79.417 824.780

799.796 122.264 922.060

Financiële vaste activa Deelneming in groepsmaatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen Participaties Overige vorderingen

11.990.954 - 40.116.495 28.514.441 80.421.890

11.179.273 700.000 40.691.601 30.579.181 83.150.055

Vlottende activa Vordering op groepsmaatschappijen Belastingen en sociale premies Overige vorderingen en overlopende activa

10.031.998 - 4.270.287 14.302.285

9.769.081 - 8.874.819 18.643.900

Liquide middelen

26.570.444

27.832.620

Totaal activa

122.119.399

130.548.635

Activa







Eigen Vermogen Gestort kapitaal Overige reserves Resultaat boekjaar

53.396.772 47.432.233 4.292.143- 96.536.862

53.396.772 47.190.944 241.289 100.829.005

Voorzieningen Voorziening jubilea Voorziening reorganisatie Garantievoorziening groepsmaatschappij

112.845 1.082.320 290.346 1.485.511

113.527 - - 113.527

Langlopende schulden Schulden aan aandeelhouders

3.908.500

3.908.500

Kortlopende schulden Schulden aan groepsmaatschappijen Crediteuren Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva

3.483.208 391.097 231.458 16.282.763 20.388.526

3.550.730 404.449 143.972 21.598.452 25.697.603

Totaal passiva

122.119.399

130.548.635

Passiva

50

Vennootschappelijke resultatentrekening 2012 (bedragen in €)

2012

2011

Opbrengsten Rente leningen u/g en deposito’s Ontvangen dividenden Opbrengsten commissariaten Resultaat verkoop participaties Resultaat deelnemingen

2.105.239 1.815.008 51.322 938.163 86.335 4.996.067

2.207.386 752.287 53.150 4.309.937 -541.549 6.781.211

Kosten Personeelskosten Afschrijving vaste activa Overige apparaatskosten Totaal apparaatskosten

1.202.413 35.097 353.917 1.591.427

1.222.575 26.469 378.700 1.627.744

Saldo van de mutaties op de voorziening financiële vaste activa Overige kosten financieringsbedrijf

4.922.643 590.927 5.513.570

4.149.326 433.628 4.582.954

-2.108.930

570.513

872.615 1.163.488 2.036.103

1.166.840 1.166.840 2.333.680

Financieringsbedrijf

Resultaat financieringsbedrijf

Ontwikkelingsbedrijf Opbrengsten/Bijdragen Ministerie van Economische Zaken Provincie Limburg Kosten Personeelskosten Afschrijving vaste activa Overige apparaatskosten Totaal apparaatskosten Resultaat Ontwikkelingsbedrijf

3.263.447 61.457 894.412 4.219.316

1.992.604 44.889 625.411 2.662.904

-2.183.213

-329.224

Resultaat

-4.292.143

241.289

Jaarverslag 2012

51

Toelichtingen op de vennootschappelijke balans per 31 december 2012 en de vennootschappelijke resultatenrekening over 2012 Algemeen De waarderingsgrondslagen zijn gelijk aan de waarderingsgrondslagen van de geconsolideerde jaarrekening. Voor de toelichting bij de vennootschappelijke balans en de vennootschappelijke resultatenrekening wordt verwezen naar de bij de geconsolideerde balans en geconsolideerde resultatenrekening gegeven toelichting. Als aanvulling hierop dient het hierna vermelde.





Deelnemingen in groepsmaatschappijen een 100% deelneming in LIOF Vastgoed BV gevestigd te Maastricht; een 100% deelneming in LIOF Bedrijventerreinen BV gevestigd te Maastricht; een 100% deelneming in LIOF Business Center Avantis BV gevestigd te Heerlen; een 100% deelneming in Nedermaas Hightech Ventures BV gevestigd te Maastricht; een 100% deelneming in EBCH BV gevestigd te Heerlen; een 97,61% deelneming in LIOF BedrijvenCentra BV gevestigd te Maastricht; een 93,20% deelneming in BV Technohouse Heerlen gevestigd te Heerlen.

Deelneming LIOF Vastgoed BV LIOF Bedrijventerreinen BV LIOF BC Avantis BV Nedermaas Hightech Ventures BV EBCH BV LIOF Bedrijvencentra BV BV Technohouse Heerlen

Stand 31-12-11

Aankoop c.q. Gestort kapitaal

4.171.669 -759.397 -75.546 15.747 -385.000 7.197.001 1.014.799

- - - - - - -

Verkoop

Overige

- - - - - - -

-

Resultaat 2012



11.179.273

11.990.954

-

Stand 31-12-12

- -83.050 - 1.851.879 - -42.481 - - - -543 - 100.675 - -1.014.799 -

811.681

4.088.619 1.092.482 -118.027 15.747 -385.543 7.297.676 -

11.990.954

Vorderingen op groepsmaatschappijen Dit betreft: - langlopende vorderingen uit hoofde van aan groepsmaatschappijen verstrekte leningen, vermeerderd met de tot en met 2012 in rekening gebrachte rente en kosten € 700.000. Dit bedrag is geheel voorzien. - kortlopende vorderingen in rekening courant op groepsmaatschappijen inzake beschikbaar gestelde middelen voor exploitatie doeleinden € 10.031.998

52

Toelichtingen op de vennootschappelijke balans per 31 december 2012 en de vennootschappelijke resultatenrekening over 2012





Eigen vermogen

96.536.862

Gestort en opgevraagd kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 90.756.043 verdeeld in 300.000 aandelen A en 500.000 aandelen B, elk nominaal groot € 113,45. Van dit kapitaal is € 53.396.772 volgestort. Deze post is als volgt samengesteld: Aandelen A Aandelen B





31.248.554 22.148.218

Totaal

53.396.772

In het kapitaal van de vennootschap kan uitsluitend worden deelgenomen door publiekrechtelijke lichamen.

Overige reserves In 2012 heeft deze post het volgende verloop: Stand 31 december 2011 - voor winstverdeling bij: resultaat 2011 af:



47.190.944 241.289 47.432.233



-

Stand 31 december 2012 - voor resultaat bestemming

47.432.233

Resultaat boekjaar

-4.292.143

Jaarverslag 2012

53

Overige gegevens Aan: NV Industriebank LIOF

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2012 van N.V. Industriebank LIOF te Maastricht gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2012 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) . De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van N.V. Industriebank LIOF per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Maastricht, 02 april 2013 Ernst & Young Accountants LLP w.g. J.M. Heijster RA

Statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst (conform de Statuten) Artikel 23 1 De Algemene vergadering kan besluiten de winst blijkende uit de door de algemene vergadering van aandeelhouders vastgestelde jaarrekening, of een gedeelte daarvan, te reserveren. 2 Uit de winst na eventuele reservering wordt, voorzover de omvang van de uitkeerbare winst dit toelaat, op aandelen B primair een dividend uitgekeerd ter grootte van het door het Centraal Bureau van de Statistiek over het boekjaar waarover de winst is vastgesteld gepubliceerde berekende gemiddelde effectieve rendement van staatsleningen met een gemiddelde resterende looptijd van 5 - 8 jaar.

3 Het dividend wordt berekend over het gestorte deel van het nominale bedrag. Voorzover na de uitkering als bedoeld in het tweede lid nog uitkeerbare winst resteert wordt deze als dividend op aandelen uitgekeerd, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen aandelen A en B. 4 Op uitkeringen aan aandeelhouders zijn de artikelen 104 en 105 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing. Bestemming van het resultaat Aan de aandeelhouders wordt voorgesteld om het resultaat 2012 ten laste van de algemene reserve te brengen.

54

Bijlagen Overzicht Participaties

56

Profielschets Leden RvC

62

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

63

Corporate governance

66

Risicomanagement

67

LIOF vertegenwoordigingen/lidmaatschappen

70

English Summary

71

Missie, kerntaken en organisatiestructuur

77

Overzicht begrippen en afkortingen

78

Organogram

79

Colofon

81

Jaarverslag 2012

55

Participaties LIOF Agro/Food Bakeplus Holding BV groothandel in bakkerijgrondstoffen Venlo / Medewerkers: 98 Sector: Agro/Food / Jaar: 2004 LIOF Belang: 21,25

Brainmarker BV diagnose tools voor hersenaandoeningen Gulpen / Medewerkers: 3 Sector: Healthcare / Jaar: 2007 LIOF Belang: 18,94

Excellence Fish BV kweek en distributie consumptievis Horst a/d Maas / Medewerkers: 3 Sector: Agro/Food / Jaar: 2003 LIOF Belang: 10,00

Co-Eur BV behandelcentrum voor obesitas Heerlen / Medewerkers: 106 Sector: Healthcare / Jaar: 2008 LIOF Belang: 26,33

Fromatech Ingredients BV I aroma-, geur- en smaakstoffen Sittard-Geleen / Medewerkers: 40 Sector: Agro/Food / Jaar: 2006 LIOF Belang: lening

De Parel BV particuliere extramurale thuiszorgorganisatie Roermond / Medewerkers: 1 Sector: Healthcare / Jaar: 2007 LIOF Belang: 15,38

Phenospex BV geautomatiseerd plant management Heerlen / Medewerkers: 2 Sector: Agro/Food / Jaar: 2011 LIOF Belang: 15,00

FABPulous BV ontwikkeling diagnostische tests Maastricht / Medewerkers: 3 Sector: Healthcare / Jaar: 2009 LIOF Belang: 18,90

Energy Solar Excel BV (Photon+) anti-reflecterende folie zonnepanelen Rhenen / Medewerkers: 10 Sector: Energy / Jaar: 2010 LIOF Belang: 7,94 The Silicon Mine BV siliciumfabriek Sittard-Geleen / Medewerkers: 10 Sector: Energy / Jaar: 2007 LIOF Belang: lening

Healthcare

Fortimedix Holding BV medische apparatuur en implantaten Nuth Nuth / Medewerkers: 85 Sector: Healthcare / Jaar: 2009 LIOF Belang: 12,67 Isobionics BV biotechnologische productie geur- en smaakstoffen Sittard-Geleen / Medewerkers: 2 Sector: Healthcare / Jaar: 2008 LIOF Belang: 17,09 Kersten Next BV revalidatietechniek Roermond / Medewerkers: 150 Sector: Healthcare / Jaar: 2011 LIOF Belang: 20,00

BiomedBooster BV kennisvalorisatie Maastricht / Medewerkers: 8 Sector: Healthcare / Jaar: 2005 LIOF Belang: 48,00

MagnaMedics GmbH nanotechnologie Sittard-Geleen / Medewerkers: 8 Sector: Healthcare / Jaar: 2004 LIOF Belang: 6,00

Biometrisch Centrum biomedische technologie Gulpen / Medewerkers: 7 Sector: Healthcare / Jaar: 2005 LIOF Belang: 20,00

MUbio Products BV biodiagnostiek en reagentia voor research Maastricht / Medewerkers: 11 Sector: Healthcare / Jaar: 2004 LIOF Belang: 18,39

BioPartner Center Maastricht BV incubator life sciences Maastricht / Medewerkers: 3 Sector: Healthcare / Jaar: 2003 LIOF Belang: 30,00

Nano4Imaging GmbH MRI zichtbare producten Aken/Geleen / Medewerkers: 4 Sector: Healthcare / Jaar: 2011 LIOF Belang: 8,07

56

Participaties LIOF

NightBalance BV (LIOF YEAH 2010) sensor slaapapneu Delft / Medewerkers: 2 Sector: Healthcare / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening

Innosolids BV productie van kunststoffen, kleurstoffen en machines Maastricht / Medewerkers: 3 Sector: Materials / Jaar: 2012 LIOF Belang: 20,00

Newtricious BV gezondheids bevorderende levensmiddelen Oirlo / Medewerkers: 9 Sector: Healthcare / Jaar: 2011 LIOF Belang: 7,50

Polyscope Holding BV productie SMA-copolymeren Sittard-Geleen / Medewerkers: 30 Sector: Materials / Jaar: 2006 LIOF Belang: 13,83

PharmaCell BV kweek van stamcellen Maastricht / Medewerkers: 45 Sector: Healthcare / Jaar: 2005 LIOF Belang: 23,64

Terra Sports Technology BV elastische grondstoffen voor sportvloeren Sittard-Geleen / Medewerkers: 2 Sector: Materials / Jaar: 2004 LIOF Belang: 33,33

POLS Healthcare BV Persoons- en gezondheidsmonitoring op afstand Maastricht / Medewerkers: 2 Sector: Healthcare / Jaar: 2011 LIOF Belang: 30,00

Texture Tex Holding BV twijnen van garens voor de tapijtindustrie Heerlen / Medewerkers: 125 Sector: Materials / Jaar: 1995 LIOF Belang: 20,00

Salusion BV (LIOF YEAH 2010) incontinentie indicatie en waarschuwing Delft / Medewerkers: 2 Sector: Healthcare / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening Scealth BV vermarkten automatisering in de zorg Maastricht / Medewerkers: 2 Sector: Healthcare / Jaar: 2012 LIOF Belang: 35,00 TelePsy BV diagnose- en behandelingsmethodiek voor GGZ Heerlen / Medewerkers: 5 Sector: Healthcare / Jaar: 2010 LIOF Belang: 26,38 TiGenix NV productie menselijke cellen Sittard-Geleen / Medewerkers: 75 Sector: Healthcare / Jaar: 2009 LIOF Belang: 1,33

Materials BAS Internatinal Holding BV betontechnologische innovatie en vernieuwing Venlo / Medewerkers: 60 Sector: Materials / Jaar: 2012 LIOF Belang: 20,00

Jaarverslag 2012

Systems Active Cooling Solutions BV ontwikkeling themo-elektrische koelingen en apparaten Tegelen / Medewerkers: 7 Sector: Systems / Jaar: 2012 LIOF Belang: 19,00 Admesy BV ontwikkelen produceren colorimeter Ittervoort / Medewerkers: 7 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 32,54 Admirror BV vermarkten spiegels advertentie­ mogelijkheid Valkenburg a/d Geul / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: 33,33 AFTC Europe&Middle East BV productie/ontwikkeling kleefmaterialen Meerssen / Medewerkers: 9 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: 20,00 B&R (Brands & De Ras) Holding Maastricht softwareprogramma voor gezondheidszorg Heerlen / Medewerkers: 2 Sector: Systems / Jaar: 2000 LIOF Belang: 25,00

57

Participaties LIOF BV Ned. Instrumenten Compagnie “Nedinsco” instrumenten producent Venlo / Medewerkers: 92 Sector: Systems / Jaar: 2009 LIOF Belang: 26,32

Frissen Holding BV machines, gereedschappen tuin en park Valkenburg a/d Geul / Medewerkers: 70 Sector: Systems / Jaar: 2005 LIOF Belang: 30,00

Cadac Group BV tekenkamerautomatisering en ICT Heerlen / Medewerkers: 175 Sector: Systems / Jaar: 1998 LIOF Belang: 25,00

Hospitality Net BV internet gerelateerde uitgever Maastricht / Medewerkers: 2 Sector: Systems / Jaar: 2001 LIOF Belang: 20,00

Ceradure Products BV gespecialiseerde racefiets onderdelen Stein / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: 29,96

Hunnecum Holding BV (Habets) machinefabriek Nuth / Medewerkers: 50 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 45,00

CVive (LIOF YEAH 2010) online werving en selectie tool Maastricht / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: 32,48

Int. Automotive Components Group BV producent auto onderdelen Born / Medewerkers: 225 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening

Dacolt BV (Renuda Northern Europe BV) software tools voor verbrandingsmotoren Maastricht / Medewerkers: 2 Sector: Systems / Jaar: 2009 LIOF Belang: 28,00

IBEX Group BV aandelen holding Venlo / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: lening

Diamond Connection (LIOF YEAH 2010) recycling-managementtool bouwmaterialen Heerlen / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening

InCompanyMedia BV Aanbieden tailormade TV content Maastricht / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: 25,00

Dureco Investments (LIOF YEAH 2010) waterbesparende perlator Maastricht / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening

Indicium International BV ontwikkeling van intelligence applicaties Bunde / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: 29,00

Dutch Payment Group BV online transactiefaciliteiten Heerlen / Medewerkers: 8 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: 24,00

Inflotek BV gepatenteerde watersnij technologie Belfeld / Medewerkers: 4 Sector: Systems / Jaar: 2012 LIOF Belang: 9,90

EstrellaSat BV satelliet monitoring voor mijnbouw­ voertuigen Maastricht / Medewerkers: 5 Sector: Systems / Jaar: 2009 LIOF Belang: 29,96

I ShopLocal (LIOF YEAH 2010) zoekmachine plaatselijke detailhandel Maastricht / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening

Eurotech Group BV precisietechniek Venlo / Medewerkers: 145 Sector: Systems / Jaar: 2003 LIOF Belang: 40,79

King Sized Men BV /ESG persoonsgebonden smartcard Weert / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 15,00

58

Participaties LIOF

Jaarverslag 2012

Kiss Engineering BV hydroform technologie en machinebouw Echt-Susteren / Medewerkers: 25 Sector: Systems / Jaar: 2008 LIOF Belang: 29,94

PNA Top Trainees BV selectie en opleiding hoogwaardige ICT-trainees Heerlen / Medewerkers: 18 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 20,00

Layernation Beverage Solutions BV ontwikkeling, productie horeca-apparatuur Maastricht / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2009 LIOF Belang: 23,26

Protomation BV software tbv training operators procesindustrie Sittard-Geleen / Medewerkers: 12 Sector: Systems / Jaar: 2007 LIOF Belang: 29,46

Lins3en BV nieuwbouw handel jachten recreatieve vaart Maasbracht / Medewerkers: 131 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: 30,00

PS Licensing BV automatisering Sittard-Geleen / Medewerkers: 0 Sector: Systems / Jaar: 2007 LIOF Belang: 20,00

Meerssen Papier BV papierfabriek Bunde / Medewerkers: 60 Sector: Systems / Jaar: 2008 LIOF Belang: 13,60

Rimas BV nieuwbouw van industriele machines Beringe / Medewerkers: 34 Sector: Systems / Jaar: 2010 LIOF Belang: 22,22

Melotte Pumptechnology BV onderwaterpompen Maastricht / Medewerkers: 30 Sector: Systems / Jaar: 1999 LIOF Belang: 33,33

Samco Aircraft Maintenance Beheer BV onderhoud vliegtuigen Maastricht Airport / Medewerkers: 120 Sector: Systems / Jaar: 2008 LIOF Belang: 25,00

MGG Holding BV gieterij non-ferro metalen Tegelen / Medewerkers: 425 Sector: Systems / Jaar: 2009 LIOF Belang: 11,25

Scheuten Precision Technology BV microprecisie etsen Sittard-Geleen / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 40,00

Motto VOIP BV ontwikkeling VoIP telefoniesystemen Nuth / Medewerkers: 6 Sector: Systems / Jaar: 2007 LIOF Belang: 25,00

SOIOS BV producent zonne-energie gedreven voertuigen Jabeek / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: 24,50

NetCase Security BV geautomatiseerd camera-beveiligings­ systeem Maastricht Airport / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2003 LIOF Belang: 33,33

Solfo Holding BV paper converting Sittard-Geleen / Medewerkers: 23 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 40,00

OGS Systems BV Gasdetectiemeters middels kleurabsorptie Arcen / Medewerkers: 3 Sector: Systems / Jaar: 2011 LIOF Belang: 27,68

Sotec Beheer BV machinefabriek Maastricht / Medewerkers: 80 Sector: Systems / Jaar: 2007 LIOF Belang: lening

Paydutch Holding BV III online transactiefaciliteiten Heerlen / Medewerkers: 8 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 44,00

Top-Cool Holding BV multitoepasbare koelmotor obv peltiertechnologie Maasbree / Medewerkers: 1 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: 25,35

59

Participaties LIOF Venne Electronics BV industriële elektronica Beek / Medewerkers: 27 Sector: Systems / Jaar: 2001 LIOF Belang: 35,00

BV Schoenmij.’84 detailhandelsketen voor schoenen Kessel / Medewerkers: 300 Sector: Overige / Jaar: 1994 LIOF Belang: 37,41

Verbo Prefab BV productie keramische prefab binnenmuren Weert / Medewerkers: 12 Sector: Systems / Jaar: 2012 LIOF Belang: 20,00

Centipedes Beheer BV ontwikkeling vastgoed Heerlen / Medewerkers: 0 Sector: Overige / Jaar: 2009 LIOF Belang: 50,00

Vereke Invest BV productie en handel natuursteenproducten Weert / Medewerkers: 45 Sector: Systems / Jaar: 2006 LIOF Belang: lening

Centipedes CV ontwikkeling vastgoed Heerlen / Medewerkers: 0 Sector: Overige / Jaar: 1999 LIOF Belang: 49,50

Vostermans Beheer BV productie ventilatoren annex metaalgieterij Venlo / Medewerkers: 225 Sector: Systems / Jaar: 1998 LIOF Belang: 10,00

Centipedes Holding BV ontwikkeling vastgoed Heerlen / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 2004 LIOF Belang: 49,50

Unilogic BV computerhard- en software Sittard-Geleen / Medewerkers: 30 Sector: Systems / Jaar: 2003 LIOF Belang: 30,00

Damali BV dagrecreatie Roermond / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 2011 LIOF Belang: 36,25

Van Geyn Beheer BV (Benco) gieterij non-ferro metalen Venlo / Medewerkers: 30 Sector: Systems / Jaar: 2003 LIOF Belang: 24,90

Elektor International Media BV specialistische uitgeverij Echt-Susteren / Medewerkers: 25 Sector: Overige / Jaar: 2009 LIOF Belang: 25,00 FEE (LIOF YEAH 2010) ontwerp en concept winkel Sittard-Geleen / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening

Overige Gaiapark BV dierentuin Kerkrade / Medewerkers: 45 Sector: Overige / Jaar: 2002 LIOF Belang: 18,77 Adviesbureau Koolen BV bedrijfskundige adviesbureau Venray / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 2005 LIOF Belang: 35,00 Big Advertisement BV distribueren kortingcoupons dmv apparaat Limbricht / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 2012 LIOF Belang: lening

Festival Needs (LIOF YEAH 2010) leveren van festival benodigdheden Linne / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 2010 LIOF Belang: lening GOB Aachen Heerlen NV grensoverschrijdend bedrijventerrein Heerlen / Aken / Medewerkers: 4 Sector: Overige / Jaar: 1997 LIOF Belang: 25,00 Ictopus Group BV bedrijfsopleidingen en ICT trainees Elsloo / Medewerkers: 20 Sector: Overige / Jaar: 2010 LIOF Belang: 20,83

60

Participaties LIOF LHB BV herstructurering bedrijventerreinen Maastricht / Medewerkers: 4 Sector: Overige / Jaar: 2009 LIOF Belang: 33,30

Stichting Facilitaire Diensten facilitaire dienstverlening Hoensbroek / Medewerkers: 3 Sector: Overige / Jaar: 2000 LIOF Belang: lening

Limburg Ventures BV venture capital fonds life sciences Maastricht / Medewerkers: 3 Sector: Overige / Jaar: 2003 LIOF Belang: 37,48

Stichting Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij exploitatie stroomtrein Simpelveld / Medewerkers: 4 Sector: Overige / Jaar: 2004 LIOF Belang: lening

MosquitNo BV muggenwerende polsband Roermond / Medewerkers: 3 Sector: Overige / Jaar: 2009 LIOF Belang: 25,00

Summum Advies BV vermarkten E-testen Maastricht / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 2012 LIOF Belang: 23,40

Nonox BV aanpassen dieselmotoren voor aardgas Hoensbroek / Medewerkers: 3 Sector: Overige / Jaar: 2004 LIOF Belang: lening

Technostartersfonds Z.O.Nederland BV fonds t.b.v. technologische (door)starters Eindhoven / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 1996 LIOF Belang: 50,00

NV aangewezen luchtvaartterrein MAA euregionaal vliegveld Maastricht / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 1989 LIOF Belang: 18,24

Technostartersfonds Zuid-Nederland BV fonds t.b.v. technologische (door)starters Eindhoven / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 2006 LIOF Belang: 30,72

Ontwikkelings mij Valkenburg ontwikkelingsmaatschappij Valkenburg a/d Geul / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 2003 LIOF Belang: 10,53

Eurode Business Center BV grensoverschrijdend bedrijvencentrum Kerkrade/Herzogenrath / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 2003 LIOF Belang: 25,00

PentaNovo BV diensten voor zzp-ers Heerlen / Medewerkers: 1 Sector: Overige / Jaar: 2005 LIOF Belang: 20,00 Pozo Negro BV (Holbox) displays, verpakkingsartikelen en drukwerk Echt-Susteren / Medewerkers: 170 Sector: Overige / Jaar: 2006 LIOF Belang: lening Public Logistic Center Born BV warehouse integrale logistieke diensten Sittard-Geleen / Medewerkers: 2 Sector: Overige / Jaar: 1997 LIOF Belang: 50,00 Rail Terminal Born BV containerterminal Born / Medewerkers: 21 Sector: Overige / Jaar: 2000 LIOF Belang: 15,00

Jaarverslag 2012

61

Overige participaties naam

korte omschrijving activiteit

plaats/gemeente

belang (%) medewerkers jaar

sector

Nedermaas Hightech Ventures bv (10) Agro/Food (2) 1

E-Kompany Agro BV

ontwikkeling, productie gecoate meststoffen

Sittard-Geleen

21,00

2

2010

Agro/Food

2

Phenospex BV

geautomatiseerd plant management

Heerlen

22,50

2

2011

Agro/Food

6

2010

Healthcare

2011

Healthcare

2010

Healthcare

2012

Healthcare

2012

Healthcare

2011

Healthcare

2011

Healthcare

3

2012

Materials

Healthcare (7) 1

Applied Biomedical Systems BV (ABS)

ontwikkeling medisch instrumenten

Maastricht

30,00

2

Bioactor BV

ontwikkelen voedingssupplementen

Maastricht

2,25

3

CellMade Nederland

humane cel biologie services

Sittard-Geleen

lening

4

Cytuvax BV

ontwikkelen effectieve vaccins ter kankerbestrijding

Maastricht

35,00

5

Enzypep BV

ontwikkeling, productie oligopeptides

Sittard-Geleen

5,00

6

Newtricious BV

gezondheids bevorderende levensmiddelen

Oirlo

5,00

7

Q-chip BV

ontwikkeling injecteerbare geneesmiddelen

Geleen

lening

productie van kunststoffen, kleurstoffen en machines

Maastricht

20,00

2

9

Materials (1) 1

Innosolids BV

LBT (4) Vastgoed (4) 1

Bedrijventerrein MAA Oost

ontwikkeling bedrijventerrein

Beek/Meerssen

lening

-

2004

Vastgoed

2

GEM Holtum Noord II BV

exploitatiemaatschappij

Born

50,00

1

1900

Vastgoed

3

GEM Holtum Noord III BV

exploitatiemaatschappij

Born

45,00

1

1900

Vastgoed

4

Grondexploitatiemaatschappij Californië BV

ontwikkeling bedrijventerrein

Horst a/d Maas

15,25

-

2004

Vastgoed

ontwikkeling, productie gecoate meststoffen

Sittard-Geleen

17,39

2

2011

Agro/Food

Limburg Ventures bv (19) Agro/Food (1) 1

E-Kompany Agro BV

Healthcare (16) 1

ACS Biomarker BV

ontwikkeling medisch instrumenten

Maastricht

19,07

2

2011

Healthcare

2

BasicPharma Holding BV

ontwikkeling farmaceutische producten

Geleen

26,62

50

2005

Healthcare

3

Bioactor BV

ontwikkelen voedingssupplementen

Maastricht

8,06

8

2011

Healthcare

4

Cellmade SAS

humane cel biologie services

Sittard-Geleen

7,66

2

2010

Healthcare

5

Chemtrix BV

ontwikkelen micro reactor systemen

Sittard-Geleen

15,72

7

2008

Healthcare

6

Enzypep

ontwikkeling, productie oligopeptides

Sittard-Geleen

36,18

2

2012

Healthcare

7

FABPulous BV

ontwikkeling diagnostische tests

Maastricht

19,40

3

2009

Healthcare

8

Fortimedix Holding BV

medische apparatuur en implantaten Nuth

Nuth

3,16

85

2009

Healthcare

9

Isobionics BV

biotechnologische productie geur- en smaakstoffen

Sittard-Geleen

28,10

2

2008

Healthcare

10 MagnaMedics GmbH

nanotechnologie

Sittard-Geleen

4,80

8

2008

Healthcare

11 Mirnext BV

ontwikkeling medisch instrumenten

Amsterdam

19,61

2

2012

Healthcare

12 Nano4Imaging GmbH

MRI zichtbare producten

Aken/Geleen

15,65

4

2011

Healthcare

13 Pharmacell BV

celkweek faciliteit

Maastricht

13,20

45

2007

Healthcare

14 Q Chip Ltd

ontwikkeling farmaceutische producten

Sittard-Geleen/ Cardiff

12,29

20

2011

Healthcare

15 SimiBio BV

ontwikkeling farmaceutische producten

Utrecht

0,82

4

2011

Healthcare

16 TiGenix NV

productie menselijke cellen

Sittard-Geleen

0,50

75

2009

Healthcare

productie SMA-copolymeren

Sittard-Geleen

11,71

30

2006

Materials

ontwikkelen coatings

Sittard-Geleen

28,54

6

2006

Overige

Materials (1) 1

Polyscope Holding BV

Overige (1) 1

ChemIP BV

62

Bijlage

Profielschets van de leden van de RvC

Het publiek-private werkterrein van LIOF dient tot uitdrukking te komen in de samenstelling van de Raad van Commissarissen. Deze Raad moet bestaan uit personen die voldoende ervaring en kennis hebben om de kwaliteit van de directie in alle opzichten te kunnen beoordelen. De Raad van Commissarissen opereert als een team waarbij elk van de leden zich laat leiden door belangen van de onderneming en de met haar geassocieerde bedrijven. Daarom dient de Raad gedeeltelijk te bestaan uit generalisten met waardering voor disciplines anders dan de hunne. Voor een juiste vervulling van de taak van de Raad is het van belang dat hij, gespreid over de diverse leden daarvan, beschikt over kennis, vaardigheden en ervaring met betrekking tot: > Ondernemen, strategievorming, leiding geven; > (Limburgse) Economie, financiën, business control; > Sociaal beleid, organisatie en medezeggenschap; > Marketing, verkoop, communicatie (zakelijke en consumentenmarkten); > Processing, ICT, innovatie; > Functioneren van (regionale en rijks-) overheidsorganisaties, politieke besluitvorming. De Raad van Commissarissen van LIOF kent navolgende leden: M.W.G. Litjens, Voorzitter Nationaliteit: Nederlandse Geboortejaar: 1951 Benoemd: 22 april 2010 (einde 1e termijn 2014) Op voordracht van: College GS Provincie en Ministerie van Economische Zaken Hoofdfunctie: b.n.a. Nevenfuncties: Lid Aufsichtsrat Bertschi AG Lid Supervisory Board Sabic Capital Advisor to SABIC Chairman and CEO Voorzitter RvC Chemelot Campus Lid RvC Maastricht Health Campus

Jaarverslag 2012

Drs. H.G.O.M. Berkers RA, Lid Nationaliteit: Nederlandse Geboortejaar: 1955 Benoemd: 1 januari 2011 (einde 1e termijn 2015) Op voordracht van: Ministerie van Economische Zaken Hoofdfunctie: b.n.a. Nevenfuncties: Commissaris bij N.V. Bank Nederlandse Gemeente (BNG) Lid Raad van toezicht Stichting ORO Lid Raad van toezicht Stichting Proteion Thuis Lid Raad van Commissarissen DAR NV Drs. D.M.T. van Boxtel, Lid Nationaliteit: Nederlandse Geboortejaar: 1969 Benoemd: 1 januari 2011 (einde 1e termijn 2015) Op voordracht van: Ministerie van Financiën Hoofdfunctie: Oprichter/partner Karmijn Kapitaal Nevenfuncties: Lid Adviescommissie Energiefonds Overijssel Drs. M.J.A. Eurlings, Vice-voorzitter Nationaliteit: Nederlandse Geboortejaar: 1946 Benoemd: 24 mei 2007 (einde 2e termijn 2015) Op voordracht van: Provincie Limburg Hoofdfunctie: burgemeester Valkenburg aan de Geul Nevenfuncties: Voorzitter Knowhouse Raad van Toezicht ORBIS Prof. dr. W.A. Vermeend, Lid Nationaliteit: Nederlandse Geboortejaar: 1948 Benoemd: 14 maart 2007 (einde 2e termijn 2015) Op voordracht van: Provincie Limburg Hoofdfunctie: Internetondernemer Nevenfuncties: Bijzonder hoogleraar Economics and Internet Business Commissaris Randstad Commissaris Mitsubishi Motors Europe BV Commissaris Floriade BV Commissaris HSB

63

Bijlage

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Als regionale ontwikkelingsmaatschappij voor Limburg helpen wij het midden- en kleinbedrijf met het benutten van kansen, zodanig dat onze regio daar duurzaam van profiteert. In ons doen en laten proberen wij maatschappelijk verantwoord te ondernemen en stellen ons vanuit die optiek ten doel de juiste balans te vinden tussen people, planet en profit. Hiertoe proberen we zoveel mogelijk aan te sluiten op de GRI (Global Report of Initiative)-richtlijnen. Deze richtlijnen zijn primair opgesteld voor internationaal opererende (beursgenoteerde) ondernemingen. Hoewel ze ons dus niet een op een op het lijf zijn geschreven, proberen we in deze verslaglegging de voor ons relevante MVO-aspecten te belichten. We willen de balans tussen people, planet en profit duidelijker in beeld brengen en hebben ons ten doel gesteld om elk jaar uitgebreider te rapporteren over de maatschappelijke effecten van onze activiteiten. Dit is ook in lijn met het eerdere verzoek van onze subsidiënten en aandeelhouders om op dit punt de verslaglegging verder te verbeteren. Onze overall richtlijn bij het zaken doen met bedrijven is dat ze zich houden aan wet- en regelgeving in de landen waar zij opereren. De belangrijkste verantwoordelijkheid ligt hier bij de bedrijven zelf en bij de afnemers. We doen geen zaken met bedrijven waarvan de bedrijfsactiviteiten en/of bedrijfsvoering maatschappelijk niet verantwoord, onethisch of illegaal is of lijkt te zijn. Dit is ingebed in ons risicobeheerssysteem. Het komt zelden voor dat we projecten op dergelijke gronden moeten afwijzen. Strategische prioriteiten Wij richten ons op het behalen van een aantal met onze stakeholders afgesproken prestaties ten behoeve van de economische versterking van Limburg. Om dit structureel te monitoren werken we met prestatie-indicatoren. Deze zijn onderwerp van discussie in die zin dat aandeelhouders, commissarissen én directie van LIOF vinden dat de huidige indicatoren onvoldoende in beeld brengen wat de maatschappelijke effecten van onze activiteiten zijn. Tussen onze organisatiestrategie en onze strategische prioriteiten en doelstellingen met betrekking tot MVO bestaat evenwel een duidelijk positieve relatie. Dit geldt zowel voor de keuzes die er in samenspraak met onze stakeholders op beleidsniveau worden gemaakt als voor keuzes die we bij de uitvoering van een project maken. Maatschappelijk belang stuurt hierbij mee. In nauwe afstemming met de Provincie Limburg prioriteren we herstructurering van bedrijventerreinen inmiddels duidelijk

boven de ontwikkeling van nieuwe. Verder zetten we beleidsmatig bijvoorbeeld sterk in op Healthcare/Life Sciences. Ook in 2012 richtten wij ons met raad en financiële daad op studentondernemers die elders doorgaans moeilijk krediet krijgen. Wederom organiseerden wij samen met de regionale televisiezender L1 de LIOF YEAH! competitie. Met dit initiatief brengen we jong ondernemerschap onder de aandacht van een breed publiek. Voor de winnaars zijn er substantiële prijzen. LIOF richt zich op innovaties die in het productieproces energie- of grondstoffen besparen of de werk- en leefomgeving veiliger, gezonder of aangenamer maken. Wij moedigen ondernemers aan dergelijke innovaties in gang te zetten en willen hen bewust maken van de ‘winst’ die dit brengt voor hun onderneming, medewerkers en de maatschappij. In 2012 werkten wij samen met ondernemers aan de totstandkoming van de volgende innovaties die een duidelijke MVO-component hebben: - Wijnen Facilities, Panningen; introductie efficiëntere productiemethodieken in de glastuinbouw die energie en grondstoffen besparen; - Actum, Roermond; ontwikkeling van een opblaasbare doorwerktent voor de wegenbouw waardoor wegenbouwers minder worden blootgesteld aan de elementen; - Grand Prix Silencers, Roermond; dubbel geïsoleerde uitlaatbuis die brandstof bespaart en lagere emissies uitstoot; - Salenco, Venlo; ontwerpen en ontwikkelen van een ‘Ecopallet’ uit natuurlijke grondstoffen; - D & L Graphics, Kerkrade; ontwikkeling van een 3D Medical viewer-concept voor snellere diagnoses en behandelingen; - Erutan, Grubbenvorst; ontwikkeling van lijm op natuurlijke basis voor ‘cradle to cradle’ tapijt; - Mols Beton, Echt; verwerking van glaswolafval in betonstenen; - Svaane, Maastricht; ontwikkeling van badkamer-sanitair uit gerecyclede kunststof; - Quantum Controls, Nuth; onderzoek naar rolstabilisatie van en energieterugwinning (van circa 10%) op schepen; - Demetal Design, Belfeld; ontwikkeling van een warmtewisselaar-concept voor micro-WKK systemen. MVO is een kwestie van doen en laten, maar moet wel in de bedrijfsvoering van LIOF ‘ingeregeld’ blijven. Taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van MVO liggen primair bij het management team, met de secretaris van de vennootschap als coördinator. Tevens treedt hij op als verbindende schakel tussen medewerkers, commissarissen en aandeelhouders. Het managementsysteem met betrekking tot MVO is steeds meer

64

Bijlage

ingeweven in de formele – en periodiek plaatsvindende – overleggen van onze organisatie: MVO komt aan bod tijdens vergaderingen van de Raad van Commissarissen, op beleidsdagen, in managementteamvergaderingen en bij het beoordelen van investeringsvoorstellen. Stakeholders en ketens De MVO-aspecten hebben grotendeels bottom-up, dus primair vanuit de organisatie zelf, een plaats in dit jaarverslag gekregen. Vandaar ook dat niet alles wat we rond MVO willen melden, binnen deze paragraaf past. Logisch ook, zoals gezegd een belangrijk deel van onze (dagelijkse) activiteiten dient op zichzelf al maatschappelijke doelen. De scope van het verslag omvat de organisatie NV Industriebank LIOF. Naast sociale en milieuaspecten gaat onze aandacht van nature uit naar de economie. Dit zal herkenbaar zijn voor onze stakeholders, de belangrijkste lezers van dit jaarverslag: van bedrijven waarmee wij (ooit) een commitment aangingen, onze subsidiënten, onze aandeelhouders, de media tot en met onze eigen medewerkers. LIOF maakt niet “één product”, maar is belast met de uitvoering van een aantal kerntaken met eigen ‘Ketens’. Enkele stakeholders maken deel uit van de ketens waar LIOF zich in bevindt. Meest uitgesproken zijn voor ons de participatie- en de innovatieketens. Binnen de participatieketen werken we nauw samen met financiers en aandeelhouders, zoals banken en private investeerders. Bij de innovatieketen is de samenwerking sterk afhankelijk van de scope en ook duur van een project. Het spreekt voor zich dat we bij grensoverschrijdende samenwerking diverse buitenlandse partners tot onze keten rekenen. De innovatieketen omvat aldus binnen- en buitenlandse ontwikkelingsmaatschappijen, brancheverenigingen, nationale en regionale overheden en ook organisaties die zich op specifieke deelsegmenten van innovatie toeleggen (zoals Syntens, Innovatiecentrum Greenport Venlo, Agentschap NL). Over de prestaties Voor wat betreft onze gegevensmetingen hanteren we een set van prestatie-indicatoren die we in samenspraak met onze stakeholders, het Ministerie van Economische Zaken en de Provincie Limburg, hebben vastgesteld. Zoals gezegd worden zij gereviewd waar het gaat om de maatschappelijke effecten die onze activiteiten genereren. Onze indicatoren zijn richtinggevend voor onze te behalen prestaties en vormen daarmee onze economische en milieudoelstellingen. We lichten er een aantal toe.

Jaarverslag 2012

Voor onze kerntaak IBD gaat het om het aantal zich in Limburg vestigende of verankerde bedrijven (streven in 2012 was 15 bedrijven, we noteerden er 17), om het investeringsvolume (verwacht € 50 miljoen, gerealiseerd € 110 miljoen) en de bijbehorende werkgelegenheid in fte (200 arbeidsplaatsen geschat, 1100 behaald). Voor 2013 staan de targets op respectievelijk 15 bedrijven, € 70 miljoen investeringsvolume en 315 arbeidsplaatsen. Bij onze kerntaak Ontwikkeling & Innovatie gaat het om de Innovatie-impuls in de vorm van R&D uitgaven die in de regio wordt gegenereerd. In 2012 begrootten we deze impuls op € 19,1 miljoen. Gerealiseerd werd een impuls van € 22 miljoen. Voor 2013 ligt de target door teruglopende subsidies voor bedrijven lager: op € 12,5 miljoen. Voor Bedrijventerreinen tellen de hectaren die (planologisch) ontwikkeld of gerevitaliseerd worden. De meerjarige herstructureringsopgave van bedrijventerreinen, waar LIOF via de LHB aan bijdraagt, bedraagt 1000 ha tot 2020. Naast de afspraken die we met onze subsidiënten maken, richten we ons als organisatie op het stimuleren van initiatieven die bijdragen aan de versterking van een duurzaam vestigingsklimaat in Limburg. Vanuit die gedachte onderhouden wij intensieve relaties met een brede groep van stakeholders en zijn we vertegenwoordigd in (het bestuur van of lid van) een dertigtal organisaties die aanpalend aan onze activiteiten opereren en veelal appelleren aan MVO. Ook met stakeholders die sleutelposities innemen in de speerpuntsectoren waarbinnen wij actief zijn, is de dialoog geregeld. In onze jaarverslaglegging komen we hier vele voorbeelden van tegen. We noemen hier enkele: - LIOF heeft een centrale rol in de lijn Netwerkvorming & Clustering binnen de ontwikkeling van de Maastricht Health Campus. LIOF doet dit in nauwe samenspraak met ondernemers, onderzoekers en zorgverleners om gezamenlijk projecten te ontwikkelen die leiden tot concrete nieuwe producten. Ook zijn wij vertegenwoordigd in het accountteam van de Maastricht Health Campus vanwege de rol van LIOF bij de ontwikkeling van de campus; - Om te komen tot een ontwikkelagenda voor biobased materialen en building blocks in Zuid-Oost Nederland voert LIOF de dialoog met DPI, TU/e, UM en Greenport Venlo; - In het kader van het project Foods is er structureel overleg met 16 sleutelpartners binnen het aandachtsgebied Voeding & Gezondheid om grensoverschrijdende convenience foodinnovaties en -business van de grond te krijgen;

65

Bijlage

- Met de Chemelot Campus Organisatie geven we uitvoering aan het masterplan voor Chemelot; - LIOF stond aan de wieg van het Greenport Venlo Innovation Center, resulterend in de start van het Innovation Center op 1 mei 2012. Maakindustrie, Logistiek, Agro/Food en Biobased Economie zijn de aandachtsgebieden van het Center. Deze en andere samenwerkingsverbanden concentreren zich ten behoeve van een economische (deel)sector in de regel op grote ondernemingen, overheden en kennisinstellingen. De mensen achter LIOF Het organogram in dit jaarverslag vermeldt onze organisatiestructuur, onze medewerkers en hun functies. Tevens is in het overzicht informatie opgenomen over onze grootste dochter LIOF Business Centers, waarvan het hoofdkantoor bij LIOF in Maastricht gehuisvest is. Het organogram geeft de personeelsbezetting voor 2013 weer. In het verslagjaar is een revitaliseringsslag in gang gezet. Er werd een aantal veranderingen in de organisatie van LIOF doorgevoerd teneinde de efficiency te verhogen en beter aan te sluiten op de rol die we hebben als dé uitvoerder van het economisch beleid van Provincie Limburg, onze belangrijkste subsidiënt. Een aantal functies kwam te vervallen. Er werden in het verslagjaar geen nieuwe medewerkers aangetrokken. Zes LIOF-medewerkers hebben een tijdelijk arbeidscontract.

informatie over het operationele beleid ten aanzien van arbeidsaspecten. Er zijn drie opgeleide bedrijfshulpverleners (inclusief AED) en er is een preventiemedewerker. Vanaf hun 40e jaar kunnen medewerkers zich periodiek medisch preventief laten onderzoeken. LIOF is een relatief kleine kantoorhoudende organisatie. Vergeleken met een productiebedrijf is onze ecologische footprint beperkt. Desalniettemin proberen we die zo klein mogelijk te houden. Doordat we eind 2011 onze computer­ servers naar een extern datacenter uitplaatsten kon in 2012 een besparing op het elektriciteitsverbruik van (per saldo) 10% worden gerealiseerd. Het voornemen is om in 2013 de elektriciteitsrekening met minimaal nog eens 5% te verlagen. Daarvoor hebben we aanvang 2013 een gespecialiseerd adviesbureau ingeschakeld. In 2013 willen wij de dialoog met bewoners en bedrijven rondom de vestigingen van LIOF en LIOF Business Centers bevorderen. We willen minimaal twee initiatieven entameren die hier gericht toe bedragen en staan in dit kader ook open voor goede suggesties van derden (via [email protected]).

Voor medewerkers die na 1 januari 2013 bij LIOF in dienst treden geldt een nieuw functie- en salarisgebouw. Dit gebouw kwam er op verzoek van onze aandeelhouders en is in lijn met de gebouwen van de andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Verder wijzigde de jaarlijkse loonindexering, voor zowel bestaande als nieuwe LIOF-medewerkers. Waar voorheen de indexering werd aangehouden die in de bank cao werd overeengekomen, wordt nu de indexering van rijksambtenaren gevolgd. In het kader van de revitaliseringsslag gaat de directie in 2013 een plan uitwerken over het personeelsklimaat bij LIOF. Onderdeel hiervan vormt een opleidings- en ontwikkelingsplan voor medewerkers. Hiervoor wordt een apart budget gereserveerd. LIOF-medewerkers hebben een eigen arbeidsvoorwaardenreglement dat niet onder een cao valt. Het arbo- en verzuimbeleid, inclusief bijbehorende taken en verantwoordelijkheden, is opgenomen in de arbeidsvoorwaarden. Ons intranet bevat

66

Bijlage

Corporate Governance

In deze paragraaf rapporteren wij over de naleving en handhaving van de code Code Corporate Governance. Hoewel LIOF geen beursgenoteerde vennootschap is, passen wij de code toe op de onderdelen die voor een regionale ontwikkelingsmaatschappij betekenisvol zijn. In het verslagjaar waren er betreffende de code bij LIOF geen substantiële wijzigingen ten opzichte van de vorige rapportage over de naleving ervan. Ten aanzien van de principes en bepalingen die onder taak en werkwijze van het bestuur (c.q. de LIOF-directie) zijn opgenomen, geldt dat deze in hoofdzaak worden toegepast. Het instrumentarium dat het bestuur daarvoor hanteert, bestaat met name uit het jaarlijks activiteitenplan, de begroting, rapportages over de participatieportefeuille en de op de organisatie toegesneden Administratieve Organisatie en Interne Controle (AO/IC). Periodiek wordt hierover gerapporteerd aan de Raad van Commissarissen (RvC). In onze AO/IC staat onder meer de opzet en werking van het risicomanagement bij LIOF beschreven. Risicomanagement bij LIOF is primair gericht op het onderkennen (en mogelijk voorkomen) van risico’s en verplichtingen waarmee LIOF bij het aangaan van investeringen te maken kan krijgen. Een beschrijving van de belangrijkste risico’s is opgenomen in de risicoparagraaf. Het risicomanagement is neergelegd bij een managementoverleg dat wekelijks plaatsvindt. De externe accountant ziet toe op de naleving van dit systeem. De bezoldiging van de directie kent geen variabel deel. De bezoldiging is dus ook niet afhankelijk van de prestaties van de organisatie of maatschappelijke resultaten. De hoogte van de bezoldiging van de directie is opgenomen in de jaarrekening. Van de code wordt afgeweken doordat de directeur bij zijn indiensttreding is aangesteld voor onbepaalde tijd. Met betrekking tot de taak en werkwijze van de Raad van Commissarissen worden nagenoeg alle in de code vermelde best practice bepalingen nageleefd. Het RvC-reglement is vervat in de statuten en het jaarverslag verschijnt standaard met een bericht van de Raad van Commissarissen. Een (verkorte) profielschets van de leden van de raad is elders in dit jaarverslag opgenomen. De bepalingen inzake het toezicht van de raad op het bestuur worden geëffectueerd in de reguliere raadsvergaderingen. Verder bespreekt de raad minstens eenmaal per jaar buiten aanwezigheid van de directie zowel zijn eigen functioneren (en gewenste competenties) als dat van de individuele commissarissen en de directie. Aangaande de onafhankelijkheid van de commissarissen wordt hetgeen hierover in de code is gesteld, met inbegrip van de rapportageverplichting, gerespecteerd.

Jaarverslag 2012

De Raad van Commissarissen was met vijf bezette zetels het gehele jaar op volle sterkte. Het aantal commissariaten van één persoon is zodanig beperkt dat een goede taakvervulling gewaarborgd is. Statutair is bepaald dat een commissaris maximaal drie maal voor een periode van vier jaar deze functie kan uitoefenen. Aan de rol van de voorzitter van de raad en die van de secretaris c.q. het secretariaat van de vennootschap wordt invulling gegeven conform het gestelde in de code. Het werken met kerncommissies (audit, remuneratie, selectie & benoeming) wordt niet opportuun geacht, aangezien de rol van de commissies wordt vervuld door de gehele raad. De in dit kader in de code aangeduide best practice bepalingen, in het bijzonder de minimale vereisten indien wordt afgezien van het instellen van commissies, worden nageleefd. De code stelt dat elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen vennootschap en commissarissen moet worden vermeden. Indien mogelijk tegenstrijdige belangen aan de orde zijn, dan treden commissarissen tijdelijk uit de vergadering terug. Eenmaal gaf een commissaris aan persoonlijk bekend te zijn met (medewerkers van) een bedrijf en deze heeft toen laten weten af te zien van deelname aan de beraadslaging over het investeringsvoorstel dat op dat bedrijf betrekking had. De (systematiek van de) bezoldiging van de commissarissen is goedgekeurd door de AvA. Elders in dit jaarverslag wordt het totale bezoldigingsbedrag van de raad vermeld. Betreffende de bevoegdheden van de (Algemene vergadering van) Aandeelhouders worden in de code best practice bepalingen genoemd die geprojecteerd op de situatie bij LIOF niet van toepassing worden geacht: zo kent LIOF geen financieringspreferente aandelen en wordt er niet onderhands geboden op een bedrijfsonderdeel of een deelneming. Ook is er geen certificering van aandelen. Bij LIOF is statutair bepaald dat besluiten slechts genomen kunnen worden, indien tenminste de helft van het geplaatste kapitaal ter vergadering vertegenwoordigd is. Besluitvorming van de AVA kan derhalve slechts geschieden indien de meerderheidsaandeelhouder, de Staat der Nederlanden, vertegenwoordigd is (al dan niet bij volmacht). Hoewel de aandelenverhouding van de Staat (i.c. het Ministerie van Economische Zaken) en de Provincie Limburg niet gelijk is, geldt voor deze twee aandeelhouders dat belangrijke beslissingen in onderling overleg op basis van gelijkwaardigheid worden genomen. Inzake informatieverschaffing aan de aandeelhouders en de mogelijke invloed op de koers van het aandeel, dient vermeld te worden dat het ‘aandeel LIOF’ niet op de financiële markten

67

Bijlage

wordt verhandeld. Derhalve is dit principe niet aan de orde. Aangezien zich onder de aandeelhouders van LIOF geen institutionele beleggers bevinden, wordt hier verder niet ingegaan op de in de code opgenomen principes ter zake. Ten aanzien van de financiële verslaglegging houdt de raad meerdere malen per jaar (in de reguliere vergaderingen) toezicht op het volgen van de interne procedures verband houdende met het opstellen en de publicatie van het jaarverslag, de jaarrekening en de halfjaar- of kwartaalcijfers. Het instrumentarium dat de directie daartoe hanteert omvat onder andere de jaarplanner, de jaaragenda van de RvC (vergaderingen) en het handboek AO/IC. Betreffende de rol, benoeming, beloning en beoordeling van het functioneren van de externe accountant worden de bepalingen uit de code nageleefd. De externe accountant wordt standaard in de RvC en in het vooroverleg met de grootaandeelhouders bevraagd over zijn verklaring omtrent de getrouwheid van de jaarrekening. Voorts wordt door de directie en de raad aan de AVA over de onafhankelijkheid van de externe accountant gerapporteerd en wordt een weloverwogen voordracht tot benoeming van een externe accountant uitgebracht. Hiertoe maken directie en raad periodiek, doch ten minste één maal in de vier jaar, een grondige beoordeling van het functioneren van de externe accountant in de diverse entiteiten en capaciteiten waarin deze functioneert. Ernst & Young Accountants LLP wordt ingeschakeld voor de controle tot en met het verslagjaar 2013. De (her) benoeming van de externe accountant staat op de agenda van de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Naar aanleiding van de controle van de jaarrekening wordt de externe accountant betrokken bij het opstellen van het werkplan van de financial controller. Bevindingen aangaande de interne audit functie worden opgenomen in de rapportage van de externe accountant aan de directie en raad van LIOF betreffende de uitgevoerde controle over de jaarrekening. Dit ‘Accountantsverslag’ wordt besproken tijdens een raadsvergadering waar de externe accountant bij aanwezig is. De externe accountant rapporteert datgene wat hij met betrekking tot zijn controle van de jaarrekening en de daaraan gerelateerde controles onder de aandacht van de directie en de raad wil brengen. Daarmee wordt voldaan aan de bepalingen behorende bij het laatste principe in de code betreffende de relatie en communicatie van de externe accountant met de organen van de vennootschap. Het onderwerp Corporate Governance wordt onder een apart agendapunt ter bespreking in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voorgelegd.

68

Bijlage

Risicomanagement

Als regionale ontwikkelingsmaatschappij is LIOF op het terrein van risico’s niet helemaal vergelijkbaar met het ‘gemiddelde’ bedrijf. Waar menig productiebedrijf bijvoorbeeld rekening moet houden met valuta-, debiteuren- of voorraadrisico’s, is het verstandiger dat we bij LIOF vooral blijven focussen op de risico’s waar we te maken mee kunnen krijgen als we investeringen aangaan. Belangrijkste doel van ons risicomanagement is dan ook het onderkennen (en mogelijk voorkomen) van risico’s en verplichtingen waarmee LIOF bij het aangaan van investeringen te maken kan krijgen. Hoe we dit doen hebben we nader uitgewerkt in ons handboek Administratieve Organisatie en Interne Controle (AO/IC).

- Het geheel van interne overleggen en commissies voorziet in een systeem van checks & balances om weloverwogen besluiten te nemen bij het aangaan en beëindigen van commitments. Voor het onderkennen en mogelijk voorkomen van risico’s en verplichtingen, waarmee LIOF bij het aangaan van (uitbreidings)investeringen te maken kan krijgen, vinden specifiek daarvoor ingestelde interne managementoverleggen waarin de checks & balances zijn verankerd, plaats. In de AO/ IC is expliciet aandacht besteed aan de verschillende taken die de medewerkers binnen de overlegstructuren hebben te vervullen. Te onderscheiden zijn hierbij de taken: initiative, challenge, proces & impact control en decision.

De AO/IC vormt een dynamisch onderdeel van de organisatie. Het handboek is bedoeld om de efficiency en effectiviteit van werkprocessen te bevorderen en risico’s door een systeem van checks en balances scherp en vroegtijdig te onderkennen, te beheersen en te beperken. De AO/IC weerspiegelt ook de belangrijkste interne werkprocessen. De belangrijkste elementen uit de AO/IC worden nader toegelicht. Vervolgens wordt een toelichting gegeven op de risico’s.

De AO/IC beschrijft onder meer opzet en werking van het financiële risicomanagement bij LIOF. Daarnaast zijn er politieke en business risico’s waaraan de organisatie wordt blootgesteld. Deze risico’s worden in de interne managementoverleggen besproken en de uitkomsten daarvan worden in besluitenlijsten vastgelegd.

- Aard en omvang van de investeringen bepalen in welk overleg er over besloten wordt. Participaties beneden € 150.000 worden in de Kredietcommissie behandeld en geaccordeerd door de directie. Participaties daarboven worden in het Projecten Overleg LIOF (POL) met de directie behandeld en door de Raad van Commissarissen beoordeeld. Het systeem bevat verder diverse checks and balances om weloverwogen te besluiten over het aangaan, het uitbreiden of het beëindigen van commitments. Een belangrijk hulpmiddel bij het porfoliobeheer is dat de AO/IC voorziet in een indeling van afzonderlijke commitments naar risicoklasse; - Bij Participaties zijn functionarissen in de AO/IC ingedeeld naar verwerving of beheer. Hiermee zijn de verschillende participatietaken geborgd. Ook hierom is er scheiding aangebracht tussen het regulier en het bijzonder beheer. Participaties behorend tot de hogere risicoklassen vallen uitsluitend onder de projectleiders portfolio beheer;

Jaarverslag 2012

Voorts worden de risico’s periodiek besproken met de Raad van Commissarissen en besteedt de externe accountant er gericht aandacht aan; niet alleen in het Accountantsverslag, maar ook bijvoorbeeld bij het treffen van voorzieningen op participaties. De organisatie kent aparte procedures voor het betalingsverkeer en het treasury management. Ook de LIOF-medewerkers worden in het kader van onder meer het integriteitbeleid risicobewust gehouden. LIOF confirmeert zich daar waar wenselijk en uitvoerbaar aan de Code Corporate Governance (zie aparte paragraaf hierover) . LIOF heeft haar risico’s onderverdeeld in drie categorieën die in onderstaande nader worden toegelicht: - Business risico’s - Politieke risico’s - Financiële risico’s.

69

Bijlage

Business risico’s Mogelijke businessrisico’s zijn: - LIOF werkt in overeenstemming met vigerende wet- en regelgeving en hanteert richtlijnen inzake aanbestedingsbeleid en staatssteun; - Het integriteitbeleid van LIOF en de uitvoering ervan ligt in het verlengde van de Corporate Goverance. LIOF heeft aandacht voor integriteit van medewerkers, stakeholders, en meer dan in het verleden, voor het punt van integriteit bij de bedrijven en organisaties waar zij activiteiten voor uitvoert dan wel in participeert; - Bepalingen in de arbeidsvoorwaarden, geheimhoudingsverklaringen, het intern integriteitbeleid en de code Corporate Governance moeten tegenstrijdige belangen vermijden; - Ten aanzien van personeel zijn een aantal risicogebieden in kaart gebracht. Te denken valt onder andere aan de vervanging van cruciale functies en de leeftijdssamenstelling; - LIOF besteedt bij haar handelen voortdurend aandacht aan opereren op marktconforme basis ter voorkoming van ongewenste concurrentieverstoring. Voorts is er veel aandacht voor het aspect marktfalen in het dagelijkse opereren. Staatssteunaspecten spelen hierbij een belangrijke rol; - LIOF ontwikkelt projecten maar kan ze ook zelf uitvoeren. Er vindt voor projectaanvang een transparante en zorgvuldige projectrisicoanalyse plaats. Voor zover LIOF gebruik maakt van Europese steunfondsen is zij op de hoogte van de betreffende regelgeving; - Bijna alle gegevens van LIOF bevinden zich in geautomatiseerde systemen. De werking van die systemen is onder meer afhankelijk van de technische infrastructuur. Uiteraard zijn er door LIOF de noodzakelijke technische en organisatorische maatregelen getroffen om de continuïteit van de bedrijfskritische bedrijfsprocessen te garanderen. Politieke risico’s Mogelijke politieke risico’s zijn: - Ondanks de meerjarige beleidshorizon ten aanzien van onze geplande activiteiten kan de tussentijdse dynamiek in beleid(sinzichten) tot grote veranderingen leiden in de exploitatiefinanciering van LIOF en in de bestaande eigendomsverhoudingen. Uiteraard is de door het Ministerie van Economische Zaken in gang gezette decentralisatie van het regionaal economisch beleid en afbouw van de apparaatssubsidie van groot belang voor LIOF;

- Politieke review. Het Ministerie van Economische Zaken voert periodiek een beleidsevaluatie uit op het instrument ROM’s. Basis daarvoor vormen de overeengekomen activiteitenplannen. De uitkomsten van de evaluatie kunnen leiden tot aanpassing van bijvoorbeeld de vigerende aandeelhoudersinstructie. Financiële risico’s Financiële risico’s zijn: - Marktrisico’s en economische ontwikkelingen: LIOF loopt in algemene zin risico’s ten aanzien van de waardering van participaties, opgenomen onder financiële vaste activa. In het bijzonder worden er risico’s gelopen bij investeringen in vastgoed. De risico’s zijn mede sterk afhankelijk van de economische ontwikkelingen, nationaal maar ook wereldwijd. Deze risico’s worden eerst manifest in geval van een exit uit onze participaties; - Bij grote (internationale) ontwikkelingsprojecten, waarbij LIOF uitvoerder is, bestaat er het risico van onjuist opereren van de andere projectpartners waarvoor de administratieve verantwoordelijkheid ligt bij LIOF. Beheersing vindt plaats middels het voeren van strakke projectadministraties; - Jaarlijks worden er vele financiële verplichtingen aangegaan, die middels schriftelijke vastlegging in administraties ook in (elektronische) dossiers worden vastgelegd en gemonitord. Er vindt onder meer per kwartaal een rapportage plaats aan de RvC over de ontwikkelingen in de participatie portfolio, inclusief risico-inschattingen die de basis vormen voor het voorzieningenbeleid; - LIOF heeft geen significante concentraties van kredietrisico’s. De liquide middelen staan uit bij banken die minimaal een A-rating hebben. LIOF heeft leningen verstrekt aan (dochter)vennootschappen waarin wordt deelgenomen. Bij deze partijen is geen historie van wanbetaling bekend. Voor het uitoefenen van de treasury-functie met betrekking tot de liquide middelen, zal LIOF het bepaalde in de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet Fido) in acht nemen. In de praktijk wordt alleen van deposito’s gebruik gemaakt; - Interne beheersing administratieve organisatie: Bij LIOF zijn door de externe accountant bij de controle van de jaarrekening geen tekortkomingen in de interne beheersing van de administratieve organisatie geconstateerd. Het participatiebedrijf maakt gebruik van een participatiebeheersysteem. Het voorzieningen- en waarderingsbeleid is grotendeels gebaseerd op de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de Valuation Guidelines for Private Equity and Venture Capital ontwikkeld door AFIC, BVCA en EVCA.

70

Bijlage

LIOF vertegenwoordigingen/ lidmaatschappen Aiesec Lokale Adviesraad Business Club Tuinbouw Zuid-Oost Nederland Dutch Japanese Round Table (DJRT) European Association of Development Agencies (EURADA) European Logistic Center Limburg (ELCL) Integrand International Service Desk Maastricht Region Japanese Chamber of Commerce Kwaliteitsplatform Nederlandse Kwaliteit Limburgse Werkgevers Vereniging (LWV) Bestuur Mammoetwerkgroep MKB Limburg Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP) Nederland DistributieLand Raad van Advies Masteropleiding SCM, Maastricht University, Venlo Stichting Biopartner Center Maastricht Stichting Cross Roads Stichting Japanse Supplementary School (JSS) Stichting Hoogstarters Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland Stichting Minckelersfonds Stichting Promotie Internationaal Onderwijs (PIO) Stichting WTC Heerlen Syntens Limburg UniPartners Maastricht, raad van advies Vereniging van Grondbedrijven Vereniging LifetecZONe Vereniging Regitel Vereniging Regionale Ontwikkelings Maatschappijen (ROMA) Vereniging Vrienden Maastricht Aachen Airport (VVMAA)

Jaarverslag 2012

71

Bijlage

Summary Summary of the 2012 Annual Report of NV Industriebank LIOF, Limburg Development and Investment Company Financial results and net assets

2012

2011

Net profit (in mln €) Equity (in mln €) Balance sheet total (in mln €)

-/- 4.3 96.5 153.1

0.2 100.8 166.2

2012

2011

6.8 38

19.5 46

Venture capital investments Investments in companies from Limburg

Capital (in mln. €) Number of companies

Techstart-loans to start-up companies

Capital (in mln. €) Number of companies

2012

2011

1.5 50

1.6 54

Investment Promotion & Business Development Investments in Limburg

2012

2011

Number of investment projects Total size (in mln. €) Number of jobs announced

17 110 1,100

14 97.4 373

2012

2011

22.0 10.9

23.1 13.4

Investments in priority sectors

Materials Systems Agro/Food Logistics Healthcare Generic

in mln €

jobs

38.5 18.8 33.1 12.1 6.5 1.0

22 158 142 551 120 107

Development & Innovation Innovation project

Size of subsidised projects (in mln. €) Total amount of subsidies (in mln. €)

Development & Innovation in priority sector (in mln €)

Healthcare Materials Systems Agro/Food Generic Logistics



2012

2.9 1.6 10.1 6.3 1.1

72

Bijlage Industrial Estates Sale and revitalisation

Greenfield sale (in ha) Brownfield revitalisation (in ha) Number of greenfield sites in portfolio Number of brownfield sites in portfolio

Business Centers 2012

8 180 ** 5 20

2011

2 0 5 16

Tenants and Business centers

Total number of tenants Number of business centers Total available space (in m2) Occupation level (in %)

2012

2011

212 12 40,800 66

202 12 48,800 63

** With regard to hectares realised by LHB.

Jaarverslag 2012

73

Bijlage

Report by the Managing Board

Reliable and involved Despite difficult economic times in 2012, LIOF managed to achieve solid results in the field of acquisition and innovation. It also proved a reliable and involved financial partner for starters and SMEs. However, LIOF did experience the necessary financial implications of the real estate crisis, which resulted in a loss of 4.3 million euros due to special non-recurrent depreciations and organisational provisions. Before these special depreciations were taken into account, the business results were positive, with both the solvency and liquidity position remaining strong. LIOF is therefore expected maintain its current capacity in the future. Financing LIOF remained a solid financial partner to starters and small and medium enterprises during a difficult 2012. The majority of the company’s investments went into expansion financing for existing participations. The cause was twofold: bank lending proved exceptionally difficult and SME participations required additional operating capital. The sharp economic downturn paired with the fact that bank financing took longer to obtain resulted in a decrease in LIOF’s total investment volume in 2012 to the amount of nearly seven million euros. Fortunately, we saw a limited number of bankruptcies in the LIOF portfolio and a consistent level of facilities for business participations in line with recent years. The dividend and exit yields remained at acceptable levels. Good acquisition results Our results for 2012 were good, despite the continuing crisis. A total of seventeen foreign businesses pledged their commitment to Limburg with 110 million euros in planned investments and 1,100 jobs. Limburg is an ideal location for logistics services and European distribution centres. The Chemelot Campus also attracted new businesses and the developments within the Maastricht Health Campus and Greenport Venlo offer good prospects for 2013. More than twenty million for innovation It was reassuring to observe that the number of economic setbacks in 2012 did not lead to an ‘innovation crisis’. When it comes to the innovation-support field, LIOF was able to invest a total of more than 22 million euros for innovation projects in roughly sixty companies. Fourteen cluster projects defined LIOF’s collaboration with several businesses and knowledge institutions.

Innovations and Corporate Social Responsibility LIOF’s innovation programmes make a number of contributions to meeting the current social challenges in the healthcare, nutrition, energy and environment fields. To this end, we invested in innovative businesses whose activities contribute to a good living and working environment and thereby also to solving important social problems. An example of this is our participation in Kersten Revalidatietechniek (rehabilitation technology), a company that plays a pioneering role in reutilising rollators and other medical aids in the Netherlands. These recycling efforts are estimated to save our healthcare system approximately 100 million euros in social expenses. The same is true of our participation in and innovational support of MyDiagnostick Medical in developing a device to detect atrial fibrillation – a focus on early detection that can help prevent a significant number of strokes and contribute to huge savings on healthcare expenses. This fits with LIOF’s dedication to stimulating CSR. Close attention to improving business parks LIOF took measures in 2012 to properly respond to facilitating and accommodating businesses in the growth sectors and the top sectors of logistics and agriculture. Accommodation and access to business space are of crucial importance to entrepreneurs. That is why LIOF is working hard to improve existing business parks. LHB, a business run by both the province and LIOF, has meanwhile made a number of restructuring investments. Business park allocation stagnated as a result of entrepreneurial reluctance to invest in real estate. Companies seem to be biding their time in this regard. Economic stagnation for LIOF as well Despite an adjusted policy, economic developments have not left LIOF financially unscathed. The company suffered a 4.3 million euro net loss in 2012. The depressed real estate market meant we had to make a number of depreciations in our real estate portfolio to the amount of 3.4 million euros. LIOF’s solvency and liquidity continue to be strong despite these particular write-downs. A reduction in the annual subsidy from the Ministry of Economic Affairs has forced management to make several organisational changes, resulting in a one-off reorganisation provision of 1.1 million euros. These measures, paired with the previously implemented austerity conditions, should ensure a more efficient and vital organisation with a

74

Bijlage brighter future. Correcting the negative results for LIOF to these special non-recurrent effects will give us a modestly positive result of 0.2 million euros in line with the last two financial years. Despite these special depreciations, LIOF’s solvency has remained strong. Robust for the future The Province of Limburg has developed a programme to continue stimulating the manufacturing industry. This means it will invest more than 10 million euros in innovation programmes to ensure that Limburg’s small and medium manufacturing enterprises can continue to grow. LIOF strategy shall focus intently on realising business development results on Limburg’s campuses, which is in line with the investments the Province of Limburg intends to make in the three campuses over the coming years. LIOF shall work on increasing LIOF instrument use (acquisition, innovation/cluster formation and participation in financing new business) and shall tailor them to the specific opportunities the campuses offer. The links between the campuses in the nutrition/health, biomedical materials, and bio-based economy development fields will take further shape. In short, these businesses form an excellent breeding ground for favourable and continued market developments for small and medium enterprises in the province. LIOF has all of the necessary tools at its disposal and, thanks to its reliable involvement, sees great things for the future.

Jérôme Verhagen Managing Director

Jaarverslag 2012

75

Bijlage

Report by the Supervisory Board The Board has acknowledged the report that accountants Ernst & Young LLP have created as a result of its inspected and approved financial statements for 2012. We propose accepting the General Meeting of Shareholders for 2012 financial statements. Due to the Ministry of Economic Affairs’ reduction of the ‘apparatus subsidy’, LIOF has taken measures to reduce expenses and to make the organisation fit for the future. LIOF’s role as investors, co-investors, and developers shall remain unchanged, but LIOF will also increasingly become the leading organisation to ensure national and provincial economic policy implementation in the form of attracting and anchoring businesses, developing and executing programmes and projects that allow Limburg businesses to strengthen their ability to compete. LIOF (via LHB) is additionally responsible for the formation, restructuring and management of supraregional business parks. If we are to fulfil these roles properly, the organisation must be effective, flexible and financially healthy. We made a number of orga­nisational changes in 2012 with this in mind. The Board has agreed that the Board of Directors should create a facility to this end. As a result of the worsening real estate market, LIOF was forced to depreciate its real estate. The Board agreed to this measure. The real estate market was not the only market to struggle with worsening economic circumstances in 2012. Many businesses in the participation portfolio also felt the pinch. Nevertheless, the financial year closed with a result of € 0.2 million for special one-off depreciation of property and restructuring provision. This proves just how sound the participation portfolio is, which provides prospects for the future. The overall result for 2012 is, however, negative at (€ 4.3 million) due to the aforementioned provision and real estate depreciation. We propose the shareholders charge this negative result to the other reserves. In addition to its regular tasks, the Supervisory Board and the Board of Directors paid extra attention to improving the various work processes and packages in 2012. The Supervisory Board worked with the Board of Directors to evaluate such things as the participation agreement foundation model. In addition, the Board periodically agreed on the course to be followed for the various core tasks and adjusted them where necessary in their meetings. In April 2012, the shareholders adopted a new shareholders’ order. It describes the parameters for the investment policies of

the participation companies from the four regional development companies. This partly determines the scope and effectiveness of LIOF activities. The Board has discussed the impact the order may have. The new order focuses on the top sectors and provincial priorities and emphasises business innovation promotion.  The Board, the shareholders and the Board of Directors recognise, each from their own position of responsibility, that the social effects that the core tasks produce are often under exposed when compared to financial aspects and the decisionmaking process. LIOF and the Province will commission Maastricht University to research how the social effects of the Development & Innovation and Participations core tasks in particular can be measured, or measured more accurately, so we can arrive at a more balanced assessment. We expect the research results to be available in mid-2013. LIOF expects to use the results to provide more transparent reports on its corporate social responsibility. In 2012, we adopted a new job and salary classification system for staff that started working for LIOF after 1 January 2013, the structure of which is in line with the specified framework set by the shareholders for all regional development companies. The Board met seven times and once by phone. Every meeting was held in the presence of the Board of Directors. The chairman and the Board met frequently between sessions. The Board evaluated how well both it and the Board of Directors functioned. The composition of the Supervisory Board did not change in the year under review. The Supervisory Board is jointly responsible for ensuring that LIOF complies with and observes the provisions outlined in the Corporate Governance Code where possible and where advisable. The report on this matter shall be put up for discussion as a separate agenda item at the General Meeting of Shareholders. LIOF is changing rapidly and developing new zeal. The Board believes LIOF’s role in Limburg’s future economic development will be a highly positive one. Maastricht, 2 April 2013

Boy Litjens Chairman of the Supervisory Board

76

Consolidated balance sheet as of December 31 (all amounts in n)



2012

2011

Fixed assets Tangible fixed assets Financial fixed assets Current assets Receivables Cash and cash equivalents



15.393.925 84.843.955

17.719.446 87.468.125

13.970.534 38.877.560

19.255.532 41.765.135

Total assets



153.085.974

166.208.238

Equity and Liabilities



Equity Provisions Long-term liabilities Current liabilities



96.662.758 2.721.366 18.009.984 35.691.866

101.079.399 1.768.200 19.179.432 44.181.207

Total equity and liabilities

153.085.974

166.208.238

Assets

Consolidated profit & loss account (all amounts in n)



2012

2011

Receipts and expenditure from tangible and financial fixed assets Income Expenditure



11.520.073 13.753.500

11.289.446 10.736.842

-2.233.427

552.604

2.612.835 4.796.049 -2.183.214

2.872.334 3.201.558 -329.224

124.498

17.909

-4.292.143

241.289

Results from exploitation of tangible and financial fixed assets Receipts and expenditure arising from other activities Receipts Expenditure Results from other activities Share third parties

Net Profit

Jaarverslag 2012

77

Bijlage

Missie, kerntaken en organisatiestructuur

LIOF wil de economie in Limburg versterken door de slagkracht van ondernemingen te verbeteren en door bedrijvigheid regionaal te verankeren. Daarbij is de focus gericht op het Limburgse midden- en kleinbedrijf, waar de inspanningen op de langere termijn direct of indirect aan ten goede moeten komen. LIOF richt zich hierbij op perspectiefrijke bedrijven in de sectoren industrie en stuwende commerciële dienstverlening, en op bedrijven die een investering in de provincie overwegen. Met het bedrijfsleven tracht LIOF de economische kansen in de (Eu)regio te benutten. Om de effectiviteit van kleine(re) toeleveranciers te verbeteren, werkt LIOF ook samen met grotere ondernemingen. Extra aandacht wordt besteed aan speerpuntsectoren die Limburg in de (inter)nationale concurrentie kan ontwikkelen. De daarvoor noodzakelijke brugfunctie tussen overheid en bedrijfsleven wil LIOF professioneel gestalte geven door de inzet van zijn kerntaken participaties, ontwikkeling & innovatie, investeringsbevordering & business development, bedrijventerreinen en bedrijvencentra. Participaties LIOF verstrekt risicodragend kapitaal aan bedrijven in de sectoren industrie en stuwende commerciële dienstverlening. Centraal staat het mogelijk maken van start, groei of een overname (buy-out/buy-in) en combinaties hiervan. LIOF staat deze bedrijven met raad en daad terzijde en stelt zijn uitgebreide kennis- en relatienetwerk ter beschikking. Veel voorkomende situaties zijn financiering van groei bijvoorbeeld bij internationalisering of overname, verzelfstandiging van een bedrijfs­ onderdeel (buy-out) voortzetting van een bedrijf met nieuwe aandeelhouders (buy-in) of een (door-)start. Speciale aandacht is er voor bedrijven die qua levensfase of risicoprofiel minder interessant zijn voor private investeerders. Ontwikkeling & Innovatie Met ontwikkeling & innovatie stimuleert LIOF kennisintensieve en innovatieve activiteiten van ondernemingen in de regio, met het doel hun concurrentiekracht te versterken. In samenwerking met diverse partners en het bedrijfsleven werkt LIOF aan de ontwikkeling van speerpuntsectoren die voor het MKB en de economie van de provincie van belang zijn. Investeringsbevordering & Business Development Investeringsbevordering & business development richt zich primair op het werven van nieuwe binnen- en buitenlandse bedrijven voor vestiging in Limburg. Ook het behouden van bestaande vestigingen van internationale ondernemingen door hen te stimuleren hun activiteiten in Limburg uit te breiden, is een belangrijke taak.

Bedrijventerreinen LIOF ontwikkelt nieuwe en herstructureert bestaande (boven­ regionale) bedrijventerreinen in Limburg. Hiermee voert LIOF het door de Provincie Limburg geformuleerde ruimtelijke en economische provinciale beleid uit, evenals het beleid van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Herstructureringsprojecten worden uitgevoerd onder de vlag van LHB (Limburgse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen BV), een gezamenlijke onderneming van de Provincie Limburg en LIOF. Bedrijvencentra Dochteronderneming LIOF Business Centers faciliteert starters en doorstarters met het bieden van toegesneden kleinschalige, laagdrempelige huisvesting en daaraan gerelateerde dienst­ verlening in Limburg. Organisatiestructuur LIOF is een privaatrechtelijke naamloze vennootschap. De aandelen worden gehouden door publiekrechtelijke lichamen: > Staat der Nederlanden (94,4%); > Provincie Limburg (5,4%); > Limburgse gemeenten en Kamer van Koophandel (0,2%). Hoewel de aandelenverhouding van de Staat (i.c. het Ministerie van Economische Zaken) en de Provincie Limburg niet gelijk is, geldt voor deze twee aandeelhouders dat belangrijke beslissingen in onderling overleg op basis van gelijkwaardigheid worden genomen. De jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de jaarrekening van LIOF vast en dient décharge te verlenen aan directie en raad van commissarissen over het gevoerde beleid. De commissarissen houden toezicht op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken. Bovendien keuren zij het beleidsplan en omvangrijke participaties goed. De jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders wordt gehouden vóór 1 juli van ieder jaar. Overige aandeelhoudersvergaderingen worden gehouden zo vaak de directie of tenminste drie leden van de RvC dit nodig achten of om bijeenroeping wordt verzocht door één of meer aandeelhouders die afzonderlijk of samen minstens 1/20 van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen. Naast de reguliere overleggen tussen ondernemingsraad en directie wordt eenmaal per jaar een overleg geagendeerd waarbij ook de RvC bij aanwezig is. Elk kwartaal vindt er voor alle medewerkers een personeels­ informatiebijeenkomst plaats.

78

Bijlage

Overzicht van begrippen en afkortingen

AFSC AMIBIM AO/IC AVA AZM B2B BIHTS BOM BT CCTR CTCM CVCM DPI DSV EFRO EIZT EMR EU EZ FooDs FSH GRI GCS HTS IBD ID ICT InSciTe IPC IPS LBC LDAVM L.E.D. LHB LLTB LS LWV MAA MHC MKB MP

Asian Full Service Centre (in Venlo) Aachen Maastricht Institute for Biobased Materials Administratieve Organisatie en Interne Controle Algemene Vergadering van Aandeelhouders Academisch Ziekenhuis Maastricht Business to Business Building Integrated High Tech Systems Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij Bedrijventerreinen (afdeling) Centre for Care Technology Research (deel MHC-ontwikkeling) Clinical Trail Centre Maastricht Cardio Vesculair Centre Maastricht Dutch Polymer Institute Document Services Valley Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Expertise centrum voor Innovatieve Zorg en Technologie Euregio Maas-Rijn Europese Unie Ministerie van Economische Zaken Food and Delivery Solutions Forest Stewardship Council (Raad voor Goed Bosbeheer) Global Reporting Initiative Grensoverschrijdende ClusterStimulering (Interreg IVa-project) High Tech Systems Investeringsbevordering en Business Development (afdeling) Investor Development (-programma) Informatie- en Communicatie Technologie Chemelot Institute for Science and Technology Innovatie Prestatie Contract Industrie Park Swentibold LIOF Bedrijven Centra (deelneming LIOF) Land Development Aviation Valley Maastricht Limburg Economic Development (voorheen Brainport Zuid-Limburg) Limburgse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen BV Limburgse Land- en Tuinbouw Bond Life Sciences Limburgse Werkgevers Vereniging Maastricht Aachen Airport Maastricht Health Campus Midden- en Kleinbedrijf Master Plan

Jaarverslag 2012

MRO MUMC+ MVO NAP NFIA

Maintenace, Repair and Overhaul Maastricht Universitair Medisch Centrum Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Nationaal Acquisitie Platform Netherlands Foreign Investment Agency (Ministerie van Economische Zaken) NEBER Centre of Expertise: New Energy, Building Environment and Renewables NRW Noord Rijn Westfalen NV NOM Noordelijke OntwikkelingsMaatschappij (van Drente, Friesland, Groningen) O&I Ontwikkeling & Innovatie (afdeling) OEMer Original Equipment Manufacurer OOST NV Ontwikkelingsmaatschappij van Gelderland en Overijssel OP-Zuid Operationeel Programma Zuid(-Nederland) O’s Onderwijs, Overheid, Onderzoek PLC Public Logistic Center Born PPP Paints, Polymers & Pigments (bedrijvennetwerk) PPS PubliekPrivate Samenwerking R&D Research & Development RAAS RFID Applications and Services (Interreg IVa-project) RFID Radio Frequency Identification (technologie voor contactloze identificatie voorwerpen) ROM(’s) Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (in Nederland: NV NOM, Oost NV, BOM en LIOF) RvC Raad van Commissarissen RWTH Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule (Aachen) SKBN Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland TTC Towards Top Technology Cluster (Interreg IVa-project) TU/e Technische Universiteit Eindhoven SKE Subsidieregeling Kennis Exploitatie UM / MU Universiteit Maastricht / Maastricht University WCM World Class Maintenance ZZP-er Zelfstandige Zonder Personeel

79

Organogram Directie

Jérôme Verhagen Algemeen directeur

Silvy van ’t Hof-Doijen Directiesecretaresse

Frans Ridderbeekx Public relations manager

Raymond Bevers Projectmanager

Hans van Cruchten Projectmanager

Marcel Hendriks Projectmanager

Theo Hommels Projectmanager

Nicole Hooijdonk-Stals Secretaresse

René Kessen Projectmanager

Charles Mevis Projectmanager

Annemieke de Raad Projectmanager

Gerard Schnackers Projectmanager

Paula Stammen Secretaresse

Ingrid Vermeer Projectmanager

Paulette Wauben-Penris Projectmanager

Ontwikkeling & Innovatie

Bert de Wit Hoofd

Investeringsbevordering & Business Development

Jacques Mikx Hoofd

Sjoerd Boomsma Projectmanager

Jaap Heukelom Projectmanager

Mark Koppers Deskresearcher

Sam Welie-Balmer Secretaresse

Joris Devies Projectmanager

Dennis Kierkels Projectmanager

Marcel den Rooijen Projectmanager

Eric Schreuders Projectmanager

Bedrijventerreinen

Rob van Midden Hoofd

Josee Schrijnemakers Project assistent LHB

80

Organogram Participaties

Maurice Wijts Hoofd

Jos Cuppens Portfoliobeheerder

Sjoerd Coolen Investment manager

Laura Coulen Investment manager

Elly Erens - van Duin Secretaresse

Loek Schmitz Portfoliobeheerder

Jeffrey Lutje Spelberg Investment manager

Ruud Verberne Investment manager

John Vossen Investment manager

Vivian Dackus Assistant controller

Anouk Siegersma Administratief medewerkster

Susanne Soeters Assistant controller

Ilse Bocken-Voncken Secretaresse

Anita Boelen-Pieters Receptioniste

Sue Arends Huishoudelijke medewerkster/ receptioniste

Annemie van den Berk-Breuers Huishoudelijke medewerkster/ receptioniste

Eric Bielders Facilitair manager

Karin Crijnen Office manager

Eva Janssen Account manager Relatie & Verhuur

Michel de Louw Administrateur

Liesbeth Litjens Investment manager

Financiële administratie

Rob Paffen Controller

Algemene Zaken

Pascal Vossen Hoofd, secretaris

LIOF Business Centers

Antoine Platen Directeur

Floor Schuiling directie secretaris/ controller

Marie Chantal Dikovec-Hundscheid Account manager Relatie & Verhuur

Jaarverslag 2012

81

Colofon

Uitgave en coördinatie: NV Industriebank LIOF Ontwerp en opmaak: Zuiderlicht, Maastricht Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Copyright 2013, NV Industriebank LIOF Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van uitgever NV Industriebank LIOF en andere auteursrechthebbenden. NV Industriebank LIOF Boschstraat 76 Postbus 1310, 6201 BH Maatricht Innovatoren 3N Sint Jansweg 15, 5928 RC Venlo www.liof.nl

82

Jaarverslag 2012

83

NV Industriebank LIOF Limburgse Ontwikkelings- en Investeringsmaatschappij

84